амьдралын буруу хэвшлээ өөрчлөе

1. Эрүүл мэндийн мэдээлэл авах, амьдралын буруу
хэвшлээ өөрчлөх

3. Амьдралын буруу хэвшлээс үүдэлтэй халдварт
бус өвчнèé нийòëýã эрсдэлт хүчин зүйл¿¿ä
Завсрын
хүчин зүйл
Үндсэн хүчин
зүйл
Тодорхойлогч
хүчин зүйл
Даяаршил
Хотжилт
Хүн амын
насжилт
Өөрчилж болох:
Тамхи
Архи
Эрүүл бус хоол
Хөдөлгөөний
хомсдол
Цусны даралт их
Цусан дахь
сахарын хэмжээ их
Цусан дахь өөх
тосны хэмжээ их
Илүүдэл жин
Өөрчлөгдөхгүй:
Нас
Удамшил

4. Дундаж наслалт, хүйсээр, 2002-2012 он
63.6
64.6 65.2
65.9 66.5
67.2
68.0 68.1
68.3 68.7
60.8
61.6
62.1 62.6 63.1 63.7 64.3
64.9 64.7 64.9
66.5
67.8 68.6
69.4
70.2
71.0
71.8 72.3
73.8
74.3
80.0
75.0
70.0
65.0
60.0
55.0
50.0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Бүгд
Эр
Эм

5. Хүн амын нас баралтын тэргүүлэх шалтгаан
10 000 хүн амд, 2013 он

6. Амьдралын буруу хэвшлээс үүдэлтэй халдварт
бус өвчнөөс шалтгаалсан нас баралт
3 хүний 1 нь
Зүрх судасны өвчин
5 хүний 1 нь
Хорт хавдар
Осол гэмтэл

7. Амьдралын буруу хэвшлээс үүдэлтэй халдварт
бус өвчнөөс шалтгаалсан нас баралт
72%
69.2%
54.7%
ХБӨ эрэгтэй эмэгтэй
70 аас доош нас

8. Жимсний хэрэглээ
Долоо хоногт жимс
хэрэглэсэн өдрийн тоо
Өдөрт хэрэглэсэн жимс,
нэгжээр
1.8
1.2
1.1
2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
2006 2009 2013
0.8
0.4 0.4
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
2006 2009 2013
Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

9. Хүнсний ногооны хэрэглээ
Долоо хоногт хүнсний ногоо
хэрэглэсэн өдрийн тоо
Өдөрт хэрэглэсэн хүнсний
ногоо, нэгжээр
5.7
4.8
4.5
6
5
4
3
2
1
0
2006 2009 2013
1.6
1.4
1
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
2006 2009 2013
Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

10. Давсны хоногийн хэрэглээг ДЭМБ-ын
зөвлөмжтэй харьцуулсан дүн (хүйсээр), хувь
13.5
18.2 16.8
86.5
82.8 83.2
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт
Хувь
≤5г/хоног >5 гр/хоног
Хүн амын давсны хэрэглээ, 2013

11. Хөдөлгөөний хомсдол

12. Илүүдэл жин, таргалалт, хувь
(БЖИ ≥ 25 kg/m2)
49.0%
59.9%
54.4%
эр эм нийт
Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2013

13. Идэвхтэй хөдөлгөөн хийх
шаардлагатай хүн ам
ДЭМБ-ын зөвлөмж
 18-64 насны хүн
дунд зэргийн
эрчимтэй
хөдөлгөөнийг долоо
хоногт 150 ба түүнээс
дээш минут хийх
 Өдөрт 10000-аас
дээш алхах
 Нарны алхалт
21.3%
23.2%
22.3%
23.5%
23.0%
22.5%
22.0%
21.5%
21.0%
20.5%
20.0%
эр эм нийт
Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2013

14. Согтууруулах ундааны
хэрэглээ
Сүүлийн 1 жилд огт
хэрэглээгүй хувь
Хэтрүүлэн хэрэглэсэн хувь
0.7
7.4
10.3
12
10
8
6
4
2
0
2006 2009 2013
33.5
38.6
35.5
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
2006 2009 2013
Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

