9. sınıf fizik sunusu (fiziğin Doğası )

1. FİZİĞİN DOĞASI 1. Ünite 9. sınıflar www.fizikpenceresi.com

2. Hayatta bir gayesi olmayan insanlar, bir nehir üzerinde akıp giden saman çöplerine benzerler. Seneca

3. Bilim nedir? İçinde bulunduğumuz dünyayı, evreni ve burada olan olayların sebeplerini, sonuçlarını belirli bir mantık ve sistematik çerçevesinde anlama ve açıklama sanatıdır. Bilimin , insanoğlunun merak, korku, istek ve ihtiyaçlarından doğduğu söylenebilir. Bilim adamları, çevremizde olup biten tüm olaylara bilimsel yöntem ışığında açıklama getirmeye çalışırlar.

4. Bilim Adamının Özellikleri: * Otorite tanımaz. * Mantıksaldır. * Kuşkucudur. * Ön yargıdan uzak ve tarafsızdır. * Eleştiricidir. * Değişimi savunur. * Genelle ilgilenir. * Seçicidir. * Pozitiftir. * Ölçme ve deneye dayanır. * Evrenseldir. * Geniş bir hayal ve yorumlama gücü vardır.

5. Bilimsel Çalışma Yönteminin Basamakları: 1- Problemin Belirlenmesi Öncelikle problemin iyi anlaşılması gerekiyor. "Problemi anlamak, problemi yarı-yarıya çözmek demektir."

7. 3- Verilerin Toplanması Veriler problem ile ilgili gerçekleri içerir. Gözlemler sonucu elde edilen veriler toplanıp, düzenlenir. 4- Hipotezin Kurulması Hipotez , probleme geçici bir çözümdür (varsayım). Hipotez; verilerin tamamını kapsayan, tutarlı, ancak kesin olmayan, denenebilir, sınanabilir bir açıklamadır. 5- Tahminlerde Bulunma Kurulan hipotezler doğrultusunda mantıklı sonuçların çıkartılmasıdır ve bu sonuçlar ile hipotezler test edilir. Örnek : Eğer bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiş ise, insanda hücrelerden meydana gelmiştir.

8. 6- Kontrollü Deney Yapılan tahminlerin geçerli olup olmadığı kontrollü deneyler sonucu tespit edilir. Deney sonuçları tahminleri doğrular ise hipotez geçerlilik kazanır. Aksi durumda ise eldeki verilerle yeni hipotezler kurularak bilimsel çalışmaya devam edilir. 7- Teori Tekrarlanan deneylerle doğruluğu tam olarak değil, ama büyük ölçüde kabul edilmiş hipotezlerdir.Teorilerin çürütülme ihtimalleri vardır. 8- Kanun Doğruluğu bütün bilimlerce kabul edilmiş varsayımlara kanun denir. Örnek : Yerçekimi kanunu, Mendel Kanunları

9. ÖRNEK Aşağıdakilerden hangisi hipotez cümlesidir? I. Beş yaş ve altı çocuklarda şeker cilt kızarıklığı yapabilir. II. Bitkinin büyümesi ışık renginden etkilenir. III. Bu yıl kış çok soğuk geçebilir. IV. İyilik yapan iyilik bulur. Hipotez cümlesi sınanabilir olmalıdır. Bu nedenle I ve II olur. Çözüm:

10. ÖRNEK Hipotez; gözlem ve verilere dayanan ancak kesin olmayan bir açıklama getirir. Cevap : B Bir öğrenci annesinin elbiselerinin güveler tarafından yendiği gerek- çesiyle elbise dolabına naftalin koyduğunu görür. Yeterli süre gözlem- lediğinde elbiselerin yenmediğini fark eder. Bu gözleme dayanarak “ Naftalin güveleri öldüren bir madde olabilir.’’ cümlesini not eder. Bu cümle aşağıdakilerden hangisidir? A) Gözlem B) Hipotez C) Çıkarım D) Genelleme E) Yanlışlama Çözüm:

11. ÖRNEK Bilimsel bir gerçeği göstermek, bir varsayımı kanıtlamak için yapılan işleme ne denir? A) Gözlem B) Tahmin C) Deney D) Modelleme E) Öngörme Bilimsel bir gerçeği göstermek, bir deneyi doğrulamak, bir varsayımı kanıtlamak için yapılan işleme deney denir? Çözüm:

13. ÖRNEK I. Özneldir II. Sayı değeri içermez III. Ölçü araçları ile yapılır Yukarıdakilerden hangileri nitel gözlemin özelliklerindendir? A) Yalnız l B) Yalnız lll C) l ve ll D) l ve lll E) ll ve lll Nitel gözlem sayı içermez ve kişiye özeldir. Çözüm:

