1. ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ Σ’ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Α. Υποκείμενο
Β. Παραγωγή και αχώριστα μόρια
Γ. Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
Α. Υποκείμενο:
Δηλώνει αυτό για το οποίο γίνεται λόγος( άνθρωπος, ζώο, πράγμα) , που
ενεργεί, παθαίνει κάτι, , ή απλά βρίσκεται σε μία κατάσταση.
Το βρίσκω ρωτώντας ποιος;+ το ρήμα
Βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική
Σε. 15-17
1.
Μορφές Υποκειμένου
► Το Υποκείμενο μπορεί να είναι:
- ουσιαστικό: Ο Πέτρος βρήκε τη λύση
- αντωνυμία: Εμείς δε θέλουμε να παίξουμε
- ουσιαστικοποιημένο επίθετο: Ο καλός καλό δεν έχει
-μετοχή: ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται
-δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (με ή χωρίς άρθρο) : Το ότι απέτυχε δεν το
συγχώρεσε στον εαυτό του
Φαίνεται ότι θα βρέξει
-άλλο μέρος του λόγου ή φράση με άρθρο ( ουσιαστικοποιημένα): Οι επάνω κάνουν
πολύ θόρυβο
► Ασκήσεις
-Να βρείτε τα Υποκείμενα των υπογραμμισμένων ρημάτων καθώς και τη μορφή τους
α. Τα δέντρα από πάνω μας βογκούσαν, καθώς τα τάραζε ο άνεμος· οι κορφές τους έγερναν και χτύπαγαν τα
κλαριά τους. Ο αγέρας σφύριζε στ’ αυτιά μας, χτυπούσε τα πρόσωπά μας με δύναμη και μας έσπρωχνε προς τα
πίσω. Προχωρούσαμε με δυσκολία.

2. β. ο ι Έλληνες έχουν μια χαρακτηριστική λέξη που περιγράφει θαυμάσια τη διάθεσή τους απέναντι στους
ξένους: φιλοξενία. Η φιλοξενία είναι μια αρετή των Ελλήνων από τότε που εμφανίστηκαν στην ιστορία.
Ελλάδα δεν είναι μόνο ήλιος και θάλασσα και τα υπέροχα τοπία που βλέπετε στις καρτ ποστάλ. Η Ελλάδα
είναι και οι άνθρωποι που ζουν εδώ. Και αξίζει να αναζητήσετε στα ταξίδια σας και τα δύο, ίσως περισσότερο
τους ανθρώπους της.
► Απρόσωπα ρήματα –απρόσωπες εκφράσεις
-Απρόσωπα λέγονται τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό και το Υποκείμενό τους
δεν είναι κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο, αντωνυμία, επίθετο (α- πρόσωπο),αλλά είναι
δευτερεύουσα πρόταση. Απρόσωπα ρήματα είναι :πρέπει, μπορεί, αρκεί, αρμόζει,
συμβαίνει, συμφέρει, αξίζει, πρόκειται, κ.α. Όμως υπάρχουν και πολλά προσωπικά
ρήματα που στο γ’ ενικό είναι δυνατό να λειτουργήσουν και ως απρόσωπα. Τέτοια
ρήματα είναι: λέγεται, φαίνεται, ομολογείται, ανακοινώνεται, αναγγέλλεται, χρειάζεται κ.α.
Επιπλέον δευτερεύουσα πρόταση ως Υποκείμενο δέχονται και οι λεγόμενες απρόσωπες
εκφράσεις .
Απρόσωπες εκφράσεις είναι :-είναι +ουσιαστικό
-είναι +ουδέτερο επιθέτου ή μετοχής
-είναι +επίρρημα τροπικό
Παραδείγματα
α. Έπρεπε να της πεις την αλήθεια.
β. Μπορεί να αργήσω σήμερα .
γ. Δε συμφέρει να το πουλήσεις σε τέτοια τιμή.
δ. Αναγγέλθηκε ότι η πτήση θα καθυστερήσει.
ε. Είναι δυνατό να γίνονται τέτοια πράγματα στις μέρες μας;
στ. Είναι αλήθεια πως διέφυγε στο εξωτερικό.
ζ. Καλύτερα είναι να μη σε βρει όταν επιστρέψει.
► Ασκήσεις
-Να βρείτε τα απρόσωπα ρήματα ή τις απρόσωπες εκφράσεις καθώς και τα
υποκείμενά τους
-Πάλι καλά. Είναι αλήθεια ότι είχαν προσαρμοστεί τέλεια μέσα στο φυσικό περιβάλλον
και στη ζωή του δάσους
-Έπρεπε να πηγαίνουμε πάντα κατά το βοριά, για να μη χάσουμε το δρόμο μας.
-…χωρίς να χρειαστεί να παίξουμε τους Ινδιάνους, χαμογέλασα.
-Αλλά αν είναι μία φορά δύσκολο να ανακαλύψετε αμόλυντα και αυθεντικά τοπία, είναι
δύο φορές δύσκολο να ανακαλύψετε αυθεντικούς Έλληνες.
2.
Παράλειψη Υποκειμένου

3. Ένα υποκείμενο μπορεί να παραληφθεί όταν:
α. εννοείται εύκολα από την κατάληξη του ρήματος: Προχωρούσαμε με
δυσκολία( ενν. εμείς)
β. εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα: Ο αγέρας σφύριζε στ’ αυτιά μας, χτυπούσε
τα πρόσωπά μας με δύναμη και μας έσπρωχνε προς τα πίσω.( ενν. ο αγέρας)
γ. είναι μια γενική έννοια: Αδιαφορούν για το μέλλον του πλανήτη( ενν. οι άνθρωποι
δ. το ρήμα φανερώνει φυσικό φαινόμενο: Χθες έβρεξε αρκετά.( ενν. ο ουρανός)
ε. μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο: Γαύγιζε όλη τη νύχτα ( ενν. ο σκύλος)
** Δεν παραλείπεται όταν:
α. θέλουμε να δώσουμε έμφαση ή να το αντιδιαστείλουμε από άλλο : Εγώ δεν ξέρω
τίποτα( έμφαση) / Εσύ είπες ψέματα όχι εγώ( αντιδιαστολή)
β. μπορούν να εννοηθούν πολλά υποκείμενα γι’ αυτό χρειάζεται διευκρίνιση.
Έγραψε πολλά λογοτεχνικά βιβλία. ( ποιος;)
► Ασκήσεις
- Να βρείτε τα υποκείμενα των υπογραμμισμένων ρημάτων .Να δικαιολογήσετε γιατί
παραλειπονται.
α. Ο Μαρίνος, ο Νικόλας, η Δέσποινα και η Κασσάνδρα είχαν αποφασίσει να
εξερευνήσουν το Φαράγγι του Διαβόλου, μια απ’ τις πιο δύσκολες περιοχές του δάσους.
β. Είχαμε πολύ δρόμο να κάνουμε.
γ. Η φιλοξενία είναι μια αρετή των Ελλήνων από τότε που εμφανίστηκαν στην ιστορία
3
Συμφωνία ρήματος και υποκειμένου
Ρήμα και Υποκείμενο συμφωνούν σε πρόσωπο και αριθμό, όταν η πρόταση έχει ένα
υποκείμενο: οι μαθητές θα εξεταστούν γραπτώς στο μάθημα της βιολογίας.
Όταν τα υποκείμενα είναι περισσότερα από ένα :
-το ρήμα κανονικά ακολουθεί και μπαίνει στον πληθυντικό και στο επικρατέστερο
πρόσωπο: Εγώ και εσύ θα πάμε στη συναυλία.
-όταν το υποκείμενο είναι όνομα περιληπτικό ( π. χ στρατός, κόσμος, λαός…) τότε το
υποκείμενο μπορεί να βρίσκεται στον ενικό και το ρήμα στον ενικό ή και στον
πληθυντικό: Κόσμος πολύς κατέβηκε ( αλλά και κατέβηκαν )στην πορεία.

4. Β. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕ ΑΧΩΡΙΣΤΑ ΜΟΡΙΑ σελ. 17-18
Αχώριστα μόρια ονομάζονται ορισμένες μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις
που δεν απαντώνται μόνες τους στο λόγο αλλά συνδυάζονται με άλλες λέξεις
για το σχηματισμό νέων. Χρησιμοποιούνται ως προθήματα και διακρίνονται
σε λόγια ( προέρχονται από την αρχαία ελληνική γλώσσα) και σε λαϊκά (λεξικά
στοιχεία της νέας ελληνικής γλώσσας).Οι λέξεις που σχηματίζονται με τη
χρήση αχώριστων μορίων θεωρούνται σύνθετες και το αχώριστο μόριο α’
συνθετικό.
