1. www.uni-pr.info
1. Bazat e Patologjisë
Patologjia studion sëmundjen dhe merret me etiologjinë, patogjenezën, ndryshimet
morfologjike dhe rëndësinë klinike të sëmundjeve të ndryshme.
Në egzaminimin e përgjithshëm të organeve përfshihet identifikimi i lezioneve
patologjike me anë të vlerësimit të anomalive në madhësi, formë, konsistencë dhe ngjyrë.
Preparatet indore të ngjyrosura me hematoksilinë dhe eozinë përdoren për egzaminimin
rutinor me mikroskop të dritës. Në teknikat tjera plotësuese të cilat përdoren në mjete të
veqanta përfshihen ngjyrimet histokimike, ngjyrimet imunohistokimike, mikroskopia
fluoreshente, mikroskopia electron transmisive dhe teknika molekulare.
2. Dëmtimi qelizor dhe adaptimi
Qelizat mund të dëmtohen nga një numër mekanizmash. Hipoksia shkakton mungesë të
prodhimit të ATP-së si pasojë e deficiencës së oksigjenit dhe mund të shkaktohet nga
iskemia, insuficienca kardiopulmonare apo zvogëlimi i kapacitetit oksigjen bartës të
gjakut. Në shkaktarët kongjenitalë të dëmtimit qelizor përfshihen defektet enzimatike,
defektet e proteinave strukturale, qrregullimet kromozomale dhe malformacionet
kongjenitale. Agjentët kimikë, fizikë dhe disbalanset e ushqyeshmërisë gjithashtu mund
të dëmtojnë qelizat. Reagimi i qelizave ndaj ndonjë traume mvaret nga gjendja e qelizës
dhe lloji i traumës apo atakut. Reagimi mund të shkojë nga adaptimi→dëmtim
reverzibil→dëmtim ireverzibil deri me vdekje të qelizës. Vendet intraqelizore dhe
sistemet që janë në veqanti të ndjeshme ndaj dëmtimit përfshijnë ADN, prodhimin e
ATP-së, membranat qelizore dhe sintezën e proteinave. Dëmtimi reverzibil qelizor
fillimisht është i lidhur me zvogëlimin e sintezës së ATP-së nga fosforilimi oksidativ
duke quar kështu deri te ënjtja qelizore dhe sinteza joadekuate e proteinave. Dëmtimi
ireverzibil përveq tjerash përfshin mjaft shpesh edhe dëmtimet e rënda membranore, të
lizozomeve, mitokondrieve dhe nukleusit. Vdekja e indeve mund të prodhojë një
shumllojshmëri të formave histologjike duke përfshirë këtu nekrozën koagulative,
nekrozën likuefaktive, nekrozën kazeoze, nekrozën fibrinoide dhe nekrozën gangrenoze.
Apoptoza është formë e specializuar e vdekjes së programuar qelizore e cila mund të
rregullohet gjenetikisht apo me anë të ndonjë nxitësi qelizor apo indor.
3. Inflamacioni
Inflamacioni akut është reagimi i menjëhershëm ndaj lëndimit që shkakton skuqje,
temperaturë, ënjtje, dhimbje dhe humbje të funksionit. Ndryshimet hemodinamike tek
inflamacioni akut ndërmjetësohen nga materiet kimike vazoaktive dhe pas
vazokonstriksionit kalimtar fillestar, prodhojnë dilatim masiv me permeabilitet të shtuar
vascular. Neutrofilet janë qeliza të bardha të rëndësishme të gjakut të cilat përmbajnë
granula me enzime të shumta shpërbërëse. Neutrofilet dalin nga qarkullimi i gjakut me
anë të procesit të rregulluar lartë ku përfshihet margjinimi (lëvizja drejt murit të enës),
adhezioni (ngjitja për endoteli), dhe emigrimi (lëvizja ndërmjet qelizave endoteliale për të
dalë nga ena). Defektet e adhezionit mund t’i kontribojnë imunosupresionit i cili vërehet
tek diabeti melit dhe përdorimi i kortikosteroideve. Kemotaksa është tërheqja e qelizave
drejt një mediatori kimik i cili lirohet në zonën e inflamacionit. Fagocitoza e bakterieve
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

2. www.uni-pr.info
nga neutrofilet përmirësohet akoma nëse opsoninat siq është pjesa Fc e Imunoglobulinës
G apo produkti C3B i komplementit janë të lidhura për bakteriet. Sindromi i Chediak-
Higashi-t është shembull i sëmundjes gjenetike me fagocitozë defective të neutrofileve.
Posa bakteria të jetë fagocituar atëherë enzimet që kërkojnë oksigjen dhe ato që janë të
pavarura nga oksigjeni mund të kontribojnë në mbytjen e bakterieve. Sëmundja
granulomatoze kronike e fëmijërisë dhe deficiencat e mieloperoksidazës janë
imunodeficienca të lidhura me deficiencën e mbytjes së bakterieve të varur nga oksigjeni.
Mediatorët kimikë të inflamacionit përfshijnë aminet vazoaktive, sistemin e kininave,
produktet e acidit arahidonik, kaskadën e komplementit dhe citokinet. Inflamacioni akut
mund të qojë deri te rigjenerimi indor, formimi i vrragës fibrotike, formimi i abscesit apo
në inflamacion kronik. Në qelizat e rëndësishme në inflamacionin kronik përfshihen
makrofagjet, limfocitet, eozinofilet dhe bazofilet. Inflamacioni kronik granulomatoz është
formë e specializuar e inflamacionit kronik me makrofagje të modifikuara (qeliza
epitelioide dhe qeliza gjigante me shumë nukleuse) zakonisht e rrethuar nga një unazë e
limfociteve. Një numër i madh sëmundjesh mund të shkaktojë inflamacion granulomatoz
kronike më së shpeshti tuberkuloza, sifilisi, leproza dhe infeksionet fungale. Format e
reagimit të indeve ndaj agjentëve infektivë mund të përfshijnë inflamacionin eksudativ,
inflamacionin nekrotizues, granulomatoz, intersticial, dhe inflamacionin proliferativ
citopatik.
4. Shërimi dhe riparimi i plagës
Në shërimin e plagës përfshihet rigjenerimi i indit nga qelizat e të njëjtit lloj dhe riparimi
I indit me zëvendësim nga indi lidhor. Indet ndryshojnë për nga kapaciteti regjenerativ.
Popullatat qelizore labile të cilat rigjenerohen gjatë tërë jetës përfshijnë qelizat epiteliale
sipërfaqësore, qelizat hematopoetike dhe qelizat mëma. Në qelizat stabile të cilat
replikohen në nivel të ulët gjatë tërë jetës mirëpo mund të ndahen nëse stimulohen
përfshijnë hepatocitet, qelizat e tubuleve proksimale dhe qelizat endoteliale. Qelizat
permanente të cilat nuk mund të replikohen në moshën e pjekurisë përfshijnë neuronet
dhe qelizat e muskulaturës kardiake. Riparimi i indeve me zëvendësimin e zonës së
dëmtuar nga vrraga e indit lidhor ndërmjetësohet nga faktorë të shumtë të rritjes dhe
citokine. Fillimisht formohet indi i granulacionit i cili më vonë pëson kontraksion të
plagës proces ky i ndërmjetësuar nga miofibroblastet duke rezultuar kështu përfundimisht
me formimin e vragës së vërtetë fibrotike. Shërimi i plagës me tentimin e parë (lidhja
primare) ndodhë pasi buzët e pastërta të plagës të jenë afruar mjaft afër njëra tjetrës.
Shërimi i plagës me tentimin e dytë (lidhja sekondare) ndodhë tek plagët me defekte më
të mëdha buzët e të cilave nuk mund të afrohen shumë. Problemet që mund të paraqiten
në shërimin e plagës përfshijnë shërimin e vonuar të plagës, formimin e vrragës
hipertrofike dhe formimin e keloidit.
Në organizëm gjenden lloje të ndryshme të kolagjenit. Kolagjeni i tipit I është forma më e
shpeshtë. Kolagjeni i tipit II gjendet në kartilagje. Kolagjeni i tipit III është formë e pa
maturuar dhe gjendet në indin e granulacionit. Kolagjeni i tipit të IV gjendet në
membranat bazale. Për prodhimin e kolagjenit nevojitet vitamina C dhe bakri. Në
përbërësit tjerë të matriksit ekstraqelizor përfshihen edhe fijet elastike, molekulat e
adhezionit, proteoglikanet dhe glukozaminoglikanet. Membranat bazale kanë ngarkesë
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

3. www.uni-pr.info
negative neto dhe janë të përbëra nga kolagjeni dhe komponentet tjera të matriksit
ekstraqelizor.
5. Patologjia e qarkullimit
Edema është prezenca e lëngut të tepërt në hapsirën ekstraqelizore. Në shkaktarët e
edemës përfshihen rritja e shtypjes hidrostatike, hipoalbuminemia dhe ulja e shtypjes
koloide, obstruksioni limfatik dhe permeabiliteti i rritur endothelial. Anasarca është term
që përdoret për edemën e rëndë të gjeneralizuar. Transudatet kanë përmbajtje të ulët
proteinike dhe gravitet specifik ndërsa eksudatet kanë përmbajtje të lartë proteinike dhe
gravitet specifik.
Hiperemia është sasia e tepërt e gjakut në ndonjë ind apo organ dhe mund të jetë për
shkak të vazodilatimit (hiperemia aktive) apo zvogëlimit të qarkullimit venoz (hyperemia
pasive apo kongjestioni). Hemostaza është sekuenca e ngjarjeve të cilat qojnë deri te
ndërprerja e gjakderdhjes duke formuar një tapë stabile hemostatike me fibrinë dhe
pllakëza. Dëmtimi i murit vascular nxitë vazokonstriksionin kalimtar, lehtësimin e
adhezionit të pllakëzave dhe aktivizimin e rrugës ekstrinsike dhe asaj intrinsike të
koagulimit. Formimi i trombusit të pllakëzave ndodhë atëherë kur pllakëzat të ngjiten për
faktorin e von Willebrandit i cili është i lidhur për kolagjenin subendotelial, pësojnë
ndryshimin e formës dhe degranulim dhe pastaj grumbullohen me pllakëza të tjera.
Në shkaktarët e trombocitopenisë si pasojë e prodhimit të zvogëluar të pllakëzave
përfshihen anemia aplastike dhe tumori.Në shkaktarët e trombocitopenisë për shkak të
shkatërrimit të rritur të pllakëzave përfshihet purpura imune trombocitopenike, purpura
trombotike trombocitopenike, koagulimi i përhapur intravascular, dhe hipersplenizmi. Në
shkaktarët e defekteve kualitative të pllakëzave përfshihet sëmundja e von Willebrandit,
sindromi i Bernard-Soulier, trombastenia Glanzman, aspirina dhe uremia. Tek purpura
imune trombocitopenike antitrupat anti pllakëzave shkatërrojnë pllakëzat kryesisht në
shpretkë. Tek purpura trombotike trombocitopenike kemi formim me përhapje të gjerë të
trombuseve të pllakëzave me fibrinë mirëpo pa aktivizimin e sistemit të koagulimit.
Sindromi hemolitik uremik mund t’i ngjajë klinikisht PTT dhe shkaktohet nga E.coli
shtami 0157:H7. Rruga intrinsike e koagulimit aktivizohet nga faktorët e kontaktit dhe
klinikisht testohet përmes kohës parciale të tromboplastinës (KPT). Rruga ekstrinsike e
koagulimit aktivizohet nga lirimi i faktorit indor dhe testohet përmes kohës së
protrombinës (KP) me të cilën gjithashtu testohet edhe rruga e përbashkët e koagulimit.
Hemofilia A është deficiencë e lidhur me kromozomin X e faktorit VIII e cila klinikisht
karakterizohet me hemartrozë, lëndim të lehtë dhe gjakderdhje e prolonguar pas
operimeve kirurgjikale dhe lacerimeve. Klinikisht hemofilia B i ngjan shumë hemofilisë
A mirëpo kjo është si pasojë e deficiencës së faktorit IX. Koagulopatitë e fituara mund të
jenë si pasojë e deficiencës së vitaminës K dhe sëmundjes së mëlqisë. Sëmundja e von
Ëillebrandit është qrregullim i trashëguar i gjakderdhjes e që karakterizohet nga
deficienca apo defekti kualitativ në lidhje me faktorin e von Willebrandit i cili lehtëson
formimin e koaguleve të pllakëzave.
Koagulimi i përhapur intravaskular mund të shkaktohet nga një numër gjendjesh të rënda
mjekësore dhe rezulton me formimin e mikrotrombusëve të shumta të cilat konsumojnë
pllakëzat dhe faktorët e koagulimit, duke quar kështu deri te tendenca e shtuar për
gjakderdhje. Faktorët e përfshirë në formimin e trombit përfshijnë dëmtimin qelizor,
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