14. 2. çıkış Doğada karşımıza problem olarak çıkan olgu ve olaylara çözüm getirmek, onları anlayıp, ilkelerle açıklamak için İzlenen yola bilimsel yöntem denir. ÖRNEK D Y Bilimsel yöntem aynı zamanda bilimsel bir süreçtir. Fizik bilimi sınanabilir, sorgulanabilir ve delillere dayandırılabilir yapıdadır. D Y D Y Nicel gözlem nitel gözleme göre daha nesneldir. Hipotez gözlemler sonucu oluşan veriye dayalı genellemeler içerir. Nitel gözlemlerde veriler sayı ve birimle ifade edilir. Hipotez evrensel bir geçerlilik kazandığında teori (kuram) haline dönüşür.. D D D D Y Y Y Y 1. çıkış 3. çıkış 4. çıkış 5. çıkış 6. çıkış 7. çıkış 8. çıkış D D 2. çıkış Y

15. FEN BİLİMLERİ FİZİK KİMYA BİYOLOJİ Evren ve evrenin temel yasalarını inceler. Maddelerin moleküler yapısını inceler Canlıların yapısını İnceler.

16. Fiziğin Alt Dalları Mekanik Elektrik Optik Termodinamik Atom Fiziği Nükleer fizik Katıhal Fiziği Manyetizma FİZİK

17. Mekanik Kuvvetlerin maddeler üzerine etkisini, maddelerin denge ve hareket nedenlerini bununla ilgili kanunları inceleyen fizik bölümüne Mekanik denir.

18. Elektrik Elektron ve protonların sahip olduğu etkileşimleri, bunları hareketi sonucu oluşan elektriksel alan, elektriksel kuvvetleri inceler. Elektrik günlük hayatımızın vazgeçilmez enerji kaynağıdır.

19. Manyetizma Yüklü parçacıkların hareketi sonucu oluşan manyetik alan ve manyetik kuvvetleri inceler. Günlük hayatımızda haberleşme, tıp olmak üzere pek çok alanlarda kullanılır.

20. Optik Işığın davranışını, yansımasını, gölge olayını, kırılma, aydınlanma olayını inceler.

21. Termodinamik Isı enerjisi, ısı alışverişini , ısıl dengeyi inceler. Suyun kaynaması, donması ve buzulların erimesi, dünyamızdaki küresel ısınma olaylarını inceler.

22. Atom Fiziği Atomları ve atomun yapısını inceler. Atomların bir biri ile etkileşimlerini inceler.

23. Nükleer Fizik Atom çekirdeğini inceleyen bilim dalıdır. Atom çekirdeğindeki bağları, Bağların kopması sonucunda açığa çıkan enerjiyi, radyasyonu ve rad- yasyondan korunma yollarını inceler

24. Katıhal Fiziği Kristal yapılı, yoğun maddelerin bağ yapısını, esnekliğini inceler. Bilgisayar ve elektronik alanlarında sıkça kullanılır.

25. Fiziğin Diğer Temel Bilimlerle İlgisi Maddenin katı, sıvı gaz hallerini en derin ayrıntısına kadar inceleyen , termodinamik yasalarını kullanan, Kimyanın alt dalı olan Fizikokimya modern fizikten fazlasıyla etkilendi. Maddenin yapısı, elektromagnetik radyasyon, siyah cisim ışıması, fotoelektrik olay, atom spektrumları ve Bohr atom modeli, De broglie bağıntısı, çözeltilerin termodinamik İncelenmesi, elektrolit çözeltiler ve elektrokimyasal piller, kimya nın fizikle bağlantılı konularıdır.

26. Biyolojik süreçlerin aydınlatılmasında ve biyolojiye ilişkin sorunların çözümünde fiziksel bilimlerin ilke ve kavramlarından yararlanan bilim dalı biyofizik modern fizikteki gelişmelerden yararlandı. Sinir sisteminde uyarıların iletilmesindeki yapıyı, ışık, ses ve iyonlaştırıcı radyasyon gibi fiziksel büyüklüklerin canlılara etkisini ve canlıların yer değiştirme ya da iletişim yoluyla çevreleriyle kurdukları ilişkileri inceler. Biyofizikte kullanılan en yaygın inceleme ve araştırma yöntemleri arasında X ışınları, Lazer, MR, Tomografi, PED, ultra santrifüj ile çökeltme fizikle bağlantılıdır. Fiziğin Diğer Temel Bilimlerle İlgisi

27. Fiziğin Mesleklerdeki Yeri Temel bilimlerden en önemli olanı fizik, çoğu meslek için gereklidir. Gemi ve yapı inşaatı, makine, metalurji ve malzeme mühendislikleri, mimarlık, elektrik, elektronik, haberleşme, astronomi, meteoroloji ile askeriye, nükleer tıp ve radyoloji gibi çeşitli alanlarda temel ya da ileri düzeyde fizik bilgisi gerekmektedir.

28. Bilimsel Model ve Modelleme Nedir? Evrenin boyutları, varlığı etkileri ile gözlenebilen elektrik ve manyetik alan gibi soyut kavramlar, maddenin doğrudan gözlem yapamayacak kadar küçük yapılardan oluşması ve çeşitliliği, bilgi ve teknolojimizin yetersizliği, duyu organlarımızın sınırlılığı; maddeler ve davranışlarını anlamamızı zorlaştırır. Var olan ve bilinen kaynaklardan hareketle bilinmeyen bir hedefi basit ve anlaşılır hale getirmek için yapılan işlemler bütününe modelleme denir. Model ve modelleme bilimsel süreç becerileri kapsamında, bilim adamlarının kanun, teori, prensip, formül gibi yeni ürünler ortaya çı- karmak için izledikleri aşamaları ve bu aşamaların sonuçlarını anlatır.

29. Bilimde Kullanılan Bazı Modeller

30. Bilimin dili matematiktir. Fizikçiler karşılaştıkları bilimsel sorunları matematiksel metotlarla çözerler. Bilimsel süreç işletilirken ölçme, veri toplama, deney yapma, prensipler çıkarma aşamalarında matematik kullanılır.

31. ÖRNEK Fiziğin alt bilim dalları ve bu bilim dallarının incelediği konularla ilgili olarak aşağıdaki tablolarda verilen kavramları eşleştiriniz? Nükleer Fizik Katıhal Fiziği Atom Fiziği Termodinamik Optik Manyetizma Mekanik Fiziğin Alt Bilim Dalı Hareket Işık Mıknatıs Işıma Katı Madde Atom Isı İncelediği Konu

36. Fiziksel Büyüklükleri Ölçme Ve Birimleri www.fizikpenceresi.com

37. Fizikte kütle, hacim, uzunluk, alan, sıcaklık, kuvvet, hız, ivme, elektrik yükü, elektrik akımı… gibi birçok büyüklük kullanılmaktadır. Bir büyüklüğü ölçmek için, o büyüklük cinsinden seçilen değişmez parçaya birim denir. Birim sistemleri: Uluslararası beraberliği sağlamak ve birim kargaşasını önlemek amacıyla, fizikte birçok birim sistemi kullanılmaktadır. Ölçme:

38. Tek bir niceliği içeren büyüklüklere “ temel büyüklükler” , birden fazla niceliğin ilişkisi ile oluşan ve temel büyüklüklerden elde edilebilen büyüklüklere “türetilmiş büyüklükler” denir. cd Candela Aydınlanma şiddeti K Kelvin Sıcaklık A Amper Elektrik akımı s saniye Zaman kg kilogram Kütle m Metre Uzunluk Sembol Birim Fiziksel Nicelik SI Temel Birimleri (MKS)

39. Uzunluk İlk uzunluk standardı metre, 1792 yılında Paris’ten geçen boylam üzerinde kuzey kutbundan ekvatora kadar olan mesafenin on milyonda biri olarak tanımlandı. 1960 yılında standart metre, ışığın dalga boyu cinsinden çok hassas bir şekilde tanımlandı. Bu tanıma göre 1 metre, kripton atomunun uyarılması sonucu yaydığı karakteristik turuncu- kırmızı ışığın dalga boyunun 1.650.763.73 katıdır. Son olarak 1983 yılında 1 metre, ışığın boşlukta 1/299.792.485 saniyede aldığı yolun uzunluğu olarak tanımlanmıştır. Uzunluk standardı ‘ metre’ dir.

40. Uzunluk Ölçüleri Uzunluk metre ile ölçülür. 1 metre (m) = 10 dm 1 metre (m) = 100 cm 1 metre (m) = 1000 mm 1 kilometre (km) = 1000 m metre (m) dekametre (dam) hektometre (hm) kilometre (km) desimetre (dm) milimetre (mm) santimetre (cm) 10 ile çarpılır. 10 a bölünür.