Λόγια αχώριστα μόρια
αρχι1. δηλώνει το επικεφαλής άτομο ανάμεσα σε άλλα της ίδιας επαγγελματικής
κλίμακας, π.χ. αρχίατρος
2. το πρόσωπο που έχει στο μεγαλύτερο βαθμό την ιδιότητα αυτού που εκφράζει το
β΄ συνθετικό, π.χ. αρχικατάσκοπος
3. στον υπερθετικό βαθμό την αρνητική ιδιότητα που δηλώνει το β΄ συνθετικό, π.χ.
αρχικλέφτης, αρχιτεμπέλης
4. την έναρξη του χρόνου που δηλώνει το β΄ συνθετικό, π.χ. αρχιμηνιά, αρχιχρονιά
αμφι1 α. γύρω από, και από τις δυο πλευρές, π.χ. αμφίκοιλος β. διπλή δυνατότητα, π.χ.
αμφίδρομος, αμφίβιο
2. για καταστάσεις ή ενέργειες αμφίβολες, που δεν είναι ξεκαθαρισμένο προς τα πού
κλίνουν, π.χ. αμφίρροπος
ανα1. δηλώνει τόπο με την έννοια του «πάνω», π.χ. άνοδος
2. με επιτατική σημασία, π.χ. ανακράζω
3. με υποκοριστική σημασία, π.χ. ανάλαφρος
4. επανάληψη, π.χ. αναβαθμολογώ
δια- (δι-)

5. 1α. δηλώνει κίνηση διαμέσου, από τη μια μεριά ως την άλλη, π.χ. διαπερνώ,
β. κίνηση προς όλες τις κατευθύνσεις, π.χ. διαχέω
2. δηλώνει ότι το προσδιοριζόμενο γίνεται μεταξύ αυτών που εκφράζει η πρωτότυπη
λέξη, π.χ. διαπροσωπικός
3. σε ρήματα και τα παράγωγά τους: α. μοιρασιά, διανομή π.χ. διανέμω, β.
ασυμφωνία, π.χ. διαφέρω
γ. ανταγωνισμό ή αμοιβαιότητα π.χ. διαγωνίζομαι, διαπληκτίζομαι, δ. τρόπο
εκτέλεσης μιας προσπάθειας, εξέλιξης, διαδικασίας, π.χ. διαμορφώνω
4. χρόνο από την αρχή μέχρι το τέλος του διαστήματος που δηλώνεται από την
πρωτότυπη λέξη, π.χ. διανυκτερεύω
5α. με επιτατική σημασία, π.χ. διακαής / για την επιδίωξη του τέλειου αποτελέσματος
μιας διαδικασίας, π.χ. διακατέχομαι
β. με υποκοριστική λειτουργία, για να δείξει ότι αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη
γίνεται με
δυσκολία, π.χ. διαβλέπω, διαφαίνεται
διχοδηλώνει τη διαίρεση σε δύο ίσα μέρη, π.χ. διχοτόμος
δυσ1. δηλώνει ότι το προσδιοριζόμενο δύσκολα μπορεί να δεχτεί την ενέργεια της
πρωτότυπης λέξης, π.χ. δισεπίλυτος
2. προσδίδει στην πρωτότυπη λέξη την ιδιότητα του «κακός», «άσχημος»,
«δυσάρεστος» κ.λπ., π.χ. δύσμορφος, δύστυχος
3. αίρει τη θετική σημασία της πρωτότυπης λέξης, π.χ. δυσανάλογος, δυσαρμονικός
εισ1. κίνηση ή ενέργεια προς τα μέσα ή προς το τέρμα, π.χ. εισάγω, εισβάλλω
2. ενέργεια για ένα σκοπό, π.χ. εισηγούμαι, εισπράττω
εκ- (εξ-)
1. αφαίρεση, π.χ. εξαερισμός
2. απομάκρυνση από αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. εκθρόνιση
3. κίνηση προς τα έξω, π.χ. εκτόξευση, έξοδος
4. μεταβολή του αντικειμένου σε αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ.
εξατμίζω, εκλαϊκεύω

6. 5. ως επιτατικό, π.χ. έκπληκτος, εκμάθηση
6. ως στερητικό, π.χ. έκτακτος, εκτονώνω
εν- (εμ-, εγ-, ερ-, ελ-)
1. μέσα ή ανάμεσα ή επάνω σε αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ.