4. www.uni-pr.info
ndryshimin e qarkullimit laminar të gjakut dhe hiperkoagulabilitet të gjakut. Trombuset
mund të qojnë deri tek një spektër i gjërë i pasojave duke përfshirë këtu mbylljen dhe
infarktin, embolinë, trombolizën, organizimin dhe rekanalizimin. Termi emboli përdoret
për qdo masë intravaskulare e cila është bartur teposhtë nga vendi i origjinës duke
rezultuar kështu me mbylljen e enës. 98 % e embolive janë tromboemboli megjithatë ka
edhe materiale të tjera të shumta të cilat mund të formojnë emboli. Embolitë pulmonare
janë formë e shpeshtë e embolive të cilat shpesh klinikisht janë të heshtura mirëpo ato
mund të shkaktojnë infarct apo vdekje të papritur. Shumica e embolive pulmonare
krijohen nga trombozat e venave të thella. Embolitë sistemike arteriale zakonisht krijohen
në zemër dhe mund të shkaktojnë infarkte në shumë vende varësisht se ku vendosen.
Infarkti është zonë e lokalizuar e nekrozës që vie si pasojë e iskemisë. 99 % e infarkteve
rezultojnë nga mbyllja trombotike ndonjë arterie apo vene. Infarktet anemike paraqiten në
organet me furnizim të njëfishtë të gjakut ndërsa infarktet hemoragjike paraqiten në
organet me furnizim të dyfishtë të gjakut apo pas mbylljes venoze. Pasoja e përgjithshme
e ndryshimeve indore pas infarktit është iskemia e cila qon deri te nekroza koagulative, e
kjo qon deri te inflamacioni i cili qon deri te indi i granulacionit e ky deri te cikatriksi
fibrotik.
Shoku karakterizohet nga kolapsi vaskular dhe hipoperfuzioni i përhapur i qelizave dhe
indeve për shkak të vëllimit të reduktuar të gjakut, të prodhimit kardiak apo të tonusit
vaskular. Në format kryesore të shokut përfshihet shoku kardiogjenik, shoku
hipovolemik, shoku septik dhe shoku neurogjenik. Shoku klinikisht është ndarë në
shokun e kompensuar (faza I), shokun e dekompenzuar (faza II) dhe dëmtimi ireverzibil
(faza III). Organet e ndryshme shfaqin forma të dallueshme mikroskopike tek gjendja e
shokut.
6. Imunopatologjia
Reaksionet e hipersenzibilitetit të tipit të I (lloji anafillaktik) karakterizohen me lirimin e
mediatorëve kimikë lidhur me IgE-të nga mastocitet dhe bazofilet pas ekspozimit ndaj
antigjenit. Në shembujt e reaksioneve të hipersenzibilitetit të tipit të I përfshihen
anafillaksa sistemike që vjen si pasojë e pickimit nga bletët dhe ilaqet. Format e
lokalizuara të reaksionit anafillaktik përfshijnë alergjitë ushqimore, atopinë dhe astmën.
Reaksionet e hipersenzibilitetit të tipit të II (lloji citotoksik) karakterizohen nga prodhimi
i antitrupave IgG apo IgM të drejtuara kundër një qelize specifike të cakut apo ndonjë
indi. Në shembujt përfshihet citotoksiciteti i varur nga komplementi te anemia
hemolitike, citotoksiciteti i ndërmjetësuar qelizor i varur nga antitrupat tek anemia
pernicioze dhe antitrupat antireceptorë te sëmundja e Grave. Reaksionet e
hipersenzibilitetit të tipit të III (sëmundja e komplekseve imune) karakterizohen me
formimin e komplekseve antitrup-antigjen in situ apo në qarkullim duke rezultuar me
inflamacion dhe dëmtim indor. Në shembujt përfshihen sëmundja e serumit, lupus
eritematozus sistemik dhe glomerulonefriti. Reaksionet e hipersenzibilitetit të tipit të IV
(lloji i ndërmjetësuar nga qelizat) ndërmjetësohen nga limfocitet e sensibilizuara T. Në
shembujt përfshihen hipersenzibiliteti i vonuar i testeve të PPD dhe tuberkulozës dhe
shkatërrimi citotoksik i ndërmjetësuar nga qelizat T, i qelizave që përmbajnë antigjene
tek infeksionet virale, imunoreaksioni ndaj tumoreve, dermatiti i kontaktit, dhe refuzimi i
transplantatit. Lupus eritematozus sistemik është sëmundje kronike sistemike autoimune
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

5. www.uni-pr.info
e cila karakterizohet mungesa e vetë tolerancës dhe prodhimi i autoantitrupave. Në
manifestimet klinike përfshihet anemia hemolitike dhe manifestimet tjera autoimune
hematologjike, artriti, skuqjet e lëkurës dhe përfshirja e sisteeve renale, kardiovaskulare
dhe neurologjike. Sindromi i Sjogrenit (sindomi sicca) është sëmundje autoimune e cila
karakterizohet nga shkatërrimi i gjëndrave lakrimale dhe salivare e që rezulton me
pamundësi për të prodhuar pështymë dhe lotë. Sindromi i Sjogrenit është i shoqëruar me
antitrupa antiribonukleoproteinikë SS-A dhe SS-B dhe gjithashtu edhe me sëmundje të
tjera sistemike autoimune siq është lupus eritematozus sistemik. Skleroderma (skleroza
progresive sistemike) është sëmundje autoimune e cila karakterizohet nga stimulimi i
fibroblasteve dhe depozitimi i kolagjenit në lëkurë dhe në organet e mbrendshme.
Skleroderma mund të ketë antitrupa anti ADN topoizomerazë I (Scl 70), përfshirje të
gjerë të lëkurës dhe përfshirje të hershme të ezofagut, traktit GI, mushkërive, zemrës dhe
veshkave. Format e lokalizuara kanë kurs më beninj. Gamaglobulinemia e Brutonit e
lidhur me kromozomin X është imunodeficiencë e trashëguar e cila karakterizohet me
pamundësi zhvillimore për prodhimin e qelizave mature B dhe qelizave të plazmës, duke
rezultuar me gamaglobulinemi me infeksione të përsëritura bakteriale. Imunodeficienca e
përbashkët variabile është grup qrregullimesh që karakterizohet nga defekti në maturimin
e B qelizavendërsa hipogamaglobulinemia shprehet në formë të ndjeshmërisë së shtuar
ndaj infeksioneve bakteriale, Giardia lamblia, sëmundjeve autoimune, limfomës dhe
ulqerës gastrike. Sindromi i Di Gjorgjit është pamundësia e zhvillimit të xhepit të tretë
dhe të katërt faringeal duke rezultuar kështu me mungesë të gjëndrave paratiroide dhe të
timusit, e që qon deri te hipokalcemia me tetanizëm, deficiencë të qelizave T dhe
infeksione të përsëritura me organizma viralë dhe fungalë. Imunodeficienca e rëndë e
kombinuar është deficiencë e kombinuar e imunitetit qelizor dhe atij humoral që shpesh
shkaktohet nga defekti në qelizën mëmë, dhe nëse nuk trajtohet me kohë shkaktohet
vdekja si pasojë e infeksionit mbrenda një viti. Foshnjet e prekura nga kjo janë të
ndjeshme ndaj infeksioneve të përsëritura nga bakteriet, fungi, viruset dhe protozoarët.
Sindromi i Wiskott-Alrich është gjendje e lidhur me kromozomin X e që karakterizohet
nga infeksionet e përsëritura, trombocitopenia dhe ekzema. Sindromet e
imunodeficiencës sekondare mund të shkaktohen nga sëmundjet sistemike siq është
diabeti melit, sëmundja vaskulare e kolagjenit (p.sh. SLE) dhe abuzimi me alkool.
Refuzimi i transplantimit të veshkës mund të ndodhë në tri forma: refuzimi hiperakut si
pasojë e antitrupave të preformuar të cilët shkaktojnë trombozë vaskulare dhe refuzimi
akut që karakterizohet nga vaskuliti neutrofilik, dhe refuzimi kronik që karakterizohet
nga fibroza e tunica intima të enëve.
Sindromi i fituar i imunodeficiencës (SIDA) thuhet se është prezent atëherë kur pacienti
është HIV pozitiv me numër të CD4 më pak se 200 apo HIV pozitiv me sëmundje që
definon SIDËN. HIV mund të përhapet me anë të kontaktit seksual, transmetimit
parenteral apo atij vertikal. Virusi është ARN retrovirus me transktriptazë reverse dhe
preferencë për infektimin e qelizave CD4+. Diagnoza arrihet me anë të testit ELISA me
antitrupa HIVe pasuar nga konfirmimi me Western blot. Tani janë në dispozicion një
numër ilaqesh për trajtimin e kësaj sëmundje. Infeksioni me HIV prodhon fazën akute të
ngjajshme me mononukleozën, fazën latente asimptomatike dhe pastaj progresionin deri
në AIDS. SIDA klinikisht karakterizohet nga ndjeshmëria ndaj një shumllojshmërie të
gjerë të infeksioneve oportuniste. Pacientët me SIDË gjithashtu kanë tendencë të
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

6. www.uni-pr.info
zhvillojnë edhe leukoplaki me qime, sarcoma Kaposi, limfoma të shkallës së lartë të B
qelizave të, kancer cervikal, sindromin e humbjes në peshë, nefropati dhe demencë.
Amiloidoza
Është grup sëmundjesh që karakterizohet nga depozitimi i proteinës ekstraqelizore e cila
ka tendencë të formojë fijet e gërshetuara B dhe të ngjyroset me të kuqe me refleksion të
gjelbër me ngjyrimin me të kuqe të Kongos. Amiloidi përbëhet nga proteina fibrilare,
komponenta P amiloide dhe glukozaminoglukanet. Përbërja specifike proteinike
ndryshon tek qdo sëmundje që prodhon amiloidozë. Tek amiloidoza primare e cila mund
të komplikojë qrregullimet e plazmës, proteinat amiloide AL dhe proteina fibrilare është
me vargje kapa ose lambda. Amiloidoza sistemike reaktive (amiloidoza sekondare) mund
të komplikojë neoplazinë dhe inflamacioni në vazhdimësi për shkak të sëmundjeve të
shumta kronike duke përfshirë këtu artritin reumatoid, lupus eritematozus sistemik,
tuberkulozën, osteomielitin dhe sëmundjen e Kronit. Proteina amiloide tek amiloidoza
reaktive sistemike është AA ndërsa proteina fibrilare është amiloidi i serumit A (SAA) e
cila është reaktante e fazës akute e prodhuar nga mëlqia.
Ethet familjare mesdhetare janë sëmundje autozomale recesive inflamatore e shoqëruar
me proteinën amiloide AA dhe proteinën fibrilare SAA. Amiloidoza e shoqëruar me
amiloidozë është e shoqëruar me proteinën amiloide AB2M dhe proteinën fibrilare ß2-
mikroglobulinën. Format e lokalizuara të amiloidozës vërehen tek amiloidoza senile
cerebrale (proteina amiloide AB dhe proteina prekursore amiloide e proteinës fibrilare
B); amiloidoza senile kardiake (proteina amiloide ATTR dhe proteina fibrilare
transretina); si dhe tek disa sëmundje endokrine duke përfshirë këtu karcinomën
medullare të tiroidesë (prokalcitoninën), diabeti me fillim në moshë të pjekurisë (amilina)
si dhe tumoret e qelizave të ishujve pankreatikë (amilina). Amiloidoza sistemike ka
prognozë të dobët dhe ka tendencë të përfshijë veshkat, zemrën, mëlqinë, shpretkën dhe
traktin GI.
7. Bazat e neoplazisë
Kanceri është shkaktari i dytë që qon deri në vdekje të rriturit dhe fëmijët në SHBA. Tek
meshkujt vendet me shpeshtësi të paraqitjes më të madhe të kancerit janë (sipas
zvogëlimit të frekuencës): prostata, mushkëritë dhe bronket, koloni dhe rektumi. Po këto
vende kanë shkallën më të lartë të mortalitetit, megjithëse kanceret e mushkërive dhe te
bronkeve shkaktojnë vdekjen më shpesh se sa kanceri i prostatës. Tek femrat vendet me
shpeshtësi të paraqitjes më të lartë sipas klasifikimeve të reja janë: gjiri, mushkëritë dhe
bronket, koloni dhe rektumi. Po këto vende kanë shkallën më të lartë të mortalitetit
megjithëse kanceret e mushkërive dhe bronkeve shkaktojnë më shpesh vdekjen se sa
kanceret e gjirit. Incidenca e kancereve të ndryshme mund të varirojë në bazë të vendit
gjeografik, faktorëve racialë, ekspozimeve në vendin e punës, mosha, perdispozicioni
trashëgimor si dhe qrregullimet e fituara paraneoplastike. Janë identifikuar një numër
karcinogjenesh kimikë të cilat mund të veprojnë si iniciatorë apo promotorë të kancereve
specifike. Drita ultravjollce dhe rrezatimi jonizues poashtu janë karcinogjenik. Një numër
relativisht i vogël i kancereve janë lidhur me infeksionin me viruse specifike. Pacientët
me disfunksion të sistemit imun gjithashtu kanë numër të rritur të neoplazmave.
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