41. Kütle Kütle standardı ‘ kilogram’ dir. 1887 yılında kabul edilen kütle standardı, ‘1 Kilogram’, platin-iridyum alaşımından yapılmış silindirin kütlesi olarak tanımlanmıştır. Bu silindir Fransa’nın Serves kentindeki Uluslar arası Ağırlık ve Ölçümler Bürosunda saklanır.

42. 1 gram (g) = 1000 miligram (mg) 1 kilogram (kg) = 1000 g 1 kental = 100 kg 1 ton = 1000 kg Kütle terazi ile ölçülür. Kütle Ölçüleri gram (g) dekagram (dag) hektogram (hg) kilogram (kg) desigram (dg) miligram (mg) santigram (cg) 10 ile çarpılır. 10 a bölünür.

43. Zaman Zaman standardı ‘ saniye’ dir. 1960 yılına kadar saniye ortalama güneş günü cinsinden tanımlanmıştır. Bir güneş gününün 1/86400 üne saniye adı verilir. 1967 yılında yeni saniye standardı sezyum atomunun 9.192.631.770 defa titreşim yapması için geçen süredir.

44. Saat 1 sa = 60 dk Dakika 1 dk = 60 s Saniye 1 s = 100 sl Salise 1 sl = 10 -2 s Milisaniye 1 ms = 10 -3 s Mikro saniye 1 µ s = 10 -6 s Zaman Ölçüleri salise saniye dakika saat gün hafta ay yıl asır

45. Sıcaklık Sıcaklık , maddenin bir molekülünün kinetik enerjisi ile orantılı bir büyüklüktür. Sıcaklık Termometre ile ölçülür. Sıcaklığın kullanılan yaygın birimleri selsiyus ( 0 C) , Kelvin ( 0 K) ve fahrenhayt ( 0 F) dır.

46. Işık Şiddeti Bir kaynağın birim zamanda yaydığı ışık enerjisinin bir ölçüsüdür. I ile gösterilir. Işık şiddeti fotometre ile ölçülür. Birimi candela(cd) ya da mumdur.

47. Elektrik Akımı Akım şiddeti, ampermetre ile ölçülür. Akım birimi Amper ’ dir. Sembolü A’ dır. Akım ölçüleri Kiloamper 1kA = 1000 A Amper 1A = 1000 mA = 10 -3 kA Miliamper 1 mA = 1000 µ A = 10 -3 A Mikroamper 1 µ A = 1000 nA = 10 -6 A

48. Cal/g Hal değişim ısısı (L) Cal/g.C 0 Özısı S -1 Herts Frekans lm lümen Işık akısı lx = Cd/m 2 lüx Aydınlanma şiddeti Pa = N/m 2 Pascal Basınç kg/m 3 Yoğunluk m 3 Hacim m 2 Alan Simgesi Birimin adı SI (MKS) Fiziksel Nicelik SI (MKS) Türetilmiş Birimler

49. W = J/s Watt Güç 1J = 10 7 erg 1Cal = 4,18J 1eV = 1,6.10 -19 J kws erg Calori Joule eV Kilowattsaat İş-Enerji 1N = 10 5 dyn dyn Newton Kuvvet m/s 2 İvme m/s Hız Simgesi Birimin adı (CGS) Birimin adı SI(MKS) Fiziksel Nicelik

50. H Henry İndüksiyon katsayısı T = Wb/m 2 Tesla Manyetik Alan Wb Weber Manyetik akı N/C = V/m Newton/coulomb Elektrik Alan F = C/V Farad Elektriksel sığa Ω Ohm Direnç V Volt Potansiyel fark C Coulomb Elektriksel yük Simgesi Birimin adı (CGS) Birimin adı SI(MKS) Fiziksel Nicelik

51. y Yokto 10 -24 z Zepto 10 -18 a Atto 10 -15 f Femto 10 -15 p Piko 10 -12 n Nano 10 -9 μ Mikro 10 -6 m Mili 10 -3 c Santi 10 -2 d Desi 10 -1 Simgesi Adı Az katlar Y Yotta 10 24 Z Zetta 10 21 E Exa 10 18 P Peta 10 15 T Tera 10 12 G Giga 10 9 M Mega 10 6 k Kilo 10 3 h Hekta 10 2 da Deka 10 Simgesi Adı Çok katlar SI birimlerinin az ve çok katları şöyle sembolize edilir.