εγκιβωτίζω, εντάσσω, ενθρονίζω 2. με τον τρόπο που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη,
π.χ. έμμισθος, έμπρακτος
3. έχει αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. έγχορδος, έμπειρος
4. επιτατικά, π.χ. έναστρος, εναγώνιος
επι- (επ-, εφ-)
1. δηλώνει τόπο: επάνω ή το εξωτερικό στρώμα που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη,
π.χ. επιτύμβιος, επικάλυψη
2. χρόνο: α. γι’ αυτό που ακολουθεί αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ.
επίλογος, επίγονος,
β. για τη δήλωση διάρκειας όσης δηλώνει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. εφήμερος
3. ποσό: α. επιτατικά, π.χ. επαυξάνω, επιταχύνω,
β. το τελευταίο στάδιο μιας διαδικασίας, π.χ. επισφραγίζω
4. σκοπό, αιτία, π.χ. επιβλαβής, επίδοξος
5. τρόπο: α. εχθρική διάθεση, π.χ. επιτίθεμαι, β. αμοιβαία σχέση, π.χ. επικοινωνία
ημι1. α. το ένα από τα δύο ίσα μέρη, π.χ. ημισφαίριο, ημικύκλιο
β. ότι η λέξη έχει σε μικρότερο βαθμό τα χαρακτηριστικά της πρωτότυπης, π.χ.
ημίθεος, ημίφως
2. ότι στη λέξη δεν υπάρχουν όλα αλλά μερικά από τα χαρακτηριστικά του β’
συνθετικού, π.χ. ημιάγριος
3. σε επιστημονικούς όρους, π.χ. ημικυτταρίνες, ημικρανία
περι- 1.
1. γύρω, από όλες τις μεριές, π.χ. περίμετρος, περιφράσσω
2. κοντά, π.χ. περίγειο, περιήλιο
3. για κυκλική κίνηση, π.χ. περιστρέφω, περιφέρω
4. για κίνηση χωρίς συγκεκριμένη κατεύθυνση, π.χ. περιπλανιέμαι, περιδιαβαίνω
5. με τη σημασία τού «κρατώ μέσα», π.χ. περιέχω

7. 6. σε επίθετα με επιτατική σημασία, π.χ. περιζήτητος
7. για να δηλώσει φροντίδα σχετική με αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ.
περιποιούμαι, περισώζω
συν1. αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη γίνεται με τη βοήθεια κάποιου, μαζί με
κάποιον, π.χ. συμπάσχω, συνοδηγός
2. ένωση, π.χ. συνομοσπονδία, σύνδεση, σύναψη
3. συγκέντρωση, π.χ. συμμαζεύω, συναγωγή
4. ομοιότητα, π.χ. συγγενής, συμμετρία
5. επιτατικά, π.χ. συντρίβω, συνταράσσω
υπο1α. κάτω από, π.χ. υπέδαφος, υπόστρωμα,
β. το πρόσωπο που βρίσκεται κάτω από την εξουσία άλλου, καθώς και την εκτέλεση
ανάλογης πράξης, π.χ. υπόδουλος, υποτάσσω,
γ. το πρόσωπο που βρίσκεται βαθμολογικά σε κατώτερη θέση, π.χ. υποδιευθυντής
2. δηλώνει ότι η ενέργεια που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη γίνεται λίγο, κρυφά,
παράνομα, π.χ. υποδηλώνω, υποκινώ
3α. σε μικρότερο βαθμό, π.χ. υπολειτουργώ, υποσιτίζομαι,
β. υποδιαίρεση, π.χ. υποκατάστημα, υποσύνολο,
γ. (ιατρ.) χαμηλότερες από το κανονικό τιμές, π.χ. υπόταση, υπογλυκαιμία,
δ. το προσδιοριζόμενο έχει σε χαμηλότερο βαθμό τις ιδιότητες που δηλώνει η
πρωτότυπη λέξη,
π.χ. υπόξινος, υπόλευκος.