7. www.uni-pr.info
Karcinogjeneza është proces me shumë faza i cili kërkon akumulimin e ndryshimeve të
shumta gjenetike si rezultat i mutacioneve të trashëguara nga linja gjerminative apo
mutacioneve të fituara duke quar kështu deri te zgjerimi monoklonal i qelizës që ka
pësuar mutacion. Në rritjen e kancerit mund të përfshihet aktivizimi i onkogjeneve që
promovojnë rritjen apo inaktivizimi i gjeneve tumor supresore. Gjeneve të aktivizuara u
mungon kontrolli rregullator dhe ato janë tepër të shprehura duke rezultuar kështu me
proliferim të parregulluar qelizor. Në shembujt e onkogjeneve klinikisht të rëndësishme
përfshihen erb, ras dhe myc. Gjenet tumor supresore kodojnë për proteinat të cilat
rregullojnë dhe supresojnë proliferimin qelizor duke inhibuar progresionin e qelizës nëpër
ciklin qelizor. Inaktivizimi i këtyre gjeneve qon deri te proliferimi i pakontrolluar qelizor
me formim të tumorit. Në shembujt e gjeneve klinikisht të rëndësishme tumor supresore
përfshihen VHL, p53, Rb, APC, DCC dhe NF-I. Kanceret mund të zhvillohen poashtu
nëse prevenohet apoptoza (vdekja e programuar e qelizës)nga mutacionet e gjeneve si
bcl-2, bax, bad dhe bcl-x. Në krahasim lezionet e ngjajshme beninje, neoplazmat malinje
kanë tendencë të jenë më të mëdha; me rritje më të shpejtë; tentojnë të kenë zona të
nekrozës dhe hemoragjisë; kanë tendence të kenë rritje të formës invazive; kanë potencial
të metastazojnë; kanë tendencë të aktivitetit të lartë mitotik me forma abnormale
mitotike; si dhe kanë tendencë të kenë qeliza pleomorfe me raport të rritur nuklear ndaj
atij citoplazmatik, hiperkromazion nuklear dhe nukleoluse të dukshme. Për diagnozën e
kancerit nevojitet egzaminimi i qelizave i cili mund të bëhet me heqjen komplete apo
biopsinë e lezionit, me anë të aspirimit me gjilpërë të hollë apo me njolla citologjike.
Imunohistokimia mund të jetë e dobishme për konfirmimin e indit të origjinës së
tumoreve metastatike apo tumoreve të diferencuara dobët. Markerët tumoralë të serumit
zakonisht janë komponente normale qelizore të cilat janë të shtuara tek neoplazmat
mirëpo ato mund të jenë të rritura edhe tek gjendjet jo neoplastike. Ato mund të përdoren
për skrening, monitorim të efikasitetit të tretmanit dhe për detektimin e përsëritjes së
tumorit. Në shembujt e këtyre përfshihen: AFP, hCG, CEA, CA-125 dhe PSA. Shkalla e
tumorit është vlerësimi histologjik i malinjitetit të tumorit. Faza e tumorit është vlerësimi
klinik i shkallës së përhapjes së tumorit. Shumica e tumoreve kanë tendencë të bëhen më
malinjë me kalimin e kohës si rezultat i seleksionimit natyror më shumë të kloneve
malinje dhe instabilitetit gjenetik të qelizave malinje. Përhapja limfatike është rruga më e
shpeshtë e përhapjes për karcinomeat epiteliale. Përhapja hematogjenike ka më shumë
gjasa të vërehet tek sarkomat, karcinomat e qelizave renale, carcinoma hepatocelulare,
carcinoma folikulare e tiroidesë dhe horiokarcinoma. Tumoret përhapen më rrallë përmes
shpërndarjes nëpër kavitetet trupore dhe sipërfaqet si dhe përmes manipulimeve
mekanike siq janë prerjet kirurgjikale dhe tërheqjes me gjilpërë.
8. Patologjia e ambientit dhe ajo lidhur me stilin jetësor
Pneumokonioza është sëmundje fibrotizuese pulmonare e shkaktuar nga inhalimi i
aerosolit siq është pluhuri mineral, pjesëzat, avujt apo gazrat. Pneumokonioza e
punëtorëve të thëngjillit (sëmundja e mushkërive të zeza) mund të jetë për nga graviteti
nga disfunksioni i lehtë pulmonar deri te fibroza masive progresive e cila qon deri te
distresi respirator dhe kor pulmonale (zemra mushkërore). Sindromi i Kaplanit është term
që përdoret për kombinimin e pneumokoniozës (për shkak të agjentëve të ndryshëm) dhe
artritit reumatoid. Azbestoza mund të shkaktojë fibrozë pulmonare, karcinomë
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

8. www.uni-pr.info
bronkogjenike dhe mezotelioma malinje. Silikoza mund të shkaktojë fibrozën pulmonare
dhe të rrisë rrezikun për tuberkulozë. Berilioza mund të shkaktojë pneumonitin akut ose
sëmundjen granulomatoze me fibrozë të mushkërive.
9. Patologjia vaskulare
Poliarteritis nodoza është vaskulit segmental nekrotizues që mund të prekë qdo organ
përveq mushkërive. Simptomet ndryshojnë varësisht nga organi i përfshirë. Sindromi i
Churg-Strausit është variantë e poliarteritis nodoza i shoqëruar me astmë bronkiale,
formim të granulomës dhe eozinofili. Granulomatoza e Wegenerit është vaskulit
nekrotizues me granuloma që në mënyrë klasike përfshin hundën, sinuset, mushkëritë dhe
veshkat. Arteriti temporal është vaskulit granulomatoz segmental me preferencë për
përfshirjen e arterieve kraniale. Paraqitet kokëdhimbja, dhembja faciale dhe qrregullimet
vizuale. Arteriti temporal i patrajtuar mund të shkaktojë verbimin. Arteriti Takayasu
është vaskulit granulomatoz me fibrozë masive intimale që ka tendencë të përfshijë arcus
aorticus dhe degët e saj kryesore. Mund të prodhojë verbim apo mungesë të pulsit në
ekstremitetet e sipërme (duke shkaktuar potencialisht edhe gangrenën) tek të rinjët të cilët
pijnë shumë duhan. Sëmundja e Kawasakit është limfadenopati febrile me skuqje dhe e
shoqëruar me vaskulit nekrotizues segmental me preferencë të arterieve koronare.
Sëmundja e Raynadit është vazospazmë idiopatike e arterieve të vogla që shkakton
qërimin dhe cianozën e gishtërinjve të dorës dhe të këmbës; termi fenomeni i Raynaudit
përdoret atëherë kur vërehen ndryshime të ngjajshme si pasojë e ndonjë sëmundje
sistemike siq është skleroderma apo lupus eritematozus sistemik. Skleroza mediale e
kalcifikuar e Mockenbergut është kalcifikim asimptomatik medial i arterieve me madhësi
mesatare. Arterioskleroza i referohet ndryshimeve të arterieve të vogla dhe arteriolave që
qon deri te ngushtimi luminal dhe kjo më së shpeshti vërehet tek pacientët me diabet, me
hipertension dhe tek të moshuarit. Ateroskleroza është depozitimi i lipideve dhe trashja
intimale e arterieve të mëdha dhe atyre me madhësi mesatare duke rezultuar kështu me
rripa dhjamorë dhe pllaka ateromatoze. Në komplikimet klinike të aterosklerozës
përfshihen sëmundja iskemike e zemrës, aksidentet cerebrovaskulare, atero embolitë,
formimi i aneurizmave, sëmundja vaskulare periferike dhe mbyllja e arterieve
mezenterike. Hipertensioni definohet si shtypje e qëndrueshme diastolike >90mmHg dhe/
apo shtypjes sistolike >140mmHg. Hipertensioni beninj është i shpeshtë, fillimisht është i
heshtur, sëmundje e cila përfundimisht mund të prodhojë sëmundje të zemrës,
aterosklerozë të përshpejtuar, formim të aneurizmave, dëmtim renal dhe të SNQ.
Hipertensioni malinj është më i rrallë se hipertensioni beninj dhe definohet si shtypje e
rritur dukshëm (p.sh. p.diastolik >120mmHg) duke shkaktuar dëmtim të shpejtë
përfundimtar të organeve. Pacientët e patrajtuar shpesh vdesin mbrenda 2 vitesh nga
insuficienca renae, hemoragjia intracerebrale apo insuficienca kronike e zemrës.
Aneurizmat definohen si dobësi kongjenitale apo e fituar e mjedisit të murit të enës duke
rezultuar me dilatim të lokalizuar apo krijim të xhepave përjashta. Në komplikimet e
aneurizmave përfshihen formimi i trombuseve, shtypja e strukturave fqinje dhe rupturë
me rrezik të vdekjes së papritur. Aneurizmat aterosklerotike janë të shoqëruara me
hipertension dhe kanë tendencë të përfshijnë aortën abdominale. Aneurizmat sifilitike
kanë tendencë të përfshijnë aortën ascendente dhe zhvillohen si pasojë e endarteritit
obliterues të vaza vazorum i cili është furnizimi me gjak i mjedisit aortik. Aneurizma
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

9. www.uni-pr.info
disektive aortike paraqitet atëherë kur gjaku nga lumeni i enës hyn në ndonjë qarje
intimale dhe shkakton prerje nëpër shtresat e mjedisit të cilat janë dëmtuar më herët nga
nekroza mediale cistike. Aneurizmat berry janë aneurizma kongjenitale të enëve afër
qarkut të Willisit. Qarja e këtyre aneurizmave mund të shkaktojë hemoragji
subarahnoidale. Tromboza e enëve të thella zakonisht përfshin venat e thella të këmbëve
dhe mund të jetë asimptomatike. Komplikacioni kryesor i këtyre është embolusi
pulmonar. Venat varikoze janë vena të dilatuara, tortuoze të shkaktuara nga rritja e
shtypjes intraluminale. Vendet më të shpeshta përfshijnë venat sipërfaqësore të
ekstremiteteve të poshtme, varices esofageales dhe hemoroidet. Hemangiomat janë tepër
të shpeshta, janë tumore beninje vaskulare të cilat mund të përfshijnë lëkurën, membranat
mukusore apo organet e mbrendshme. Hemangioblastomat janë tumore vaskulare të
shoqëruara me sëmundjen e von Hippel-Lindau që kanë tendencë të përfshijnë sistemin
nervor qendror dhe retinën. Tumoret glomus janë tumore të vogla, vaskulare dhe të
dhimbshme që më së shpeshti gjenden nën thonjë. Sarkoma Kaposi është tumor malinj i
shkallës së ulët i qelizave endoteliale që duket se ka etiologji virale dhe në SHBA më së
shpeshti gjendet tek pacietët me AIDS. Angiosarkoma është tumor vaskular malinj me
mortalitet të lartë që paraqitet më së shpeshti në lëkurë, gji, mëlqi dhe në inde të buta.
10. Patologjia kardiake
Sëmundja iskemike e zemrës shkaktari më i shpeshtë i sëmundjes në SHBA, është pasojë
e iskemisë kardiake zakonisht pas paraqitjes së sëmundjes së arterieve koronare. Angina
pectoris i referohet iskemisë kalimtare kardiake (pa vdekje të qelizës duke rezultuar
kështu me dhembje substernale. Në variantat e anginës përfshihen angina stabile, varianti
Prinzmetal i anginës dhe angina jostabile. Infarkti i miokardit është zonë e lokalizuar e
nekrozës së muskulit të zemrës si pasojë e iskemisë dhe mund të ndodhë si rezultat i
aterosklerozës së arterieve koronare në të cilat poashtu është formuar trombusi apo për
shkak të spazmës së arterieve koronare. Infarkti i miokardit shpesh paraqitet me fillim të
papritur të dhimbjes së rëndë “thyerëse” susbternalee cila mund të rrezatojë në krahun e
majtë, në nofull dhe në qafë. Ndryshimet e EKG-së dhe rritja e markerëve kardiakë në
serum mund të konfirmojë diagnozën. Infarkti i miokardit ka një shumllojshmëri të gjerë
të komplikimeve të cilat mund të shkaktojnë vdekjen. Sëmundja kongjestive e zemrës
është prodhimi i pamjaftueshëm kardiak për të plotësuar nevojat metabolike të indeve dhe
organeve të organizmit. Sëmundja e zemrës së majtë mund të komplikojë sëmundjen
iskemike të zemrës, hipertensionin, sëmundjet miokardiale, sëmundjen e valvulave
aortike apo atyre mitrale. Është e shoqëruar me hipertrofi të ventrikulit të majtë dhe
dilatim, kongjestion pasiv pulmonar dhe edemë, aktivizim të sistëmit renin-angiotenzinë-
aldosteron duke quar kështu deri te hiperaldosteronizmi dhe shoku kardiogjen.
Insuficienca e zemrës së djathtë mund të komplikojë insuficiencën e zemrës së majtë,
sëmundjen e valvulave pulmonare apo trikuspidale dhe cor pulmonale. Shkakton
distension të venave jugulare, hepatosplenomegali, edemë të varur dhe ascit. Stenoza
degjeneruese kalcifikuese e valvulës aortike që është anomalia më e shpeshtë valvulare,
është kalcifikim distrofik i lidhur me moshën, degjenerimi dhe stenoza e valvulës aortike
e cila mund të shkaktojë hipertrofi të ventrikulit të majtë, smëundje kongjestive të zemrës
dhe rrezik të rritur për vdekje të papritur. Valvula e prolabuar mitrale është degjenerim
miksomatoz i valvulës mitrale e cila bën që fletët e valvulës të zmadhohen dhe të jenë të
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

10. www.uni-pr.info
lëshueshme. Ethja reumatike është sëmundje sistemike inflamatore e cila shkaktohet nga
infeksioni faringeal me streptokoke të grupit A beta hemolitik dhe e cila tek individët
gjenetikisht të ndjeshëm rezulton me prodhimin e antitrupave të cilët reagojnë në mënyrë
kryqëzore me antigjenet kardiake. Sëmundja reumatike akute e zemrës mund të dëmtojë
valvulat mitrale dhe aortike dhe për pasojë paraqet predisponim për stenozë mitrale,
sëmundje kongjestive të zemrës dhe endokardit infektiv. Endokarditi bakterial infektiv
është infeksion bakterial i valvulave kardiake që karakterizohet nga vegjetacionet në
fletët e valvulave. Në faktorët e rrezikut përfshihen dëmtimi i valvulave, sëmundja
kongjestive e zemrës dhe burimet e bakteremisë. Endokarditi akut shkaktohet nga
organizmat me virulencë të lartë, sidomos nga Stafilokoku aureus, dhe prodhon lezione të
mëdha destruktive me shkallë të lartë të mortalitetit. Endokarditi subakut shkaktohet nga
organizma me virulencë të ulët, sidomos nga streptokoket viridante dhe zakonisht
përfshinë valvulat e dëmtuara më parë. Endokarditi marantik i referohet formimit të
vegjetacioneve të vogla, sterile përgjatë vijës së mbylljes së fletëve valvulare tek
pacientët me sëmundje molisëse. Sëmundja kongjenitale e zemrës është shkaktari më i
shpeshtë i sëmundjes së zemrës në fëmijëri në SHBA dhe mund të jetë idiopatike apo e
shoqëruar me ndonjë sëmundje gjenetike, infeksion apo shfrytëzimin e alkoolit dhe
drogave. Koarktacioni i aortës është ngushtim segmental i aortës që nënklasifikohet
varësisht nga niveli se ku ndodh ngushtimi, në koarktacion preduktal (me prognozën më
të dobët i shoqëruar me sindromën e Turnerit) dhe koarktacionin postduktal (fillimi i
vonshëm i Tetralogjisë së Fallotit është shkaktari më i shpeshtë i sëmundjes cianotike të
zemrës dhe karakterizohet nga tetrada klasike e obstruksionit të qarkullimit pulmonar apo
stenozës, hipertrofia e ventrikulit të djathtë, defekti i septumit ventrikular dhe aorta
shaluese. Transpozicioni i arterieve të mëdha është zhvillim abnormal i septumit trungut
e që rezulton me ndërrimin e vendeve të aortës dhe arterieve pulmonare në raport me
ventrikujt. Transpozicioni i arterieve të mëdha ka prognozë të dobët nëse nuk bëhet
intervenimi kirurgjikal. Truncus arteriozus është pamundësia e zhvillimit të septumit
ndarës ndërmjet aortës dhe arteries pulmonare duke rezultuar kështu me një trung të
përbashkët. Truncus arteriozus ka prognozë të dobët nëse nuk bëhet intervenimi
kirurgjikal. Atrezioni trikuspidal është mungesa e komunikimit ndërmjet atriumit të
djathtë dhe ventrikulit për shkak të pamundësisë zhvillimore për formimin e valvulës
trikuspidale. Atrezioni trikuspidal ka prognozë të dobët nëse nuk bëhet intervenimi
kirurgjikal. Defekti i septumit ventrikular është defekti më i shpeshtë kongjenital i zemrës
dhe përbëhet nga komunikimi direkt ndërmjet hapsirave ventrikulare. Prognoza variron
në bazë të madhësisë së defektit. Defekti i septumit atrial është komunikimi direkt
ndërmjet hapsirave atriale në llojin më të shpeshtë të të cilave përfshihet ostium
secundum. Duktus arteriozus patenti është komunikimi direkt ndërmjet aortës dhe arteries
pulmonare për shkak të prezencës së vazhdueshme të duktus arteriozus edhe pas lindjes.
Kardiomiopatia e dilatuar është forma më e shpeshtë e kardiomiopatisë edhe përbëhet nga
zmadhimi kardiak me dilatim të të katër dhomëzave duke rezultuar kështu me
insuficiencë progresive kongjestive të zemrës. Shkalla e mbijetesës 5 vjeqare është 25 %.
Kardiomiopatia hipertrofike është hipertrofi asimetrike kardiake e cila është më evidente
në septumin ventrikular ku mund të pengojë traktin venoz të rrjedhjes duke rezultuar me
rrezik të shtuar për vdekje të papritur sidomos tek atletët e rinj. Kardiomiopatia restriktive
është formë jo e shpeshtë e kardiomiopatisë e cila shkaktohet nga sëmndjet siq është
amiloidoza dhe sarkoidoza të cilat prodhojnë restriksion të mbushjes kardiake gjatë
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