52. Alan (Yüzey) Ölçüleri 1 metrekare (m 2 ) = 100 dm 2 = 10 000 cm 2 = 1 000 000 mm 2 1 ar (a) = 100 m 2 1 dekar (da) = 1000 m 2 = 10 a 1 hektar (h) = 10 da = 10 000 m 2 = 100 a 1 kilometrekare (km 2 ) = 100 h = 1000 da = 1 000 000 m 2 km 2 hm 2 dam 2 m 2 nin üst katları dm 2 cm 2 mm 2 m 2 nin ast katları m 2 (metrekare)

53. 1 m 3 = 1000 dm 3 = 1 000 000 cm 3 = 1 000 000 000 mm 3 1 litre (l) = 1 dm 3 = 1000 cm 3 Hacim, Boşluk Ölçüleri, Sıvı Ölçüleri metreküp (m 3 ) dekametreküp (dam 3 ) hektometreküp (hm 3 ) kilometreküp (km 3 ) desimetreküp (dm 3 ) milimetreküp (mm 3 ) santimetreküp (cm 3 ) 1000 ile çarpılır. 1000 e bölünür.

57. ÖRNEK Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. 0,2 20000 …………..cm ……….km 200 m Çözüm: metre (m) dekametre (dam) hektometre (hm) kilometre (km) desimetre (dm) milimetre (mm) santimetre (cm) 10 ile çarpılır. 10 a bölünür.

58. ÖRNEK Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. 0,05 5000 …………..cm ……….km 5 dam Çözüm: metre (m) dekametre (dam) hektometre (hm) kilometre (km) desimetre (dm) milimetre (mm) santimetre (cm) 10 ile çarpılır. 10 a bölünür.

59. ÖRNEK Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. 0,08 80000 …………..mg ……….kg 80 g Çözüm: gram (g) dekagram (dag) hektogram (hg) kilogram (kg) desigram (dg) miligram (mg) santigram (cg) 10 ile çarpılır. 10 a bölünür.

60. ÖRNEK Aşağıdaki birim eşleştirmelerinden hangisi yanlış gösterilmiştir? A) B) C) D) E) 2 dk 120 s 4 saniye 400 salise 2 ton 2.10 6 kg 0,5 m 50 cm 100 cm 1000 mm

61. ÖRNEK Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız. 2 7200 Saat 1 sa = 60 dk Dakika 1 dk = 60 s Saniye 1 s = 100 sl Salise 1 sl = 10 -2 s Milisaniye 1 ms = 10 -3 s Mikro saniye 1 µ s = 10 -6 s …………..saniye ……….saat 120 dk Çözüm:

62. ÖRNEK Aşağıdaki büyüklükler hangi araçlarla ölçüldüğünü gösteriniz. Işık şiddeti Kütle Uzunluk Zaman Sıcaklık Akım Kuvvet Büyüklük Dinamometre saat Terazi metre Fotometre Ampermetre Termometre Ölçüldüğü alet

65. Fiziksel Büyüklükler Fiziksel büyüklükler, Skaler ve vektörel büyüklükler olarak iki başlık altında incelenir. Skaler büyüklükler : Sayı ve birimle ifade edilen büyüklüklerdir. Uzunluk ( L = 20 cm ) Enerji ( E =100 joule ) Zaman ( saat 16 : 50 ) Sıcaklık ( 15 0 C ) Kütle ( 3 kg ) Hacim ( 60 m 3 ) Alan ( 6 m 2 )

66. Vektörel Büyüklükler : Sayı ve birim yanında yöne de ihtiyaç varsa bu büyüklüklere vektörel büyüklükler denir. Kuvvet ( F = 10 N ) Hız ( V= 5 m/s ) İvme ( a = 3 m/s 2 ) Momentum ( P = 20 kg.m/s ) Elektrik alan ( E = 18 N/C )

68. ÖRNEK Aşağıdakilerden hangisi vektörel büyüklüktür ? A) Kütle B) Sıcaklık C) uzunluk D) hız E) Enerji

69. ÖRNEK Aşağıdakilerden hangisi skaler büyüklüktür ? A) Kütle B) kuvvet C) ivme D) hız E) momentum

70. ÖRNEK 3. çıkış Fiziksel büyüklüklerden yönü olanlar vektör , yönü olmayanlar skaler olarak adlandırılır. D Y İvme skaler bir büyüklüktür. Ölçmede hata, ölçü aracından ve ölçüm yapan kişiden kaynaklanır. Y D D Y Akım şiddeti, temel büyüklüktür. Yönü aynı olan vektörlerin doğrultuları da aynıdır. Kuvvet birimi, Newton dur. Kütle ve sıcaklık temel büyüklüktür. D Y D D Y Y Y D 1. çıkış 4. çıkış 2. çıkış 5. çıkış 6. çıkış 7. çıkış 8. çıkış D Y 3. çıkış D

73. Ünite bitmiştir.