Λαϊκά αχώριστα μόρια
α- (αν-, ανα-)
1. το αντίθετο από αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. άκακος, άγνωστος
2. την απουσία της κατάστασης που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. ανελευθερία,
ανευθυνότητα
ξε1α. την αντίθετη ενέργεια από αυτή που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. ξεδιψώ,
ξεκλειδώνω,

8. β. το τέλος της ενέργειας, κατάστασης, π.χ. ξεμουδιάζω, ξεϊδρώνω,
γ. τη χρονική περίοδο, π.χ. ξεκαλοκαιριάζω, ξενυχτώ,
δ. την αφαίρεση του αντικειμένου που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. ξεφλουδίζω,
ξαρμυρίζω
2. έξω, π.χ. ξεχειλίζω, ξεσπιτώνω
3. με τη σημασία τού «εντελώς», π.χ. ξεκουφαίνω, ξετρελαίνω
4. με τη σημασία τού «σιγά σιγά», «κρυφά», π.χ. ξεγλιστρώ
Από το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Μ. Τριανταφυλλίδη
► Ασκήσεις
1. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τα λόγια αχώριστα
μόρια της στήλης Α’και με δεύτερο συνθετικό τις λέξεις της Β’στήλης. Με τις
λέξεις που θα προκύψουν να σχηματίσετε προτάσεις
Α’
α. αμφιβ. ενδογ. συνδ. αρτιε.ευστ. δυσζ. τηλε-
Β’
Σύνθετη λέξη
Μυχός=το βαθύτερο σημείο, το
εσώτατο μέρος
ρέπω
μάθηση
συνείδηση
μέλος
οιωνός
φωνή
2. Να δώσετε τη σημασία των παρακάτω σύνθετων λέξεων
αναδουλειά =______________________________________________________
ξετρελαίνομαι = ___________________________________________________
αναγέννηση =______________________________________________________
αμφιθέατρο=________________________________________________________
αειθαλής =_________________________________________________________
διαιρώ =___________________________________________________________

9. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Ας θυμηθούμε τι έχουμε μάθει για την παράγραφο
Παράγραφος είναι το τμήμα του κειμένου στο οποίο εξετάζεται ένα συγκεκριμένο θέμα,
αναπτύσσεται μια ιδέα, μια άποψη κ. λ. π
Αποτελείται από τρία μέρη:
α. τη θεματική πρόταση
β. τις λεπτομέρειες-σχόλια
γ. την κατακλείδα
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ σελ.19-23
Ανάλογα με τη θεματική πρόταση/περίοδο , μία παράγραφος μπορεί να αναπτυχθεί με :
α. παραδείγματα : από την ιστορία ή τη σύγχρονη κοινωνική-οικονομική καθημερινή
πραγματικότητα. Αυτά τα παραδείγματα πρέπει να είναι εύστοχα, σαφή, γνωστά και
επιβεβαιωμένα. Π.χ
Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο πιο ενδιαφέρον είναι. Για την
αθηναϊκή εφημερίδα [η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η πρώτη είδηση, για
τους “Τάιμς της Ν. Υόρκης” δεν είναι ούτε μονόστηλο.] [Οι δέκα πρόσκοποι που
χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαίο θέμα, ενώ οι εκατό Ινδοί στρατιώτες που
χάθηκαν στα Ιμαλάια πάνε κατευθείαν στο καλάθι]. Η έδρα της εφημερίδας ή του
πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των
ειδήσεων. [Για την τοπική εφημερίδα της Καλλιθέας πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του
δημάρχου της και όχι ο θάνατος του Μπρέζνιεφ].
(Χ. Πασαλάρης, Μια ζωή τίτλοι)
β. σύγριση και αντίθεση: η σύγκριση γίνεται ανάμεσα σε όμοια ή διαφορετικά συνήθως
πράγματα, καταστάσεις, πρόσωπα, ιδέες κ.λ.π. που αντιπαραβάλλονται. Η αντιπαραβολή
μπορεί να γίνει είτε με σύγκριση (ομοιότητες) είτε με αντίθεση(διαφορές).Η παράγραφος
μπορεί να οργανωθεί με δύο τρόπους: ή παρουσιάζονται πρώτα τα χαρακτηριστικά του
ενός μέλους και έπειτα του άλλου ή παρουσιάζονται οι διαφορές σημείο προς σημείο.π.χ
Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζητήσει τη μία και
καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφιστές υποστήριζαν τις πολλές
γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση
μεταξύ σοφιστών και Σωκράτη. Οι σοφιστές ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης
υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των
σοφιστών και του Σωκράτη ήταν ότι κι αυτός κι εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη
μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για την εποχή τους.

10. γ. αιτιολόγηση: Η θέση που παρουσιάζεται στη θεματική πρόταση/περίοδο
επιβεβαιώνεται με λογικά επιχειρήματα και άλλες αποδείξεις.Οι λεπτομέρειες/ σχόλια
έρχονται ως απάντηση στην άποψη που διατυπώνει η Θ.Π. π.χ
Ο σημερινός σύζυγος και πατέρας, δεν θέλει να σκεφτεί τον εαυτό του σε θέση ίση με τη γυναίκα του και να
συνεργαστεί μαζί της για τα κοινά προβλήματα του σπιτικού τους. Αυτό συμβαίνει, γιατί πριν λίγα χρόνια ο
τωρινός σύζυγος και πατέρας έζησε σαν παιδί, μέσα σε μια λειτουργική αυστηρότητα του οικογενειακού του
περιβάλλοντος, η οποία τον είχε καταπιέσει κι ακόμα του είχε κάνει βίωμα ζωής, πως ο άντρας έχει την
πρωτοκαθεδρία, είναι νοικοκύρης, ενώ η γυναίκα είναι η νοικοκυρά και το κοινωνικά ετερόνομο άτομο. Δεν
τολμούσε να αντιμιλήσει στο γονιό, που ήταν η εξουσία. Ο διάλογος ήταν ανύπαρκτος, αφού ο νοικοκύρης
αποφάσιζε για την τύχη των μελών της μονοκρατορικής οικογενειακής επικράτειας.
δ. διαίρεση :Η έννοια που εκφράζεται στη Θ. Π διαιρείται σε μικρότερα μέρη/ έννοιες
/μορφές και έτσι παρουσιάζεται καλύτερα. Π. χ
Ο πολιτισμός έχει δύο όψεις: την υλική και την πνευματική. Η πρώτη αποβλέπει στην εξυπηρέτηση των υλικών
αναγκών του ανθρώπου και περιλαμβάνει όλα τα ορατά επιτεύγματά του, από τα ατελή παλαιολιθικά
εργαλεία μέχρι την τηλεόραση και τους υπολογιστές. Η δεύτερη έχει στόχο να ικανοποιήσει τις πνευματικές
ανησυχίες του ανθρώπου, να απαντήσει στα προαιώνια ερωτήματά του για τη ζωή, το θάνατο, τη φύση, την
αλήθεια, την ελευθερία. Εκφράζεται κατά κύριο λόγο με τη θρησκεία, την επιστήμη και την τέχνη.
ε. ορισμός: Στη Θ. Π πρόταση δίνεται η οριστέα έννοια η οποία στη συνέχεια ορίζεται
και διασαφηνίζεται. Π .χ
«Ρατσισμός είναι το δόγμα το οποίο πρεσβεύει τη διάκριση των ανθρώπων σε φύσει ανώτερους και
κατώτερους. Ισχυρίζεται δηλαδή πως υπάρχουν άνθρωποι που είναι από τη φύση τους κατώτεροι, αφού
ανήκουν σε φυλές, έθνη ή κοινωνικές ομάδες που μειονεκτούν έναντι των άλλων ανθρώπων…»
Φυσικά υπάρχουν και άλλοι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου, όπως: με αίτιο και
αποτέλεσμα, αναλογία, καθώς και με συνδυασμό μεθόδων.
Παρατήρηση: Η επιλογή του τρόπου ανάπτυξης εξαρτάται: α. από την έννοια που θα
αναλυθεί και β. από το σκοπό που θέλουμε να πετύχουμε.
► Ασκήσεις
-Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της κάθε παραγράφου καθώς και τις λέξεις-κλειδιά που
σας οδήγησαν στη συγκεκριμένη διαπίστωση
1. Ηφαίστεια ονομάζουμε τους σχηματισμούς του εδάφους που δημιουργούνται όταν
το μάγμα -δηλαδή το διάπυρο υλικό που βρίσκεται μέσα στη Γη- βγει στην επιφάνεια
με τη μορφή της λάβας, σχηματίζοντας συνήθως κωνικής μορφής ψηλά ή χαμηλά
βουνά. Επομένως, τα ηφαίστεια είναι μια εξωτερική εκδήλωση των δραστηριοτήτων
που γίνονται μέσα στη Γη. Οι δραστηριότητες αυτές είναι πιο έντονες κοντά στα όρια
των λιθοσφαιρικών πλακών, γι’ αυτό τα περισσότερα ηφαίστεια βρίσκονται εκεί που

11. έρχονται σε επαφή οι λιθοσφαιρικές πλάκες.
2. Εγώ και ο αδελφός μου έχουμε ξεχωριστά και πολύ διαφορετικά δωμάτια. Εκείνος
είναι δεκαέξι χρονών και εγώ έντεκα. Το δικό μου δωμάτιο είναι πάντα ακατάστατο,
ρούχα, βιβλία και παιχνίδια είναι σκορπισμένα παντού, παρά τις φωνές της μητέρας
μου και τις προσπάθειες μου να τακτοποιήσω. Η αλήθεια είναι ότι δεν προσπαθώ και
πολύ, γιατί δε μου αρέσει καθόλου το συγύρισμα. Δε χάνω ποτέ τα πράγματα μου,
μέσα στην αταξία υπάρχει μια δική μου τάξη και ξέρω πάντα πού θα βρω ό,τι αναζητώ.
Το δωμάτιο του αδελφού μου είναι υπόδειγμα τάξης. Τα βιβλία του είναι πάνω στο
γραφείο του ή στα ράφια της βιβλιοθήκης, οι δίσκοι και οι κασέτες του επιδεικτικά
τακτοποιημένα δίπλα στο στερεοφωνικό του. Μου επιτρέπει να κάθομαι μαζί του,
ακόμη και να φέρνω τα παιχνίδια μου. Όταν το παρακάνω και μεταφέρω την
ακαταστασία του δωματίου μου στο δικό του, βάζει τις φωνές, αλλά γρήγορα το
ξεχνάει και με συγχωρεί. Ελπίζω με το πέρασμα του χρόνου να του μοιάσω και να
κατορθώσω να έχω κι εγώ ένα τόσο ωραίο δωμάτιο.
3Υπάρχουν ειδών ρόδα.
Άλλα είναι μικρά, με πέταλα κανονικά και σχεδόν
ισομεγέθη· άλλα είναι μεγάλα, πελώρια, με τη διάταξη εκείνη των πετάλων που
περιγράψαμε. Άλλα ευωδιάζουν πολύ, άλλα λιγότερο και μερικά σχεδόν καθόλου.
Άλλα είναι βαθυκόκκινα, βυσσινιά, σα βελουδένια· άλλα τριανταφυλλιά, πιο σκούρα
ή πιο ανοιχτά· άλλα κίτρινα βαθιά, άλλα κίτρινα προς το άσπρο και άλλα κάτασπρα.
Κάθε ποικιλία έχει τη χάρη της από το κοινό τριαντάφυλλο ως το εκατόφυλλο.
4. Η Ενωμένη Ευρώπη είναι μια πραγματικότητα και αυτό διαφαίνεται μέσα από την
καθημερινή μας ζωή. Τα δικαιώματα που έχουμε ως Ευρωπαίοι πολίτες καθιστούν τη
ζωή μας πιο εύκολη. Με τη χρήση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, την απλή
επίδειξη ταυτότητας για να μεταβούμε σε μια άλλη χώρα, με τα μειωμένα δίδακτρα
σπουδών που καταβάλλουμε, τα τόσα προγράμματα ανταλλαγής μαθητών στη
σχολική ζωή (όπως π.χ. το πρόγραμμα Σωκράτης) συνειδητοποιούμε ότι η
Ευρωπαϊκή οικογένεια είναι μια πραγματικότητα. Η Ευρώπη, λοιπόν, έπαψε να είναι
όραμα και μετατρέπεται σε τρόπο ζωής.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΦΗΣ

12. 1 -Να
αναπτύξετε σε παράγραφο τη θεματική περίοδο, με σύγκριση και
αντίθεση:
Θεματική πρόταση : Η ζωή στο χωριό είναι περισσότερο πληκτική από τη ζωή στην
πόλη.
2-Να αναπτύξετε μία παράγραφο με τη μέθοδο της αιτιολόγησης που η θεματική
περίοδος να αφορά τις ευεργετικές ιδιότητες της μεσογειακής διατροφής.
3-Να αναπτύξετε μία παράγραφο με τη χρήση παραδειγμάτων που να έχει ως
θεματική της πρόταση :
Θεματική πρόταση: Σήμερα οι μηχανές έχουν κάνει τα όνειρα του ανθρώπου
πραγματικότητα.