11. www.uni-pr.info
diastolës. Sëmundja karcinoide e zemrës është fibroza endokardiale e anës së djathtë dhe
fibrozë valvulare e cila vie si pasojë e ekspozimit ndaj serotoninës të pacientëve me
tumore karcinoide të cilat kanë shkaktuar metastaza në mëlqi. Rabdomioma kardiake
është tumor beninj që zakonisht krijohet mbrenda miokardit. Është e shoqëruar nga
skleroza tuberoze.
11. Patologjia e sistemit respirator
Atelektaza është zonë e mushkërisë së kolabuar apo të pazgjeruar dhe mund të paraqitet
pas shkaktimit të obstruksionit, kompresionit apo mungesës së surfaktantit. Pneumonia
bakteriale është inflamacion akut dhe konsolidim (solidifikim) i mushkërive si pasojë e
ndonjë agjenti bakterial. Pneumonia lobare shkakton konsolidimin e një lobi të tër dhe më
së shpeshti shkaktohet nga infeksioni me Streptokokus pneumoniae. Bronkopneumonia
shkakton konsolidim të shpërndarë të përqëndruar reth bronkioleve dhe mund të jetë si
pasojë e një shumllojshmërie të gjerë të agjentëve bakterialë. Abscesi i mushkërive është
grumbullimi i lokalizuar i neutrofileve (qelbit) dhe nekroza pulmonare mund të paraqitet
pas aspirimit, pneumonisë, obstruksionit apo embolive septike. Pneumonia atipike
shkakton pneumonitin intersticial pa konsolidim dhe mund të jetë si pasojë e agjentëve
viralë ndërsa Mikoplazma pneumonia tuberculosis shkakton granuloma të inkapsuluara të
cilat përmbajnë mikobakterie me reaksion acidik. Tuberkuloza primare mund të prodhojë
kompleksin e Ghonit i cili karakterizohet nga granuloma e kapsuluar subpleurale mbi
apo nën fisurën lobare e shoqëruar me granuloma të nyjeve limfatike hillare. Tuberkuloza
sekondare ka tendencë të përfshijë majat e mushkërive. Tuberkuloza progresive
pulmonare mund të marrë format e tuberkulozës kavitare, tuberkulozës miliare
pulmonare dhe bronkopneumonisë tuberkulare. Tuberkuloza miliare mund të përhapet
poashtu edhe të përfshijë vende të tjera në organizëm. Sarkoidoza është sëmundje
granulomatoze me etiologji të panjohur e cila prodhon sëmundje klinike disi të ngjajshme
me tuberkulozën. Sëmundja obstruktive e rrugëve të frymëmarrjes karakterizohet nga
rezistenca e rritur ndaj qarkullimit të ajrit si pasojë e obstruksionit të rrugëve të
frymëmarrjes, ndërsa sëmundja restriktive e mushkërive karakterizohet me vëllim dhe
kapacitet të zvogëluar të mushkërive. Sëmundja kronike obstruktive pulmonare përfshin
bronhitin kronik, emfizemën, astmën dhe bronkiektazinë. Bronhiti kronik është diagnozë
klinike e cila përcaktohet atëherë kur kemi kollë perzistente dhe prodhim të bollshëm të
sputumit që ka qenë prezente për një periudhë së pak 3 muaj për dy vite me radhë.
Emfizema është e shoqëruar me shkatërrimin e septumeve alveolare duke rezultuar
kështu me hapsira ajrore të zmadhuara dhe mungesë të tkurrjes elastike si dhe duke
prodhuar mushkëri të rritura dhe të fryra tepër. Astma është si pasojë e rrugëve
hiperreaktive të frymëmarrjes duke rezultuar kështu me bronkospazëm epizodike atëherë
kur ngacmohet nga stimuluset në të cilat mund të përfshihen alergjenët, infeksionet
respiratore, stresi, ushtrimet, temperaturat e ulëta dhe ilaqet. Bronkiektazia është dilatimi
abnormal permanent i rrugëve të frymëmarrjes si pasojë e infeksionit kronik nekrotizues;
shumica e pacientëve vuajnë edhe nga sëmundjet e mushkërive siq është obstruksioni
bronkial, pneumonitë nekrotizuese, fibroza cistike apo sindromi i Kartagjenes. Sindromi i
distresit respirator tek të rriturit është si pasojë e dëmtimit difuz të epitelit alveolar dhe
kapilarëve duke rezultuar kështu me insuficiencë progresive respiratore e cila nuk reagon
ndaj trajtimit me oksigjen. Në shkaktarët përfshihen shoku, sepsa, trauma, aspirimi
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

12. www.uni-pr.info
gastrik, rrezatimi, toksiciteti oksigjenik, ilaqet, infeksionet pulmonare dhe shumë të tjera.
Sindromi i distresit respirator tek të posalindurit shkakton distresin respirator mbrenda
disa orësh pas lindjes dhe vërehet tek foshnjet e lindura me mungesë të surfaktantit si
pasojë e prematuritetit, diabetit maternal, lindjeve të shumta apo lindjes me prerje
cezarike. Edema pulmonare është akumulimi i lëngut mbrenda mushkërive e cila mund të
jetë si pasojë e shkaqeve të shumta duke përfshirë këtu insuficiencën e zemrës së majtë,
stenozën e valvulave mitrale, mbingarkesën me lëng, sindroma nefritike, sëmundja e
mëlqisë, infeksionet, ilaqet, shoku dhe rrezatimi. Shumica e embolive pulmonare krijohen
nga tromboza e venave të thella në këmbë dhe mund të jenë asimptomatike, të shkaktojnë
infarkt pulmonar apo vdekje të papritur. Hipertensioni pulmonar është rritja e shtypjes së
arteries pulmonare zakonisht si pasojë e rezistencës së rritur vaskulare apo të qarkullimit
të gjakut. Hipertensioni pulmonar mund të jetë idiopatik apo i lidhur me prezencën e
COPD, sëmundjen intersticiale, embolitë pulmonare, stenozën mitrale, insuficiencën e
zemrës së majtë dhe sëmundjen kongjenitale të zemrës me këmbim nga e majta në të
djathtë. Karcinoma bronkogjene është shkaktari kryesor i vdekjeve nga kanceri tek
meshkujt dhe femrat. Faktorët kryesorë të rrezikut janë duhani, ekspozimet në vendin e
punës dhe ndotja e ajrit. Në llojet histologjike përfshihen adenokarcinoma, karcinoma
bronkioloalveolare, karcinoma e qelizave skuamoze, karcinoma me qeliza të vogla dhe
karcinoma me qeliza të mëdha. Në tumoret tjera me rëndësi përfshihen karcinoidet
bronkiale, karcinoma metastatike në mushkëri dhe karcinoma laringeale me qeliza
skuamoze. Efuzioni pleural është akumulimi i lëngut në kavitetin pleural. Pneumotoraksi
është ajri në kavitetin pleural. Mezoteliomat janë neoplazma të rralla tepër malinje të cilat
mund të përfshijnë pleurën dhe janë të lidhura ngushtë me ekspozimin e mëhershëm ndaj
azbestit.
12. Patologjia renale
Agjeneza renale është insuficienca e zhvillimit të njërës apo të të dyja veshkave.
Agjeneza bilaterale renale është inkompatibile me jetën mirëpo personat me agjenezë
unilaterale mund të kenë funksion adekuat renal. Në anomalitë tjera kongjenitale të
veshkave përfshihet hipoplazioni, veshka në formë patkoi dhe lokacionet abnormale të
veshkave. Sëmundja autozomale recesive policistike e veshkave paraqitet në fëmijëri me
insuficiencë progresive renale, hematuri dhe hipertension. Veshkat mund të jenë të rritura
në mënyrë masive me kohën e diagnostikimit. Sëmundjet glomerulare mund të paraqiten
me sindromën nefritike apo sindromën nefrotike. Sindroma nefritike karakterizohet me
hematuri, hipertension, azotemi, oliguri dhe proteinuri më pak se 3.5 g/ditë. Sindroma
nefrotike karakterizohet nga proteinuria e rëndë më e madhe se 3.5 g/ditë,
hipoalbuminemi, edemë të gjeneralizuar, hiperlipidemi dhe lipiduri. Glomerulonefriti
akut poststreptokoksal është i shoqëruar me depozite subepiteliale të komplekseve imune
(gunga subepiteliale) të cilat vërehen me mikroskopi elektronike, paraqitet 2-4 javë pas
infeksionit streptokoksik të fytit apo lëkurës dhe tek fëmijët zakonisht shkakton
sindromën nefritike. Sindromi i Godpasturit karakterizohet nga forma e lëmueshme dhe
lineare e IgG dhe C3 kur vërehen me imunofluoreshencë. Është rezultat i dëmtimit nga
autoantitrupat ndaj membranave bazale të mushkërive dhe veshkave dhe klinikisht
karakterizohet nga hemoragjia pulmonare dhe glomerulonefriti me zhvillim të shpejtë.
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

13. www.uni-pr.info
Glomerulonefriti progresiv me zhvillim të shpejtë karakterizohet mikroskopikisht nga
glomerulet hipercelulare me formim të shtuar në hapsirën e Bovmanit. Vetitë klinike janë
progredimi i shpejtë deri në insuficiencën e rëndë renale mbrenda disa javësh apo muajsh.
Mund të haset si formë idiopatike apo si komplikim i sëmundjes renale për shkak të
sindromit të Godpasturit, formave të tjera të glomerulonefritit apo vaskulitit. Nefropatia
IgA karakterizohet nga depozitet mezangiale të IgA dhe C3, është forma më e shpeshtë e
glomerulonefritit në tërë botën dhe ka tendencë të prodhojë hematuri të përgjithshme të
përsëritur tek të rinjët. Glomerulonefriti membranoproliferativ mikroskopikisht
karakterizohet nga proliferimi mezangial dhe ndarja e membranës bazale dhe klinikisht
mund të prodhojë formën nefritike, formën nefrotike apo formën e përzier.
Glomerulonefriti membranoz karakterizohet nga trashja difuze në formë membranore e
mureve kapilare dhe zgjatimeve të membranave bazale (majave) që mund të bëhen të
dukshme me ngjyrime argjendi si dhe është shkaktari më i shpeshtë i sindromës nefritike
tek të rriturit. Sëmundja me ndryshime minimale karakterizohet nga fshehja e zgjatimeve
epiteliale këmbëzore (podociteve) të cilat mund të vërehen me mikroskopi elektronike
dhe është shkaktari më i shpeshtë i sindromës nefrotike tek fëmijët. Glomeruloza fokale
segmentale karakterizohet nga skleroza fokale segmentale dhe hijalinizimi i glomeruleve
është shkaktarë i sindromës nefritike e cila mund të jetë idiopatike apo të paraqitet si
pasojë e ndonjë sëmundje tjetër glomerulare, anemisë me qeliza në formë drapëri,
abuzimit me heroinë, AIDS dhe obezitetit morbid. Glomerulonefriti kronik me veshka të
vogla të rrudhura është faza finale e formave të shumta të sëmundjeve glomerulare dhe
karakterizohet nga insuficienca progresive renale, uremia dhe përfundimisht shkaktohet
vdekja. Nekroza akute tubulare është insuficienca akute renale e shoqëruar me lëndim
reverzibill të epitelit tubular dhe mund të jetë si pasojë e iskemisë apo nefrotoksineve.
Pjellonefriti akut është infeksion bakterial që përfshin pelvisin renal, tubulet dhe
intersticiumin edhe më së shpeshti është si pasojë e Escherichia Coli, Proteus, Klebsiella
apo Enterobacter. Kalkulet renale janë të shpeshta dhe mund të jenë të përbëra nga
kalcium oksalatet, struvitit, acidit urik apo cistinës. Klinikisht gurët mund të shkaktojnë
kolika renale, hematuri, obstruksion urinar dhe predisponim për infeksion. Në tumoret
beninje të veshkave përfshihen adenomat kortikale dhe angiomiolipomat. Karcinoma e
qelizave renale ka tendencë të prodhojë një masë solitare të madhe renale tek të rriturit
dhe ata më të moshuar dhe mund të shkaktojë hematuri, masë të palpueshme, dhembje në
ije dhe sindrome paraneoplastike. Tumori i Wilmsit është malinjitet i fëmijërisë që
paraqitet me një masë të madhe abdominale.. tani ka prognozë të shkëlqyeshme afatgjate.
Cistiti apo inflamacioni i fshikës urinare mund të jetë si pasojë e infeksionit bacterial,
rrezatimit apo kemoterapisë; cistiti klinikisht prodhon urinim të shpeshtë, urgjencë, disuri
dhe dhembje suprapubike. Carcinoma me qeliza tranzicionale është lloji më i shpeshtë i
tumorit të fshikës dhe zakonisht paraqitet me hematuri pa dhimbje.
13. Patologjia e traktit gastrointestinal
Qrregullimet kongjenitale dhe mekanike të ezofagut përfshijnë fistulën traheoezofageale
(e shoqëruar me atrezion ezofageal dhe aspirim), rrjetëzim ezofageal (i shoqëruar me
anemi me deficiencë të hekurit dhe rrezik të shtuar për kancer) dhe ahalazion (i shoqëruar
me rrezik të shtuar për kancer). Ahalazioni është për shkak të pamundësisë së relaksimit
të sfinkterit të poshtëm ezofageal gjatë gëlltitjes. Gjakderdhja ezofageale mund të jetë për
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

14. www.uni-pr.info
shkak të lacerimit në lidhjen gastroezofageale e prodhuar nga vjellja e rëndë (sindroma e
Mallory-Ëeiss) apo varices ezofageales të cilat zhvillohen si pasojë e hipertensionit
portal. Sëmundja e refluksit gastroezofageal është iritimi dhe inflamacioni ezofageal si
pasojë e refluksit të sekrecioneve gastrike në ezofag. Ezofagu i Barretit është
metaplazioni i mukozës skuamoze ezofageale në llojin më mbrojtës kolumnar për shkak
të ekspozimit kronik ndaj sekrecioneve gastrike. Karcinoma ezofageale mund të jetë
karcinomë e qelizave skuamoze apo adenokarcinomë. Karcinoma e qelizave skuamoze
është forma më e shpeshtë në botë dhe është e shoqëruar me pirjen e tepërt të duhanit,
shfrytëzimin e tepërt të alkoolit, ahalazionit dhe sindromin e Plummer-Vinsonit.
Adenokarcinoma përfshin ezofagun distal dhe zakonisht krijohet në zonat e ezofagut të
Barretit. Stenoza pilorike është stenozë kongjenitale e pilorusit për shkak të hipertrofisë
së dukshme muskulare të sfinkterit pilorik duke rezultuar me obstruksion të hapjes
gastrike. Hernia kongjenitale diafragmatike është defekt kongjenital në diafragmë duke
rezultuar me herninë e organeve abdominale në kavitetin torakal. Sëmundja e
Metrenieritështë formë e gastropatisë hipertrofike me pala të rritura rugale të cilat mund
të prodhojë zvogëlim të prodhimit acidic, enteropati me humbje të proteinave si dhe
rrezik të shtuar për kancer. Sindroma e Zollinger-Elisonit është formë e gastropatisë
hipertrofike me pala të rritura rugale të cilat paraqiten pas stimulimit me gastrinë nga
gastrinoma pankreatike. Gastriti akut hemoragjik është inflamacion akut, erosion dhe
hemoragji të mukozës gastrike për shkak të prishjes së barrierës mukozale dhe dëmtimit
të indukuar acidik. Ulqerat gastrike nga stresi janë ulqera të shumta, të vogla, të
rrumbullakta, sipërfaqësore të lukthit dhe duodenit. Gastriti kronik është inflamacion
kronik i mukozës gastrike që rezulton përfundimisht me atrofi. Gastriti kronik nëndahet
në lloji fundik i cili është i lidhur me autoantitrupat ndaj qelizave parietale dhe/apo
faktorit intrinsik, dhe lloji antral i cili është i lidhur me gastritin nga Helicobacter pylori.
Ulqerat peptike janë ulqera të lukthit distal dhe duodenit proksimal të shkaktuara nga
sekrecionet gastrike (acidi klorhidrik dhe pepsina) si dhe mbrojtja e dobësuar mukozale.
Ulqerat peptike duodenale janë më të shpeshta se ulqerat gastrike. Gastrikarcinomat kanë
tendencë të jenë asimptomatike deri vonë gjatë kursit të tyre dhe mund të shfaqin një
shumllojshmëri formash histologjike. Volvulusi është përdredhja e një segmenti të zorrës
në mezenterin e vet vaskular duke rezultuar kështu me obstruksion intestinal dhe infarkt.
Intususpekcioni është rrëshqitja e segmentit proksimal të zorrës në ndonjë segment distal.
Hernia e inkarceruar është kur segmenti i zorrës ngecë mbrenda hernisë. Sëmundja e
Hirshprungut është mungesë kongjenitale e qelizave ganglionare në rektum dhe kolonin
sigmoid duke rezultuar me obstruksion intestinal. Diarea celiake është hipersenzitiviteti
ndaj glutenit duke rezultuar me mungesë të vileve të zorrës së hollë dhe malabsorbim.
Diarea tropikale është sëmundje malabsorbtive me etiologji të panjohur që prekë
udhëtarët e regjioneve tropikale siq janë Karaibet dhe Amerika Jugore. Sëmundja e
whipple është sëmundje e rrallë infective që përfshin organe të shumta, duke përfshirë
këtu edhe zorrët e holla, nyjet, mushkëritë, zemrën, mëlqinë, shpretkën dhe SNQ. Në
sëmundjet inflamatore të zorrëve përfshihen sëmundja e Kronit, koliti ulqerativ dhe koliti
i llojit të papërcaktuar. Sëmundja e Kronit ka lezione “kapërcyese”, përfshirje
transmurale me formim të granulomave dhe ka tendencë të formojë fistula, abscese dhe
sinuse. Ndërkaq koliti ulqerativ është i kufizuar në rectum dhe kolon, me inflamacion të
kufizuar në mukozë dhe submukozë me abscese të kripteve, ka më shumë gjasa të ketë
manifestime ekstraintestinale dhe mund të shkaktojë megakolonin toksik. Sëmundja
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

15. www.uni-pr.info
iskemike e zorrëve është rezultat i qarkullimit të zvogëluar të gjakut dhe iskemisë së
zorrëve si pasojë e aterosklerozës sekondare me trombozë, tromboemboli apo prodhim të
reduktuar të zemrës nga shoku. Hemoroidet janë vena tortuoze të dilatuara submukozale
të cilat shkaktohen nga rritja e shtypjes venoze. Angiodisplazioni është malformacion
arteriovenoz i zorrëve. Melanozis coli është pigmentimi i zi i kolonit që është i shpeshtë
tek abuzimi me laksativë. Koliti pseudomembranoz karakterizohet nga formimi i
pseudomembranave në zorrë pas infeksionit me Clostridium difficile. Divertikulumi i
Meckelit është divertikulum kongjenital i zorrës së hollë i cili është mbetje e duktusit
vitelin. Divertikuloza kolonike është gjendje e shpeshtë tek popullata e moshuar dhe
paraqitet me xhepa të fryrë përjashta të fituar të murit të zorrës, dhe karakterizohet nga
hernia e mukozës dhe submukozës nëpër tunica muscularis propria. Polipet adenomatoze
kolonike janë neoplazma beninje të mukozës kolonike të cilat kanë potencialin e
progredimit në adenokarcinomën kolonike. Polipoza familjare adenomatoze është gjendje
gjenetike tek e cila pacientët zhvillojnë mijëra polipe adenomatoze kolonike dhe kanë
100% shanse të zhvillimit të kancerit kolonik kah mosha 40 vjeqare përveq nëse pritet
pjesa e prekur e kolonit. Sindromi i Gardnerit është variantë e polipozës familjare
adenomatoze i shoqëruar me osteoma, fibromatozë dhe cista epidermale inkluzive.
Sindroma Turkot është variant i rrallë i polipozës familjare adenomatoze e shoqëruar me
glioma të SNQ. Kanceri kolorektal jo polipoiz i trashëgueshëm paraqet rrezik të shtuar
për kancer të kolonit, kancer endometrial dhe kancere ovariane mirëpo nuk është i
shoqëruar me polipe të shumta adenomatoze. Sindromi i Peutz-Jegherit ka polipe të
shumta hamartomatoze me rrezik të shtuar të kancereve të mushkrive, gjirit, mitrës por jo
edhe të kolonit. Adenokarcinoma kolonike është kanceri i tretë më i shpeshtë dhe
shkaktar kryesor i mortalitetit nga kanceri në SHBA. Ka tendencë të prodhojë masë
polipoide atëherë kur përfshin anën e djathtë të kolonit si dhe lezion në formë të unazës
me facoletë atëherë kur përfshin anën e majtë. Për klasifikimin e kancerit kolonik
përdoret sistemi i Djuksit. Tumoret karcinoide janë tumore neuroendokrine të cilat mund
të përfshijnë apendiksin dhe ileumin terminal si dhe mund të prodhojnë sindromë
karcinoide me diare, skuqje, bronkospazma, fibrozë dhe nganjëherë edhe sëmundje
karcinoide të zemrës.
14. Patologjia e pankreasit
Tek pankreatiti akut hemoragjik dëmtimi i qelizave acinare pankreatike rezulton me
aktivizimin e enzimeve pankreatike dhe shkatërrimin enzimatik të parenkimës
pankreatike. Pankreatiti akut hemoragjik mund të vërehet tek një numër gjendjesh klinike
sidomos vërehet i shoqëruar me gurët biliar apo shfrytëzimin e alkoolit. Pankreatiti
kronik është inflamacion kronik i pankreasit me atrofi dhe fibrozë si pasojë e periudhave
të përsëritura të pankreatitit. Diabeti melit është sëmundje kronike sistemike që
karakterizohet nga deficienca e insulinës apo rezistenca periferike duke rezultuar kështu
me hiperglikemi dhe glikosilim joenzimatik të proteinave. Diabeti melit i varur nga
insulina zakonisht zhvillohet tek fëmijët dhe adoleshentët dhe është i lidhur me mungesën
e insulinës si pasojë e shkatërrimit autoimun të qelizave beta. Diabeti melit i pavarur nga
insulina zakonisht është sëmundje e të rriturve obes dhe është shumë më i shpeshtë se sa
diabeti melit i varur nga insulina. Të dy llojet e diabetit mund të qojnë deri te
komplikimet afatgjate duke përfshirë këtu aterosklerozën, infarktin e miokardit, sulmin,
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

16. www.uni-pr.info
sëmundjen periferike vaskulare, nefropatinë diabetike, retinopatinë diabetike dhe
neuropatinë diabetike. Tumoret e qelizave të ishujve të pankreasit mund të sekretojnë
insulinë, gastrinë, glukagon, somatostatinë apo peptidin intestinal vazoaktiv. Karcinoma
pankreatike është shkaktari i pestë më i shpeshtë i vdekjes nga kanceri në SHBA dhe ka
prognozë shumë të dobët.
15. Patologjia e fshikës biliare dhe e traktit biliar
Gurët biliarë mund të marrin formën e gurëve të kolesterolit apo të gurëve të pigmentuar
të bilirubinës. Gurët e kolesterolit janë të përbërë kryesisht nga kolesterol monohidrati
dhe kanë si faktorë të rrezikut gjininë femrore, obezitetin, shtatëzëninë, hormonet
egzogjene femrore, kalimin e moshës dhe gjenetikën. Gurët e pigmentuar të bilirubinës
janë të përbërë nga kriprat e kalciumit dhe bilirubina e pakonjuguar dhe për faktorë të
rrezikut kanë anemitë kronike hemolitike, cirozën, bakteriet dhe parazitët. Sëmundja e
gurëve biliarë shpesh është asimptomatike apo mund të shkaktojë dhimbje në kuadrantin
e sipërm të djathtë për shkak të impaktimit të gurëve. Në komplikimet përfshihen
kolecistiti akut, holedokolitiaza, obstruksioni i traktit biliar dhe holangiti. Holecistiti akut
është inflamacion akut i fshikës biliare që zakonisht shkaktohet nga obstruksioni i
duktusit cistik nga gurët biliarë. Në komplikimet e holecistitit akut përfshihen gangrena e
fshikës biliare, peritoniti dhe ileusi nga gurët biliarë. Holecistiti kronik është inflamacion
i vazhdueshëm kronik i fshikës biliare që zakonisht shkaktohet nga gurët biliarë.
Holangiti ascendent është infeksion bakterial i duktuseve biliare që ngjitet deri në mëlqi
dhe zakonisht është i shoqëruar me obstruksionin e qarkullimit biliar. Kolesteroloza është
piklim i dukshëm me ngjyrë të verdhë i mukozës së fshikës biliare. Hidropsi i fshikës
biliare ndodhë atëherë kur obstruksioni kronik i duktusit cistik qon deri te resorbimi i
përmbajtjeve normale të fshikës biliare dhe rritjes së fshikës biliare me prodhim të sasive
të mëdha të lëngut të kthjellët (hidropsi) apo sekrecioneve mukusore (mukocelet).
Kanceri i fshikës biliare ka prognozë shumë të dobët sepse shpesh është asimptomatik
deri vonë gjatë kursit të zhvillimit të tij. Kanceri i duktuseve biliare gjithashtu ka
prognozë të dobët.
16. Patologjia e mëlqisë
Verdhëza prodhon ngjyrë të verdhë të lëkurës dhe të sklerës dhe paraqitet me nivele të
bilirubinës më të mëdha se 2-3 mg/dl. Shtimi i qarkullimit të qelizave të kuqe të gjakut
për shkak të anemisë hemolitike apo eritropoezës joefektive shkakton hiperbilirubinemi
të pakonjuguar dhe mund të shkaktojë predisponim për formimin e gurëve biliar të
pigmentuar të bilirubinës. Verdhëza fiziologjike e të posalindurit është hiperbilirubinemi
kalimtare e pakonjuguar për shkak të papjekurisë së mëlqisë. Sindroma e Glibertit dhe
sindroma Crigler-Najjar janë shkaktarë të trashëgueshëm të hiperbilirubinemisë së
pakonjuguar për shkak të deficiencës apo mungesës së glukurinozil transferazës në
bilirubinë. Sëmundja e Gilbertit është tërësisht beninje. Tipi i I i sindromës Crigler-
Najjar është fatal në foshnjëri si pasojë e kernikterusit ndërsa tipi II i sindromës Crigler-
Najjar shkakton verdhëzën. Sindroma e Dubin-Johnson është qrregullim beninj
autozomal recesiv që shkakton hiperbilirubinemi të konjuguar si pasojë e ekskretimit të
zvogëluar të bilirubinës për shkak të defektit të proteinës transportuese kanalikulare. Një
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