15. Архи, тамхины хэрэглээ, 2006-2013
Тамхи татдаг хүн ам,
хувь
26.6
27.6
27.1
2006 2009 2013
Сүүлийн 1 жил архи
хэрэглэсэн хүн ам, хувь
66.9
34.2
64.5
2006 2009 2013
Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

16. Зохисгүй хэрэглээ
0-6
сар
41%
Өсвөр
нас
33.6%
Насанд
хүрэгсэд
64.5%
Эцэст
нь
>70%

17. Зàí ¿éëèéí өºð÷ëºõ áîëîìæòîé
ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë
Тамхи таталт Зохисгүй
хооллолт
Хөдөлгөөний
хомсдол
Архи хэтрүүлэн
хэрэглэх
Зүрх судасны
өвчин,
Цус харвалт
   
Чихрийн
шижин
   
Хавдар    
Уушигны архаг
өвчин


18. АМЬДРАЛЫН БУРУУ ХЭВШЛЭЭС ҮҮДЭЛТЭЙ ӨВЧНӨӨС
СЭРГИЙЛЭХ, ХЯНАХ ҮНДЭСНИЙ ХОЁР ДАХЬ ХӨТӨЛБӨР , 2014-2021
/Засгийн газрын 2014 оны 34 дүгээр тогтоол /
• Халдварт бус өвчний нийтлэг(архи, тамхины
хэрэглээ, зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний
хомсдол) болон нийгэм, эдийн засгийн эрсдэлт
хүчин зүйлийн тархалтыг хувь хүн, гэр бүл,
хамт олон, байгууллагын идэвхтэй оролцоог
дэмжсэн олон салбарын хамтарсан эрүүл
мэндийг дэмжих нэгдмэл үйл ажиллагаанд
тулгуурлан Монгол хүний эрүүл мэндийн
эрсдлийг бууруулах зорилт òàâüæ áàéíà
• Иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол,
амьдралын хэвшилд шинэчлэл õèéíý

19. Зан үйл гэж юу вэ?
• Хүний өдөр тутмын амьдралын үйл ажиллагаанд
хэвшмэл зуршил болсон үйлдлүүдийг зан үйл гэнэ.
• Хувь хүн өөрийн эрүүл мэндийн бодит эсвэл төсөөлж
байгаа байдлаас үл хамааран өөрийн эрүүл мэндээ
дэмжих, хамгаалах зорилгоор хийж байгаа аливаа
үйл ажиллагааг эрүүл мэндийн зан үйл гэнэ.
• Эрүүл мэндийн зан үйл нь эрсдэлт зан үйлээс тусдаа
ойлголт юм.
• Тухайн өвчин эмгэгт өртөмтгий байдлыг нэмэгдүүлэх
нөлөөтэй болох нь батлагдсан зан үйлийн зарим
хэлбэрийг эрсдэлт зан үйл гэнэ.
19

20. Зан үйлийн өөрчлөлтөнд нөлөөлөх хүчин зүйлүүд

21. Зан үйлийн өөрчлөлт ба хандлага
• Зан үйлийг өөрчлөхөд тухайн асуудлыг хэр
чухалд авч үзэж байна гэдэг хандлага их
нөлөөлдөг
• Хандлага нь мэдлэг дээр үндэслэгдэнэ
• Зарим хүмүүс өөрсдийн зан үйлийг өөрчилж
чаддаг бол зарим хүмүүсийн зан үйлийг
өөрчлөхийн тулд бусдын оролцоо, дэмжлэг,
нотолгоонд суурилсан үр дүнтэй арга барил,
үнэн зөв мэдээлэл, мэдлэгт тулгуурлан
нөлөөлөх шаардлагатай болдог байна.