17. www.uni-pr.info
veti dalluese e sindromës së Dubin-Johnsonit është pigmentimi i zi i mëlqisë. Sindroma
Rotor është e ngjajshme me sindromën e Dubin-Johnsonit mirëpo nuk ka pigmentim të
mëlqisë. Obstruksioni i traktit biliar mund të jetë si pasojë e gurëve biliarë, tumoreve,
strikturës apo parazitëve, dhe mund të paraqitet me verdhëzë, pruritus, dhembje
abdominale, bilirubinuri dhe jashtëqitje me ngjyrë të zbehtë. Ciroza primare biliare
sëmundje kronike e mëlqisë me etiologji të mundshme autoimune e cila është e
karakterizuar nga inflamacioni dhe shkatërrimi granulomatoz i duktuseve intrahepatike
biliare. Holangiti primar sklerotizues është sëmundje kronike e mëlqisë me etiologji të
panjohur që karakterizohet me inflamacion segmental dhe shkatërrim fibrotizues të
duktuseve biliare intrahepatike. Ciroza është sëmundje e fazës përfundimtare e mëlqisë
për shkak të etiologjive të shumta e cila karakterizohet nga prishja e arkitekturës së
mëlqisë, me fibrozë të shiritave të butë të cilat e ndajnë mëlqinë në nodule të parenhimës
regjeneruese të mëlqisë. Në komplikimet e cirozës përfshihet hipertensioni portal, asciti,
hipersplenizmi, varices ezofageales, hemoroidet, caput medusae, encefalopatia hepatike,
angiomata merimangore, eritema palmare, ginekomastia, hipoalbuminemia, zvogëlimi i
faktorëve të koagulimit dhe sindroma hepatorenale. Hepatiti akut viral mund të jetë si
pasojë e ndonjërit nga viruset e hepatitit. Hepatiti kronik viral mund të shkaktohet nga
viruset e hepatitit B, C dhe D. Viruset e hepatitit ndryshojnë për nga natyra e virusit dhe
mënyra e përhapjes së tyre. Virusi i hepatitit A përhapet me rrugë fekalo-orale dhe
zakonisht shkakton hepatit akut të lehtë. Virusi i hepatitit B përhapet me rrugë parenterale
dhe me kontakt seksual edhe mund të shkaktojë hepatit akut, hepatit kronik, cirozë dhe
karcinomë hepatocelulare. Hepatiti C përhapet me rrugë parenterale dhe seksuale dhe
mund të shkaktojë hepatit akut, hepatit kronik, cirozë dhe karcinomë hepatocelulare.
Hepatiti D është virus defektiv të cilit i nevojitet hepatiti B si bashkëinfeksion apo
superinfeksion për të prodhuar sëmundje të rëndë e cila mund të marrë formën e hepatitit
akut, hepatitit kronik apo të cirozës. Virusi i hepatitit E përhapet me rrugë fekalo-orale
dhe shkakton hepatitin akut i cili mund të jetë i rëndë tek gratë shtatzëne të infektuara me
këtë virus. Abscesi amebik i mëlqisë është si pasojë e infeksionit me Entamoeba
histolytica dhe për terapi nevojiten antibiotikët dhe drenazha kirurgjikale. Sëmundja
alkoolike e mëlqisë mund të prodhojë steatozë, hepatit alkoolik apo cirozë alkoolike.
Sëmundja e Wilsonit është qrregullim gjenetik i metabolizmit të bakrit që rezulton me
akumulimin e niveleve toksike të bakrit duke quar kështu deri te sëmundja e mëlqisë,
unazat korneale të Kayser-Fleicherit dhe manifestime neurologjike dhe psikiatrike.
Hemokromatoza karakterizohet nga nivelet e rritura të hekurit i cili mund të depozitohet
në inde duke quar kështu te ciroza, karcinoma hepatocelulare, diabeti melit, lëkura ngjyrë
bronzi, insuficienca kongjestive e zemrës, aritmitë kardiake dhe hipogonadizmi.
Deficienca e Alfa-I-antitripsinës është qrregullim autozomal recesiv që karakterizohet
nga prodhimi i alfa-I-antitripsinës defektive e cila akumulohet në hepatocite dhe shkakton
dëmtimin e mëlqisë dhe nivele të ulëta të alfa-I-antitripsinës. Sindromi i Reye është
sëmundje potencialisht fatale e cila paraqitet tek fëmijët e rinj me sëmundje virale të
trajtuara me aspirinë. Mund të shkaktojë steatozë të mëlqisë dhe edemë cerebrale.
Sindromi i Bud-Chiarit është mbyllja e venës hepatike nga trombi që shpesh rezulton me
vdekje. Kongjestioni kronik pasiv i mëlqisë është “prapakthimi i gjakut” në mëlqi
zakonisht si pasojë e insuficiencës në anën e djathtë të zemrës dhe mundet që tek rastet
me kohëzgjatje të madhe të qojë deri te ciroza. Në tumoret beninje të mëlqisë përfshihen
hemangiomat dhe adenomat hepatike. Tumoret malinje përfshijnë karcinomën
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

18. www.uni-pr.info
hepatocelulare, holangiokarcinomën, angiosarkomën dhe tumoret metastatike.
17. Patologjia e qelizave të kuqe të gjakut
Qelizat e kuqe të gjakut mund të kenë një numër formash abnormale apo të përmbajnë
inkluzione ku secila prej tyre mund të sugjerojë për diagnozë të veqantë. Anemia është
reduktimi nën nivelin normal i masës totale të qelizave të kuqe në qarkullim, e cila mund
të qojë deri te palpitacionet, marramendja, angina, zbehja e lëkurës, dobësimi apo
simptomet tjera. Në masat laboratorike që përdoren për vlerësimin e anemisë përfshihen
MOJ, MCH, MCHC, RDË dhe numri i retikulociteve. Anemitë mund të klasifikohen në
bazë të madhësisë dhe ngjyrës së qelizës së kuqe. Ato poashtu mund të klasifikohen në
bazë të patogjenezës, duke përfshirë këtu kategoritë e gjera të humbjes së gjakut, aneminë
hemolitike, anemitë e eritropoezës së zvogëluar. Anemia me deficiencë të hekurit është
anemi mikrocitare e cila vërehet më shpesh në popullatën e moshuar dhe të varfër, tek
fëmijët, gratë shtatzëna dhe pacientët që kanë pësuar humbje kronike të gjakut. Anemia
me deficiencë të hekurit karakterizohet nga zvogëlimi i hekurit në serum, rritja e TIBC,
zvogëlimi i përqindjes së ngopshmërisë dhe zvogëlimi i ferritinës në serum. Anemia e
sëmundjes kronike mund të vërehet tek pacientët me një numër sëmundjesh kronike
sistemike dhe karakterizohet nga zvogëlimi i hekurit në serum, zvogëlimi i TIBC,
zvogëlimi i përqindjes së ngopshmërisë dhe rritja e ferritinës në serum. Talasemitë janë
anemi si pasojë e anomalive kuantitative në sintezën e vargjeve të hemoglobinës dhe
nënklasifikohen si alfa dhe beta talasemi. Alfa talasemia ka katër forma klinike varësisht
nga numri i gjeneve alfa-globine të prekura: bartësi i heshtur, trajta e alfa talasemisë,
sëmundja HbH dhe hydrops fetalis. Beta talasemia ka tri paraqitje klinike: beta talasemia
minor, beta talasemia intermedia dhe beta talasemia major. Anemitë sideroblastike kanë
sideroblaste unazore në mënyrë karakteristike në palcën ashtërore; disa raste janë formë e
sindromit mielodisplastik. Anemia me humbje të gjakut ndodhë atëherë kur pacienti
përjeton humbje akute të gjakut dhe si pasojë i hollohet gjaku me q’rast ulet hematokriti.
Rastet kronike mund të zhvillojnë anemi të mbivendosurtë deficiencës së hekurit.
Anemitë hemolitike mund të jenë si pasojë e hemolizës intravaskulare apo
ekstravaskulare. Anemia me qeliza në formë drapëri është si pasojë e ndryshimit të një
nukleotidi në vargjun e beta-globinës dhe është sëmundje e rëndësishme tek
afrikoamerikanët, ajo klinikisht paraqitet si formë drapocitare apo anemi drapocitare.
Pacientët me anemi drapocitare janë të ndjeshëm ndaj një numër komplikimesh të lidhura
me bllokimin e enëve të vogla të gjakut nga qelizat me formë drapëri. Sëmundja e
hemoglobinës C gjithashtu është e lidhur me ndryshimin e një nukleotidi në gjenin e
globinës por kjo prodhon sëmundje më të lehtë se sa anemia drapocitare. Limfoma me
qeliza mbështjellëse krijohet nga zona mbështjellëse e limfociteve B dhe ka
translokacionin karakteristik t(11;14). Limfomat e zonës margjinale shpesh përfshijnë
indin limfoid të shoqëruar me mukozë dhe duket se shpesh fillojnë si qrregullime reaktive
poliklonale. Mieloma multiple është tumor i plazma qelizave e cila është tumori më i
shpeshtë primar që krijohet në eshtrat e të rriturve dhe mund të jetë e shoqëruar me
prodhimin e majës imunoglobulinike monoklonale (proteina M) në serum apo në urinë.
Gamopatia monoklonale me rëndësi të papërcaktuar është termi që përdoret kur gjendet
proteina M tek individi asimptomatik. Limfoma limfoplazmacitike (makroglobulinemia
Ëaldenstrom) është kalimi ndërmjet mielomës multiple dhe limfomës limfocitike me
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

19. www.uni-pr.info
qeliza të vogla me majën M mirëpo me qeliza neoplastike të cilat kanë tendencë të
infiltrojnë organet e shumta dhe nuk shkaktojnë lezione litike të eshtrave. Leukemia e
qelizave T/limfoma tek të rriturit është qrregullim malinj i qelizave T për shkak të
infeksionit me HTLV-I e cila haset në Japoni dhe Karaibe. Mycosis fungoides është
qrregullim malinj i qelizave T me predisponim për përfshirjen e lëkurës. Termi sindromi
sezarik përdoret nëse hasen limfocitet abnormale në gjak dhe është prezente skuqje e
gjeneralizuar e lëkurës. Tek sëmundja e Hogjkinit qeliza malinje është qeliza e Reed-
Sternbergut e cila është pozitive për CD-15 dhe CD 30. sëmundja e Hogjkinit
klasifikohet në atë me predominancë të limfociteve, me celularitet të përzier, me varfërim
të limfociteve dhe në llojin nodular sklerotizues. Sëmundja e Hogjkinit ka përhapje
bimodale ndërmjet grupmoshave (në fund të 20-tave dhe >50) dhe zakonisht paraqitet me
rritje të padhembshme të nyjeve limfatike.
18. Neoplazmat mieloide
Leukemia akute mielogjenoze është proliferimi i qelizave jo limfatike leukemike
mbrenda palcës. Klasifikimi Francezo-Amerikan-Anglez i LAM e ndan këtë gjendje në
tetë nënlloje duke u bazuar në shkallën dhe llojin e maturimin e qelizave mieloide i cili
vërehet. Sindromet mielodisplastike janë proliferime të prekursorëve displastikë mieloidë
dhe janë të shoqëruar me rrezik të shtuar për zhvillimin e leukemive akute. Sindromet
mieloproliferative janë proliferime klonale neoplastike të qelizave mëma mieloide
multipotente që zakonisht vërehen tek gjendja me palcë dukshëm hipercelulare me rritje
të linjave të shumta qelizore duke përfshirë këtu linjën eritroide, mieloide dhe
meakariocitike. Atëherë kur dominojnë neutrofilet, eozinofilet dhe bazofilet, gjendja
quhet leukemi kronike mielogjenoze dhe karakterizohet nga prezenca e kromozomit
Filadelfia, me fillim të fshehtë dhe splenomegali masive. Atëherë kur dominojnë
prekursorët eritroidë gjendja quhet policitemia vera dhe klinikisht prodhon rritje të
vlerave të hematokritit me komplikime të hiperviskozitetit dhe rrezik të progredimit nnë
leukemi akute. Atëherë kur dominon proliferimi i megakariociteve në palcë, gjendja
quhet trombocitopenia esenciale dhe mund të prodhojë gjakderdhje të tepërt dhe mbyllje
të enëve të vogla të gjakut. Sindromi i fundit mieloproliferativ është mielofibroza me
metaplazion mieloid e cila karakterizohet me palcë hipocelulare dhe fibrozë e shoqëruar
me shpretkë të rritur si pasojë e hematopoezës ekstramedullare.
19. Patologjia e gjirit
Mastiti akut më së shpeshti paraqitet gjatë laktacionit dhe zakonisht është si pasojë e
Stafilokokus aureus. Ndryshimi fibrocistik është gjendje jashtëzakonisht e shpeshtë tek
femrat e moshës 20 deri 50 vjeq që mund të shkaktojë fibrozë, formim të cistave,
metaplazion apokrin, mikrokalcifikime, hiperplazion duktal me apo pa atipi, adenozë
sklerotizuese dhe papilloma të duktuseve të vogla. Fibroadenoma është tumori më i
shpeshtë i gjirit te femrat më të reja se 35 vjeq dhe prodhon masë të palpueshme, si gomë
dhe të lëvizshme. Karcinoma e gjirit është kanceri më i shpeshtë tek femrat me incidencë
1 në 9 femra në SHBA. Në vetitë klinike mund të përfshihen kalcifikimet apo prishja e
arkitekturës së indit të gjirit e cila vërehet me mamografi, masë solitare e padhembshme,
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

20. www.uni-pr.info
tërheqje e thimthës apo gropëzim i lëkurës dhe fiksim në murin e gjoksit. Lezionet
preinvazive të cilat mund të progredojnë në kancer të gjirit përfshijnë karcinomën
intraduktale in situ, karcinomën lobulare, karcinomën mucinoze, karcinomën tubulare,
karcinomën medullare dhe karcinomën inflamatore. Sëmundja e Pagetit e thimthës së
gjirit është përhapja intraepidermale e qelizave tumorale që më së shpeshti është e
shoqëruar në gji mendonjë karcinomë invazive apo karcinomë duktale in situ.
Citosarkoma phyllodes është tumor i madh që përfshin stromën dhe gjëndrat edhe ka
sjellje malinje në 10-20% të rasteve.
20. Patologja endokrine
Gusha multinodulare është gjëndra e rritur tiroide me nodule të shumta koloidale e cila
shpesh është asimptomatike dhe eutiroide. Në vetitë e përgjithshme të hipertiroidizmit
përfshihet tahikardia, nervozizmi, diaforeza, intoleranca ndaj nxehtësisë, dobësia,
tremoret, diare dhe humbja e peshës. T4 i lirë është i rritur ndërsa TSH është i zvogëluar
tek hipertiroidizmi primar dhe është i rritur tek hipertiroidizmi sekondar dhe terciar.
Sëmundja e Grave-it është sëmundje autoimune që karakterizohet me prodhimin e
autoantitrupave IgG ndaj receptorit të TSH. Në vetitë klinike përfshihet hipertiroidizmi,
gusha, egzoftalmusi dhe miksedema pretibiale. Hipertiroidizmi shpesh mund të
shkaktohet edhe nga gusha toksike multinodulare, adenoma toksike dhe në mënyrë
kalimtare gjatë sëmundjes së Hashimotos dhe tiroiditit subakut. Në vetitë e përgjithshme
të hipotiroidizmit përfshihen lodhja, letargjia, ndjeshmëria ndaj temperaturave të ftohta,
prodhimi i zvogëluar i zemrës, miksedema dhe konstipacioni. T4 i lirë është i zvogëluar
dhe TSH është i rritur tek hipotiroidizmi primar ndërsa është i zvogëluar tek
hipotiroidizmi sekondar dhe ai terciar. Hipotiroidizmi kongjenital zhvillohet si pasojë e
deficiencës së jodit gjatë jetës intrauterine dhe neonatale dhe shkakton retardim mental,
probleme muskuloskeletore dhe gushën. Tiroiditi i Hashimotos është shkak i
hipertiroidizmit kalimtar pas sëmundjes virale. Tiroiditi Riedel është sëmundje e rrallë
me etiologji të panjohur që karakterizohet nga shkatërrimi i gjëndrës tiroide nda fibroza e
dendur e strukturave rrethuese. Adenomat tiroide janë nodule zakonisht të padhembshme,
solitare. Karcinomat tiroide paraqiten me një numër llojesh histologjike duke përfshirë
llojin papillar (më i shpeshtë dhe me prognozë më të mirë), folikular (ka tendencë të
përhapet me rrugë hematogjene), medullar (sekreton kalcitoninë, krijon amiloid dhe
mund të jetë i shoqëruar me MEN II apo III) dhe lloji anaplastpik (me vdekshmëri të
shpejtë). Hiperparatiroidizmi primar më së shpeshti është si pasojë e adenomës
paratiroide apo hiperplazionit paratiroid dhe mund të karakterizohet nga niveli i rritur i
kalciumit në serum dhe i PTH, gurëve në veshkë, osteoporozë dhe osteitis fibrosa cystica,
kalcifikime metastatike dhe ndryshime neurologjike. Shumica e rasteve janë
asimptomatike. Hiperparatiroidizmi sekondar mund të vërehet tek qdo sëmundje që
rezulton me hipokalcemi e që qon deri te sekretimi i shtuar i PTH nga gjëndrat
paratiroide duke përfshirë dhe insuficiencën kronike të veshkave, deficiencën e vitaminës
D dhe malabsorbimin. Hipoparatiroidizmi karakterizohet nga hipokalcemia, tetanizmi,
qrregullimet psikiatrike dhe defektet e konduksionit kardiak. Mund të jetë rezultat i
heqjes kirurgjikale të gjëndrave gjatë tiroidoektomisë, sindromit të Di Gjorgjit, apo mund
të jetë idiopatik. Adenomat hipofizare mund të prodhojnë prolaktinë (duke shkaktuar
galaktore, amenore dhe infertilitet), hormonin e rritjes (duke shkaktuar gjigantizmin dhe
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

21. www.uni-pr.info
akromegalinë) apo hormone të tjera hipofizare. Sindromi i Sheehanit është nekroza
iskemike e hipofizës pas paraqitjes së hipotensionit nga hemoragjia postpartale duke
rezultuar kështu me panhipopituitarizëm. Diabeti insipid është deficienca e ADH që
rezulton me poliuri hipotonike, hipernatremi dhe dehidrim. SIADH është prodhimi i
tepërt i ADH që rezulton me oliguri, retencion të ujit, hiponatremi dhe edemë cerebrale.
Sindroma e Kushingut karakterizohet nga nivelet e rritura të glukokortikoideve origjina e
të cilave mund të jetë jatrogjene, adenoma kortikotrofe hipofizare, adenoma
adrenokortikale apo sindromi paraneoplastik. Hiperaldosteronizmi primar ndodhë atëherë
kur adenoma adrenokortikale prodhon aldosteron, që qon deri te hipertensioni,
hipokalemia, aldosteroni i rritur dhe renina e zvogëluar. Sindromet androgjenitale janë
qrregullime adrenale që karakterizohen nga prodhimi i tepërt i androgjeneve dhe
virilizimit dhe mund të jenë si pasojë e adenomës/karcinomës adrenokortikale apo
hiperplazionit kongjenital adrenal. Sindromi i Waterhouse-Friderichsen është insuficienca
akute adrenale me shok dhe DIC e cila vërehet tek gjendja e infarktit bilateral hemoragjik
të gjëndrave adrenale, zakonisht tek fëmiu me infeksion nga Neisseriet. Sëmundja e
Adisonit është insuficienca kronike adrenokortikale dhe është si pasojë e shkatërrimit të
korteksit adrenal që qon deri te deficienca e glukokortikoideve, mineralokortikoideve dhe
androgjeneve. Feokromocitoma është tumor i rrallë i medullës adrenale që prodhon
katekolamine dhe mund të paraqitet me kokëdhembje të rëndë, tahikardi, diaforezë dhe
epizoda hipertensive. MEN I paraqitet me tumore të gjëndrës hipofizare, paratiroideve
dhe pankreasit. MEN II paraqitet me karcinomë medullare të tiroidesë, feokromocitomë
dhe lezione paratiroide. MEN III paraqitet me karcinomë medullare të tiroidesë,
feokromocitomë dhe neuromë mukokutane.
21. Patologjia e eshtrave
Eshtrat normale janë të përbëra nga matriksi organik (që përmban kolagjen, osteokalcinë,
glikoproteina dhe qeliza) dhe matriksi joorganik (që përmban calcium hidroksiapatit dhe
minerale të tjera). Llojet e qelizave mbrenda ashtërore përfshijnë osteoblastet (jetojnë në
skaje dhe përbëjnë ashtin), osteocitet (jetojnë mbrenda ashtit dhe mirëmbajnë atë) dhe
osteoklastet (jetojnë në skaje dhe resorbojnë ashtin). Rimodelimi ashtëror ndodhë gjatë
tërë jetës edhe është nën kontrollin kompleks hormonal nga PTH, kalcitonina, vitamina
D, estrogjeni dhe hormoni tiroid. Fomimi intramembranoz i ashtit ndodhë tek eshtrat
shpatukë dhe eshtrat e boshtit pa “model kartilagjinoz”; formimi endohondral i ashtit
ndodhë tek eshtrat e gjatë me anë të zëvendësimit të kartilagut preegzistues.
Ahondroplazia autozomale dominante është forma më e shpeshtë e shkurtabiqësisë së
trashëguar dhe klinikisht karakterizohet me ekstremitete të shkurtëra, kokë dhe trung
normal, cikël jetësor normal dhe intelegjencë normale. Osteogenesis imperfecta ka
gjenetikë dhe gravitet variabil mirëpo në përgjithësi ajo karakterizohet nga eshtrat e
brishtë dhe shpesh sklerë ngjyrë të kaltër, hipermobilitet të nyjeve, shurdhim dhe anomali
të dhëmbëve. Osteopetroza apo sëmundja e eshtrave mermer është sëmundje e
trashëgueshme me gjenetikë të ndryshueshme që karakterizohet nga eshtrat e trashë
sklerotik që thyhen me lehtësi dhe munden si pasojë të komprometojnë kavitetet e palcës
(duke quar deri te pancitopenia), foraminat (duke quar tek paralizat nervore, verbim apo
shurdhim) dhe në qarkullimin e LCS (që qon te hidrocefalusi). Sëmundja e Pagetit e
eshtrave është qrregullim i fituar i lokalizuar (në krahasim me përfshirjen e përgjithshme
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

22. www.uni-pr.info
tek osteopetroza) i rimodelimit të eshtrave duke rezultuar me resorbimin e tepërt të
eshtrave të pasuar nga zëvendësimi i disorganizuar ashtëror (me formë karakteristike
mikroskopike të “mozaikut”) dhe duke prodhuar eshtra të trashë të cilët thyhen lehtë dhe
mund të cënojnë nervat kranialë. Osteoporoza është sëmundje e shpeshtë tek e cila rritet
masa ashtërore duke rezultuar me eshtra të hollë, fragjilë të cilët janë të ndjeshëm ndaj
frakturave. Në faktorët predispozues përfshihen deficienca e estrogjenit, densiteti
gjenetikisht i ulët i ashtit original, mungesa e ushtrimeve (apo imobilizimi), mosha e
vjetër, deficiencat nutritive dhe përdorimi i kortikosteroidëve. Osteomalacia (tek të
rriturit) dhe rahitisi (tek fëmijët) karakterizohen nga mineralizimi i zvogëluar i eshtrave të
posaformuar, shpesh është si pasojë e deficiencës së vitaminës D apo metabolizmit
abnormal. Rahitisi ka tendencë të paraqitet me deformitete skeletore ndërsa osteomalacia
ka tendencë të paraqitet me fraktura. Osteomieliti piogjen prodhon simptome lokale të
shoqëruara nga ethet dhe mund të jetë si pasojë e shumë bakterieve (më së shpeshti nga
Stafilokoku aureus) të cilat mund të arrijnë në eshtra përmes gjakut, inokulimit direkt apo
përhapjes nga afër me infeksion. Në komplikimet përfshihen nekroza iskemike e
eshtrave, formimi i sekuestrumit, fraktura, abscesi intraoseoz, amiloidoza, formimi i
traktuseve sinusale (të cilat rrallë mund të zhvillojnë karcinomë të qelizave skuamoze të
lëkurës) dhe (rrallë) sarkomë osteogjene. Osteomieliti tuberkulotikështë komplikim i
tuberkulozës i rrallë por mjaft destruktiv dhe i vështirë të trajtohet. Nekroza avaskulare e
eshtrave (në veqanti e shpeshtë në kokën femorale) është nekrozë iskemike e eshtrave
dhe palcës ashtërore (paraqet predisponim për osteoartritin dhe frakturat) e cila mund të
jetë idiopatike apo të paraqitet si pasojë e traumës, përdorimit të steroideve, anemisë
drapocitare apo sëmundjeve të tjera. Osteitis fibrosa cystica është emri për resorbimin e
gjeneralizuar ashtëror i shoqëruar me ndryshime histologjike të cilat vërehen edhe te
hiperparatiroidizmi; hemoragjia dhe fibroza mbrenda ashtërore mund të prodhojë
“tumore ngjyrë kafe”. Osteoartropatia hipertrofike mund të komplikojë sëmundjet tjera
(karcinomën bronkogjenike, sëmundjen kronike të mushkërive, sëmundjen kongjenitale
cianotike të zemrës dhe sëmundjen inflamatore të zemrës) dhe është si pasojë e formimit
periosteal të eshtrave të rinj me dhembje dhe ënjtje të skajeve të eshtrave të gjatë,
sidomos të nyjeve të dorës, gishtërinjve, nyjeve të këmbës, gjunjëve apo bërrylave.
Tumoret beninje të eshtrave përfshijnë osteomën (koka, mund të jetë e shoqëruar me
sindromin e Gardnerit), osteoma osteoide (tibia apo femuri i fëmijëve më të rritur dhe i të
rinjëve), osteoblastoma (vertebrat), osteohondroma (eshtrat e gjatë të djemve adoleshentë,
rritja e tepërt ashtërore me kapsulë kartilagjinoze, mund të jetë sindrom i trashëgueshëm
nëse është i shumfishtë) dhe enkondroma (kartilagu në kavitetin medular mund të jetë
pjesë e sëmundjes së Oillerit apo e sindromit të Maffuccit nëse është e shumfishtë).
Osteosarkoma është tumori më i shpeshtë primar malinj (agresiv) i eshtrave. Shpesh
shkakton masë të madhe në gjunjë tek tinejgjerët apo të rinjët e rritur dhe mund të jetë e
shoqëruar me retinoblastomë familjare. Osteosarkoma ka formë karakteristike në rrezatim
me ngritje periosteale (trekëndëshi i Kodmanit), forma e “shpërthimit të rrezeve të
diellit”, dhe shkatërrim të eshtrave. Hondrosarkoma ka tendencë të shkaktojë masë të
rritur të pelvikut, shpinës apo të supeve tek individët e moshës mesatare
(meshkujt>femrat) dhe mund të krijohet de novo apo si pasojë e enkondromës
preegzistuese, egzostozës apo sëmundjes së Pagetit. Tumori me qeliza gjigante i eshtrave
është neoplazmë e pazakonshme malinje që ka tendencë të përfshijë gjurin e të rinjëve
dhe të rriturve dhe me rreze X vërehet lezioni litik i zgjeruar i rrethuar nga unaza e ashtit
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

23. www.uni-pr.info
që mund ti përngjajë “fluskës së sapunit”. Sarcoma Ewing është neoplazmë agresive (por
shpesh reagon ndaj terapisë) malinje me qeliza të vogla të padiferencuara e cila zhvillohet
mbrenda kavitetit të palcës të femurit, pelvisit dhe tibisë tek fëmijët dhe tinejgjerët.
Metastazat në eshtra janë më të shpeshta se sa tumoret primare ashtërore; vendet më të
shpeshta primare përfshijnë prostatën (mund të shkaktojë formim të ashtit të ri), gjirin,
mushkëritë, tiroidenë dhe veshkat.
22. Patologjia e artikulacioneve
Osteoartriti është shkaktar i rëndësishëm i dhembjes kronike të artikulacioneve tek
popullata e moshuar; prekë në mënyrë më serioze artikulacionet që bartin peshë të rëndë
dhe është i lidhur me shkatërrimin e kartilagut artikular si rezultat i “hargjimit”.
Shpërthimet reactive ashtërore (osteofitet e quajtura nodet e Heberdenit nëse përfshijnë
nyjet DIP dhe nodet e Bouchardit nëse përfshijnë nyjet PIP) dhe fragmentet e kartilagjeve
apo eshtrave që lëvizin lirshëm (minjtë e nyjave) mund t’i kontribojnë poashtu
patologjisë së nyjeve. Artriti reumatoid është sëmundje sistemike, kronike, inflamatore
autoimmune kryesisht e duarve, kyqeve të duarve, gjynjve dhe nyjeve të këmbëve tek
femrat e moshës mesatare. Karakterizohet nga atriti progresiv, prodhimi i faktorit
rheumatoid, predisponimi gjenetik (HLA-DR4 dhe DR1), ndjenjë e ngurtësisë në
mëngjes e cila përmirësohet përmes aktiviteteve, formimi i pannusit mbrenda nyjes dhe i
noduleve reumatoide si dhe shpesh bashkëegziston me sëmundje të tjera (sindroma e
Sjogrenit, sindroma Felty, Sindroma e Kaplanit, amiloidoza). Spondiloartropatitë
seronegative (të gjitha të shoqëruara me HLA-B27) përfshijnë spondilitin ankiloz (tek
meshkujt e rinj nyjet sakroiliake dhe kurrizi, lidhshmëri me sëmundjen inflamatore të
zorrëve), sindroma e Reiterit (tek meshkujt e rinj historia e sëmundjeve venerike apo e
dizenterisë bacilare, nyjet e këmbëve dhe gjunjët, konjuktivit, uretrit), artriti enteropatik
(pacientët me kolit ulqerativ të cilët zhvillojnë artrit periferik apo spondilit i cili mund të
reagojë me përmirësimin e kolitit ulqerativ), dhe artriti psoriatic (disa pacientë me
psoriazë zhvillojnë gjendjen e ngjajshme me artritin reumatoid). Podagra është artrit që
në mënyrë klasike përfshin gishtin e madh të këmbës (gjithashtu mund të prekë edhe
nyjen e këmbës, themrën, nyjen e dorës) si rezultat i hiperurikemisë (primare apo
sekondare si pasojë e leukemisë, sëmundjes renale apo e sindromit Lech-Nyhan) që qon
deri te depozitimi i kristaleve të mononatrium uratit në nyje (poashtu mund të vërehet tek
aspiratet e nyjeve si refleksion pozitiv, me formë romboide) dhe më së shpeshti përfshinë
gjunjët tek të rriturit më të moshuar. Artriti supurativ në mënyrë tipike shkakton ënjtje të
ndjeshme eritematoze të një artikulacioni të vetëm të madh (kryesisht të gjurit, kofshës
dhe supit) si rezultat i infeksionit bacterial (gonokoke, stafilokoke, streptokoke,
hemofilus influenca dhe bacile G-) që zakonisht ka arritur deri në artikulacion përmes
rrugës hematogjene. Sëmundja e Lyme shkakton artritin migrues (klinikisht dhe
histologjikisht i ngjajshëm me artritin reumatoid) si pasojë e spirohetes Borrelia
Burgdorferi e cila përhapet nga mushkonja e drerit Ixodes dammini. Artriti shpesh herë
paraprihet nga skuqja migruese (eritema cronica migrans) edhe mund të jetë i shoqëruar
apo i pasuar nga përfshirja e SNQ dhe e zemrës.
23. Patologjia e muskulaturës skeletore dhe e nervave periferikë
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

24. www.uni-pr.info
Muskuli i tipit i (i kuq) përdoret në qëndrim dhe mbajtjen e peshës dhe prodhon tendosje
të ngadalshme si pasojë e metabolizmit aero btë acideve yndyrore; muskuli i tipit të II (i
bardhë) përdoret për lëvizje të qëllimshme dhe prodhon tendosje të shpejtë si rezultat i
glikolizës anaerobe të glikogjenit. Në miopatitë inflamatore përfshihet polimioziti (tek të
rriturit dobësi bilaterale e muskulaturës proksimale, limfocite citotoksike T8 dhe
degjenerim e rigjenerim të muskulaturës skeletore), dermatomioziti (tek fëmijët dhe të
rriturit me dobësi bilaterale të muskulaturës proksimale; edemë periorbitale me skuqje të
lëkurës së kapakëve të syve; në biopsinë muskulore vërehen limfocite dhe atrofi e fijeve
perivaskulare si dhe rrezik i shtuar për kancere të mushkërive, lukthit dhe vezoreve) si
dhe mioziti me truptha inkluzivë (tek të rriturit më të moshuar me dobësi asimetrike të
muskulaturës distale dhe mikroskopi të quditshme me vakuola citoplazmatike, granula
bazofilike, amiloid dhe me mikroskopi elektronike inkluzione filamentoze). Në
sindromet miastenike përfshihen miastenia gravis (ataku i autoantitrupave në receptorët e
acetilkolinës në muskuj nganjëherë e lidhur me sëmundjen timike, prodhon plogështi
muskulore e cila keqësohet me kalimin e kohës, mund të shkaktojë ptozë dhe diplopi, si
dhe të shkaktojë vdekjen si pasojë e sëmundjes së muskulaturës respiratore) dhe sindromi
i Eaton-Lambertit (sindrom paraneoplastik i karcinomës me qeliza të vogla të
mushkërive me autoantitrupa kundër kanaleve të kalciumit duke prodhuar kështu
plogështi të muskulaturës proksimale e cila përmirësohet me shfrytëzimin e muskujve).
Në distrofitë muskulare përfshihet distrofia muskulare e Duchennit (anomali e lidhur me
kromozomin X e proteinës strukturale muskulore distrofinë e cila shkakton plogështi
progresive muskulore e lidhur me nekrozën e muskulaturës për shkaktë sëmundjes së
zemrës, aritmive, insuficiencës respiratore apo infeksioneve pulmonare) dhe distrofia
muskulare e Beckerit (më e rrallë, variant më i lehtë i Duchennit me cikël jetësor
relativisht normal). Sindromi i Guillain-Barre neuropati inflamatore e cila në mënyrë
tipike e pason sëmundjen virale dhe mund të qojë te paraliza e nganjëherë edhe vdekja
(paraliza respiratore) si rezultat i inflamacionit dhe demielinizimit të nervave periferikë
dhe rrënjëve të nervave spinalë.
24. Patologjia e sistemit nervor qendror
Meningjiti akut aseptik (viral, më së shpeshti enterovirus) shkakton infiltrim limfocitar të
leptomeningjeve me veti klinike si ethe, iritim meningeal, vetëdije e dobësuar dhe
mortalitet të ulët. Meningjiti akut purulent (Echerichia coli dhe streptokoket e gr.B tek të
posalindurit; hemofilus influenza tek foshnjet dhe fëmijët; Neiseria meningitides tek
adoleshentët dhe të rinjët e rritur; streptokoku pneumoniae dhe Listeria monocitogenes
tek të moshuarit) shkakton infiltrim neutrofilik të leptomeningjeve me veti klinike si
edemë difuze cerebrale me rrezik të hernisë fatale, kokëdhimbje, ethe, rigjiditet nuhal,
duody sensorium, komë, hidrocefalus të vonshëm dhe shurdhim të vonshëm apo ndonjë
dëmtim tjetër të nervave kranialë. Meningo encefaliti mikobakterial (M. tuberculosis apo
atipik siq është MAI, sidomos tek pacientët me AIDS) shkakton tuberkuloma të
sipërfaqes bazale të trurit dhe të dura mater. Encefalitidet virale në përgjithësi shfaqen
mikroskopikisht si mbështjellës perivaskulasr, nodule mikrogliale dhe neuronofagi,
ndërsa klinikisht shkaktojnë ndryshime të statusit mental, ethe, kokëdhembje dhe shpesh
progresion deri në komë. Në llojet specifike përfshihen lloji i shkaktuar nga artropodet
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info

25. www.uni-pr.info
(St. Louis, equinet e ndryshme dhe encefalitidet Venezueliane), lloji i Herpes simplex I
(ka preferencë për nekrozë hemoragjike të lobeve temporale me inkluzione virale),
rabiesi (i rrallë, trupthat e Negrit në neuronet hipokampale dhe Purkinje), si dhe HIV
(kompleksi i demencës nga AIDSi me nodule mikrogliale dhe me qeliza gjigante me
shumë nukleuse, mielopati vaskulare e palcës së kurrizit). Leukoencefalopatia progresive
multifokale mund të konsiderohet si nënlloj i encefalitit viral i lidhur me infeksionin me
virusin JC tek pacientët e imunokomprometuar, e cila mikroskopikisht prodhon
demielinizim, astrocite bizare dhe oligodendrocite me inkluzione intranukleare.
Meningoencefaliti fungal mund të jetë si pasojë e Kandida, Aspergilus, vaskulit me
hemoragji), mucor (vaskulit me hemoragji) dhe Cryptococcus (invazioni i trurit përmes
hapsirave të Wirchow-Robinit me anë të formimit të “lezioneve në formë të fluskave të
sapunit”). Toksoplazmoza paraqitet tek pacientët me AIDS dhe shkakton absces cerebral
i cili mund të vërehet me MRI/CT si lezione unazore zgjeruese. Abscesi cerebral si
pasojë e bakterieve mund të komplikojë një numër gjendjesh mjekësore endokardit
bacterial akut, abscesi pulmonar kronik, sëmundja cianotike e zemrës me këmbim nga e
djathta në të majtë, mastoiditi, sinuziti, otiti, fraktura e hapur, operacioni i mëhershëm
neurokirurgjik) dhe shkakton rritje të shtypjes intrakraniale, defekte neurologjike fokale
dhe lesion unazor të zgjeruar kur vërehet me MRI/CT. Sëmundja e Kreutzfeldt-Jakobit
shkaktohet nga ndryshimi konformacional i një proteine prion që qon deri te ndryshimet
spongiforme me pllaka kuru në neuropili; demenca e shpejtë progresive, mungesa e
memories, lëvizje të pavullnetshme dhe vdekje brenda 6 – 12 muajsh. Sëmundja
cerebrovaskulare është shkaktari i tretë më i shpeshtë i vdekjes në vendet e
industrializuara dhe mund të paraqitet në disa forma klinikopatologjike, duke përfshirë
këtu iskeminë lobare cerebrale (rënie e përgjithshme e qarkullimit të gjakut / oksigjenimit
të trurit e cila nëse është e rëndë mund të shkaktojë vdekjen e trurit; vendet më të
ndjeshme janë neuronet e Purkinjeut, hipokampusi CA1 dhe neuronet piramidale të
korteksit), ataku kalimtar iskemik (simptomet reverzibile fokale neurologjike për shkak të
embolive të pllakëzave të vogla apo ateroembolive), infarkti (85 % e sulmeve) dhe
hemoragjia (15% e sulmeve). Infarktet mund të jenë për shkak të aterosklerozës me
trombozë të paraqitur më parë (anemik: infarkti i bardhë), tromboemboli
(hemoragjik:infarkti i kuq) apo sëmundja e enëve të vogla (infarktet e vogla lakunare).
Indi trunor që ka pësuar infarkt pëson nekrozë likuefakte (është më e dukshme pas 2-3
javësh) për të prodhuar pastaj formimin e cistave. Në sindromet më të shpeshta
neurovaskulare përfshihen sindromi i arteries anteriore të trurit (dobësi dhe mungesë
senzorike në këmbën kontralaterale, afazi kalimtare, abuli), sindromi i arteries mediane të
trurit (hemiplegji kontralaterale e fytyrës dhe e krahut me paralizë gaze, mungesë
senzorike kontralaterale dhe nganjëherë edhe afazi), sindromi i arteries posteriore të trurit
(hemianopi kontralaterale apo verbim total kortikal, aleksi, sindromë talamike) dhe
demencë (si pasojë e infarkteve të përsëritura apo sëmundjes së enëve të vogla).
Hemoragjia shkakton 15 % të sulmeve dhe paraqitet në disa forma duke përfshirë këtu
hemoragjinë epidurale (hemoragjia traumatike, shpesh përfshinë arterien mediale
meningeale në dura mater, mund të shkaktojë herni subfalcine apo ndonjë herni tjetër
cerebrale, “sindromi flis dhe vdis”), hemoragji subdurale (traumatike, rupturë të venave
lidhëse, faktorë të rrezikut për atrofi cerebrale dhe hemostazë abnormale, simptome të
ndryshme neurologjike, përsëritet shpesh), hemoragji subarahnoidale (anurizma berri të
rupturuara apo shkaktarë të tjerë, kokëdhimbje “kërcitja e murmurimës”, rigjiditet nuhal,
Të gjitha të drejtat e rezërvuara © www.valoni.info