22. Зан үйлийг өөрчлөх үйл явц
• Олон нийтийн МСС-ны компанит ажлын арга нь зан
үйлийг өөрчлөх загварт суурилдаг
• Хувь хүний олж авсан шинэ, ач холбогдол бүхий
мэдээлэл - зан үйлийг өөрчлөх түлхэц болдог
• Мэдээлэл нь зорилтот бүлэгт нөлөөлөх үндсэн арга
• Зан үйлийг өөрчлөх орчин үеийн онол, загварын
дагуу энэхүү үйл явц хэд хэдэн үе шатыг дамждаг

23. Зан үйлийн өөрчлөлтийн үе шатууд
Тунгаан бодохийн өмнөх
үе
Тунгаан бодох
Бэлтгэл
Үйлдэл
Хэвшүүлэх
Дэвших
Буцах

24. Жишээ: Шалтгаант үйлдлийн онол
Зан үйл
(тамхинаас
гарах)
Зан үйлийн
эрмэлзлэл/
зогсоох
эрмэлзлэл
Тухайн үйл
ажиллагаанд
хандах хандлага
Тухайн зан үйлээс
гарах үр дүнгийн
тухай итгэл үнэмшил
(би тамхи татахаа
боливол би илүү
эрүүл чийрэг болно)
Тухайн зан үйлээс хүсэн
хүлээгдэж байгаа үр
дүнгийн үнэлгээ (эрүүл
чийрэг байх нь
хэрэгцээтэй зүйл юм)
Субьектив хэв
хэмжээ
Итгэл үнэмшил (миний
гэр бүлийнхэн болон
найз нар намайг
болихыг хүсч байгаа)
Хэрэгжүүлэх сэдэл (Би
тэд нарын хийлгэхийг
хүсч байгаа зүйлийг
хийхийг хүсч байна)
Шалтгаант үйлдлийн онолыг тамхинаас гарах шийдвэрт ашиглах нь

25. ХБӨ-ий эрсдлийг бууруулахад иðãýäèéí ¿¿ðýã, îðîëöîî
•Амьтны гаралтай өөх тос, äàâñíû хэт их хэрэглээг
багасгаõ
• Æимс, хүнсний ногоог өдөр бүр хангалттай
хэмжээгээр хэрэглэх дадал, хэвшèлòýé áîëîõ
•Õоол тэжээлийн боловсролîî äýýøë¿¿ëæ,
хооллолтын сөрөг зан үйлийг өөрчлөх
• Жимс, хүнсний ногоог өрхийн түвшинд тарих, өдөр
тутмын хоол хүнсэндээ хэрэглэх, хоол хүнс бэлтгэх
çºâ технологийн талаар ñóðàëöàõ
•Àðõè, òàìõèíààñ òàòãàëçàõ, òýäãýýðýýñ ãàðàõ
òàëààð ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãàä õàíäàæ áàéõ
•Äам тамхидалтаас өөрсдийгөө хамгаалах, ãýð á¿ë,
õàìò àæèëëàãñàääàà ç¿é çîõèñòîé øààðäëàãà òàâüæ
áàéõ
•Àйл өрх, àлбан байгууллага á¿ð тамхигүй орчин
бүрдүүлэх
•Èäýâõòýé õºäºë㺺íèéã ýðõýìëýõ

26. Èðãýí Тà þó õèéæ áîëîõ âý?
Та тамхи татдаг бол тамхигүй орчинг бий болгох
хөдөлгөөнд оролцон тамхиа хаях хэрэгтэй.
Та илүүäýë жинтэй бол зөв зохистой хооллож,
èäýâõòýé õºäºë㺺íèéã ýðõýìëýí õýðýãæ¿¿ëýõ
хэрэгтэй.
Таны өөрийнхөө болон
бусдын эрүүл мэндийн
төлөө хийж буй алхам
тань ямагт бусдад үлгэр
дуурайл болдог
Энэ бүгдийг бусдад
хэлж өгөхийн зэрэгцээ
биеэрээ үлгэрлэх
хэрэгтэй.

27. Эрүүл зан үйл төлөвшүүлэхийн
Нас
баралт
Эрсдэлт хүчин зүйл
Эрүүл бус зан үйл
ач холбогдол
Зүрх судасны
өвчин
80%
Тахир дутуу
болох
Чихрийн
шижин II
90%
Хавдар
1/3 50% 50%
27

29. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа