SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo

tor

•Als DOC, PDF herunterladen•
•
T
tughchi
Technologie
1 von 35
‫غايەت زور چوڭ تىپتىكى ئىنترينىت ئۇچۇر پونكىتى قۇرۇش توغريسىديكى تەسەۋۋۇر پىلنى ۋە 01749001‬ ‫)ئارزۇ )1‬ ‫:ئەسسالمۇ ئەلەيكۇم ئەزيز قىرينداشلر‬ ‫ئالدى بىلەن ھەممىڭلرنىڭ قۇربان ھىىىتىنىڭ خۇشال-خۇرام ئۆتۈشىنى تىلەيمەن ھەمدە ئالدين قۇربان ھىىىتلىق‬ ‫.سالم يولليمەن‬ ‫بۇ تىما ھەققىدە ئويلىنىپ كىلىۋاتقىلى ناھايىتى ئۇزۇن بولدى.بۈگۈن بۇ تىمىنى بىرينچى قىسمىنى يوللشقا‬ ‫مۇۋەپپەق بوپتىمەن.راستىمنى ديسەم تولىمۇ جىدديلىشىۋاتىمەن.چۈنكى بۇ ناھايىتى چوڭ ۋە مەسئۇلىىتى ئىغىر‬ ‫بىر تىما.بىراق ئىچىمدە كۆيۈۋاتقان بىر ئوت مىنى يەنىل داديللىق بىلەن بۇ تىمىنى يوللۋيريشقا دەۋەت قىلىپ‬ ‫كەلدى. مىللىتىمىزنى چىن ديلىدين قىزغىن سۆيىديغان ،مىللىتىمىزنىڭ كەلگۈسى ۋە ئىستىقبالىغا ھەر ۋاقىت كۆڭۈل‬ ‫بۆلىديغان بارلىق قىرينداشلرنىڭ قىممەتلىك ۋاقتىنى چىقىريپ بۇ تىمىنى سەۋيرچانلىق بىلەن تولۇق كۆرۈپ‬ ‫چىقىشىنى،ھەمدە ئىجابى پىكىرلىرينى ئايىماسلىقىنى چىن ديلىمدين ئۈمىد قىلىمەن.ئەگەر بۇ تىمام ئارقىلىق كىشىلەر‬ ‫ئازتول تەربىىەگە ئىگە بولسا ،مەن قىلغان خىزمىتىمدين تولىمۇ رازى بولغان بولتتىم‬ ‫تمامنىڭ ماۋزۇسىدينمۇ ئىنىق كۈرۈنۈپ تۇرۇپتىكى مەن بۇ تىمامدا غايەت زور بىر ئۇيغۇرچە تور پونكىتى شىركىتى‬ ‫قۇرۇپ چىقىش توغريسىديكى تەسەۋۋۇر پىلنىنى ئوتتۇريغا قويماقچى.بەلكىم بەزيلەر »بۇنىڭ يىڭى ديگىدەك‬ ‫ياكى ھەيران قالغۇدەك نىرى بار؟ بۇنى ھەرقانداق ئادەم ئويلپ چىقاليدۇ« دەپ ئويلىشى مۇمكىن.ئۇلرنىڭ‬ ‫گىپىمۇ توغرا.يىقىنقى يىللردين بىرى ئۇيغۇر تورچىىلىق ۋە كومپىىوتىر ساھەسىديكى پىشۋالر ۋە ئەزيمەتلەر‬ ‫ئۆزينىڭ ئۈن-تىنسىز تىريشچانلىقى ئارقىلىق ئۇيغۇر تورچىلىق ئىشلىرى ئۈچۈن غايەت زور تۆھپىلەرنى قوشتى ۋە‬ ‫ئاريمىزديكى بۇ ساھەديكى بوشلۇقلرنى خىلىل زور دەريجىدە تولۇقلپ بۇ ساھەديكى يول باشچىلرغا‬ ‫ئايلندى)ئادديسى ئەگەر ئۇلرنىڭ بۇ ئۇلۇغ خىزمىتى بولمىغان بولسا مىنىڭ بۇ يەردە ئولتۇرۇپ بۇ تىمامنى ئانا تىلدا‬ ‫بىمالل يوللىىالىشىممۇ مۇمكىن ئەمەس ئىدى(.مىنىڭ بۇ يەردە ئوتتۇريغا قويماقچى بولغىنىم مۇشۇ ئۇستازلرنىڭ‬ ‫. نەتىجىسى ئاساسىدا سەكرەش خاراكتىريديكى بىر قىتىملىق تىخنىكا يىڭىلىنىشى‬ ‫:مەن بۇ تىمامنى تۆۋەنديكىدەك 5 قىسىمغا بۆلۈپ ئوتتۇريغا قويماقچى‬ ‫.مۇقەدديمە__ بۇ قىسىمدا مەن پۈتكۈل تىمامنىڭ تۈزۈلىشى ۋە قىسقىچە مەزمۇنىنى ئوتتىريغا قويىمەن-1‬ ‫غايەت زور تور پونكىتى شىركىتى قۇرۇشنىڭ زۆرۈرلىكى__ بۇ قىسىمدا مەن »ئىنتىرنىت تورى ۋە تور پونكىتى-2‬ ‫ئارقىلىق نىمە ئىشلرنى قىلغىلى بولىدۇ؟چەتئەللىكلەر ياكى ئىلىمىزديكى كىشىلەر ئىنتىرنىت توريدين)بولۇپمۇ خەنزۇ‬ ‫يىزيقىديكى تور پونكىتلىريدين ( قانداق پايديلىنىۋاتىدۇ؟نىمە ئۈچۈن ئۇيغۇر تورچىلىقى نىسبەتەن ئارقىدا قالدى؟‬ ‫ئەگەر بىز مۇشۇنداق غايەت زور تىپتىكى تور پونكىتى قۇرۇپ چىقىديغان بولساق ،ئۇيغۇر جەمىىتىگە قانداق‬ ‫ئۆزگىريشلەر ئىلىپ كىلەلەيمىز؟ خەلقىمىزنىڭ جۇغراپىىلىك ئولتۇراقلىشىش ئالھىديلىكى ۋە رايونىمىزنىڭ ئالھىدە‬
‫ئەھۋالىغا ئاساسەن ئىنتىرنىت توريدين يەنە قانداق ئالھىدە پايديلىنىش مۇمكىن؟ نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر جەمىىتىنىڭ‬ ‫ئىجتىمائى ،ئىقتىساديي شارائىتى ۋە خەلقنىڭ ئاڭ ۋە تۇرمۇش سەۋيىەسى مۇشۇنداق تور بىتى قۇرۇپ چىقىشقا‬ ‫يار بىرەمدۇ؟ كومپىىوتىر ۋە ئىنتىرنىت تورينى خەلقىمىز ئاريسىدا ئومۇملشتۇرۇشتا ئۇچرايديغان تىخنىكىلىق‬ ‫قىىىنچىلىقلر زادى قانچىلىك؟ بۇنداق تور پونكىتى قۇرۇشتا كومپىوتىرنىڭ باشقا ساھەلىرينىڭ قانداق چەكلىشىگە‬ ‫ئۇچرايمىز ۋە قانداق ھەل قىلىش كىرەك؟...«ديگەندەك سۇئاللرغا قاريتا چامىمنڭ يىتىشىچە ئۆزۈمنىڭ‬ ‫.ئىزدينىشلىرينى ئوتتۇريغا قويىمەن‬ ‫غايەت زور تور پونكىتى شىركىتىنىڭ تۈزيلىشى__ بۇ قىسىمدا مەن»غايەت زور تىپتىكى تور پونكىتى شىركىتىنىڭ-3‬ ‫5 چوڭ تۈزگۈچى قىسىملىرى،ھەر بىر قىسمىنىڭ يۈريشىش ئۇسۇلى،ئىقتىسادى قىممەت ياريتىش ئۇسۇلى،‬ ‫غايەت زور تور پونكىتى شىركىتى قۇرۇشنىڭ قەدەم باسقۇچلىرى ،خەلقىمىزنى يىڭىچە موھىت ۋە ياشاش‬ ‫.ئۇسۇلىغا كۆندۈرۈش...«قاتارلىق مەسلىلەر ھەققىديكى ئۆزۈمنىڭ ئىزدينىشلىرينى ئوتتۇريغا قويىمەن‬ ‫مەبلەغنىڭ كىلىش مەنبەس ۋە پايدينىڭ بۆلىنىشى__ بۇ قىسمدا مەن» بۇنداق غايەت زور تىپتىكى تور پونكىتى-4‬ ‫شىركىتى قۇرۇش ئۈچۈن كىتىديغان مەبلەغ ۋە بۇنىڭ كىلىش مەنبەسى،بۇ شىركەت ئارقىلىق ياريتىلغان پايدينىڭ‬ ‫.تەقسىم قىلىنىش ئۇسۇلى...« قاتارلىق مەسلىلەر ھەققىدە ئۆزۈمنىڭ ئىزدينىشلىرينى ئوتتۇريغا قويىمەن‬ ‫ئاخىرقى سۆز__ بۇ قىسىمدا مەن »بۇ تىمىنى ئوتتۇريغا چىقىريشتىكى مەقسىتىم،بەزيبىر ئىجتىمائي مەسلىلەر-5‬ ‫.ھەققىديكى كۆز قاراش ۋە مەيدانىم...« قاتارلىق مەسلىلەر ھەققىدە توختىلىمەن‬ ‫ئۇيغۇرچە خەت بىسىش سۈرئىتىمنىڭ تازا تىز بولماسلىقى سەۋەبىدين بۈگۈن مۇشۇ يەرگىچە يازاي .ئەگەر تىمامدا‬ ‫.بەزيبىر ئىمل خاتالىقلىرى كۆرۈلگەن بولسا تورداشلنىڭ ئەپۇ قىلىشىنى تۆۋەنچىلىك بىلەن سورايمەن‬ ‫)غايەت زور تور پونكىتى قۇرۇشنىڭ زۆرۈرلىكى)1-2‬ ‫)توردين ئۈنۈملۈك پايديلىنىش ۋە ئىنتىرنىت تورنىڭ ئەھمىىتى )2‬ ‫ئەمدى مەن »ئەگەر بىزنىڭ ئۇيغۇر جەمىىتىمىزدە راستىنل شۇنداق بىر غايەت زور تىپتىكى ئۇنۋيرسال تور بىتى‬ ‫بولغان بولسا بىزنىڭ تۇرمۇشىمىزدا قانداق ماھىىەت خاراكىتىرلىك ئۆزگىريشلەرنى ئىلىپ كەلگەن بولتتى؟« ديگەن‬ ‫.مەسلە توغريسىدا توختىلىمەن‬ ‫)كىسەللىك ۋە داۋالىنىش)بولۇپمۇ ياشانغانلرنىڭ.1‬ ‫ئاۋۋال بىز ھازيرقى جەمىىتىمىزديكى كىسەل بولۇپ قىلىش ۋە داۋالىنىشنىڭ پۈتكۈل جەريانىغا قاراپ باقايلى‬
‫---ھەممىمىزگە ئايانكى ئادەم يىشىنىڭ چوڭىىىشىغا ئەگىشىپ ئىممونىت كۈچى ئاجىزلىشىشقا باشليدۇ.ھەرقايسى‬ ‫ئەزالىرينىڭمۇ ئىقتىدارى بارا بارا ئاجىزلىشىشقا باشليدۇ.بەزى ئەزالىريدين بولسا چوڭراق چاتاق كۆرۈلىدۇ.مۇشۇ‬ ‫ئەھۋاللرنىڭ ھەممىسى چوڭلردا كىسەل پەيدا بولۇشنى كەلتۈرۈپ چىقىريدۇ.ئاريمىزديكى كۆپچىلىكىمىزنىڭ ئاتا-‬ ‫ئانىسى بار.بۇنداق ئەھۋاللرغا كۆپىنچىمىز يولۇقۇپ باققان.مەلۇم كىسەللىك ئەھۋالى كۆرۈلگەندين كىىىن بىزنىڭ‬ ‫قىلىديغان ئىشىمىز ئادەتتە مۇنداق بولىدۇ---بىر نەچچە كۈن ساقلپ باقىمىز،ئاغريق ياكى كىسەللىك ئەھۋالىدا‬ ‫ياخشىلىنىش بولمايدۇ،دوختۇرخانىغا باريمىز،دورا ياكى ئوكۇل بىلەن داۋالىنىمىز.تەلىىىمىز بولسا مۇشۇ بىر قىتىملىق‬ ‫داۋالىنىش بىلەن سەللىمازا ساقىىىپ كىتىمىز.بىراق بۇنداق تەلەيلىكەر زادى قانچىلىك باردۇ؟ مىنىڭ كۆزيتىشىمچە‬ ‫ئەكسىچە ئەھۋالغا يولۇقىديغانلر ناھايتى كۆپ.يەنى نۇرغۇن قىتىم داۋالىنىپمۇ كىسىلىدە ياخشىلىنش بولمايدۇ.‬ ‫كىشىلەردين ئاڭلىغان كونىلىقلرنى،تىلىۋيزۇر ئىلنلىريدا كۆرگەن دوريلرنى ۋە باشقىلرنى ئىشلىتىپ باقىدۇ.بىراق‬ ‫بۇلرنىڭ كۆپىنچىسى ئالدامچى ،ئۈنۈمسىز بولۇپ چىقىدۇ.بەزيلىرى ھەتتا ئەكىس تەسىر بىريپ»چاپىقىنى‬ ‫.ئوڭليمەن دەپ جىتتاق قىلىپ قويۇپتۇ«ديگەندەك باشقا كىسەللىكلەرنىڭ پەيدا بولۇشىغا سەۋەپچى بولىدۇ‬ ‫مۇشۇنداق ئۇزۇن مەزگىللىك كىسەللىك ئەھۋالىنى تارتقۇچىلر دوختۇرخانىغا بىريشنىڭ ئالديدا دوختۇرغا دەيديغان‬ ‫گەپلىىرينى تازا تولۇق تەيىارليدۇ،تارتقان ئاغريق ياكى كىسەللىك ئازابلىرينى تازا بىر ديۋالماقچى بولىدۇ.ھەممە‬ ‫كىسەللىك ئەھۋالىنى تولۇق ئىىتىپ دوختۇرنىڭ توغرا ديئاگنوز قويىشىغا قوليلىق ياريتىپ بەرمەكچى بولىدۇ.بىراق‬ ‫ئەمىلىىەتتىچۇ؟ ھىلىقى ئۇ كۆرۈنمەكچى بولغان دوختۇر بىر داڭلىق پروپپىسور بولۇپ ئۇنىڭ نۇمۇرينى ئىلىشمۇ بىر‬ ‫قىىىن گەپ.مىڭ تەستە قىىنىلىپ نۇمۇرينى ئالغاندين كىىىن ئۆزينىڭ نۆۋيتى كەلگەندە ھىلىقى داڭلىق پروپپىسورنىڭ‬ ‫كەيپىىاتى ياخشى بولسىغۇ ئەستايىديل كۆرۈپ قويىدۇ.بىراق ئەھۋال كۆپىنچە بۇنداق بولمايدۇ.بۇلرنىڭ ھالى‬ ‫ئۈستۈن،ياكى ئاچچىقى يامان،سەۋريچان ئەمەس،بىمارلرنى گەپ قىلغىلى قويمايديغان چىقىدۇ.ھىلىقى بىچارە‬ ‫بىمارلر بولسا خۇددى جىنايەتچىدەك ئۇنىڭ قوپال گەپلىرينى ئاڭلپ تۇرسىمۇ ئۇنىڭ ئاچچىغىنى كەلتۈرۈپ قويۇپ‬ ‫ئۆزينىڭ داۋالىنىشىغا دەخلى يىتىشىدين ئەنسىرەپ چىرايىدين كۈلكە ياغدۇرۇپ ھەدەپ خوشامەت قىلىدۇ،‬ ‫سوريماقچى بولغان نۇرغۇن گەپلىرينى سوريىالمايدۇ.ھىلىقى پىروپپىسور بولسا يەنە كۆرۈشكە تىگىشلىك نۇرغۇن‬ ‫بىمارلر ساقلپ تۇرغانلىقى ئۈچۈن،گەپنى قىسقارتىپ دەرھال ھەرخىل تەكشۈرۈش قەغەزلىرينى يىزيۋيتىدۇ.ئۇ‬ ‫يەردە يەنە ئۆچرەتتە تۇرۇپ تەكشۈرتۈپ چىققاندين كىىىن بۇ دوختۇرنىڭ ئىشتىن چۈشىديغان ۋاختى بولۇپ‬ ‫كىتىدۇ.بۇ چاغدا ياكى بۇ دوختۇرنىڭ كىلەركى قىتىملىق كىسەل كۆريديغان كۈنىگىچە ساقلش كىرەك،ياكى ئۇنى‬ ‫كىسەلخانىدين ئىزدەش كىرەك،ياكى باشقا بىر دوختۇرغا كۆرسىتىش كىرەك.كىىىنكى ئىككىل خىل ئەھۋالدا بىمار‬ ‫خۇددى دوختۇر ئۆزيگە ياخشىلىق قىلىپ،ئەسلىدە قىلمىسىمۇ بولىديغان ئىشىنى قىلىپ بىريۋاتقاندەك،ئۇلرنىڭ‬ ‫ۋاقتىنى ئىگەللىۋيلىپ بارغاندەك ھىس قىلغانلىقى ئۈچۈن،يەنىل نۇرغۇن گەپلەرنى سوريىالماي قالىدۇ)ئەلۋەتتە‬ ‫.)مىنىڭ بۇ بايانىم بىر قىسىم مەسئۇلىىەتچان،سەۋريچان،پىداكار ،ئەل سۆيەر دوختۇرلىريمىىزغا توغرا كەلمەيدۇ‬ ‫داۋالنماي ديسە كىسەللىك ئازابىنىڭ دەردى،شۇنىڭ بىلەن بىمارلر ئاڭلىغان،تىلىۋۇزۇردا ئىلنىنى كۆرگەن ھەرخىل‬ ‫دوريلرنى ئىشلىتىپ باقىدۇ.بۇلرنىڭ كۆپىنچىسى ساختا،ئۈنۈمسىز،ئالدامچى بولۇپ چىقىدۇ.ئىنىقكى بۇ نۇرغۇنلىغان‬ ‫ئىقتىسادقا،ۋاقىتقا تىخىمۇ موھىمى خەلقنىڭ ساغلملىقىغا زيىان ئىلىپ كىلىدۇ.بىزدە »ساغلم تەندە ساغلم‬ ‫ئەقىل« ديگەن گەپ بار.مىنىڭچە بۇ خەلقنىڭ بىۋاستە مەنپەئەتىگە،مىللەتنىڭ ئومومى ساپاسىغا چىتىلىديغان چوڭ‬
‫.بىر مەسلە‬ ‫بۇنداق ديسەم بەزيلەر »بۇ سەن بىزنىڭ قولىمىزدين كىلىديغان ئىشلر ئەمەس.ئەگەر بۇ مەسلىلەرنى بىز ھەل‬ ‫قىللىساق ھۆكۈمەت نىمە ئىش قىلىدۇ؟ ھۆكۈمەت بۇنداق ئىشلرنى توسۇش ئۈچۈن نۇرغۇن چاريلەرنى‬ ‫قوللندى،ھەم قوللىنىۋاتىدۇ،بۇ مەسلىلەرنى ھەل قىلىش ئۇنچىۋيل ئاسان ئەمەس«ديىىشى مۇمكىن.يەنە بەزيلەر‬ ‫بولسا »ھۆكۈمەتنىڭ بۇ مەسلىلەرگە قوللنغان تەدبىرلىرينى يىتەرلىك بولمىدى دەپ قاراپ« ھۆكۈمەتتىن‬ ‫ئاغرينىشى مۇمكىن. بىراق مەن بۇ ئىككى خىل قاراشىنىڭ ھەر ئىككىسىگە قوشۇلمايمەن. ھەممىمىزگە ئايانكى‬ ‫جەمىىەت ديگەن بىر ئىنتايىن مۇرەككەپ ئىجتىمائى قۇرۇلما،مۇشۇنداق مۇرەككەپ قۇرۇلمىنى تەرتىپلىك تۇتۇپ‬ ‫تۇرۇش ۋە پىلن بويىچە تەرەققى قىلدۇرۇش ئۈچۈن ھۆكىمەتنىڭ قىلىشقا تىگىشلىك ئىشلىرى ناھايىتى كۆپ‬ ‫بولىدۇ.ئەگەر بىز ھەممە جەھەتتە ھۆكۈمەتكە تايىنىۋالىديغان بولساق،بۇ ئىشلرنىڭ ھەل بولىشى ئۈچۈن‬ ‫ناھايىتى ئۇزاق ۋاقىت كىتىدۇ.چۈنكى مەلۇم بىر مەزگىلدە موھىم ۋە جىددى بىرينچى ئورۇنغا قويۇپ بىجىريشكە‬ ‫تىگىشلىك خىزمەت ،شۇنداقل نىسبەتەن موھىم بولمىغان ئىشلر بولىدۇ.ھۆكۈمەت ئىنىقل موھىم ئىشلرنى‬ ‫دەسلەپتە، نىسبەتەن موھىم ئەمەس ئىشلرنى ئىككىنچى ئورۇنغا قويۇپ قىلىدۇ. ئەگەر بىز مۇشۇنداق‬ ‫تايىنىۋيلىش،كۈتۈپ تۇرۇش پوزيتسىىەسى تۇتساق ھۆكۈمەتنىڭ كۈن تەرتىپىديكى مۇشۇ مەسلىلەرنى ھەل قىلىش‬ ‫ۋاقتىنىڭ كىلىشىنى كۈتۈشىمىزگە توغرا كىلىدۇ.بىراق بۇ قاچان؟بەلكىم بىز بۇ ئۆمريمىزدە كۆرەلمەسلىكىمىز‬ ‫مۇمىكن.بۇ ئەھۋال كۆپىنچە نارازيلىق ۋە ئاغرينىشنى كەلتۈرۈپ چىقىريدۇ.شۇڭا مىنىڭ ديمەكچى بولغىنىم‬ ‫ھەرگىزمۇ قانداقتۇر »ھۆكىمەتنىڭ ئورنىنى ئىلىش بولماستىن « بەلكى كۈتۈپ تۇرۇش، تايىنىۋيلىش ئىديىسىنى‬ ‫تاشلىۋيتىپ،قولىمىزدين كىلىديغان مەسلىلەرنى ئۆزيمىز ھەل قىلىش ۋە شۇ ئارقىلىق ھۆكۈمەتنىڭ پايديلىق‬ ‫.تولۇقلنمىسىغا ئايلىنىش‬ ‫بەزيلەر مۇنداق ديىىشى مۇمكىن»بۇ ديگەنىلىريڭنىڭغۇ ئاساسى بار.بىراق بۇلرنىڭ ئىنتىرنىت تورى بىلەن نىمە‬ ‫مۇناسىۋيتى بار؟‬ ‫ئالدى بىلەن بىز ھازير خەنزۇچە سەۋيىەسى ناھايىتى ياخشى،شۇنداقل ئىنتىرنىت توريدين ناھايىتى ياخشى‬ ‫:پايديلىنىپ كىلىۋاتقان بىرەيلەننىڭ كىسەل بولۇپ قالسا قانداق قىلىغانلىقىغا قاراپ باقايلى‬ ‫بۇ كىشى مەلۇم بىر كىسەللىك ئازابىنى تارتقىلى خىلى ئۇزۇن بولدۇ،ئۇ ھازير قەتئى نىەتكە كىلىپ ئەڭ ئاز چىقىم‬ ‫.بىلەن،ئەڭ تىز سۈرئەتتە بۇ كىسەللىك ئازابىدين قۇتۇلماقچى بولدى‬ ‫شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئالدى بىلەن >بەيدۇ< تور بىكىتىگە چىقىپ ئۆزينىڭ كىسىلىنىڭ كىسىلىنىڭ ئىسمىنى كىرگۈزدى.‬ ‫سىكۇنت ئۆتمەيل بۇ ھەقتىكى مىلىونلىغان تور بەتلىرى تىزيلىپ چىقتى.ئۇ بۇنىڭ ئاريسىديكى >بەيدۇ‬ ‫ئىنسكىلوپىديىسى< )ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش تور بىتىدين( ئۆزينىڭ كىسىلىگە ئائىت ئەڭ ئاساسى ۋە موھىم‬ ‫ئۇچۇرلرغا )بۇ خىل كىسەلنىڭ پەيدا بولۇش سەۋەبى. كىسەللەرنىڭ ئىگەللەيديغان پىرسەنتى،خەتەرلىكلىك‬ ‫دەريجىسى ،كىسەللىك پىرينسىپى،جۇڭگو ۋە چەتئەللەرديكى داۋالش ئۇسۇلى،پەرھىز قىلىشقا تىگىشلىك‬ ‫ئىشلر...ديگەندەك( ئىگە بولدى. ئارقىدين ئۇ دوختۇرخانىلرغا باردى،تەكشۈرتۈش ئىلىپ باردى.دوختۇرلر ئۇنىڭغا‬ ‫دورا يىزيپ بەردى،ئۇ يەنە تونۈش بىلىشلىريدين ھەرخىل دورا ئۇچۇرلىريغا ئىگە بولدى،تىلىۋيزۇردا مۇناسىۋەتلىك‬ ‫دورا ئىلنىلىرينى كۆردى،توردين ھەرخىل دورا ئۇچۇرلىريغا ئىگە بولدى. بىراق بۇ ئۇلرنىڭ زادى قايسىسى راست ،‬
‫ئىشەنچىلىك قايسىسىنىڭ يالغانلىقىنى بىلەلمىدى.چۈنكى ئۇ بىلەتتىكى بەزى دوريلرنىڭ ئىلنىلىرى ناھايىتى‬ ‫ئاشۇرۇپ كۆپتۈريۋيتىدۇ. بەزيسى تىخى باشقا ئۆلكىلەردە ئىلنى چەكلەنگەن دوريلر.ئەگەر ئۇ قاريغۇلرچە‬ ‫خالىغان بىرينى ئىلىپ ئىشلەتسە ھەم ۋاختىغا،ھەم پۇلىغا زيىان بولىدۇ،كىسىلىنڭ ساقىىىشىمۇ ئارقىغا سۈرۈلۈپ‬ ‫كىتىدۇ.»كۆتۈرەلمىسەڭ ساڭگىلىتىۋال« ديگەندەك يىڭى كىسەللەرنى تىپىۋيلىشى مۇمىكىن. شۇنداقل ئۇنىڭ تىببى‬ ‫داۋالش تىخنىكىسى ۋە دوريلرنىڭ ئۈنۈمىگە بولغان ئۆزينىڭ كىسىلىنىڭ ساقىىىشىغا بولغان ئىشەنچىسىمۇ‬ ‫تۆۋەنلەپ كىتىدۇ.شۇڭا ئۇ ئىھتىىاتچانراق بولۇپ ئازراق ۋاقىت ۋە ئىقتىساد سەرپ قىلىپ بۇ ھەقتە كۆپرەك‬ ‫ئىزدينىشكە رازى.چۈنكى ئۇ »كىىىنكى پۇشمان،ئۆزۈڭگە دۈشمەن« ديگەندەك كۈنگە قىلىشنى خالىمايدۇ. ئۇ بۇ‬ ‫دوريلر ھەققىديكى ئۇچۇرلرنى يەنە>بەيدۇ<غا كىرگۈزدى. ئۇ ئىزدەپ تاپقان بەزى ئۇچۇرلر ئۇنى راستىنل‬ ‫ھەيران قالدۇردى.يا پانا! ئۇ ھىلىقى ئىلنىنى ئاڭلىغاندين كىىىن خۇددى كىسىلى ئەتىسىل ياخشى بولۇپ‬ ‫كىتىديغاندەك ھىس قىلىپ دەرھا سىتىۋيلىشنى قارار قىىلغان دورا ئەسلىدە باشقا نۇرغۇن ئۆلكىلەردە كۆپتۈرۈپ‬ ‫ئىلن بەرگەنلىكى ئۈچۈن ئىلن چەكلەنگەن دورا ئىكەن ئەمەسمۇ! ئۇ يەنە توردين ئۆزيگە ئوخشاش كىسەلگە‬ ‫گىريپتار بولغان بىمارلر سوريغان،ئۆزى دەل بىلمەكچە بولغان سۇئاللرنى ۋە بۇلرغا بىريلگەن جاۋاپلرنى‬ ‫كۆرۈپ ،كۆڭلىديكى نۇرغۈن تۈگۈنلەر يىشىلدى.يەنە بەزى سۇئاللر بولسا ئوتتىۇريغا قويۇلمىغان ئىدى.ئۇ يىزيپ‬ ‫ئىۋەتىپ قويدى.ئۇنىڭغا ئايانكى كۆپ ئۆتمەي بۇ ھەقتە تەجريبىس بار كىشىلەر ياكى كەسپىي كىشىلەر جاۋاپ‬ ‫قالدۇريدۇ.ئەلۋەتتە بەزى دورا سوديگەرلىرى ياكى ۋاستىچىلىريمۇ بۇنىڭدين پايديلىنىپ يالغان ئۇچۇر ۋە ئىلن‬ ‫....)خاراكتىىريديكى ئۇچۇرلرنىمۇ ئەۋەتىدۇ) بۇ مەسلىىنى قانداق ھەل قىلىش توغريسىدا كىىىنرەك توختىلىمەن‬ ‫ئۇ تورديكى بىلىملەر ۋە قايتقان جاۋاپلر ، ئۆزيگە ئوخشاش كىسەلگە گىريپتار بولغان كىسەللەرنىڭ...‬ ‫تەجريبىسى ،تورديكى نەق مەيداندين بىريلگەن مەسلىھەت،ئۇچۇرلر،بىلىملەر ئارقىلىق ئۆزينىڭ كىسىلى ۋە‬ ‫داۋالش ئۇسۇلىغا قاريتا بىر قەدەر مۇكەممەل بولغان چۈشەنچىگە ئىگە بولۇپ بولدى. ئەمدى ئۇ قاليمىقان دورا‬ ‫ئىشلىتىپمۇ يۈرمەيدۇ،باشقىلرنىڭ بۇ ھەقتە ديگەن قاليمىقان گەپلىريگىمۇ ئىشەنمەيدۇ.ئۇ يەنە بىر قەدەر ئىلمى‬ ‫بولغان دۋالىنىش پىلنىنى تۈزۈپ چىقتى.ۋە بۇ پىلن بويىچە ديىاريمىزديكى مەلۇم بىر دوختورخانىدا داۋالندى‬ ‫.ئەلۋەتتە بۇ جەريانديمۇ ئۇ ديققەت قىلىشقا تىگىشلىك ئىشلر توغرۇلۇق توردين ئۈزلۈكسىز پايديلىنىپ تۇردى.كىىىن‬ ‫ياكى ئۇ بىر قەدەر تەلەيلىك بولۇپ كىسىلى ئاسانل ساقايدى،ياكى كىسىلى راستىنل بىر قەدەر ئىغىر بولۇپ‬ ‫ديىاريمىزدا بۇ كىسەلنى ئۈنۈملۈك دۋالىىاليديغان دوختۇرخانا چىقماي قالدى.كىىىنكى ئەھۋالدا قانداق قىلىش‬ ‫كىرەك؟ ھىچقىسى يوق. ھازيرچە ديىاريمىزدا دۋا يوق بولىشى پۈتۈن جوڭگودا داۋا يوقلۇقىدين ديرەك‬ ‫بەرمەيدۇ.ئۇ يەنىل ئىنتىرنىت توريغا ئىلتىجا قىلدى.كىسىلىنىڭ ئىسمىنى كىرگۈزۈپ بىر ئاختۇريۋيدى نۇرغۇنلىغان‬ ‫دوختۇرخانىلرنىڭ ئىسمى تىزيلىپ چىقىتى.ئۇ بىر دوختۇرخانىلرنى رەت تەرتىپكە تىزغان بىر تور پونكىتىگە كىريپ‬ ‫ئۆزينىڭ كىسىلىنىڭ ئىسمىنى كىرگۈزيۋيدى ئىچىكىريديكى 1- ئورۇندين 01-ئورۇنغىچە تۇريديغان دوختۇرخانىلر ۋە‬ ‫بۇ ساھەديكى داڭلىق دوختۇرلرنى تىزيپ بەردى.ئۇ بۇلرنىڭ ئاريسىدين مەلۇم بىر دوختۇرخانا ۋە شۇ‬ ‫دوختۇرخانىديكى داڭلىق بىر پروفىسورنى تاللىدى.ئۇ بۇ پىروفىسورنىڭ تەرجىمھالىنى بىر قۇر كۆردى،ئۇنىڭ‬ ‫كىسەل كۆريديغان كۆنلىرە ۋە نۇمۇر ھەققىنىمۇ تەكشۈرۈپ بىلىپ بولدى.ئارقىدين يەنە بۇ بىمارلرنىڭ بۇ‬
‫پىروفىسورغا ئۇنىڭ مىجەزى،كەسپى ئەخلقى...قاتارلىق جەھەتلەردين بەرگەن باھاسىنىمۇ بىر قۇر كۆرۈپ‬ ‫چىقتى.يەنە ئۇنىڭ نۇمىرينى قانداق قىلىپ ئىلىش توغريسىدا تورداشلرنىڭ ئۆز تەجريبىسگە ئاساسەن بەرگەن‬ ‫نۇرغۇن تەكلىپلىرينى كۆردى.ئۇ يەنە بۇ دوختۇرخانىنىڭ تور پونكىتىگە كىريپ بارلىق ئالقىلىشىش ئۇسۇللىرينى‬ ‫تاپتى.تورديكى نەق مەيداندين بىريلگەن مەسلىھەتن ئاڭلىدى،ئۇلرنىڭ ئادريسىغا ئاساسەن تورديكى خەريتىدين‬ ‫ئۇ دوختۇرخانىنىڭ شۇ شەھەرديكى كونكىريت ئورنىنى تاپتى.شۇ ئەتراپتىكى مىھمانخانا ۋە تاماقخانا ديگەندەك‬ ‫باشقا ئورۇنلرنىمۇ بىر قۇر تەكشۈرۈپ كۆردى. پويىز ياكى ئايروپىلن بىلەن چۈشكەندين كىىىن قانچىنچى يول‬ ‫ئاپتوبوزيغا چۈشۈپ نەدە چۈشۈپ قىلىش ...ديگەندەك ھالقىلرمۇ ئۇنىڭغا خىلىل بەك ئايان بولدى.ئىنىقكى ئۇ‬ ‫.ئەمدى ئۇ شەھەرگە بارغاندين كىىىنمۇ ئۇنچە بەك ياتسىريمايدۇ،نىمە قىلىشىنى بىلمەي تىڭىرقاپمۇ قالمايدۇ‬ ‫ديققەت قىررنداشلر:ديمەك ئۇ ئۆيىدين چىقماي تۇرۇپل ئۆزى يولۇقىديغان ئەھۋاللر توغريسىدا بىر قۇر ئۇچۇرغا‬ ‫ئىگە بولۇپ بولدى ۋە كۆڭلىدە بۇ ئىشلرنى قانداق ئورۇنلشتۇرۇش ھەققىدە كۆڭلىدە سان پەيدا بولۇپ‬ ‫بولدى.بۇ نىمىدين ديرەك بىريدۇ؟ھەممىمىزگە ئايانكى ئىچكىرى ئۆلكىلەردە ياتاق باھاسى بىر قەدەر قىممەت،‬ ‫شۇنداقل ماڭغان تۇرغىنىغا پۇل كىتىديغان گەپ.بىراق ئۇ ھازير مۇشۇ تەيىارلىقلىرى ئارقىلىق كىىىن ئۆزى‬ ‫ئۇچرايديغان دوختۇرخانىنى تاپالماي دوقۇرۇپ يۈرۈش،بىريپ بولۇپ كەلگىنىگە پۇشايمان قىلىش، دوختۇرنىڭ‬ ‫كىسەل كۆريديغان كۈنىنى ساقلپ نەچچە كۈن كۈتۈش،نۇمۇر ئاللماسلىق،ئالدينىپ كىتىش....قاتارلىق ئۆزيگە‬ ‫ۋاقىت ۋە ئىقتىساد جەھەتتىن نۇرغۇنلىغان زيىان ئىلىپ كىلىديغان تۈرلۈك ئوڭۇشسىزلىقلرنىڭ ئالدينى ئالدى.بۇ‬ ‫كىشىلىريمىز بۇرۇن ئويلشقىمۇ جۈرئەت قىللمايديغان ئىشلر.بىراق مۇشۇنداق قوليلىقلردين پايديلىناليديغان،‬ ‫ھەتتا مۇشۇنداق ئىشلرنىڭ بارلىقىنى بىلىديغان كىشىلىريمىزدين )بولۇپمۇ چوڭلىريمىزنىڭ ئاريسىدا(زادى قانچىلىك‬ ‫باردۇ؟‬ ‫ئوخشاش بىر مەنزيريگە ھەرخىل رەڭلىك كۆزەينەكىنى تاقاپ قاريسا ھەرخىل رەڭدە كۆرۈنىگىندەك بەلكىم‬ ‫مىنىڭ بۇ بايانلىريمدين ھەرخىل كىشىلەر ھەرخىل يەكۈن كەلتۈرۈپ چىقىريشى مۇمكىن.تۆۋەنديكىلىرى‬ ‫:كەلتۈرۈلۈپ چىقىريلىش مۇمكىنچىلىكى بىر قەدەر يۇقىرى بولغان يەكۈنلەر‬ ‫بۇ مەسلىلەر ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئۆزلۈكىدين ھەل بولۇپ كىتىدۇ.يەنى مەلۇم مەزگىل ۋاقىت ۋاقىت.1‬ ‫ئۆتكەندين كىىىن)مەسىلەن 02 يىل ياكى 05 يىلدين كىىىن (كىشىلىريمىزنىڭ كۆپ قىسمى خەنزۇچىنى بىلىديغان‬ ‫بولۇپ كىتىدۇ،كومپىىوتىرمۇ ئوموملىشىپ كىتىدۇ.شۇڭا بىزنىڭ ھازير قىلىشقا تىگىشلىك ئىشىمىز ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىنى‬ ‫كۈتۈپ تۇرۇش؛‬ ‫خەپ ،چوقۇم خەنزۇچە ۋە كومپوتىرنى)ياكى تورغا چىقىشنى( ياخشى ئۈگەنمىسەم)ياكى ئاتا-ئانامغاياخشى.2‬ ‫ئۈگەتمىسەم(؛‬ ‫ئىسىت،ئۆزۈم خەنزۇچە ۋە كومپىىوتىر)تور(نى شۇنداق ياخشى بىلىپ تۇرۇپ ھەجەپ دادام)ياكى ئانام( ئاغريپ.3‬ ‫قالغاندا مۇشۇنداق ياردەم قىلماپتىمەن،بۇندين كىىىن چوقۇم شۇنداق قىلىىمەن؛‬ ‫بۇنداق ديگەن بىلەن تور يەنە نۇرغۇن ئالدامچىلىقلرنىڭ مەنبەسى.يالغان ئىلنلر،ئۇچۇرلر،ئالدامچىلر...ئىنتايىن.4‬ ‫كۆپ .بىر ئاددى پۇقرا بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن بىز بۇنچە كۆپ نەرسىلەرنىڭ ئاريسىدين قايسىسى راست قايسىسى‬ ‫يالغان قانداق ئايريىمىز؟يەنىل بۇلرغا ئىشەنمىگەن تۈزۈك؛‬
‫ئەگەر ھەممە ئىشنى مۇشۇنداق تور ئارقىلىق قىلغىلى بولسا دوختۇرلر ۋە دوختۇرخانىلر نىمە ئىش قىلىدۇ؟.5‬ ‫جۆيلۈگەنلىك)گەرچە مەن بۇنداق مەناديكى بىرەر ئىغىز گەپنىمۇ ئوتتىرغا قويمىغان بولساممۇ،بەزيبىر ئىشلرنى‬ ‫!)كۆپتۈرۈپ سۆزلەشكە ئامراق كىشىلەر مۇشۇنداق ديىشى مۇمكىن‬ ‫سىزنىڭ يۇقىريدا ديگەنلىريڭىزمۇ ئوڭلۇق.بىراق بۇ ھەرگىزمۇ بىر غايەت زور تىپتىكى ئۇنۋيرسال تور پونكىتى.6‬ ‫قۇرۇشنىڭ زۆزۈرلىكىنى چۈشەندۈرۈپ بىرەلمەيديغۇ؟بىرەر مۇشۇ ھەقتىكى مەخسۇس تور پونكىتى قۇرسىل‬ ‫بولىديكەنغۇ؟‬ ‫ئەگەر قىرينداشلىريمىز يۇقىريديكىدەك يەكۈنلەرنى چىقارغان بولسا بۇنىڭ ھىچقايسىسى مەن كۈتكەن نەتىجە‬ ‫ئەمەس.نىمىشقا؟مەن تۆۋەندە يۇقىريديكى ھەربىر مەسلە توغريسىدا ئۆزۈمنىڭ ئويلىغانلىرينى ئوتتۇريغا‬ ‫قويىمەن.بۇنىڭدا مىنىڭ تەسەۋۋۇرۇمديكى تور پونكىتىنىڭ بۇ جەھەتتىكى ئىقتىدارلىرنى ئوتتۇريغا قويۇش ئارقىلىق‬ ‫...يۇقىريديكىدەك مەسلىلەرگە جاۋاب بىريمەن‬ ‫:تەسەۋۋۇرۇمديكى تور پونكىتىنىڭ كىسەل دۋالش جەھەتتىكى ئىقتىدارلىرى‬ ‫مەن ھازير ھىچ ئىككىلەنمەستىنل شۇنداق جاكارليمەنكى:بىز ھازيرقى دەۋيرنىڭ ئۆزيدە بىر ئۇيغۇرچە،كىسەل‬ ‫دۋالىتىشتىمۇ رولى زور بولغان بىر ئۇنۋيرسال تور پونكىتى قۇرۇپ چىقىشىمىز كىرەك.يەنى كىلىپ قانچە تىز بولسا‬ ‫.شۇنچە ياخشى‬ ‫نىمىشقا ھازيرنىڭ ئۆزيدە؟ئالديدا ئىىتىپ ئۆتكەندەك مەسلىنىڭ ۋاقىتقا ئەگىشىپ ئۆزكۈكىدين ھەل بولىشىنى.1‬ ‫كۈتسەك نىمىشقا بولمايدۇ؟‬ ‫:تۆۋەنديكىدەك سەۋەبلەر تۈپەيلىدين بۇنداق قىلىشقا بولمايدۇ‬ ‫مەن بۇ يەردە ئوتتىريغا قويۇلغان ئالدينقى شەرت)يەنى مەلۇم مەزگىلدين كىىىن كىشىلىريمىزنىڭ كۆپچىلىكى)1‬ ‫خەنزۇچە بىلىديغان بولۇپ كىتىدۇ ديگەن( توغريسىدا توختالماقچى ئەمەس. پەقەت ئۇلرنىڭ »شۇ سەۋەپتىن بىز‬ ‫.سەۋريچانلىق بىلەن كۈتىشىمىز كىرەك« ديگەن يەكۈنى توغريسىدا توختىلىمەن‬ ‫ھەممىمىزگە ئايانكى ئىنتىرنىت تورى خۇددى تىلىۋيزۇر ، راديئو ۋە گىزيت-ژورناللرغا ئوخشاشل بىر ئۇچۇر‬ ‫تارقىتىش ۋاستىسى.يەنە كىلىپ ئۇنىڭ ئىقتىدارى باشقا ئۇچۇر تارقىتىش ۋاستىلىريغا قاريغاندا كۆپ ئۈسـتۈن‬ ‫.شۇنداقل نۆۋەتتىكى ئەڭ ئىستىقباللىق ئۇچۇر ۋاستىسى.چۈنكى ئۇ باشقا ئۇچۇر ۋاستىلىرينىڭ ئۆتىگەن‬ ‫ۋەزيپىسىنى تامامەن ئۆتەلەپل قالماستىن يەنە ئۇچۇر تارقاتقۇچى ۋە قوبۇل قىلغۇچى ئاريسىديكى ئالقە ئۆز ئارا‬ ‫بولۇش،دەل ۋاقتىدا بولۇش،مەزمۇنى ناھايىتى كۆپ خىل بولۇش،كۆرۈرمەنلەردە زور دەريجىدە تاللش‬ ‫.ئەركىنلىكى بولۇش ..قاتارلىق باشقا ئۇچۇر تارقىتىش ۋاستىلىرى ھازيرلىىالمايديغان ئالھىديلكلىرى بار‬
‫دۆلەت ئازاد بولۇپ ئۇزۇن ئۆتمەيل ھۆكۈمەت مىللى تىلديكى راديئو پروگراممىلىرى ۋە مىللى يىزيقتىكى گىزيت-‬ ‫ژورناللرنىڭ نەشىر قىلىنىشنى زور كۈچ بىلەن قوللىغان،ئىسلھات-ئىشىكنى ئىچىۋيتىشتىن كىىىن يەنە مىللى تىلديكى‬ ‫تىلۋيزيىە ئىشلىرينىڭ تەرەققىىاتىنى زور كۈچ بىلەن قوللىدى.ھەرقايسى ۋيليەت-شەھەرلەرنىڭ مىللىچە تىلىۋيزيىە‬ ‫قاناللىرى ۋە مىللى تەرجىمە گورۇپپىلىرى بەس-بەستە قۇرۇلدى.ئەمدى ئىنتىرنىت توريغا كەلگەنديچۇ؟ ئەگەر‬ ‫بىرەرسى بۇ جەھەتتىمۇ »ھۆكۈمەت بىزگە مىللىچە تور پونكىتى قۇرۇپ بەرمىدى« دەپ ئاغرينسا مىنىڭچە بۇ‬ ‫تولىمۇ بىر نانقىپىلىق بولىدۇ. ئىنتىرنىت تورينىڭ باشقا ئۇچۇر تارقىتىش ۋاستىلىريغا ئوخشىمايديغان يىرى،ئۇ پۈتۈنلەي‬ ‫خەلق ئاممىسىغا تەۋە بولغان ۋاستە. ھىچ بولمىغاندا ھازيرغىچە دۆلىتىمىزدە شەخسىر راديئو- تىلىۋيزيىە‬ ‫ئىستانسىسى ياكى شەخسى گىزيت تەسىسى قىلىش يولغا قويۇلمىدى)بەلكىم قويۇلسىمۇ ناھايىتى قاتتىق‬ ‫باشقۇرۇلىدۇ(،بىراق ئەكسىچە ئىنتىرنىت تور پونكىتىلىرينىڭ ئىچىدە شەخسى تور پونكىتلىرى مۇتلەق كۆپ سانلىقنى‬ ‫ئىگەللەيدۇ.ھۆكۈمەت تارماقلىرينىڭ تور پونكىتلىرى بولسا ناھايىتى ئاز ساننى ئىگەللەيدۇ. كىسىپ ئىىتىمەنكى‬ ‫ھۆكۈمەت مەڭگۈ مەن بۇ يەردە ئوتتۇريغا قويماقچى بولغاندەك تور پونكىتىنى قۇرۇرپ بەرمەيدۇ ھەم بۇنداق‬ ‫مەسئۇلىىتىمۇ يوق. بۇ قىتىم تايىنىۋيلىش ئىديىسىنى تاشلپ ئۆزيمىزگە تايىنىشىمىزغا توغرا كىلىدۇ. ئانا تىلىمىز ۋە‬ ‫يىزيقىمىزنىڭ مەڭگۈ گۈللەپ ياشنىشى ئۈچۈن مۇشۇنداق تور پونكىتلىرى چوقۇم قۇرۇلىشى كىرەك.ئۇيغۇر‬ ‫يىزيقىنىڭ كومپىىوتىرديكى كۆرسىتىلىش مەسلىسى بىز بۇ بىر ئەۋلد كىشىلەرنىڭ ھەل قىلىشقا تىگىشلىك باش تارتىپ‬ ‫بولمايديغان مەسئۇلىىتى)بۇ ھەقتە كىىىن تىخىمۇ ئەتراپلىق مۇلھىزە ئىلىپ باريمەن(.بولمىسا كەلگۈسى‬ ‫.)!ئەۋلدلىريمىز بىزنىڭ يارامىسزلىقىمىز سەۋەبىدين بىزدين نەپرەتلىنىدۇ)بۇ نىمە ديگەن نۇمۇسلۇق ئاقىۋەت ھە؟‬ ‫بەلكىم ئۇلر ديگەندەك مەلۇم ۋاقىتتىن كىىىن بۇ مەسلىلەر ھەل بولر ،بىراق شۇ ۋاقىتقىچىچۇ؟ ھازيرقى خەنزۇ)2‬ ‫تىلى سەۋيىەسى ئانچە يۇقىرى ئەمەس،توردين پايديلىنىشنىمۇ بىلمەيديغان كىشىلىريمىزچۇ؟ ئۇلر بىلەن كاريمىز‬ ‫بولمامدۇ؟ياكى بۇ ئۇلرنىڭ »ساۋاتسىزلىقى« ھىساۋيغا تۆلەشكە تىگىشلىك بەديلىمۇ؟ياكى بۇنى ئۇلر ئۆزينىڭ‬ ‫»تەلەيسىزلىكى«دين كۆرسۈنمۇ) 05يىل كىىىن تۇغۇلماي ھازير تۇغۇلغاندين كىىىن(؟‬ ‫بىز ھەممىمىز بىلىمىز ئاريمىزدا ئەيديز كىسىلى بىلەن يۇقۇملنغان نۇرغۇن كىشىلەر بار.بىز بۇ كشىىلەرگە قانداق‬ ‫مۇئامىلە تۇتىۋاتىمىز؟ سەۋريچانلىق بىلەن بۇ نىجىس كىسەلنىڭ دۋاسىنىڭ تىپىلىشىنى كۈتۈپ ئولتۇريۋاتامدۇق؟ياكى‬ ‫ئەيديز كىسىلىگە گىريپتار بولغانلرغا>»ئۆزۈم تاپقان بالغا نەگە باراي داۋاغا« دپتىكەن،ئوبدان بوپتۇ< ديديقمۇ؟‬ ‫ياكى ئۇلر بۇنى تەلىىىنىڭ يوقلۇقىدين كۆريشى كىرەكمۇ؟ ھەممىمىزگە ئايانكى يۇقىريديكىلەرنىڭ ھىچقايسىسى‬ ‫بىز ئۇلرغا تۇتقان پوزيتسىىە ئەمەس.چۈنكى ھەممىىمىزگە ئايانكى بۇنداق قىلىش ئىنسان قىلىپىدين چىققانلىق‬ ‫ھىسابلىندۇ. يەنە كىلىپ ئىشلر ھەرگىزمۇ ئۆزلۈكىدين ھەل بولۇپ كەتمەيدۇ.ئەگەر بىز ھىچ ئىش قىلماستىن بۇ‬ ‫كىسەلنىڭ داۋاسىنىڭ تىپىلىشىنى كۈتسەك يەنە مىڭ يىلدين كىىىنمۇ داۋا تىپىلماسلىقى مۇمكىن.پەقەت ھازيردين‬ ‫باشلپل ئومومى خەلق بۇ مەسلىگە جىددى قاراپ سەپەرۋەر بولغانديل ئاندين بۇ مەسلىنىڭ ھەل بولۇش‬ ‫.سۈرئىتىنى تىزلەتكىلى ۋە ھازيرقى بىمارلرنىڭ ئازابىنى ئەڭ زور دەريجىدە يىنىكلەتكىلى بولىدۇ‬
‫ئوخشاش نوقتىئنەزەر يۇقىريدا ئوتتۇريغا قويۇلغان مەسلىگىمۇ ئۆز پىتى چۈشىدۇ. ئەگەر بىز ئاتا-ئانىلىريمىز،‬ ‫قىرينداشلىريمىزنىڭ مۇشۇ كىسەللىك ئازابىدين تىخىمۇ بالدۇر،تىخىمۇ ئازراق چىقىم،تىخىمۇ ئازراق ريىازەت چىكىپمۇ‬ ‫قۇتۇلۇپ كىتىەلەيديغانلىقىنى بىلىپ تۇرۇپمۇ يەنە ئازراقمۇ ھەركەت قوللنمىساق تولىمۇ رەھىمسىزلىك قىلغان‬ ‫بولىمىز،تىخىمۇ يامىنى»كالىنىڭ بىشىىغا كەلگەن كۈن موزاينىڭكىگىمۇ كىلىپ قالىدۇ«. بەلكىم بەزيلەر »بۇ مەسلە‬ ‫ئەيديز كىسىلىدەك ئۇنچە خەتەرلىك ئەمەس ۋە جىددى ئەمەس« دەپ قاريشى مۇمكىن. بىراق مىنىڭ نەزيريمدە‬ ‫بىزنىڭ جەمىىتىمىزگە نىسبەتەن بۇ مەسلىنىڭ موھىملىقى،ئىشلر ھەل بولغاندين كىىىن جەمىىەتكە ئىلىپ كىلىديغان‬ ‫پايديسى)ئەلۋەتتە بىز بۇ يەردە ھەل قىلماقچى بولغىنى پەقەت داۋالىنىش مەسلسىل ئەمەس،بۇ پەقەت بۇ‬ ‫مەسلىلەرنىڭ ئىچىىديك كىچىككىنە بىر مەسلىل خالس( ئەيديز كىسىلىدين ئىشىپ كەتسە كىتىدۇكى ھەرگىزمۇ تۆۋەن‬ ‫تۇرمايدۇ)بۇنداق ديىشىمديكى سەۋەپ تىمامنىڭ دۋاملىشىشى،نۇقنىئنەزيريمنىڭ بارا-بارا يىىىلىشى بىلەن تىخىمۇ‬ ‫.)ئايديڭ بولىدۇ‬ ‫ئۇنداقتا ھازيرنىڭ ئۆزيدە بىر مەيدان خەنزۇ تىلى ۋە كومپىوتىر ئۈگىنىش دولقۇنى قوزغاش ئارقىلىق بۇ.2‬ ‫مەسلىنى ھەل قىلغىلى بولمدۇ؟ يەنىل بولمايدۇ. نىمىشقا؟‬ ‫ھەممىمىزگە ئايانكى ئادەم ياشنىڭ چوڭىىشىغا ئەگىشىپ ئەستە تۇتىۋيلىش قابىلىىتى ئاجىزلشقا)1‬ ‫باشليدۇ.بىزديمۇ» ياشلىقتا ئۈگەنگەن نەرسە تاشقا موھۇر باسقاندەك،قىريلىقتا ئۈگەنگەن نەرسە قۇمغا سۇ‬ ‫سەپكەندەك« ديگەن گەپ بار.گەرچە بۇ ماقالدا ئازراق كۆپتۈريۋيتىش بولسىمۇ بىراق بۇ ياشانغاندا ئۈگىنشنىڭ بىر‬ ‫قەدەر قىىىن ئىكەنلىكىدەك بىر پاكىتنى تولىمۇ جانلىق يورۇتۇپ بىريدۇ.ئويلپ باقايلى خىلى كۆپ بالىلىريمىز‬ ‫باشلنغۇچتىن تارتىپ تا ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگىچە نەچچە يىللىپ ئۈگىنىپمۇ تۈزۈك ئۈگىنەلمەيديغان نەرسىنى‬ ‫چوڭلىريمىزنىڭ ئۈگىنىشى ئۈچۈن قانچىلىك ۋاقىت كىتەر؟ ئۇلردا شۇنچىۋيل كۆپ سەۋريچانلىق بارمۇ؟‬ ‫شۇڭا مىنىڭچە بۇنداق ديىىش قىلچىىمۇ ئەمىلىەتكە ئۇيغۇن بولمىغان)ھىچ بولمىغاندا ھازيرقى تىل ئۈگىتىش‬ ‫.ئۇسۇلى،شارائىتى ۋە كىشىلىريمىزنىڭ ئۈگىنىش ئىڭىدين ئىلىپ ئىىتقاندا( بىمەنە گەپ‬ ‫بىراق مەن شۇنىڭغا قەتئى ئىشىنىمەنكى چوڭلىريمىزغا كومپىوتىردا ئىنتىرنىڭ توريغا چىقىشنى يۈزدە يۈز‬ ‫ئۈگەتكىلى بولىدۇ.مەن ھاياتل بولىديكەنمەن بۇ يەكۈنگە مەڭگۈ ئىشىنىمەن. قايسىدۇ بىر چوڭىمىز بۇنى ئۈگىنىپمۇ‬ ‫ئۈگىنەلمىسە )ئۇنىڭ ئەقلى ئىقتىدارا نورمال بولغان ئەھۋال ئاستىديل( ،بۇ پۈتۈنلەي ئۈگەتكىچىنىڭ قوللنغان‬ ‫ئۈگىتىش ئۇسۇلى ۋە ۋاستىلىريديكى مەسلە.)قانداق ئۈگىتىش توغريسىدا كىىىنكى مۇناسىۋەتلىق قىسىملردا‬ ‫.)توختىلىمەن‬ ‫بۇنىڭدين باشقا يەنە ھازير كىشىلىريمىز ئاريسىدا كومپىىوتىرنىڭ ئومۇملىشىش ۋە كۈنديلىك تۇرمۇشتا توردين)2‬ ‫پايديلىنىش مەسلىسى بار.ھازيرقى ريئاللىق كىشىگە خۇددى بۇنداق تور پونكىتى قۇرۇش تىخى بالدۇرلۇق‬
‫قىلىديغاندەك تۇيغۇ بىريدۇ.شۇنداقل ھەممە ئادەم خەنزۇچە بىلىپ كەتكەن تەقديرديمۇ شۇنىڭغا مۇناسىپ قاتتىق‬ ‫ديتال ۋە ئاڭ -سەۋيىە شارائىتى بولمىسا يەنىل مەسلنىڭ ھەل بولمايديغانلىقىنى چۈشەندۈرۈپ بىريدۇ.شۇڭا بىز‬ ‫قوزغاشقا تىگىشلىكى بىر مەيدان خەنزۇچە ئۈگىنىش ئىنقىلبى ئەمەس)ئەلۋەتتە بۇ گىپىم خەنزۇچە ئۈگىنىشنىڭ‬ ‫موھىملىقىنى چەتكە قاقمايدۇ( بەلكى باشقا بىر ئىنقىلب.ئۇ زادى قانداق ئىنقىلب؟ بۇ ھەقتە سەل تۇرۇپ‬ ‫.مەخسۇس توختىلىمەن‬ ‫داۋامى...‬ ‫بەزيلەر بەلكىم ئۆزى خەنزۇچە ۋە كومپىىوتىرغا خىلى ئۇستا ۋە توردين پايديلىناليديغان بالىلرنىڭ ئاتا -ئانىسىغا.3‬ ‫ياكى ئۇرۇق تۇغقانلىريغا ياردەم بىريپ بۇ مەسلىنى ھەل قىلىشىنى نىمىشقا تەشەببۇس قىلمايديغانلىقىمنى‬ ‫.چۈشىنەلمىگەن بولىشى مۇمكىن‬ ‫ئەلۋەتتە ئەگەر ئۇلر شۇنداق قىلغان بولسا ياخشى بولتتى .بىراق نىمىشقا ئۇلر ئۇنداق قىللمىدى؟مىنىڭچە بىز‬ ‫ئەمىلىىەتچىل بولىشىمىز كىرەك.بۇ مەسلىنى مۇنداق تەھلىق قىلىشقىمۇ بولىدۇ. بۇ ئىشتىل ئەمەس ئەسلىدە نۇرغۇن‬ ‫ئىشلردا ئاتا-ئانىڭىزغا ياردەمىلىشىش قولىڭىزيدين كىلەتتى.مەسىلەن:تاماق ئىتىشنى ئۈگىنىش تەس ئەمەس،‬ ‫ئۇلرغا تاماق ئىتىپ بىرەلەيتىڭىز؛ئۆينى سۈپۈرۈپ تازيليديغان ئىشلرنى قىلىشىپ بىرەلەيتتىڭىز؛نەۋريلەرگە‬ ‫قاريشىپ بىرەلەيتتىڭىز...ۋە باشقا نۇرغۇن ئىشلرنى قىلىپ بىريش قولىڭىزدين كىلەتتى.بىراق كۆپىنىچىمىز ئۇنداق‬ ‫قىلمايمىز .نىمىشقا؟‬ ‫بىرينچىدين: بەزى ئىشلرنى ئۇلرنىڭ ئۆزيمۇ قىلليدۇ.شۇنداقل بۇ ئىشلر بىلەن شۇغۇنلىنش ئۇلرنىڭ ئۆزى‬ ‫ئۈچۈنمۇ پايديلىق.ھەريكەت بولىدۇ،يالغۇز قالمايدۇ،ئىچ پۇشۇقى چىقىپ قالىدۇ؛ ئىككىنچىدين:سىز خىلىل بەك‬ ‫ئالديراش.ياكى سىز بىر ئوقۇغۇچى،ئۈگىنىديغان نۇرغۇن دەرسلىريڭىز ۋە ئىشلەيديغان تاپشۇرۇقلىريڭىز‬ ‫بار.ئۇندين سىرت جەمىىەتتىكى ئوخشاش ياشتىكى ياشلردين كەلگەن ريقابەت بىسىمى سىزنى ئىنگىلىز تىلى،‬ ‫كومپىىوتىر ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش باشقا نۇرغۇن نەرسىلەرنى ئۈگىنشىكە ئۈندەپ ،پارچە-پۇرات ۋاقىتلىريڭىزنى‬ ‫ئىگەللەپ كەتكەن؛ياكى سىز بىر خىزمەتچى ،خىزمەت ۋە ئائىلىدە ۋە دوستلر ئارا قىلىديغان نۇرغۇن ئىشىلىريڭىز‬ ‫.بار.شۇڭا چوڭلرغا ياكى ئۇرۇق-تۇغقانلرغا ياردەمىلىشىشى قولىڭىزدين كەلسىمۇ ،بىراق ياردەم بىرەلمەيسىز‬ ‫بەلكىم بەزيبىر غايىۋى ياكى ھە ديسە ئەيىپلەپ چۈشۈشكە ئامراق كىشىلىريمىز »يۇقىريديكىلەرنىڭ ھەممىسى بىر‬ ‫باھانە.ئەگەر چىن كۆڭلىدين قىلىمەن ديسە شۇنداق ئالديراشچىلىق ئىچىدينمۇ ۋاقىت چىقارغىلى بولىدۇ.پالنچى‬ ‫شۇنچە ئالديراش تۇرۇپمۇ يەنىل شۇنداق قىلليديغۇ؟!« دەپ قوپىشى مۇمكىن.بىراق مەن بۇ گەپكە‬ ‫قىتىلمايمەن. مىنىڭ ئەزەلدين بۇنداق ئاڭلىماققا دەبدەبىلىك ئاڭلىنىديغان،بىراق ئەمىلى ئورۇنداشقا كەلگەندە‬ ‫ئاددى كىشىلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئۇرۇنديىالمايديغان غايىۋى گەپلەر بىلەن خوشۇم يوق.مىنىڭ بۇ يەردە قىلماقچى‬ ‫.بولغىنىم قۇرۇق شۇئار توۋلش ئەمەس بەلكى كىشىلەرگە ئەمىلى نەپ ئىلىپ كىلەلەيديغان ئەمىلى ئىشلر‬
‫ديمەك يۇقىريديكى سەۋەەبلەر مەن ديگەن بۇ ئىشقىمۇ ئوخشاشل چۈشىدۇ. ئاتا -ئانىلىريمىز توردا قىلىديغان‬ ‫بەزيبىر ئىشلرنى بىزنىڭ يارديمىمىزسىزمۇ ئۆزيگە تايىنىپ تامامەن قىلىپ كىتەلەيدۇ.شۇنداقل سىز نۇرغۇنلىغان‬ ‫.سەۋەپلەر تۈپەيلىدين ئۇلرغا ياردەملىشىپ بۇ ئىشلرنى ھەل قىلىشىپ بىرەلمەيسىز‬ ‫يۇقىرقىدەك سەۋەبلەر تۈپەيلىدين مەن بۇنداق قىلىشنى تەشەببۇس قىلمايمەن. تۆۋەندە يەنە بىر سەۋەب‬ ‫كۆرسىتىمەن .گەرچە بۇ سەۋەب يۇقىريدا ديگەن باشقا ئىشلرغىمۇ ئوخشاشل چۈشسىمۇ مەن بۇ يەردە ئايىريم‬ ‫:بايان قىلماقچى.چۈنكى بۇ يەردە مەن بەزيبىر يىڭى كۆز قاراشلرنى ئوتتىريغا قويماقچى‬ ‫مىنىڭ كىشىلەرنىڭ بۇ ئىشلرنى ئۆزى قىلىشىنى تەشەببۇس قىلماسلىقىمديكى يەنە بىر سەۋەب،بۇ ئىشلرنى‬ ‫باشقىلرغا قىلدۇرۇشقا تامامەن بولىدۇ.بۇ ھەم جەمىىەت ئۈچۈن پايديلىق.ئەلۋەتتە مەن بۇ يەردە ئوتتىريغا‬ ‫قويغان كۆز قاراش»ئۆزينىڭ قولىدين كىلىديغان ئىشلرنى ئۆزى قىلىش كىرەك«»مۇستەقىل ياشاش«»ئۆز‬ ‫كۈچىگە تايىنىش« ديگەن كۆز قاراشلرغا توغرا كەلمەيدۇ. راستىمىنى ديسەم مەن ئەزەلدين بۇ قاراشلرغا‬ ‫پۈتۈنلەي قوشۇلۇپمۇ كەتمەيمەن.»بىر قازان تاماق« ديگەن ئەسەرنى ئوقۇپ باققان ھەممە ئادەم بىلىدۇكى ،بىر‬ ‫قازان تاماق ئىتىش ئۈچۈنمۇ نۇرغۇنلىغان ئادەمىلەرنىڭ ھەمكارلىقى ۋە خىزمىتى زۆرۈر بولىدۇ. بىر ئادەمنى‬ ‫مۇستەقىل قىلليديغان ئىشلىرى ناھايىتى چەكلىك .ئەكسىچە ئۆز ئارا ھەمكارلشقانديل نۇرغۇنلىغان چوڭ‬ ‫ئىشلرنى ۋۇجۇدقا چىقارغىلى بولىدۇ.»يالغۇز ئاتنىڭ چىڭى چىقماس،چىڭ چىقسىمۇ ديڭى چىقماس«. ھەتتا‬ ‫بەزى ئۆزى قىلليديغان ئىشلرنى باشقىلرغا قىلدۇرسىمۇ بۇنىڭ ئەيىپلىگۈچىلىكى يوق. نۇرغۇن كىشىلەر بالىلىرينى‬ ‫باشقىلرغا باقتۇريدۇ،ئۆي ئىشلىرينى قىلدۇريدۇ،ئاتا-ئانىسىغا قاراتقۇزيدۇ...بۇ ئىشلرنى ئۇلرنىڭ ئۆزيمۇ‬ ‫!قىلليديغۇ؟‬ ‫بۇنداق باشقىلرغا ئىش قىلدۇرۇشنىڭ پايديسى نىمە؟‬ ‫ئومومىىلىق جەھەتتىن قاريغاندا بۇ ئىش قىلىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈريدۇ. ھەر ئادەمنىڭ ۋاقتى چەكلىك)1‬ ‫بولىدۇ.ئىقتىدارى ۋە ئارتۇقچىلىقىمۇ ھەرخىل بولىدۇ.ئەگەر ئۇ بەزى ئاددى ئىشلرنى باشقىلرغا قىلدۇرۇپ ئۆزى‬ ‫باشقا ئۆزيگە مۇۋاپىق ياكى موھىم ئىشلرنى قىلسا بۇ كۆپ ئۈنۈملۈك ئىش بولىدۇ.بۇ يەردە سەل‬ ‫كۆپتۈريۋيتىلگەن مىسالدين بىرنى كۆرستەي:بىر دۆلەت زوڭتۇڭى ئەگەر كۆپ ۋاقتى ۋە زيھنىنى تاماق ئىتىش،‬ ‫بال بىقىش،ئۆي ئىشلىرينى قىلىش ...ديگەندەك ئىشلرغا سەرپ قىلىۋەتسە دۆلەتنىڭ چوڭ ئىشلىريغا چوقۇم‬ ‫.تەسىر يەتكۈزيدۇ‬ ‫بۇ ئىقتىسادنىڭ قايتا تەقسىملىنىشى ۋە جەمىىەتنىڭ تەكشى تەرەققى قىلىشى ئۈچۈن پايديلىق. بەزى بايلرنىڭ)2‬ ‫پۇللىرى ناھايىتى كۆپ ،ئەگەر ئۇلرغا »پۇللىريڭلرنى باشقىلرغا بىكارغىل بىريڭلر« ديسەك ئۇلر تازا رازى‬ ‫بولماسلىقى مۇمكىن. بۇ ھەم ئۇلرنىڭ پۇلىنى ئالغان كىشىلەرنىڭمۇ غوروريغا تىگىدۇ. ئەگەر ئۇلر بەزيبىر‬ ‫ئىشلىرينى باشقىلرغا قىلدۇرۇپ ،ئىش ھەققى ھىساۋيغا پۇل بەرسە ،بۇ ھەر ئىككى تەرەپ ئۈچۈن كۆپ‬ ‫ياخشى بولىدۇ. شۇنداقل بۇ ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ئىھتىىاجىنى قاندۇريدۇ:ئىشلەتكۈچى تەرەپنىڭ ئىش قىلدۇرۇش‬
‫ئىھتىىاجى بار،ئىشلىگۈچى تەرەپنىڭ پۇلغا ئىھتىىاجى بار.بۇنداق قىلىش ئارقىلىق ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ئىھتىىاجى‬ ‫قانىدۇ:ئىشلەتكۈچىنىڭ ۋاقتى ۋە زيھنى تىجىلىپ قالىدۇ،ئىشلىگۈچى ئۆزى ئىھتىىاجلىق پۇلغا ھالل ئەمگىكى‬ ‫.ئارقىلىق ئىريشىدۇ. ئەلۋەتتە ئوخشاش مەنتىقە باي بولمىسىمۇ ھال كۈنى خىلى ياخشى كىشىلەرگىمۇ چۈشىدۇ‬ ‫بۇ كىشىلەر ئاريسىديكى مىھرە-مۇھەببەت ۋە ئالقىنى كۈچەيتىدۇ. ئەگەر بىر ئادەم ھەممە ئىشىنى ئۆزى قىلسا)3‬ ‫شەخسىىەتچى،رەھىمسىز،مىجەزيمۇ غەلىتە بولۇپ قالىدۇ.چۈنكى ئۇ باشقىلرنىڭ يارديمىگە ۋە خىزمىتىگە‬ ‫ئىريشىپ باقمىغان.شۇنداقل كۆپ ئالقە قىلىپمۇ باقمىغان. ئەكسىچە بۇنداق ئۆز ئارا تايىنشى مۇناسىتى‬ ‫.كىشىىلەرنىڭ ئاريسىديكى ئالقىنى كۈچەيتىىپ ئىناق ۋە گۈزەل جەمىىەت قۇرۇشقا پايديلىق‬ ‫يۇقىريديكىلەر ھەم مۇلزيمەت تۈريديكى ئۈچىنچى كەسىپنىڭ ئۇچقاندەك گۈللەپ ياشنىشىكى بىر موھىم‬ ‫.سەۋەپ‬ ‫ئىشىنىمەنكى بەزيلەر بۇ بايانلىريمنى ئوقۇپ بۇ گىپىمىنڭ ھازيرقى ئاممىۋى قاراشلرغا، قايسىدۇر بىر داڭلىق‬ ‫ئەربابلرنىڭ ديگەن گەپلىريگە ياكى چەتئەللىكلەرنىڭ ياشاش پىرينسىپلىريغا ئۇيغۇن كەلمەيديغانلىقىنى ئوتتۇريغا‬ ‫قويۇپ گەپلىريمگە رەدديىە بەرمەكچى بولىشى مۇمكىن.مىنىڭ ئۇلرغا بىريديغان جاۋابىم مەن ھەرقانداق‬ ‫نوپۇزغا چوقۇنمايمەن. چەتئەللىكلەرگە بولسا ئەسل ھەۋەس قىلمايمەن. مەن پەقەت مەنتىقىغىل چوقۇنىمەن.‬ ‫ئەگەر ئۇ كىشىلەر ماڭا رەدديىە بەرمەكچى بولسا ئۆزينىڭ مەنتىقىلىرينى ئوتتۇريغا قويسۇن)ئەلۋەتتە ئەگەر بەزيلەر‬ ‫ئىشنى كۆپتۈرۈپ مىنى » ھەممىل ئىشلردا باشقىلرغا تايىنىۋالىديغان، ياريماس،نانقىپىلىقنى تەشەببۇس قىلدى«‬ ‫دەپ قوپسا بۇ پۈتۈنلەي ھەقىقەتنى بۇرمىلىغانلىق. مەن ھەرقانداق راديكال كۆز قاراشلرغا قارشى، بۇ يەردە‬ ‫ئوتتۇريغا قويىۋاتقىنىممۇ مۇۋاپىق دەريجىدە ئۆز ئارا تايىنىش مۇناسىۋيتى . مىنى چۈشىنىديغان كىشىلەرگە ئايانكى‬ ‫.)»باشقىلرنىڭ چاپىنىدا تەرلەش« ھەرگىزمۇ مىنىڭ ياشاش مەنتىقەمگە ئۇيغۇن كەلمەيدۇ‬ ‫ئۇنداقتا مەن دەۋاتقان بۇ تورديكى ئىشلرنى باشقىلرغا قانداق قىلدۇرغىلى بولىدۇ؟مۇۋاپىق ئادەمنى ئىزدەپ‬ ‫تىپىش،كىڭىشىشى، خىزمەت قىلىپ بىريش ،ھەق بىريش...ئىشلىرى قانداق ئىلىپ بىريلىدۇ؟ مەن بۇ ھەقتە سەل‬ ‫.تۇرۇپ تەپسىلى توختىلىمەن‬ ‫داۋامى...‬ ‫ئەمدى تورديكى ئالدامچىلىقلردين قانداق ساقلىنىش كىرەك؟.4‬ ‫ئالدى بىلەن شۇنىسى ئىنىق بولىشى كىرەككى ،توردا ئالدامچىلىق قىلىش باشقا ۋاستىلەر ئارقىلىق ئالدامچىلىق‬ ‫قىلىشقا قاريغاندا كۆپ ئاسان.شۇڭا بىز ئەگەر باشقا تىل-يىزيقلرديكى تور پونكىىتلرنىڭ ئۇسلۇبىنى ئۆز پىتى‬ ‫كۆچۈرۈپ ئەكەلسەك بۇ خىل ئالدامچىلىقلردين ئۈنۈملۈك ساقلنغىلىى بولمايدۇ.شۇڭا بىز بۇ يەردە يىڭىلىق‬ ‫ياريتىش روھىنى جارى قىلدۇريشىمىزغا توغرا كىلىدۇ. بۇ ھەم مىنىڭ نىمىشقا مەسلىنى ئۆزيمىىزنىڭ بىر تور‬
‫پونكىتىنى قۇرۇپ)خەنزۇچە ياكى باشقا تىللرنى ئۈگىنىش ئارقىلىق ئەمەس( ھەل قىلىشنى تەشەببۇس‬ ‫قىلىشتىكى سەۋەبىم.ئۇنداقتا بۇ مەسلىنى قانداق ھەل قىلىش كىرەك. تۆۋەندە مەن بۇ ھەقتىكى كۆز‬ ‫:)قاراشلىريمنى قىسقىچە ئوتتۇريغا قويىمەن )ئەگەر تەپسىلتىغا قىزيقسىڭىز تىمامغا داۋامىلق ديققەت قىلغايسىز‬ ‫بۇ تور پونكىتىغا ئۇچۇر تارقاتقۇچىلر مىھمان، ئاددى ئەزا ، رەسمى ئەزا ۋە خىزمەتچى دەپ 4 خىل دەريجىگە‬ ‫ئايريلىدۇ. مىھماننىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى ئەڭ ئىشەنچسىز بولۇپ ئۇ ۋە تور پونكىتى ئۇنىڭ قالدۇرغان ئۇچۇر‬ ‫ئۈچۈن ھىچقانداق مەسئۇلىىەتنى ئۆز ئۈستىگە ئالمايدۇ. ئاددى ئەزا تىزيمغا ئالدۇرغان ئەزا بولۇپ ئۇ قالدۇرغان‬ ‫ئۇچۇرلرنىڭ ئىشەنچلىك ياكى ئەمەسلىكىنى تورداشلرنىڭ ۋە تور پونكىتىنىڭ سىتاستىكا ئارقىلىق ئۇنڭغا بەرگەن‬ ‫باھاسى ،ئۇنىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى سەۋەبىدين ئىريشكەن مۇكاپات-جازالىرى ئارقىلىق بىلگىلى بولىدۇ.رەسمى‬ ‫ئەزا ئۆزينىڭ ئىشەنچلىك شەخسى ئۇچۇرلىرى ئارقىلىق تىزيمغا ئالدۇرغان ئەزا بولۇپ ،ئۇ مەلۇم مەنىدين ئىىتقاندا‬ ‫شىركەت خىزمەتچىسىگە ئوخشايدۇ.ئۆزينىڭ قالدۇرغان پايديلىق ۋە ئىشەنچىلى ئۇچۇرلىرى ئارقىلىق ماددى ۋە‬ ‫مەنىۋى مۇكاپاتقا ئىريشىدۇ،ئۆزى قالدۇرغان ئۇچۇرغا قاريتا مەلۇم دەريجىدە مەسئۇلىىەتنى ئۆز ئۈستىگە‬ ‫ئالىدۇ.خىزمەتچى تور پونكىتى تورداشلرنىڭ قالدۇرغان قىىىن مەسلىلىرينى ھەل قىلىش ئۈچۈن تەكلىپ قىلىپ‬ ‫ئىشلەتكەن مەخسۇس خاديم بولۇپ ئۇ ئۆزى قالدۇرغان ئۇچۇرلرغا پۈتۈنلەي مەسئۇل بولىدۇ. ناھايىت‬ ‫روشەنكى رەسمى ئەزا ۋە خىزمەتچىىنىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى ئەڭ ئىشەنچلىك ۋە تىز، مىھمان ۋە ئاددى‬ ‫ئەزانىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى نىسبەتەن ئىشەنچسىز ۋە ئاستا بولىدۇ. بىراق مىھمان ۋە ئاددى ئەزانىڭ‬ ‫قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى ھەممە ئادەمگە ئوچۇق ئاشكارا ۋە پۈتۈنلەي ھەقسىز بولىدۇ. رەسمى ئەزا ۋە‬ ‫خىزمەتچىنىڭ قالدۇرغان قىسمەن ئۇچۇرلىرينى بولسا پەقەت مەلۇم ھەق تۆلەيديغان »ئابونىت« ئەزالرل‬ ‫كۆرەلەيدۇ، ياكى ئۇلردين مەلۇم مەزگىل ئىچىدە جاۋاب بىريشنى تەلەپ قىلليدۇ. بەزيلەر بەلكىم بۇنىڭ ھەق‬ ‫ئىلىش ئۆلچىمى ۋە ئۇسۇلىغا قىزيقىشى مۇمكىن .بۇلرنى بىر ئازدين كىىىن بايان قىلىمەن.بۇندين باشقا يەنە بۇ‬ ‫.تور پونكىتىدا مەخسۇس نازارەتچىلەر ۋە ئەرز-شىكايەت ئىشلىرينى ھەل قىلىديغان بۆلۈم بولىدۇ‬ ‫بۇ تور پونكىتى دوختۇرخانىنىڭ ئورنىنى ئالماقچىمۇ؟ ئەلۋەتتە ئۇنداق ئەمەس.دەل ئەكسىچە بۇ تور پونكىتى.5‬ ‫دوختۇرخانا بىلەن زيچ ھەمكارلىشپ بىر زامانىۋى دۋالىنىش سىستىمىس بەرپا قىلدۇ ۋە بۇ ئارقىلىق ئەنئەنىۋى‬ ‫دوختۇرخانىلرنىڭ پايديلىق ۋە كەم بولسا بولمايديغان تولۇقلىمىسىغا ئايلنىدۇ.كىشىلىريمىزنىڭ نەچچە ۋاقىتتىن بىرى‬ ‫داۋامىلىشىپ كىلىۋاتقان داۋالىنىش ئۇسۇلى ۋە كىسەل داۋالىتىشقا بولغان چۈشەنچىسى پۈتۈنلەي ئۆزگىريدۇ. ئۇلر‬ ‫.راستىنل ھازيرقى زاماندا تۇرۇپ كەلگۈسى زامانديكى كىشىلەر بەھريمان بولىديغان قوليلىقلردين پايديلىنىدۇ‬ ‫ئۇنداقتا پەقەت مۇشۇنداق بىر كىسەل داۋالىتىشقا ئائىت كەسپى بىر تور پونكىتى قۇرۇپ مەسلىنى ھەل قىلغىلى.6‬ ‫بولمدۇ؟ مىنىڭ جاۋابىم شۇكى جەمىىتىمىزنىڭ ھازيرقى ئەھۋالىدين ئىلىپ ئىىىتقاندا قەتئى بولمايدۇ. نىمىشقا؟‬
‫ئويلپ باقايلى ھازير كىشىلىريمىز ئاريسىدا كومپىىوتىرنىڭ ئومۇملىشىشى زادى قانچىلىك؟ قانچىلىك كىشىلىريمىز‬ ‫تورغا چىقىىدۇ ياكى چىقىشىنى بىلىدۇ؟ ئۇيغۇر يىزيقىديكى سىستىما ۋە ئەمىلى قوللىنىلىديغان يۇمشاق ديتاللردين‬ ‫زادى قانچىلىك بار؟ بۇ سۇئاللرغا مىنىڭ جاۋاب بىريشىمنىڭ ئورنى يوق،چۈنكى بۇلرنىڭ ھەممىسى ناھايىتى ئاز‬ ‫.ياكى يوق ديىەرلىك ئىكەنلىكى ھەممىمىزگە ئايان‬ ‫شۇڭا ھازيرقى ئەھۋالنىڭ ئۆزيدە شۇنداق بىر كەسپى تور پونكىتى قۇرۇلغان تەقديرديمۇ ئۇنىڭدين‬ ‫پايديلىناليديغان ئادەملەر ناھايىتى ئاز بولىدۇ. كىشىلەرنىڭ ئىشەنچىسىگە ئىريشىشمۇ ناھايىتى تەس بولىدۇ. يەنە‬ ‫بىر تەرەپتىن بۇ بىر خىل ياشاش ۋە ئىش بىجىريش ئۇسۇلىغا نىسبەتەن ئىلىپ بىريلغان ئىنقىلب بولۇپ‬ ‫كىشىلىريمىزنى بۇ خىل يىڭى،ئۈنۈملۈك ياشاش ئۇسۇلىغا كۆندۈرۈش ئۇنچىۋيل ئاسان ئەمەس. ئۇنداقتا قانداق‬ ‫قىلىش كىرەك؟ مەن بۇ سۇئالغا تىمامنىڭ مۇشۇ ئىككىنچى قىسمى) غايەت زور تور پونكىتى شىركىتى قۇرۇشنىڭ‬ ‫.زۆرۈرلىكى(نىڭ ئاخىريدا جاۋاب بىريمەن‬ ‫:تۆۋەندە مەن بۇ تور پونكىتىنىڭ كىسەل داۋالىتىشقا ئائىت ئىقتىدارلىرينى بىر قەدەر تەپسىلى بايان قىلىمەن‬ ‫بو غايەت زور تور پونكىتىنىڭ »سەھىە-داۋالىنىش« بۆلۈمى بولىدۇ.ئۇنىڭ كەسپى خاديم ،دوختۇرلر ۋە‬ ‫مۇتەخەسىسلەردين ،ئوقۇش پۈتتەرگەن ئوقۇغۇچىلردين تۈزۈلگەن مەخسۇس خىزمەتچىلىرى؛ تورغا ئائىت ۋە‬ ‫باشقا مۇلزيمەت خاراكتىريديكى خىزمەتلەرنى قىلىديغان خىزمەتچىلىرى؛ باشقا دوختۇرخانا ۋە مۇناسىۋەتلىك‬ ‫ئورۇنلردا خىزمەت قىلىديغان ،ياكى ئوقۇيديغان لىكىن تور پونكىتىمىزغا رەسمى ئەزا بولۇپ تىزيملتقان رەسمى‬ ‫.ئەزالىرى بولىدۇ‬ ‫تور بىتىگە بىز‬ ‫نۇرغۇنلىغان كىسەللەرگە ئائىت پايديلىق ،نەپ تىگىديغان ئۇچۇرلرنى قويىمىز،كىشىلەر مەلۇم كىسەل )1‬ ‫توغريسىدا ئىريشمەكچى بولغان ئۇچۇرلرغا)مەسىلەن: كىسەلنىڭ كىلىپ چىقىش سەۋەبى،دۋالش ئۇسۇلى، دورا‬ ‫ۋە ريتسىپلر،داڭلىق دوختۇرخانىلر، ئوتتۇريچە دۋالىنىش چىقىمى ،خەلقئاراديكى دۋالش ئۇسۇلى ،پەرھىز ۋە‬ ‫ديققەت قىلىديغان ئىشلر،يۇقىديغان يۇقمايديغىنى،خەتەرلىك دەريجىسى ...ئىشقىلىپ بىلمەكچى بولغان‬ ‫ھەرقانداق ئۇچۇرلرغا( قىىنالمايل ئىريشەلەيديغان بولىدۇ.ئەگەر ئۆزى بىلمەكچى بولغان ئۇچۇرلر يوق بولۇپ‬ ‫قالسا سۇئالىنى قالدۇرۇپ قويسا بولىدۇ. بۇنىڭغا ناھايىتى تىزل رازى قىلرلىق ، ئىشەنچلىك ۋە ئىلمى جاۋابقا‬ ‫ئىشىەلەيدۇ.بىمارلر ئۆزلىرينىڭ كىسەللىك ۋە داۋالىنىش تاريخى ،ياخشى دۋالىنىش ئۇسۇللىرى ۋە دوريلر‬ ‫.ھەققىدە ئۆز -ئارا پايديلىق مۇلھىزە ئىلىپ باريدۇ.ئۇندين باشقا يەنە بۇ ھەقتىكى خەۋەرلەرنى باسىمىز‬
‫نۇرغۇنلىغان دوريلر توغريسىديكى ئۇچۇرلرنى قويىمىز. يەنى نۇرغۇنلىغان دوريلرنىڭ چۈشەندۈريلىشىنى)2‬ ‫ئۇيغۇرچىىغا تەرجىمە قىلىپ تور بىتىگە قويىمىز. بۇنىڭدين كۆپلىگەن چوڭلىريمىز ۋە خەنزۇچە بىلمەيديغان‬ ‫كىشىلىريمىز نەپكە ئىريشىدۇ.ئۇندين باشقا كەسپى خاديملرنىڭ بۇ دوريلرنى ئىشلىتىشتە ديققەت قىلىشقا تىگىشلىك‬ ‫ئىشلر توغريسىدا بەرگەن تەكلىپلىرينى قويىمىز.دوريلرنىڭ باھاسىنى چىقىريمىز.ھەرخىل قانۇنسىز ياكى‬ ‫ئاشۇريۋيتىلگەن دورا ئىلنلىرى توغريسىديك خەۋەرلەرنى ۋاقتىدا چىقىريمىز.كىشىلەر مەلۇم بىر خىل دوريغا تازا‬ ‫ئىشەنچ قىللمىغان ۋاقتىدا بۇ تور بەتكە ئەنديشىسىنى چىقىريدۇ. ئىلگىرى ئىشلىتىپ باققان بىمارلر ياكى بۇ ھەقتە‬ ‫مەلۇم بىلىمگە ئىگە بولغانلر جاۋاب بىريدۇ.ياكى بىمارنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن بىزنىڭ خىزمەتچىلەر بۇ ھەقتە‬ ‫.ماتىريىال ئىزدەش ئارقىلىق ئىشەنچىلىك جاۋاب قايتۇريدۇ‬ ‫نۇرغۇنلىغان دوختۇرخانىلر توغريسىديكى ئۇچۇرلرنى قويىمىز.كىشىلەر قايسى كىسەلنى داۋالشتا قايسى)3‬ ‫دوختۇرخانا نىسبەتەن ياخشى،قايسى داڭلىق مۇتەخەسىسلەر بار،مەلۇم دوختۇرخانىنىڭ ئادريسى،ئالقىلىشىشى‬ ‫ئۇسۇلى،خەريتىسى،خىزمەت ۋاقتى،ئىشچى-خىزمەتچىلىرينىڭ تەپسىلىي چۈشەندۈريلىشى،مۇتەخەسىس ۋە‬ ‫دوختۇرلرنىڭ كىسەل كۆرۈش ۋاقتى قاتارلىق ئۇچۇرلرغا ئۆيىدين چىقمايل ئىريشەلەيدۇ.ئۇلر يەنە مەلۇم‬ ‫دوختۇر ۋە دوختۇرخانا توغريسىكىكى ئۇچۇر ۋە ئىنكاسلىرينى بۇ يەرگە قويىدۇ ۋە باشقىلرنىڭ بۇ ھەقتە‬ ‫.قالدۇرغان ئۇچۇرلىريدين قەيەردە ،كىمگە كىسەل كۆرسىتىشتە قوشۇمچە ئورنىدا پايديلىنىدۇ‬ ‫داۋامى...‬ ‫غا ئوخشاپ كىتىديغان يىزيق،ئاۋاز ۋە سۈرەتلىك ‪ QQ‬مەخسۇس دوختۇرلرنى تەكلىپ قىلىپ ئىشلىتىمىز.ئۇلر)4‬ ‫سۆزلىشىشى ئىقتىدارلىرى ۋە باشقا زۆرۈر ئىقتىدارلىرى تولۇق بولغان سۆزلىشىش قۇرالى ئارقىلىق بىمارلرغا‬ ‫ئارقىلىق ،سىكاننىرلش ‪ fax‬تىىببى مەسلىھەت ۋە بىلىم بىريدۇ.ھەتتا بىمارلر ئۆزلىرينىڭ تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى‬ ‫دا ،ياكى بۇلر ئۆزينىڭ دوختۇرخانىلردا چۈشكەن تەكشۈرۈش سۈرەتلىرينى پوچتا ئارقىلىق ‪ e-mail‬ئارقىلىق‬ ‫ئەۋەتىپ بىريدۇ. بۇ دوختۇرلر بۇلردين پايديلىنىپ بۇ كىشىلەرنڭ ئەڭ مۇۋاپىق،ئاز چىقىم كىتىديغان، ئۈنۈملۈك‬ ‫دۋالىنش پىلنى تۈزۈشىگە ياردەملىشىدۇ. شۇنىڭدين تارتىپ كىشىلەر ئەمدى كىسەللىك داۋالىتىشتا قاريغۇلرچە‬ ‫.ئىش كۆرۈشتىن، دوختۇر بىلەن بولغان ئالقىلىشىشىنىڭ ئازلىقىدين غەم يىمەيديغان بولىدۇ‬ ‫ئەمىلىىەتتە چوڭلرنىڭ داۋالىنش مەسلىسى بىر قەدەر گەۋديلىك بولغاچقا يۇقىريدا بۇنى ئاساس قىلىپ‬ ‫سۆزلىدۇق.ئەمىلىىەتتە بۇ دۇنىادا كىسەل بولمايديغان ئادەم يوق.بىز ھەممىمىز ،يىقىنلىريمىز،بالىلىريمىز،كىسەل‬ ‫بولۇپ باققان،ياكى بولۇپ قىلىش مۇمكىنچىلىكىمىز بار. كىسەل بولۇپ قالغان چىغىمىزدا دەسلىۋيدە غايەت زور‬ ‫ئىشەنچ بىلەن دوختۇرخانىلرغا باريمىز.بىراق ئەمىلىىەت ئىشنىڭ بىز ئويلىغاندەك ئۇنچىۋيل ئاددى ئەمەسلىكىنى‬ ‫ئىسپاتليدۇ. نۇرغۇنلىغان زۆرۈر بولمىغان ئەگرى-توقاي يوللرنى بىسىپ قالىمىز. ئەمدى بۇ ئىشلرغا خاتىمە‬ ‫بىريديغان ۋاقىت كەلدى! ئۇندين باشقا يەنە بەزى كىشىلىريمىز كىسىلىنى ياكى كىسەللىك ئەھۋالىنى باشقىلرغا‬ ‫ديىىشتىن خىجىل بولۇپ،نۇرغۇن ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى چىكىپ كەلدى ۋە چىكىۋاتىدۇ. ئەمدى بۇ ئىشلرغىمۇ خاتىمە‬
‫بىريديغان ۋاقىت كەلدى!مەن بۇ تور پونكىتىنىڭ نۇرغۇن ئىقتىدارلىرينى تەپسىلى بايان قىلمىديم. چۈنكى ئەمدى‬ ‫سىزنىڭ تەسەۋۋۇر ئىقتىداريڭىزنى جارى قىلدۇريديغان پەيتىڭىز كەلدى. قىنى ئويلپ بىقىڭ »مۇشۇنداق تور‬ ‫»پونكىتى بىلەن يەنە قانداق قىىىنچىلىقلرنى تولىمۇ ئاسان قىلىۋەتكىلى بولىدۇ؟‬ ‫خىزمەت ئىزدەش جەھەتتە.2‬ ‫ھەممىمىزگە ئايان ،ھازير جەمىىەتتە خىزمەت تىپىش تولىمۇ قىىىن بولۇپ كەتتى. ئەمىلىەتتە مەسلىنىڭ يەنە بىر‬ ‫تەريپى بولسا شىركەتلەر ئۈچۈن قابىل خىزمەتچىلەرنى تىپىش ئوخشاشل باش قاتۇريديغان بىر مەسلە. ھالبۇكى‬ ‫تور پونكىتى ئارقىلىق بۇ مەسلىنى تولىمۇ ياخشى ھەل قىلغۇلى بولىدۇ.بۇ خىل ئۇسۇلنىڭ ئەنئەنىۋى ئۇسۇلغا‬ ‫:قاريغاندا تۆۋەنديكىدەك ئارتۇقچىلىقلىرى بار‬ ‫بىر خىزمەت ئىزديگۈچىلەر ئۇچۇر ئامبىرى قۇريمىز.بۇنىڭغا خىزمەت ئىزديمەكچى بولغان كىشىلەر ئۆزينىڭ بارلىق)1‬ ‫ئۇچۇرلىرينى قويىدۇ.شۇنىڭ بىلەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلر ناھايىتى تىزل پۈتۈن شىنجاڭ دائىرسىدين ئۆزى‬ ‫ئىھتىىاجلىق بولغان نۇرغۇنلىغان خىزمەتچىلەرنىڭ ئۇچۇرلىريغا ئىگە بولليدۇ. خىزمەت ئىزدەيديغانلر ئۆزينىڭ‬ ‫ئۇچۇرلىريغا نىسبەتەن دەل ۋاقتىدا يىڭىلش ۋە ئۆزگەرتىش ئىلىپ باراليدۇ.ھالبۇكى ئەنئەنىۋى خىزمەت تىپىش‬ ‫ئۇسۇلى بولسا ھازير ئۇچۇر مەركەزلىرينىڭ ۋە ئىقىتساسلىقلر بازيرينىڭ تونۇشتۇريشى ئارقىلىق بولىۋاتىدۇ.‬ ‫بۇنداق بولغاندا شىركەت ئۇچۇريغا ئىگە بولليديغان خىزمەت ئىزديگۈچىلەرنىڭ سانى ۋە دائىريسى تولىمۇ‬ ‫چەكلىك بولىدۇ. ئۈنۈمىمىۇ نىسبەتەن تۆۋەن بولىدۇ. نۇرغۇن ياخشى خىزمەت ئورۇنلىرى بىلەن قابىل خىزمەت‬ ‫ئىزديگۈچىلەر يەنىل بىر-بىرينى تىپىشالماي يۈريشىدۇ. شۇنداقلخىزمەت ئىزديگۈچىلەر ئۈچۈنمۇ ئۆزينىڭ ئۇچۇرينى‬ ‫.ۋاقتى -ۋاقتىدا يىڭىلپ تۇرۇشقىمۇ ئىمكانىىەت يوق بولىدۇ‬ ‫بىر خىزمەت ئورنى ئۇچۇر ئامبىرى قۇريمىز. بۇنىڭدا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئۇرۇنلر ئۆزى ئادەم ئالماقچى بولغان)2‬ ‫خىزمەت ،خىزمەتچىلەرگە قويىلىديغان تەلەپ،شىركەتنىڭ قىسقىچە چۈشەندۈريلىشى، ئورنى، ئالقىلىشىش‬ ‫ئۇسۇلى،قائىدە-تۈزۈملىرينى تونۇشتۇريدۇ. بۇنداق بولغاندا خىزمەتكە ئىھتىىاجى بار كىشىلەر ناھايىتى تىزل پۈتۈن‬ ‫شىنجاڭ دائىريسىدين ئۆزيگە مۇۋاپىق كىلىديغان خىزمەت ئورۇنلىرينى ئىزدەپ تاپاليدۇ. يەنە كىلىپ بۇ ئۇچۇرلر‬ ‫.دەل ۋاقتىدا بولۇشتەك ئالھىديلىككە ئىگە بولۇپ ،بۇ يەردە ھىچقانداق ۋاقتى ئۆتكەن ئۇچۇر بولمايدۇ‬ ‫گەرچە بۇ يەردە بۇلرنى بىر نەچچە ئىغىز گەپ بىلەنل ئوتتۇريغا قويغىنىمىز بىلەن بەزى يىراقنى كۆرەر‬ ‫قىرينداشلىريمىز تور پونكىتىمىز راستىنل بۇنداق ئىقتىدارنى ھازيرلپ،خەلقىمىز بۇ ئىشلرنى توردين پايديلىنىپ‬
‫بىجىريديغان بولغاندين كىىىن بۇنىڭ ئۇيغۇر جەمىىتىمىزگە نىسبەتەن يەنە بىر ئىنقىلب خاراكتىرلىق ئۆزگىريش ئىلىپ‬ ‫كىلىديغانلىقىنى كۆريۋالليدۇ. قانچىلىغان ئالى مەكتەپ پۈتتۈرگەن ئوقۇغۇچىلريمىز بىر ياخشى خىزمەت تاپالماي‬ ‫ھەر كويلرنى قىلىپ بىقىپ يۈريدۇ ھە؟! قانچىلىغان ئاتا-ئانىلر بالىلىرينىڭ خىزمەت مەسلىسى ئۈچۈن ھەر‬ ‫يەرلەردە قاتراپ يۈريدۇ ھە ؟!قانچىلىغان كىشىلەر بىرەر ياخشى خىزمەت تاپالماي ھەر يەرلەردە دوقۇرۇپ‬ ‫يۈريدۇ؟! قانچىلىغان شىركەت ۋە شەخىسلەر بىرەر قابىل ۋە ئىشەنچلىك خىزمەتچى تاپالماي ئاھ ئۇرۇپ يۈريدۇ‬ ‫!ھە؟‬ ‫بىلىم ئۈگىنىش جەھەتتە.3‬ ‫ئىنتىرنىت تورى راستىنل تۇرمۇشنىڭ ھەممە قىسمىغا سىڭىپ كىريپ،پۈتۈن دۇنىانى ئۆزگەرتمەكتە)مۇشۇنداق‬ ‫ئۇلۇغ بىر دەۋير بىلەن خەلقىمىز سۈركىشىپ ئۆتۈپ كەتسە بۇ نىمىديگەن ئىچىنىشلىق ئىش بولىدۇ ھە؟! (،ئەلۋەتتە‬ ‫مائاريپمۇ ئىنىترنىت تورينىڭ غايەت زور تەسىريگە ئۇچراپ كۈنسىرى ئۆزگەرمەكتە.تۆۋەنديكىلىرى ئىنتىرنىت توريدين‬ ‫:پايديلىنىپ مائاريپ جەھەتتە قىلغىلى بولىديغان ئىشلر‬ ‫غا ئوخشاپ كىتىديغان خەت،ئاۋاز ۋە سۈرەتلىك ۋە باشقا زۆرۈر ئىقتىدارلىرى ‪. QQ‬ئائىلە ئوقۇتقۇچىلىقى)1‬ ‫بولغان بىر يۇمشاق ديتال ئارقىلىق بۇنى ئىشقا ئاشۇرغىلى بولىدۇ. خۇددى ئالديديكى خىزمەت ئىزدەش قىسمىغا‬ ‫ئوخشاش بۇ يەردە ئائىلە ئوقۇتقۇچىسىغا ئىھتىىاجى بار ۋە ئائىلە ئوقۇتقۇچىسى بولۇشنى خاليديغانلرنىڭ بىر‬ ‫ئۇچۇر ئامبىرى بولىدۇ. كىشىلەر ئۆز ئھتىىاجىغا ئاساسەن مۇۋاپىق كۆرگەن نامزاتلرنى تاللپ كىڭىشىدۇ. ئىككى‬ ‫تەرەپ كىڭىشىپ بولغاندين كىىىن پۈتۈنلەي بۇ يۇمشاق ديتال ئارقىلىق ئۆگىتىش ۋە ئۈگىنىش ئىلىپ باراليدۇ.بۇنىڭ‬ ‫ئارتۇقچىلىقى شۇ يەرديكى كىشىلەر ئەمدى ماكاننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچريمايدۇ. مەيلى سىزنىڭ ئۆيىڭىز قەيەردە‬ ‫بولمىسۇن ،بالىڭىز ئۆيدە ئولتۇرۇپمۇ شىنجاڭ ئۇنۋيرسىتىتىديكى مۇئەللىملەرنىڭ ياكى ئىچكىرى ئۆلكىلەرديكى‬ ‫داڭلىق ئۇنۋيرسىتىتىتا ئەل ئوقىۋاتقان ئوقۇغۇچىلرنىڭ دەرس تەكرار قىلىپ بىريشىگە مۇيەسسەر بولليدۇ. بۇ‬ ‫.بەزى كىشىلەر ئىلگىرى خىىال قىلىپمۇ باقمىغان ئىشلر‬ ‫بىلىم مۇلھىزە مۇنبىرى. بۇ يەردە كىشىلەر ھەرخىل تىما،دائىرە بويىچە ئۆزلىرى بىلەلمىگەن بارلىق مەسلىلەر)2‬ ‫توغريسدا ئۆز ئارا مۇلھىزە ئىلىپ باراليدۇ.ھازير ھەر كۈنى قانچىلىغان سەبى بالىلىريمىزنىڭ سوريغان‬ ‫سۇئاللىرى جاۋاپسىز قالىديغاندۇ؟!. ئۇلر ئۆزى ياكى چوڭلرنىڭ يارديمىدە بۇ سۇئالىنى تورغا چىقىريپ قويىدۇ.‬ ‫ئۇزۇن ئۆتمەيل ھەرقايسى جايلرديكى بۇ ھەقتىكى بىلىمىى بار كىشىلەردين جاۋاپقا ئىريشىدۇ.ئەمىلىىەتتە سەبى‬ ‫بالىلرل ئەمەس چوڭلىريمىزمۇ ھەر كۈنى ديگۈدەك ئۆزى بىلمەيديغان نۇرغۇنلىغان مەسلىلەرگە دۇچ كىلىدۇ‬ ‫ھەتتا مۇشۇ مەسلىلەر توغريسىدا ئۇزاققا سوزۇلغان تالش-تارتىش،بەس -مۇنازيريلەگە پىتىپ قالىدۇ. بىراق بۇ‬
‫ھەقتە تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىپ باقمىغىنى ئۈچۈن شۇنچە ئۇزاققا سوزۇلغان تالش -تارتىشلىرى كۆپىنچە قىلچە‬ ‫ئەھمىىەتسىز بولۇپ چىقىدۇ. ئۇلر يا كىمدين سوريشىنى بىلەلمەي قالىدۇ.ئەمدى بۇ ئىشلرغا خاتىمە بىريديغان‬ ‫.ۋاقىت يىتىپ كەلدى‬ ‫تور پونكىتى تەسىس قىلغان »دانىشمەن نەسىردين ئەپەندى« گورۇپپىسى مەخسۇس جاۋاب بىريلمىگەن ياكى‬ ‫ئىشەنچلىك جاۋاپ تەلەپ قىلغان سۇئاللرغا دەل ۋاقتىدا ئىشەنچلىك جاۋاب قايتۇريدۇ. بۇ كىشىىلىريمىزنىڭ‬ ‫.ئۇنۋيرسال ساپاسىنى ئۆستۈرۈشتە غايەت زور رول ئوينايدۇ‬ ‫نۇرغۇنلىغان ياشلىريمىز ۋە نوپۇزلۇق ئەربابلر بۇ يەردە ھەرخىل تىمىلر ئۈستىدە ئۆز ئارا مۇلھىزە ئىلىپ‬ ‫باريدۇ.نۇتۇق ئويۇشتۇريدۇ.پۈتكۈل ئۇيغۇرلر ھەرخىل مەسلىلەر ھەققىدە ئۆز-ئارا مۇلھىزە ئىلىپ باراليدۇ ۋە‬ ‫باشقىلرنىڭ مۇلھىزيلىريدين دەل ۋاقتىدا خەۋەردار بولليدۇ. بۇ ئۇيغۇرلر تاريخىدا كۆرۈلۈپ باقمىغان ئىش!كىم‬ ‫بىلىدۇ مۇشۇ يەردە ئىلىپ بىريلغان مۇلھىزيلەر مەلۇم ئۇيغۇر قىرينديشىمىزنىڭ نوبىل مۇكاپاتىغا ئىريشىشىگە‬ ‫!سەۋەپچى بولۇپ قالمدۇ تىخى‬ ‫ئوقۇ-ئۇقىتىش. بۇ تامامەن مۇمكىن بولۇپل قالماستىن ،ھازيىر ئىچكىرى ئۆلكىلەردە خىلىل تىز سۈرئەتتە)3‬ ‫تەرەققى قىلىۋاتىدۇ. بۇنىڭدا ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرس ئۆتۈش جەريانىنىنڭ سىنئالغۇغا لىنتىسىى؛ ئىلىكتىرونلۇق‬ ‫ئوقىتىش ماتىريىالىى؛كىتاپلرنىڭ ئىلكىتاپ نۇسخىسى ...قاتارلىقلرنى تور ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلرغا ئەۋەتىپ‬ ‫بىريلىدۇ.شۇنداقل توردا ئۇلرغا تاپشۇرۇق بىريلىدۇ،ھەتتا ئىمتىھاننىمۇ توردا ئىلىشقا بولىدۇ. بۇنىڭ ھەممىسىنىڭ‬ ‫ئۆزيگە خاس ئارتۇقچىلىق بار.مەسىلەن ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرس ئۆتۈش سىنئالغۇ لىنتىسىدين كۆرۈپ ئۈگىنىشنى‬ ‫ئالساق بۇنىڭدا بىرينچىدين ماكان ۋە زاماننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچريمايدۇ. خالىغان يەردە تۇرۇپ خالىغان ۋاقتىتا‬ ‫داڭلىق ئۇنۋيرسىتىتىلرنىڭ ئوقۇتقۇچىلرى ئۆتكەن دەرسلەرنى ئاڭلىغىلى بولىدۇ؛ئىككىنچىدين قايتىلش‬ ‫مۇمكىنچىلىكى بار. يەنى ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرسىىنى قايتا -قايتا نەچچە قىتىم ئاڭلىغىلى ،بىلەلمىگەن جايلىريدا‬ ‫توختىتىپ قويۇپ تۇرۇپ مۇلھىزە قىلىۋيلىپ ئاندين داۋامىلشتۇرغىلى بولىدۇ. ئەمىلى دەرس ۋاقتىدا بولسا بۇنداق‬ ‫قىلغىلى بولمايدۇ. بۇلر بولۇپمۇ ئالى مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى،ئۆزلۈكىدين ئۈگەنگۈچىلەر ۋە چوڭلرنىڭ‬ ‫.ئۆگىنىشىگە ماس كىلىدۇ‬ ‫تىل ئۈگىنىش. گەرچە بۇمۇ بىر ئوقۇ-ئوقىتىش جەريانى بولسىمۇ تور تىل ئۆگىنىشتە تولىمۇ زور رول)4‬ ‫ئوينىىاليديغانلىقى ئۈچۈن بۇ يەردە ئالھىدە تىلغا ئىلىپ سۆزلەشنى قارار قىلديم. توردا تىل ئۈگىنىشتە‬ ‫:)تۆۋەنديكىدەك قوليلىقلردين بەھريمان بولغىلى بولىدۇ)بۇ يەردە ئىنگىلىز تىلىنى مىسال قىلىپ سۈزلەيمەن‬ ‫چايخانا.ئىنگىلىزچە چايخانا ئارقىلىق ئىغىزچە ۋە يىزيقچىنى ئوخشاشل ياخشى تەرەققى قىلدۇرغىلى بولىدۇ.>1<‬ ‫بۇنىڭدا يۈز تۇرانە كۆرۈشكەنديكى يىتىمسىراش،جىدديلىشىشى،ئۆزيگە ئىشەنچىسى كەم بولۇش ...قاتارلىق‬ ‫پايديسىز كەيپىىاتلردين زور دەريجىدە ساقلنغىلى بولىدۇ. ھەرقانداق ۋاقىتتا شىنجاڭ ھەرقايسى جايلىريديكى‬ ‫تىل-ئۈگەنگۈچىلەر بىلەن ئۆز ئارا ئىنكگىلزچە پاراڭلشقىلى ۋە پىكىر ئالماشتۇرغىلى بولىدۇ. ھەتتا بۇ چايخانىغا‬
‫چەتئەللىكەر ياكى چەتئەلديكى قىرينداشلىريمىزمۇ كىريپ تۇريدۇ.بۇ يەردە يەنە دەرس ،نۇتۇق ،مۇنازيرە‬ ‫ديگەندەكلەرنى ئورۇنلشتۇرغىلىمۇ بولىدۇ؛‬ ‫مەخسۇس مۇنبەر .بۇ يەردە خۇددى ھازيرقى مۇنبەرلەرنىڭ ئىقتىداريدەك ھەرخىل ئىقتىدارلرنى ئىشقا>2<‬ ‫ئاشۇريمىز. قىرينداشلر پايديلىق ئۇچۇرلردين ئۆز-ئارا ئورتاقلىشىدۇ. بىلەلمىگەن مەسلىلەر توغريسىدا مۇلھىزە‬ ‫...ئىلىپ باريدۇ ۋە باشقىلر‬ ‫باشقا قىزيقارلىق ۋاستىلەر . ئويۇن،ناخشا،ھىكايە،ئاۋازلىق ئەسەر،كىنو...قاتارلىقلر ئارقىلىق ئۈگەنگىلى>3<‬ ‫بولىدۇ. بۇ خىل ئۇسۇللرنىڭ موھىمىلىقىنى خىلى بىر مەزگىل تىل ئۈگىنىش جەريانىدا تىل ئۈگىنشىنى‬ ‫زيريكىشلىكلىكىنى بىشىدين كەچۈرگەن تورداشلر تازا ئوبدان بىلىدۇ؛‬ ‫ھەرخىل ئاۋازلىق ۋە سۈرەتلىك ماتىريىاللردين ئۈگىنىش؛>4<‬ ‫توردا ئۆزينىڭ سەۋيىەسىنى سىناش؛>5<‬ ‫بىلىم ئامبىرى. ھەرقايسى ساھەلەر بويىچە بىر غايەت زور بىلىم ئامبىرى قۇريمىز. كىشىلەر ناھايىت ئاسانل ئۆزى)5‬ ‫بىلمەكچى بولغان بىلىملەرگە ئۆيىدين چىقماي تۇرۇپل ئىريشەلەيديغان بولىدۇ.كىشىلىريمىزنىڭ بىلىم سەۋيىەسى‬ ‫.ئۇچقاندەك تەرققى قىلىش باسقۇچىغا كىريدۇ‬ ‫ئىلكىتاب.نەشىر قىلغۇچىلر ۋە ئاپتورلر بىلەن ھەمكارلىشىپ يەنە نۇرغۇنلىغان كىتاپلرنى ئىلكىتاب شەكلىدە)6‬ ‫.ئوتتۇريغا چىقىىريمىز‬ ‫مەن بۇ يەردە يەنىل ئۆزۈمنىڭ نۆۋەتتىكى مائاريپ ھەققىدە ئويلىغانلىريمىنى ئوتتۇريغا قويۇپ ئۆتۈشنى توغرا‬ ‫تاپتىم.مەن كىسىپل ئىىتىمەنكى نۆۋەتتىكى مائاريپ سىستىمىس زاديل ئىسلھات ئىلىپ بارمىسا بولمايديغان‬ ‫سىستىمىلرنىڭ بىرسى. بەلكىم بەزيلەر »سەن ديمىسەڭمۇ بىز بۇنى بىلىمىز.بولمىسا ساپا مائاريپى ديگەن گەپلەر‬ ‫نەدين چىقاتتى« ديىىشى مۇمكىن ئۇلرنىڭ ديگىنى پۈتۈنلەي توغرا.مىنىڭ بۇ يەردە ئوتتۇريغا قويماقچى بولغىنىم‬ ‫خۇددى ئالديديكى داۋالىنىش ھەققىديكى بايانلىريمدا ئوتتۇريغا قويغىنىمدەك» ھەممە ئىشتا ھۆكۈمەتنىڭ قىلىپ‬ ‫بىريشىگە تايىنىۋالماي،كۈتۈپ تۇريۋالماي« ئۆزيمىزنىڭ قولىمىزدين كىلىديغان ئىشلرنى ئۆزيمىز قىلىپ ھەم‬
‫جەمىىەتكە تۆھپە قوشۇش ھەم ئۆزيمىز ئۈچۈن بەخىت ياريتىشتىن ئىبارەت.ئەمىلىىەتتە بۇ ھەم مىنىڭ پۈتكۈل‬ ‫تىمامنىڭ مەركىزى ئىديىسىنىڭ بىرى،بۇ تىمامدا ئوتتۇريغا قويغانلىريمىنىڭ پۇت تىرەپ تۇرالىشىديكى سەۋەبلەرنىڭ‬ ‫بىرى،شۇنداقل بۇ تىمىنى ئوتتۇريغا چىقىريشىمديكى سەۋەبلەرنىڭ بىرى.ھازيرقى مائاريپ سىستىمىسىنى نىمىشقا‬ ‫:چوقۇم ئىسلھ قىلىش كىرەك.ئالدى بىلەن تۆۋەنديكى ريئاللىقلرغا نەزەر سىلىپ باقايلى‬ ‫نۆۋەتتە باشلنغۇچ مەكتەپتىن تارتىپ ئوتتۇرا مەكتەپكىچە ھەتتا ئالى مەكتەپلەرگىچە ئوقۇشى ياخشى ياكى>1<‬ ‫نورمال ئوقۇغۇچىلر ئەڭ كۆپ بولغاندا پۈتۈن ئوقۇغىچلر سانىنىڭ %03 دين ئىشىپ كەتمەيدۇ. يەنى 03 ئادەم‬ ‫بار بىر سىنىپتا ئەڭ كۆپ بولغانديمۇ 9 ئوقۇغۇچىنىڭ ئۆگىنىشى بولىدۇ.قالغان ئوقۇغىچىلر بولسا دەرسكە‬ ‫يىتىشەلمەيدۇ)ئەلۋەتتە ئاز بىر قىسىم تاللنغان سىنىپلر بۇنىڭ سىرتىدا(. باشلنغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپتە بۇنداق‬ ‫بالىلر دەرس ۋاقتىدا چۈشىنەلمىگەنلىكى ئۈچۈن پاراڭ سىلىپ ئولتۇريدۇ،ئويۇن چىقىريدۇ،ياكى باشقا ئىشلرنى‬ ‫قىلىپ دەرس ئىنتىزامىنى بۇزيدۇ. ئىمتىھان ۋاقتىدا بولسا بىر ئاماللرنى قىلىپ كۆچۈريدۇ،بەزى موھىم ئىمتىھانلردا‬ ‫بولسا ئۆزلىرينىڭ نام-ئابرويى،ئوقۇتۇش سۈپىتى كۆرسەتكۈچى،ۋە ھەرخىل مەنپەئەتىگە چىتىلىديغانلىقى ئۈچۈن‬ ‫ھەتتا ئوقۇتقۇچىلر ياكى مەكتەپ ئۆزى قول تىقىپ بۇلرغا بۇنداق كۆچۈرۈش شارائىتىنى ياريتىپ بىريدۇ. ۋاقىت‬ ‫ئۆتكەنسىرى بۇلرنىڭ بىلەلمىگەن دەرسلىرينىڭ مقدارى كۆپىىىدۇ، بۇ دەرسلەر ئۈزلۈكسىزلىككە ئىگە بولغانلىقى‬ ‫ئالدى-كەينى ئۆز-ئارا مۇناسىۋەتلىك بولغالىقى ئۈچۈن بارغانسىرى ھىچنىمىنى بىلەلمەيل قالىدۇ.تولۇقلىۋيلىشىغا‬ ‫كىتىديغان ۋاقىتمۇ كۆپ بولىدۇ.دەرستىن باشقا ئۇلر داۋاملىق ئوقۇتقۇچى ۋە ئائىلىسىدين كەلگەن ئەيىپلەش‬ ‫ۋە»دۆت،كاللىس ئىشلىمەيدۇ،پالنچىدەك)ياكى پالنچىنىڭ بالىسىدەك( بولساڭ بولمامدۇ،ساڭا مەن بولمىسا خەق‬ ‫باللىريغا نىمە بىريپ باقسا شۇنىڭدين ياخشراق بىريپ بىقىۋاتىمەن....« ديگەندەك تىل-ھاقارەتلەر ۋە‬ ‫ئوقۇتقۇچىنىڭ پەرقلىق مۇئامىلىسىگە ئۇچرايديغانلىقى ئۈچۈن بۇ ئۇلرنىڭ پىسىخكىلىق جەھەتتىن نورمال ئۆسۈپ‬ ‫يىتىلىشىگە غايەت زور تەسىر كۆرسىتىدۇ.خىلى كۆپ بىر قىسىم ئاتا-ئانىلر ئالى مەكتەپ ئىمتىھانىغا ئاز قالغان‬ ‫چاغديل مەسلىنىڭ جىدديلىكىنى ھىس قىلىدۇ.ياخشى ئائىلە ئوقۇتقىچىلىرينى تەكلىپ قىلىدۇ. بىراق بۇنىڭ ئۈنۈمى تازا‬ ‫ياخشى بولمايدۇ. مەكتەپتە نەچچە يىلدا ئۈگىنىشكە تىگىشلىك نەرسىنى بۇنداق قىسقا ۋاقىت ئىچىديل تولۇقلپ‬ ‫كەتكىلى بولمايدۇ-دە ئەلۋەتتە. ئەگەر بۇ ئائىلە ئوقۇتقۇچىلىرينىڭ راستىنل مۇشۇنداق ئالھىدە ئىقتىدارى بولغان‬ ‫بولسا مىنىڭچە ھەر قايسى ئەل ھۆكۈمەتلىرى ئەنئەنىۋى مائاريپ تۈزۈمىنى ئەمەلدين قالدۇرۇپ،مۇشۇنداق‬ ‫شەخىسلەرنىڭ )ئاز ديگەنديمۇ ئىقتىسادى ئەھۋالى يار بىريديغانلرنىڭ(ئۆزى ئائىلە ئوقۇتقۇچىسى تەكلىپ قىلىش‬ ‫!تۈزۈمىنى يولغا قويغان بولتتى. چۈنكى بۇ نۇرغۇنلىغان ۋاقىتنى تىجەپ قالىديغان تۇرسا‬ ‫ئالى مەكتەپلەرديكى بۇنداق ئوقۇغۇچىلر بولسا ياكى دەرس ۋاقتىدا ئۇخلپ ئولتۇريدۇ، قىسقا ئۇچۇر‬ ‫يوللىشىدۇ،باشقا كىتاپ ياكى گىزيت ديگەندەك نەرسىلەرنى ئوقۇپ ئولتۇريدۇ.ئىمتىھان ۋاقتىغا كەلگەندە بولسا‬ ‫بەزى چىدامچانراقلىرى ئىمتىھان ئالديديكى بىر نەچچە كۈندە چىداپ ئولتۇرۇپ )ھەتتا كىچە-كىچىلەپ( ئىمتىھاندين‬ ‫ھەر ھالدا 06 نەچچە ئىلىپ ئۆتىدۇ)بىراق بۇنداق ئۈگەنگەن نەرسە ئۇلرنىڭ كاللىسىدا قانچە ئۇزاق‬ ‫تۇرار؟(.بەزيلىرى بولسا مەكتەپنىڭ قاتتىق بەلگىلىمىلىريگە قاريماي ئىمتىھان ۋاقتىدا كۆچۈريدۇ. كۆچۈرۈشكە ئۇستا‬ ‫ياكى تەلىي بارلىرى مۇشۇنداق ئۇسۇل بىلەن ئۆتۈپ كىتىدۇ.بەزى ياۋاش،كۆچۈرۈشنى بىلمەيديغانلىرى بولسا‬
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor
tor

Empfohlen

Tor
TorTor
Torbahanamahasiswa
 
Resume_Mehmud
Resume_MehmudResume_Mehmud
Resume_Mehmudtughchi
 
noruz
noruznoruz
noruztughchi
 
rom1_ug
rom1_ugrom1_ug
rom1_ugtughchi
 
Prayer Profile - Uighur
Prayer Profile - UighurPrayer Profile - Uighur
Prayer Profile - Uighurtughchi
 
ug_ozumge_xitap
ug_ozumge_xitapug_ozumge_xitap
ug_ozumge_xitaptughchi
 
Microsoft Word - mso4F
Microsoft Word - mso4FMicrosoft Word - mso4F
Microsoft Word - mso4Ftughchi
 
hon-TohtiTunyaz
hon-TohtiTunyazhon-TohtiTunyaz
hon-TohtiTunyaztughchi
 

Empfohlen

Tor
TorTor
Torbahanamahasiswa
 
Resume_Mehmud
Resume_MehmudResume_Mehmud
Resume_Mehmudtughchi
 
noruz
noruznoruz
noruztughchi
 
rom1_ug
rom1_ugrom1_ug
rom1_ugtughchi
 
Prayer Profile - Uighur
Prayer Profile - UighurPrayer Profile - Uighur
Prayer Profile - Uighurtughchi
 
ug_ozumge_xitap
ug_ozumge_xitapug_ozumge_xitap
ug_ozumge_xitaptughchi
 
Microsoft Word - mso4F
Microsoft Word - mso4FMicrosoft Word - mso4F
Microsoft Word - mso4Ftughchi
 
hon-TohtiTunyaz
hon-TohtiTunyazhon-TohtiTunyaz
hon-TohtiTunyaztughchi
 
9- oghuz 60-62
9- oghuz 60-629- oghuz 60-62
9- oghuz 60-62tughchi
 
Uyghurs And Nowruz
Uyghurs And NowruzUyghurs And Nowruz
Uyghurs And Nowruztughchi
 
parchilar-ijadiyet
parchilar-ijadiyetparchilar-ijadiyet
parchilar-ijadiyettughchi
 
Ghalip_barat_ark eserliri_1
Ghalip_barat_ark eserliri_1Ghalip_barat_ark eserliri_1
Ghalip_barat_ark eserliri_1tughchi
 
_ghalib ark eserliri
_ghalib ark eserliri_ghalib ark eserliri
_ghalib ark eserliritughchi
 
adil tuniyaz dastanliri
adil tuniyaz dastanliriadil tuniyaz dastanliri
adil tuniyaz dastanliritughchi
 
15句让女生甜到晕的情话_doc
15句让女生甜到晕的情话_doc15句让女生甜到晕的情话_doc
15句让女生甜到晕的情话_doctughchi
 
ug_iman_ajizliqining_sawapliri
ug_iman_ajizliqining_sawapliriug_iman_ajizliqining_sawapliri
ug_iman_ajizliqining_sawapliritughchi
 
en_The_Prohibition_of_Music
en_The_Prohibition_of_Musicen_The_Prohibition_of_Music
en_The_Prohibition_of_Musictughchi
 
beller
bellerbeller
bellertughchi
 
tb51pisk
tb51pisktb51pisk
tb51pisktughchi
 
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlar
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlarug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlar
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlartughchi
 
Bir_Oqung
Bir_OqungBir_Oqung
Bir_Oqungtughchi
 
men bir dixqan
men bir dixqanmen bir dixqan
men bir dixqantughchi
 
6- marsh tallanmilar 31-39 bet
6- marsh tallanmilar 31-39 bet6- marsh tallanmilar 31-39 bet
6- marsh tallanmilar 31-39 bettughchi
 
iltija-ijadiyet
iltija-ijadiyetiltija-ijadiyet
iltija-ijadiyettughchi
 
Profile-Uyghur_000
Profile-Uyghur_000Profile-Uyghur_000
Profile-Uyghur_000tughchi
 
murat nasirow
murat nasirow murat nasirow
murat nasirow tughchi
 
ug_islamda_ayallar_ning_orni
ug_islamda_ayallar_ning_orniug_islamda_ayallar_ning_orni
ug_islamda_ayallar_ning_ornitughchi
 
rubaeilar-ijadiyet
rubaeilar-ijadiyetrubaeilar-ijadiyet
rubaeilar-ijadiyettughchi
 

Weitere ähnliche Inhalte

Mehr von tughchi

9- oghuz 60-62
9- oghuz 60-629- oghuz 60-62
9- oghuz 60-62tughchi
 
Uyghurs And Nowruz
Uyghurs And NowruzUyghurs And Nowruz
Uyghurs And Nowruztughchi
 
parchilar-ijadiyet
parchilar-ijadiyetparchilar-ijadiyet
parchilar-ijadiyettughchi
 
Ghalip_barat_ark eserliri_1
Ghalip_barat_ark eserliri_1Ghalip_barat_ark eserliri_1
Ghalip_barat_ark eserliri_1tughchi
 
_ghalib ark eserliri
_ghalib ark eserliri_ghalib ark eserliri
_ghalib ark eserliritughchi
 
adil tuniyaz dastanliri
adil tuniyaz dastanliriadil tuniyaz dastanliri
adil tuniyaz dastanliritughchi
 
15句让女生甜到晕的情话_doc
15句让女生甜到晕的情话_doc15句让女生甜到晕的情话_doc
15句让女生甜到晕的情话_doctughchi
 
ug_iman_ajizliqining_sawapliri
ug_iman_ajizliqining_sawapliriug_iman_ajizliqining_sawapliri
ug_iman_ajizliqining_sawapliritughchi
 
en_The_Prohibition_of_Music
en_The_Prohibition_of_Musicen_The_Prohibition_of_Music
en_The_Prohibition_of_Musictughchi
 
tb51pisk
tb51pisktb51pisk
tb51pisktughchi
 
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlar
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlarug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlar
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlartughchi
 
Bir_Oqung
Bir_OqungBir_Oqung
Bir_Oqungtughchi
 
men bir dixqan
men bir dixqanmen bir dixqan
men bir dixqantughchi
 
6- marsh tallanmilar 31-39 bet
6- marsh tallanmilar 31-39 bet6- marsh tallanmilar 31-39 bet
6- marsh tallanmilar 31-39 bettughchi
 
iltija-ijadiyet
iltija-ijadiyetiltija-ijadiyet
iltija-ijadiyettughchi
 
Profile-Uyghur_000
Profile-Uyghur_000Profile-Uyghur_000
Profile-Uyghur_000tughchi
 
murat nasirow
murat nasirow murat nasirow
murat nasirow tughchi
 
ug_islamda_ayallar_ning_orni
ug_islamda_ayallar_ning_orniug_islamda_ayallar_ning_orni
ug_islamda_ayallar_ning_ornitughchi
 
rubaeilar-ijadiyet
rubaeilar-ijadiyetrubaeilar-ijadiyet
rubaeilar-ijadiyettughchi
 

Mehr von tughchi (20)

9- oghuz 60-62
9- oghuz 60-629- oghuz 60-62
9- oghuz 60-62
 
Uyghurs And Nowruz
Uyghurs And NowruzUyghurs And Nowruz
Uyghurs And Nowruz
 
parchilar-ijadiyet
parchilar-ijadiyetparchilar-ijadiyet
parchilar-ijadiyet
 
Ghalip_barat_ark eserliri_1
Ghalip_barat_ark eserliri_1Ghalip_barat_ark eserliri_1
Ghalip_barat_ark eserliri_1
 
_ghalib ark eserliri
_ghalib ark eserliri_ghalib ark eserliri
_ghalib ark eserliri
 
adil tuniyaz dastanliri
adil tuniyaz dastanliriadil tuniyaz dastanliri
adil tuniyaz dastanliri
 
15句让女生甜到晕的情话_doc
15句让女生甜到晕的情话_doc15句让女生甜到晕的情话_doc
15句让女生甜到晕的情话_doc
 
ug_iman_ajizliqining_sawapliri
ug_iman_ajizliqining_sawapliriug_iman_ajizliqining_sawapliri
ug_iman_ajizliqining_sawapliri
 
en_The_Prohibition_of_Music
en_The_Prohibition_of_Musicen_The_Prohibition_of_Music
en_The_Prohibition_of_Music
 
beller
bellerbeller
beller
 
tb51pisk
tb51pisktb51pisk
tb51pisk
 
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlar
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlarug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlar
ug_quran_sunnette_maxtalghan_ilimlar
 
Bir_Oqung
Bir_OqungBir_Oqung
Bir_Oqung
 
men bir dixqan
men bir dixqanmen bir dixqan
men bir dixqan
 
6- marsh tallanmilar 31-39 bet
6- marsh tallanmilar 31-39 bet6- marsh tallanmilar 31-39 bet
6- marsh tallanmilar 31-39 bet
 
iltija-ijadiyet
iltija-ijadiyetiltija-ijadiyet
iltija-ijadiyet
 
Profile-Uyghur_000
Profile-Uyghur_000Profile-Uyghur_000
Profile-Uyghur_000
 
murat nasirow
murat nasirow murat nasirow
murat nasirow
 
ug_islamda_ayallar_ning_orni
ug_islamda_ayallar_ning_orniug_islamda_ayallar_ning_orni
ug_islamda_ayallar_ning_orni
 
rubaeilar-ijadiyet
rubaeilar-ijadiyetrubaeilar-ijadiyet
rubaeilar-ijadiyet
 

tor

  • 1. ‫غايەت زور چوڭ تىپتىكى ئىنترينىت ئۇچۇر پونكىتى قۇرۇش توغريسىديكى تەسەۋۋۇر پىلنى ۋە 01749001‬ ‫)ئارزۇ )1‬ ‫:ئەسسالمۇ ئەلەيكۇم ئەزيز قىرينداشلر‬ ‫ئالدى بىلەن ھەممىڭلرنىڭ قۇربان ھىىىتىنىڭ خۇشال-خۇرام ئۆتۈشىنى تىلەيمەن ھەمدە ئالدين قۇربان ھىىىتلىق‬ ‫.سالم يولليمەن‬ ‫بۇ تىما ھەققىدە ئويلىنىپ كىلىۋاتقىلى ناھايىتى ئۇزۇن بولدى.بۈگۈن بۇ تىمىنى بىرينچى قىسمىنى يوللشقا‬ ‫مۇۋەپپەق بوپتىمەن.راستىمنى ديسەم تولىمۇ جىدديلىشىۋاتىمەن.چۈنكى بۇ ناھايىتى چوڭ ۋە مەسئۇلىىتى ئىغىر‬ ‫بىر تىما.بىراق ئىچىمدە كۆيۈۋاتقان بىر ئوت مىنى يەنىل داديللىق بىلەن بۇ تىمىنى يوللۋيريشقا دەۋەت قىلىپ‬ ‫كەلدى. مىللىتىمىزنى چىن ديلىدين قىزغىن سۆيىديغان ،مىللىتىمىزنىڭ كەلگۈسى ۋە ئىستىقبالىغا ھەر ۋاقىت كۆڭۈل‬ ‫بۆلىديغان بارلىق قىرينداشلرنىڭ قىممەتلىك ۋاقتىنى چىقىريپ بۇ تىمىنى سەۋيرچانلىق بىلەن تولۇق كۆرۈپ‬ ‫چىقىشىنى،ھەمدە ئىجابى پىكىرلىرينى ئايىماسلىقىنى چىن ديلىمدين ئۈمىد قىلىمەن.ئەگەر بۇ تىمام ئارقىلىق كىشىلەر‬ ‫ئازتول تەربىىەگە ئىگە بولسا ،مەن قىلغان خىزمىتىمدين تولىمۇ رازى بولغان بولتتىم‬ ‫تمامنىڭ ماۋزۇسىدينمۇ ئىنىق كۈرۈنۈپ تۇرۇپتىكى مەن بۇ تىمامدا غايەت زور بىر ئۇيغۇرچە تور پونكىتى شىركىتى‬ ‫قۇرۇپ چىقىش توغريسىديكى تەسەۋۋۇر پىلنىنى ئوتتۇريغا قويماقچى.بەلكىم بەزيلەر »بۇنىڭ يىڭى ديگىدەك‬ ‫ياكى ھەيران قالغۇدەك نىرى بار؟ بۇنى ھەرقانداق ئادەم ئويلپ چىقاليدۇ« دەپ ئويلىشى مۇمكىن.ئۇلرنىڭ‬ ‫گىپىمۇ توغرا.يىقىنقى يىللردين بىرى ئۇيغۇر تورچىىلىق ۋە كومپىىوتىر ساھەسىديكى پىشۋالر ۋە ئەزيمەتلەر‬ ‫ئۆزينىڭ ئۈن-تىنسىز تىريشچانلىقى ئارقىلىق ئۇيغۇر تورچىلىق ئىشلىرى ئۈچۈن غايەت زور تۆھپىلەرنى قوشتى ۋە‬ ‫ئاريمىزديكى بۇ ساھەديكى بوشلۇقلرنى خىلىل زور دەريجىدە تولۇقلپ بۇ ساھەديكى يول باشچىلرغا‬ ‫ئايلندى)ئادديسى ئەگەر ئۇلرنىڭ بۇ ئۇلۇغ خىزمىتى بولمىغان بولسا مىنىڭ بۇ يەردە ئولتۇرۇپ بۇ تىمامنى ئانا تىلدا‬ ‫بىمالل يوللىىالىشىممۇ مۇمكىن ئەمەس ئىدى(.مىنىڭ بۇ يەردە ئوتتۇريغا قويماقچى بولغىنىم مۇشۇ ئۇستازلرنىڭ‬ ‫. نەتىجىسى ئاساسىدا سەكرەش خاراكتىريديكى بىر قىتىملىق تىخنىكا يىڭىلىنىشى‬ ‫:مەن بۇ تىمامنى تۆۋەنديكىدەك 5 قىسىمغا بۆلۈپ ئوتتۇريغا قويماقچى‬ ‫.مۇقەدديمە__ بۇ قىسىمدا مەن پۈتكۈل تىمامنىڭ تۈزۈلىشى ۋە قىسقىچە مەزمۇنىنى ئوتتىريغا قويىمەن-1‬ ‫غايەت زور تور پونكىتى شىركىتى قۇرۇشنىڭ زۆرۈرلىكى__ بۇ قىسىمدا مەن »ئىنتىرنىت تورى ۋە تور پونكىتى-2‬ ‫ئارقىلىق نىمە ئىشلرنى قىلغىلى بولىدۇ؟چەتئەللىكلەر ياكى ئىلىمىزديكى كىشىلەر ئىنتىرنىت توريدين)بولۇپمۇ خەنزۇ‬ ‫يىزيقىديكى تور پونكىتلىريدين ( قانداق پايديلىنىۋاتىدۇ؟نىمە ئۈچۈن ئۇيغۇر تورچىلىقى نىسبەتەن ئارقىدا قالدى؟‬ ‫ئەگەر بىز مۇشۇنداق غايەت زور تىپتىكى تور پونكىتى قۇرۇپ چىقىديغان بولساق ،ئۇيغۇر جەمىىتىگە قانداق‬ ‫ئۆزگىريشلەر ئىلىپ كىلەلەيمىز؟ خەلقىمىزنىڭ جۇغراپىىلىك ئولتۇراقلىشىش ئالھىديلىكى ۋە رايونىمىزنىڭ ئالھىدە‬
  • 2. ‫ئەھۋالىغا ئاساسەن ئىنتىرنىت توريدين يەنە قانداق ئالھىدە پايديلىنىش مۇمكىن؟ نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر جەمىىتىنىڭ‬ ‫ئىجتىمائى ،ئىقتىساديي شارائىتى ۋە خەلقنىڭ ئاڭ ۋە تۇرمۇش سەۋيىەسى مۇشۇنداق تور بىتى قۇرۇپ چىقىشقا‬ ‫يار بىرەمدۇ؟ كومپىىوتىر ۋە ئىنتىرنىت تورينى خەلقىمىز ئاريسىدا ئومۇملشتۇرۇشتا ئۇچرايديغان تىخنىكىلىق‬ ‫قىىىنچىلىقلر زادى قانچىلىك؟ بۇنداق تور پونكىتى قۇرۇشتا كومپىوتىرنىڭ باشقا ساھەلىرينىڭ قانداق چەكلىشىگە‬ ‫ئۇچرايمىز ۋە قانداق ھەل قىلىش كىرەك؟...«ديگەندەك سۇئاللرغا قاريتا چامىمنڭ يىتىشىچە ئۆزۈمنىڭ‬ ‫.ئىزدينىشلىرينى ئوتتۇريغا قويىمەن‬ ‫غايەت زور تور پونكىتى شىركىتىنىڭ تۈزيلىشى__ بۇ قىسىمدا مەن»غايەت زور تىپتىكى تور پونكىتى شىركىتىنىڭ-3‬ ‫5 چوڭ تۈزگۈچى قىسىملىرى،ھەر بىر قىسمىنىڭ يۈريشىش ئۇسۇلى،ئىقتىسادى قىممەت ياريتىش ئۇسۇلى،‬ ‫غايەت زور تور پونكىتى شىركىتى قۇرۇشنىڭ قەدەم باسقۇچلىرى ،خەلقىمىزنى يىڭىچە موھىت ۋە ياشاش‬ ‫.ئۇسۇلىغا كۆندۈرۈش...«قاتارلىق مەسلىلەر ھەققىديكى ئۆزۈمنىڭ ئىزدينىشلىرينى ئوتتۇريغا قويىمەن‬ ‫مەبلەغنىڭ كىلىش مەنبەس ۋە پايدينىڭ بۆلىنىشى__ بۇ قىسمدا مەن» بۇنداق غايەت زور تىپتىكى تور پونكىتى-4‬ ‫شىركىتى قۇرۇش ئۈچۈن كىتىديغان مەبلەغ ۋە بۇنىڭ كىلىش مەنبەسى،بۇ شىركەت ئارقىلىق ياريتىلغان پايدينىڭ‬ ‫.تەقسىم قىلىنىش ئۇسۇلى...« قاتارلىق مەسلىلەر ھەققىدە ئۆزۈمنىڭ ئىزدينىشلىرينى ئوتتۇريغا قويىمەن‬ ‫ئاخىرقى سۆز__ بۇ قىسىمدا مەن »بۇ تىمىنى ئوتتۇريغا چىقىريشتىكى مەقسىتىم،بەزيبىر ئىجتىمائي مەسلىلەر-5‬ ‫.ھەققىديكى كۆز قاراش ۋە مەيدانىم...« قاتارلىق مەسلىلەر ھەققىدە توختىلىمەن‬ ‫ئۇيغۇرچە خەت بىسىش سۈرئىتىمنىڭ تازا تىز بولماسلىقى سەۋەبىدين بۈگۈن مۇشۇ يەرگىچە يازاي .ئەگەر تىمامدا‬ ‫.بەزيبىر ئىمل خاتالىقلىرى كۆرۈلگەن بولسا تورداشلنىڭ ئەپۇ قىلىشىنى تۆۋەنچىلىك بىلەن سورايمەن‬ ‫)غايەت زور تور پونكىتى قۇرۇشنىڭ زۆرۈرلىكى)1-2‬ ‫)توردين ئۈنۈملۈك پايديلىنىش ۋە ئىنتىرنىت تورنىڭ ئەھمىىتى )2‬ ‫ئەمدى مەن »ئەگەر بىزنىڭ ئۇيغۇر جەمىىتىمىزدە راستىنل شۇنداق بىر غايەت زور تىپتىكى ئۇنۋيرسال تور بىتى‬ ‫بولغان بولسا بىزنىڭ تۇرمۇشىمىزدا قانداق ماھىىەت خاراكىتىرلىك ئۆزگىريشلەرنى ئىلىپ كەلگەن بولتتى؟« ديگەن‬ ‫.مەسلە توغريسىدا توختىلىمەن‬ ‫)كىسەللىك ۋە داۋالىنىش)بولۇپمۇ ياشانغانلرنىڭ.1‬ ‫ئاۋۋال بىز ھازيرقى جەمىىتىمىزديكى كىسەل بولۇپ قىلىش ۋە داۋالىنىشنىڭ پۈتكۈل جەريانىغا قاراپ باقايلى‬
  • 3. ‫---ھەممىمىزگە ئايانكى ئادەم يىشىنىڭ چوڭىىىشىغا ئەگىشىپ ئىممونىت كۈچى ئاجىزلىشىشقا باشليدۇ.ھەرقايسى‬ ‫ئەزالىرينىڭمۇ ئىقتىدارى بارا بارا ئاجىزلىشىشقا باشليدۇ.بەزى ئەزالىريدين بولسا چوڭراق چاتاق كۆرۈلىدۇ.مۇشۇ‬ ‫ئەھۋاللرنىڭ ھەممىسى چوڭلردا كىسەل پەيدا بولۇشنى كەلتۈرۈپ چىقىريدۇ.ئاريمىزديكى كۆپچىلىكىمىزنىڭ ئاتا-‬ ‫ئانىسى بار.بۇنداق ئەھۋاللرغا كۆپىنچىمىز يولۇقۇپ باققان.مەلۇم كىسەللىك ئەھۋالى كۆرۈلگەندين كىىىن بىزنىڭ‬ ‫قىلىديغان ئىشىمىز ئادەتتە مۇنداق بولىدۇ---بىر نەچچە كۈن ساقلپ باقىمىز،ئاغريق ياكى كىسەللىك ئەھۋالىدا‬ ‫ياخشىلىنىش بولمايدۇ،دوختۇرخانىغا باريمىز،دورا ياكى ئوكۇل بىلەن داۋالىنىمىز.تەلىىىمىز بولسا مۇشۇ بىر قىتىملىق‬ ‫داۋالىنىش بىلەن سەللىمازا ساقىىىپ كىتىمىز.بىراق بۇنداق تەلەيلىكەر زادى قانچىلىك باردۇ؟ مىنىڭ كۆزيتىشىمچە‬ ‫ئەكسىچە ئەھۋالغا يولۇقىديغانلر ناھايتى كۆپ.يەنى نۇرغۇن قىتىم داۋالىنىپمۇ كىسىلىدە ياخشىلىنش بولمايدۇ.‬ ‫كىشىلەردين ئاڭلىغان كونىلىقلرنى،تىلىۋيزۇر ئىلنلىريدا كۆرگەن دوريلرنى ۋە باشقىلرنى ئىشلىتىپ باقىدۇ.بىراق‬ ‫بۇلرنىڭ كۆپىنچىسى ئالدامچى ،ئۈنۈمسىز بولۇپ چىقىدۇ.بەزيلىرى ھەتتا ئەكىس تەسىر بىريپ»چاپىقىنى‬ ‫.ئوڭليمەن دەپ جىتتاق قىلىپ قويۇپتۇ«ديگەندەك باشقا كىسەللىكلەرنىڭ پەيدا بولۇشىغا سەۋەپچى بولىدۇ‬ ‫مۇشۇنداق ئۇزۇن مەزگىللىك كىسەللىك ئەھۋالىنى تارتقۇچىلر دوختۇرخانىغا بىريشنىڭ ئالديدا دوختۇرغا دەيديغان‬ ‫گەپلىىرينى تازا تولۇق تەيىارليدۇ،تارتقان ئاغريق ياكى كىسەللىك ئازابلىرينى تازا بىر ديۋالماقچى بولىدۇ.ھەممە‬ ‫كىسەللىك ئەھۋالىنى تولۇق ئىىتىپ دوختۇرنىڭ توغرا ديئاگنوز قويىشىغا قوليلىق ياريتىپ بەرمەكچى بولىدۇ.بىراق‬ ‫ئەمىلىىەتتىچۇ؟ ھىلىقى ئۇ كۆرۈنمەكچى بولغان دوختۇر بىر داڭلىق پروپپىسور بولۇپ ئۇنىڭ نۇمۇرينى ئىلىشمۇ بىر‬ ‫قىىىن گەپ.مىڭ تەستە قىىنىلىپ نۇمۇرينى ئالغاندين كىىىن ئۆزينىڭ نۆۋيتى كەلگەندە ھىلىقى داڭلىق پروپپىسورنىڭ‬ ‫كەيپىىاتى ياخشى بولسىغۇ ئەستايىديل كۆرۈپ قويىدۇ.بىراق ئەھۋال كۆپىنچە بۇنداق بولمايدۇ.بۇلرنىڭ ھالى‬ ‫ئۈستۈن،ياكى ئاچچىقى يامان،سەۋريچان ئەمەس،بىمارلرنى گەپ قىلغىلى قويمايديغان چىقىدۇ.ھىلىقى بىچارە‬ ‫بىمارلر بولسا خۇددى جىنايەتچىدەك ئۇنىڭ قوپال گەپلىرينى ئاڭلپ تۇرسىمۇ ئۇنىڭ ئاچچىغىنى كەلتۈرۈپ قويۇپ‬ ‫ئۆزينىڭ داۋالىنىشىغا دەخلى يىتىشىدين ئەنسىرەپ چىرايىدين كۈلكە ياغدۇرۇپ ھەدەپ خوشامەت قىلىدۇ،‬ ‫سوريماقچى بولغان نۇرغۇن گەپلىرينى سوريىالمايدۇ.ھىلىقى پىروپپىسور بولسا يەنە كۆرۈشكە تىگىشلىك نۇرغۇن‬ ‫بىمارلر ساقلپ تۇرغانلىقى ئۈچۈن،گەپنى قىسقارتىپ دەرھال ھەرخىل تەكشۈرۈش قەغەزلىرينى يىزيۋيتىدۇ.ئۇ‬ ‫يەردە يەنە ئۆچرەتتە تۇرۇپ تەكشۈرتۈپ چىققاندين كىىىن بۇ دوختۇرنىڭ ئىشتىن چۈشىديغان ۋاختى بولۇپ‬ ‫كىتىدۇ.بۇ چاغدا ياكى بۇ دوختۇرنىڭ كىلەركى قىتىملىق كىسەل كۆريديغان كۈنىگىچە ساقلش كىرەك،ياكى ئۇنى‬ ‫كىسەلخانىدين ئىزدەش كىرەك،ياكى باشقا بىر دوختۇرغا كۆرسىتىش كىرەك.كىىىنكى ئىككىل خىل ئەھۋالدا بىمار‬ ‫خۇددى دوختۇر ئۆزيگە ياخشىلىق قىلىپ،ئەسلىدە قىلمىسىمۇ بولىديغان ئىشىنى قىلىپ بىريۋاتقاندەك،ئۇلرنىڭ‬ ‫ۋاقتىنى ئىگەللىۋيلىپ بارغاندەك ھىس قىلغانلىقى ئۈچۈن،يەنىل نۇرغۇن گەپلەرنى سوريىالماي قالىدۇ)ئەلۋەتتە‬ ‫.)مىنىڭ بۇ بايانىم بىر قىسىم مەسئۇلىىەتچان،سەۋريچان،پىداكار ،ئەل سۆيەر دوختۇرلىريمىىزغا توغرا كەلمەيدۇ‬ ‫داۋالنماي ديسە كىسەللىك ئازابىنىڭ دەردى،شۇنىڭ بىلەن بىمارلر ئاڭلىغان،تىلىۋۇزۇردا ئىلنىنى كۆرگەن ھەرخىل‬ ‫دوريلرنى ئىشلىتىپ باقىدۇ.بۇلرنىڭ كۆپىنچىسى ساختا،ئۈنۈمسىز،ئالدامچى بولۇپ چىقىدۇ.ئىنىقكى بۇ نۇرغۇنلىغان‬ ‫ئىقتىسادقا،ۋاقىتقا تىخىمۇ موھىمى خەلقنىڭ ساغلملىقىغا زيىان ئىلىپ كىلىدۇ.بىزدە »ساغلم تەندە ساغلم‬ ‫ئەقىل« ديگەن گەپ بار.مىنىڭچە بۇ خەلقنىڭ بىۋاستە مەنپەئەتىگە،مىللەتنىڭ ئومومى ساپاسىغا چىتىلىديغان چوڭ‬
  • 4. ‫.بىر مەسلە‬ ‫بۇنداق ديسەم بەزيلەر »بۇ سەن بىزنىڭ قولىمىزدين كىلىديغان ئىشلر ئەمەس.ئەگەر بۇ مەسلىلەرنى بىز ھەل‬ ‫قىللىساق ھۆكۈمەت نىمە ئىش قىلىدۇ؟ ھۆكۈمەت بۇنداق ئىشلرنى توسۇش ئۈچۈن نۇرغۇن چاريلەرنى‬ ‫قوللندى،ھەم قوللىنىۋاتىدۇ،بۇ مەسلىلەرنى ھەل قىلىش ئۇنچىۋيل ئاسان ئەمەس«ديىىشى مۇمكىن.يەنە بەزيلەر‬ ‫بولسا »ھۆكۈمەتنىڭ بۇ مەسلىلەرگە قوللنغان تەدبىرلىرينى يىتەرلىك بولمىدى دەپ قاراپ« ھۆكۈمەتتىن‬ ‫ئاغرينىشى مۇمكىن. بىراق مەن بۇ ئىككى خىل قاراشىنىڭ ھەر ئىككىسىگە قوشۇلمايمەن. ھەممىمىزگە ئايانكى‬ ‫جەمىىەت ديگەن بىر ئىنتايىن مۇرەككەپ ئىجتىمائى قۇرۇلما،مۇشۇنداق مۇرەككەپ قۇرۇلمىنى تەرتىپلىك تۇتۇپ‬ ‫تۇرۇش ۋە پىلن بويىچە تەرەققى قىلدۇرۇش ئۈچۈن ھۆكىمەتنىڭ قىلىشقا تىگىشلىك ئىشلىرى ناھايىتى كۆپ‬ ‫بولىدۇ.ئەگەر بىز ھەممە جەھەتتە ھۆكۈمەتكە تايىنىۋالىديغان بولساق،بۇ ئىشلرنىڭ ھەل بولىشى ئۈچۈن‬ ‫ناھايىتى ئۇزاق ۋاقىت كىتىدۇ.چۈنكى مەلۇم بىر مەزگىلدە موھىم ۋە جىددى بىرينچى ئورۇنغا قويۇپ بىجىريشكە‬ ‫تىگىشلىك خىزمەت ،شۇنداقل نىسبەتەن موھىم بولمىغان ئىشلر بولىدۇ.ھۆكۈمەت ئىنىقل موھىم ئىشلرنى‬ ‫دەسلەپتە، نىسبەتەن موھىم ئەمەس ئىشلرنى ئىككىنچى ئورۇنغا قويۇپ قىلىدۇ. ئەگەر بىز مۇشۇنداق‬ ‫تايىنىۋيلىش،كۈتۈپ تۇرۇش پوزيتسىىەسى تۇتساق ھۆكۈمەتنىڭ كۈن تەرتىپىديكى مۇشۇ مەسلىلەرنى ھەل قىلىش‬ ‫ۋاقتىنىڭ كىلىشىنى كۈتۈشىمىزگە توغرا كىلىدۇ.بىراق بۇ قاچان؟بەلكىم بىز بۇ ئۆمريمىزدە كۆرەلمەسلىكىمىز‬ ‫مۇمىكن.بۇ ئەھۋال كۆپىنچە نارازيلىق ۋە ئاغرينىشنى كەلتۈرۈپ چىقىريدۇ.شۇڭا مىنىڭ ديمەكچى بولغىنىم‬ ‫ھەرگىزمۇ قانداقتۇر »ھۆكىمەتنىڭ ئورنىنى ئىلىش بولماستىن « بەلكى كۈتۈپ تۇرۇش، تايىنىۋيلىش ئىديىسىنى‬ ‫تاشلىۋيتىپ،قولىمىزدين كىلىديغان مەسلىلەرنى ئۆزيمىز ھەل قىلىش ۋە شۇ ئارقىلىق ھۆكۈمەتنىڭ پايديلىق‬ ‫.تولۇقلنمىسىغا ئايلىنىش‬ ‫بەزيلەر مۇنداق ديىىشى مۇمكىن»بۇ ديگەنىلىريڭنىڭغۇ ئاساسى بار.بىراق بۇلرنىڭ ئىنتىرنىت تورى بىلەن نىمە‬ ‫مۇناسىۋيتى بار؟‬ ‫ئالدى بىلەن بىز ھازير خەنزۇچە سەۋيىەسى ناھايىتى ياخشى،شۇنداقل ئىنتىرنىت توريدين ناھايىتى ياخشى‬ ‫:پايديلىنىپ كىلىۋاتقان بىرەيلەننىڭ كىسەل بولۇپ قالسا قانداق قىلىغانلىقىغا قاراپ باقايلى‬ ‫بۇ كىشى مەلۇم بىر كىسەللىك ئازابىنى تارتقىلى خىلى ئۇزۇن بولدۇ،ئۇ ھازير قەتئى نىەتكە كىلىپ ئەڭ ئاز چىقىم‬ ‫.بىلەن،ئەڭ تىز سۈرئەتتە بۇ كىسەللىك ئازابىدين قۇتۇلماقچى بولدى‬ ‫شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئالدى بىلەن >بەيدۇ< تور بىكىتىگە چىقىپ ئۆزينىڭ كىسىلىنىڭ كىسىلىنىڭ ئىسمىنى كىرگۈزدى.‬ ‫سىكۇنت ئۆتمەيل بۇ ھەقتىكى مىلىونلىغان تور بەتلىرى تىزيلىپ چىقتى.ئۇ بۇنىڭ ئاريسىديكى >بەيدۇ‬ ‫ئىنسكىلوپىديىسى< )ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش تور بىتىدين( ئۆزينىڭ كىسىلىگە ئائىت ئەڭ ئاساسى ۋە موھىم‬ ‫ئۇچۇرلرغا )بۇ خىل كىسەلنىڭ پەيدا بولۇش سەۋەبى. كىسەللەرنىڭ ئىگەللەيديغان پىرسەنتى،خەتەرلىكلىك‬ ‫دەريجىسى ،كىسەللىك پىرينسىپى،جۇڭگو ۋە چەتئەللەرديكى داۋالش ئۇسۇلى،پەرھىز قىلىشقا تىگىشلىك‬ ‫ئىشلر...ديگەندەك( ئىگە بولدى. ئارقىدين ئۇ دوختۇرخانىلرغا باردى،تەكشۈرتۈش ئىلىپ باردى.دوختۇرلر ئۇنىڭغا‬ ‫دورا يىزيپ بەردى،ئۇ يەنە تونۈش بىلىشلىريدين ھەرخىل دورا ئۇچۇرلىريغا ئىگە بولدى،تىلىۋيزۇردا مۇناسىۋەتلىك‬ ‫دورا ئىلنىلىرينى كۆردى،توردين ھەرخىل دورا ئۇچۇرلىريغا ئىگە بولدى. بىراق بۇ ئۇلرنىڭ زادى قايسىسى راست ،‬
  • 5. ‫ئىشەنچىلىك قايسىسىنىڭ يالغانلىقىنى بىلەلمىدى.چۈنكى ئۇ بىلەتتىكى بەزى دوريلرنىڭ ئىلنىلىرى ناھايىتى‬ ‫ئاشۇرۇپ كۆپتۈريۋيتىدۇ. بەزيسى تىخى باشقا ئۆلكىلەردە ئىلنى چەكلەنگەن دوريلر.ئەگەر ئۇ قاريغۇلرچە‬ ‫خالىغان بىرينى ئىلىپ ئىشلەتسە ھەم ۋاختىغا،ھەم پۇلىغا زيىان بولىدۇ،كىسىلىنڭ ساقىىىشىمۇ ئارقىغا سۈرۈلۈپ‬ ‫كىتىدۇ.»كۆتۈرەلمىسەڭ ساڭگىلىتىۋال« ديگەندەك يىڭى كىسەللەرنى تىپىۋيلىشى مۇمىكىن. شۇنداقل ئۇنىڭ تىببى‬ ‫داۋالش تىخنىكىسى ۋە دوريلرنىڭ ئۈنۈمىگە بولغان ئۆزينىڭ كىسىلىنىڭ ساقىىىشىغا بولغان ئىشەنچىسىمۇ‬ ‫تۆۋەنلەپ كىتىدۇ.شۇڭا ئۇ ئىھتىىاتچانراق بولۇپ ئازراق ۋاقىت ۋە ئىقتىساد سەرپ قىلىپ بۇ ھەقتە كۆپرەك‬ ‫ئىزدينىشكە رازى.چۈنكى ئۇ »كىىىنكى پۇشمان،ئۆزۈڭگە دۈشمەن« ديگەندەك كۈنگە قىلىشنى خالىمايدۇ. ئۇ بۇ‬ ‫دوريلر ھەققىديكى ئۇچۇرلرنى يەنە>بەيدۇ<غا كىرگۈزدى. ئۇ ئىزدەپ تاپقان بەزى ئۇچۇرلر ئۇنى راستىنل‬ ‫ھەيران قالدۇردى.يا پانا! ئۇ ھىلىقى ئىلنىنى ئاڭلىغاندين كىىىن خۇددى كىسىلى ئەتىسىل ياخشى بولۇپ‬ ‫كىتىديغاندەك ھىس قىلىپ دەرھا سىتىۋيلىشنى قارار قىىلغان دورا ئەسلىدە باشقا نۇرغۇن ئۆلكىلەردە كۆپتۈرۈپ‬ ‫ئىلن بەرگەنلىكى ئۈچۈن ئىلن چەكلەنگەن دورا ئىكەن ئەمەسمۇ! ئۇ يەنە توردين ئۆزيگە ئوخشاش كىسەلگە‬ ‫گىريپتار بولغان بىمارلر سوريغان،ئۆزى دەل بىلمەكچە بولغان سۇئاللرنى ۋە بۇلرغا بىريلگەن جاۋاپلرنى‬ ‫كۆرۈپ ،كۆڭلىديكى نۇرغۈن تۈگۈنلەر يىشىلدى.يەنە بەزى سۇئاللر بولسا ئوتتىۇريغا قويۇلمىغان ئىدى.ئۇ يىزيپ‬ ‫ئىۋەتىپ قويدى.ئۇنىڭغا ئايانكى كۆپ ئۆتمەي بۇ ھەقتە تەجريبىس بار كىشىلەر ياكى كەسپىي كىشىلەر جاۋاپ‬ ‫قالدۇريدۇ.ئەلۋەتتە بەزى دورا سوديگەرلىرى ياكى ۋاستىچىلىريمۇ بۇنىڭدين پايديلىنىپ يالغان ئۇچۇر ۋە ئىلن‬ ‫....)خاراكتىىريديكى ئۇچۇرلرنىمۇ ئەۋەتىدۇ) بۇ مەسلىىنى قانداق ھەل قىلىش توغريسىدا كىىىنرەك توختىلىمەن‬ ‫ئۇ تورديكى بىلىملەر ۋە قايتقان جاۋاپلر ، ئۆزيگە ئوخشاش كىسەلگە گىريپتار بولغان كىسەللەرنىڭ...‬ ‫تەجريبىسى ،تورديكى نەق مەيداندين بىريلگەن مەسلىھەت،ئۇچۇرلر،بىلىملەر ئارقىلىق ئۆزينىڭ كىسىلى ۋە‬ ‫داۋالش ئۇسۇلىغا قاريتا بىر قەدەر مۇكەممەل بولغان چۈشەنچىگە ئىگە بولۇپ بولدى. ئەمدى ئۇ قاليمىقان دورا‬ ‫ئىشلىتىپمۇ يۈرمەيدۇ،باشقىلرنىڭ بۇ ھەقتە ديگەن قاليمىقان گەپلىريگىمۇ ئىشەنمەيدۇ.ئۇ يەنە بىر قەدەر ئىلمى‬ ‫بولغان دۋالىنىش پىلنىنى تۈزۈپ چىقتى.ۋە بۇ پىلن بويىچە ديىاريمىزديكى مەلۇم بىر دوختورخانىدا داۋالندى‬ ‫.ئەلۋەتتە بۇ جەريانديمۇ ئۇ ديققەت قىلىشقا تىگىشلىك ئىشلر توغرۇلۇق توردين ئۈزلۈكسىز پايديلىنىپ تۇردى.كىىىن‬ ‫ياكى ئۇ بىر قەدەر تەلەيلىك بولۇپ كىسىلى ئاسانل ساقايدى،ياكى كىسىلى راستىنل بىر قەدەر ئىغىر بولۇپ‬ ‫ديىاريمىزدا بۇ كىسەلنى ئۈنۈملۈك دۋالىىاليديغان دوختۇرخانا چىقماي قالدى.كىىىنكى ئەھۋالدا قانداق قىلىش‬ ‫كىرەك؟ ھىچقىسى يوق. ھازيرچە ديىاريمىزدا دۋا يوق بولىشى پۈتۈن جوڭگودا داۋا يوقلۇقىدين ديرەك‬ ‫بەرمەيدۇ.ئۇ يەنىل ئىنتىرنىت توريغا ئىلتىجا قىلدى.كىسىلىنىڭ ئىسمىنى كىرگۈزۈپ بىر ئاختۇريۋيدى نۇرغۇنلىغان‬ ‫دوختۇرخانىلرنىڭ ئىسمى تىزيلىپ چىقىتى.ئۇ بىر دوختۇرخانىلرنى رەت تەرتىپكە تىزغان بىر تور پونكىتىگە كىريپ‬ ‫ئۆزينىڭ كىسىلىنىڭ ئىسمىنى كىرگۈزيۋيدى ئىچىكىريديكى 1- ئورۇندين 01-ئورۇنغىچە تۇريديغان دوختۇرخانىلر ۋە‬ ‫بۇ ساھەديكى داڭلىق دوختۇرلرنى تىزيپ بەردى.ئۇ بۇلرنىڭ ئاريسىدين مەلۇم بىر دوختۇرخانا ۋە شۇ‬ ‫دوختۇرخانىديكى داڭلىق بىر پروفىسورنى تاللىدى.ئۇ بۇ پىروفىسورنىڭ تەرجىمھالىنى بىر قۇر كۆردى،ئۇنىڭ‬ ‫كىسەل كۆريديغان كۆنلىرە ۋە نۇمۇر ھەققىنىمۇ تەكشۈرۈپ بىلىپ بولدى.ئارقىدين يەنە بۇ بىمارلرنىڭ بۇ‬
  • 6. ‫پىروفىسورغا ئۇنىڭ مىجەزى،كەسپى ئەخلقى...قاتارلىق جەھەتلەردين بەرگەن باھاسىنىمۇ بىر قۇر كۆرۈپ‬ ‫چىقتى.يەنە ئۇنىڭ نۇمىرينى قانداق قىلىپ ئىلىش توغريسىدا تورداشلرنىڭ ئۆز تەجريبىسگە ئاساسەن بەرگەن‬ ‫نۇرغۇن تەكلىپلىرينى كۆردى.ئۇ يەنە بۇ دوختۇرخانىنىڭ تور پونكىتىگە كىريپ بارلىق ئالقىلىشىش ئۇسۇللىرينى‬ ‫تاپتى.تورديكى نەق مەيداندين بىريلگەن مەسلىھەتن ئاڭلىدى،ئۇلرنىڭ ئادريسىغا ئاساسەن تورديكى خەريتىدين‬ ‫ئۇ دوختۇرخانىنىڭ شۇ شەھەرديكى كونكىريت ئورنىنى تاپتى.شۇ ئەتراپتىكى مىھمانخانا ۋە تاماقخانا ديگەندەك‬ ‫باشقا ئورۇنلرنىمۇ بىر قۇر تەكشۈرۈپ كۆردى. پويىز ياكى ئايروپىلن بىلەن چۈشكەندين كىىىن قانچىنچى يول‬ ‫ئاپتوبوزيغا چۈشۈپ نەدە چۈشۈپ قىلىش ...ديگەندەك ھالقىلرمۇ ئۇنىڭغا خىلىل بەك ئايان بولدى.ئىنىقكى ئۇ‬ ‫.ئەمدى ئۇ شەھەرگە بارغاندين كىىىنمۇ ئۇنچە بەك ياتسىريمايدۇ،نىمە قىلىشىنى بىلمەي تىڭىرقاپمۇ قالمايدۇ‬ ‫ديققەت قىررنداشلر:ديمەك ئۇ ئۆيىدين چىقماي تۇرۇپل ئۆزى يولۇقىديغان ئەھۋاللر توغريسىدا بىر قۇر ئۇچۇرغا‬ ‫ئىگە بولۇپ بولدى ۋە كۆڭلىدە بۇ ئىشلرنى قانداق ئورۇنلشتۇرۇش ھەققىدە كۆڭلىدە سان پەيدا بولۇپ‬ ‫بولدى.بۇ نىمىدين ديرەك بىريدۇ؟ھەممىمىزگە ئايانكى ئىچكىرى ئۆلكىلەردە ياتاق باھاسى بىر قەدەر قىممەت،‬ ‫شۇنداقل ماڭغان تۇرغىنىغا پۇل كىتىديغان گەپ.بىراق ئۇ ھازير مۇشۇ تەيىارلىقلىرى ئارقىلىق كىىىن ئۆزى‬ ‫ئۇچرايديغان دوختۇرخانىنى تاپالماي دوقۇرۇپ يۈرۈش،بىريپ بولۇپ كەلگىنىگە پۇشايمان قىلىش، دوختۇرنىڭ‬ ‫كىسەل كۆريديغان كۈنىنى ساقلپ نەچچە كۈن كۈتۈش،نۇمۇر ئاللماسلىق،ئالدينىپ كىتىش....قاتارلىق ئۆزيگە‬ ‫ۋاقىت ۋە ئىقتىساد جەھەتتىن نۇرغۇنلىغان زيىان ئىلىپ كىلىديغان تۈرلۈك ئوڭۇشسىزلىقلرنىڭ ئالدينى ئالدى.بۇ‬ ‫كىشىلىريمىز بۇرۇن ئويلشقىمۇ جۈرئەت قىللمايديغان ئىشلر.بىراق مۇشۇنداق قوليلىقلردين پايديلىناليديغان،‬ ‫ھەتتا مۇشۇنداق ئىشلرنىڭ بارلىقىنى بىلىديغان كىشىلىريمىزدين )بولۇپمۇ چوڭلىريمىزنىڭ ئاريسىدا(زادى قانچىلىك‬ ‫باردۇ؟‬ ‫ئوخشاش بىر مەنزيريگە ھەرخىل رەڭلىك كۆزەينەكىنى تاقاپ قاريسا ھەرخىل رەڭدە كۆرۈنىگىندەك بەلكىم‬ ‫مىنىڭ بۇ بايانلىريمدين ھەرخىل كىشىلەر ھەرخىل يەكۈن كەلتۈرۈپ چىقىريشى مۇمكىن.تۆۋەنديكىلىرى‬ ‫:كەلتۈرۈلۈپ چىقىريلىش مۇمكىنچىلىكى بىر قەدەر يۇقىرى بولغان يەكۈنلەر‬ ‫بۇ مەسلىلەر ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئۆزلۈكىدين ھەل بولۇپ كىتىدۇ.يەنى مەلۇم مەزگىل ۋاقىت ۋاقىت.1‬ ‫ئۆتكەندين كىىىن)مەسىلەن 02 يىل ياكى 05 يىلدين كىىىن (كىشىلىريمىزنىڭ كۆپ قىسمى خەنزۇچىنى بىلىديغان‬ ‫بولۇپ كىتىدۇ،كومپىىوتىرمۇ ئوموملىشىپ كىتىدۇ.شۇڭا بىزنىڭ ھازير قىلىشقا تىگىشلىك ئىشىمىز ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىنى‬ ‫كۈتۈپ تۇرۇش؛‬ ‫خەپ ،چوقۇم خەنزۇچە ۋە كومپوتىرنى)ياكى تورغا چىقىشنى( ياخشى ئۈگەنمىسەم)ياكى ئاتا-ئانامغاياخشى.2‬ ‫ئۈگەتمىسەم(؛‬ ‫ئىسىت،ئۆزۈم خەنزۇچە ۋە كومپىىوتىر)تور(نى شۇنداق ياخشى بىلىپ تۇرۇپ ھەجەپ دادام)ياكى ئانام( ئاغريپ.3‬ ‫قالغاندا مۇشۇنداق ياردەم قىلماپتىمەن،بۇندين كىىىن چوقۇم شۇنداق قىلىىمەن؛‬ ‫بۇنداق ديگەن بىلەن تور يەنە نۇرغۇن ئالدامچىلىقلرنىڭ مەنبەسى.يالغان ئىلنلر،ئۇچۇرلر،ئالدامچىلر...ئىنتايىن.4‬ ‫كۆپ .بىر ئاددى پۇقرا بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن بىز بۇنچە كۆپ نەرسىلەرنىڭ ئاريسىدين قايسىسى راست قايسىسى‬ ‫يالغان قانداق ئايريىمىز؟يەنىل بۇلرغا ئىشەنمىگەن تۈزۈك؛‬
  • 7. ‫ئەگەر ھەممە ئىشنى مۇشۇنداق تور ئارقىلىق قىلغىلى بولسا دوختۇرلر ۋە دوختۇرخانىلر نىمە ئىش قىلىدۇ؟.5‬ ‫جۆيلۈگەنلىك)گەرچە مەن بۇنداق مەناديكى بىرەر ئىغىز گەپنىمۇ ئوتتىرغا قويمىغان بولساممۇ،بەزيبىر ئىشلرنى‬ ‫!)كۆپتۈرۈپ سۆزلەشكە ئامراق كىشىلەر مۇشۇنداق ديىشى مۇمكىن‬ ‫سىزنىڭ يۇقىريدا ديگەنلىريڭىزمۇ ئوڭلۇق.بىراق بۇ ھەرگىزمۇ بىر غايەت زور تىپتىكى ئۇنۋيرسال تور پونكىتى.6‬ ‫قۇرۇشنىڭ زۆزۈرلىكىنى چۈشەندۈرۈپ بىرەلمەيديغۇ؟بىرەر مۇشۇ ھەقتىكى مەخسۇس تور پونكىتى قۇرسىل‬ ‫بولىديكەنغۇ؟‬ ‫ئەگەر قىرينداشلىريمىز يۇقىريديكىدەك يەكۈنلەرنى چىقارغان بولسا بۇنىڭ ھىچقايسىسى مەن كۈتكەن نەتىجە‬ ‫ئەمەس.نىمىشقا؟مەن تۆۋەندە يۇقىريديكى ھەربىر مەسلە توغريسىدا ئۆزۈمنىڭ ئويلىغانلىرينى ئوتتۇريغا‬ ‫قويىمەن.بۇنىڭدا مىنىڭ تەسەۋۋۇرۇمديكى تور پونكىتىنىڭ بۇ جەھەتتىكى ئىقتىدارلىرنى ئوتتۇريغا قويۇش ئارقىلىق‬ ‫...يۇقىريديكىدەك مەسلىلەرگە جاۋاب بىريمەن‬ ‫:تەسەۋۋۇرۇمديكى تور پونكىتىنىڭ كىسەل دۋالش جەھەتتىكى ئىقتىدارلىرى‬ ‫مەن ھازير ھىچ ئىككىلەنمەستىنل شۇنداق جاكارليمەنكى:بىز ھازيرقى دەۋيرنىڭ ئۆزيدە بىر ئۇيغۇرچە،كىسەل‬ ‫دۋالىتىشتىمۇ رولى زور بولغان بىر ئۇنۋيرسال تور پونكىتى قۇرۇپ چىقىشىمىز كىرەك.يەنى كىلىپ قانچە تىز بولسا‬ ‫.شۇنچە ياخشى‬ ‫نىمىشقا ھازيرنىڭ ئۆزيدە؟ئالديدا ئىىتىپ ئۆتكەندەك مەسلىنىڭ ۋاقىتقا ئەگىشىپ ئۆزكۈكىدين ھەل بولىشىنى.1‬ ‫كۈتسەك نىمىشقا بولمايدۇ؟‬ ‫:تۆۋەنديكىدەك سەۋەبلەر تۈپەيلىدين بۇنداق قىلىشقا بولمايدۇ‬ ‫مەن بۇ يەردە ئوتتىريغا قويۇلغان ئالدينقى شەرت)يەنى مەلۇم مەزگىلدين كىىىن كىشىلىريمىزنىڭ كۆپچىلىكى)1‬ ‫خەنزۇچە بىلىديغان بولۇپ كىتىدۇ ديگەن( توغريسىدا توختالماقچى ئەمەس. پەقەت ئۇلرنىڭ »شۇ سەۋەپتىن بىز‬ ‫.سەۋريچانلىق بىلەن كۈتىشىمىز كىرەك« ديگەن يەكۈنى توغريسىدا توختىلىمەن‬ ‫ھەممىمىزگە ئايانكى ئىنتىرنىت تورى خۇددى تىلىۋيزۇر ، راديئو ۋە گىزيت-ژورناللرغا ئوخشاشل بىر ئۇچۇر‬ ‫تارقىتىش ۋاستىسى.يەنە كىلىپ ئۇنىڭ ئىقتىدارى باشقا ئۇچۇر تارقىتىش ۋاستىلىريغا قاريغاندا كۆپ ئۈسـتۈن‬ ‫.شۇنداقل نۆۋەتتىكى ئەڭ ئىستىقباللىق ئۇچۇر ۋاستىسى.چۈنكى ئۇ باشقا ئۇچۇر ۋاستىلىرينىڭ ئۆتىگەن‬ ‫ۋەزيپىسىنى تامامەن ئۆتەلەپل قالماستىن يەنە ئۇچۇر تارقاتقۇچى ۋە قوبۇل قىلغۇچى ئاريسىديكى ئالقە ئۆز ئارا‬ ‫بولۇش،دەل ۋاقتىدا بولۇش،مەزمۇنى ناھايىتى كۆپ خىل بولۇش،كۆرۈرمەنلەردە زور دەريجىدە تاللش‬ ‫.ئەركىنلىكى بولۇش ..قاتارلىق باشقا ئۇچۇر تارقىتىش ۋاستىلىرى ھازيرلىىالمايديغان ئالھىديلكلىرى بار‬
  • 8. ‫دۆلەت ئازاد بولۇپ ئۇزۇن ئۆتمەيل ھۆكۈمەت مىللى تىلديكى راديئو پروگراممىلىرى ۋە مىللى يىزيقتىكى گىزيت-‬ ‫ژورناللرنىڭ نەشىر قىلىنىشنى زور كۈچ بىلەن قوللىغان،ئىسلھات-ئىشىكنى ئىچىۋيتىشتىن كىىىن يەنە مىللى تىلديكى‬ ‫تىلۋيزيىە ئىشلىرينىڭ تەرەققىىاتىنى زور كۈچ بىلەن قوللىدى.ھەرقايسى ۋيليەت-شەھەرلەرنىڭ مىللىچە تىلىۋيزيىە‬ ‫قاناللىرى ۋە مىللى تەرجىمە گورۇپپىلىرى بەس-بەستە قۇرۇلدى.ئەمدى ئىنتىرنىت توريغا كەلگەنديچۇ؟ ئەگەر‬ ‫بىرەرسى بۇ جەھەتتىمۇ »ھۆكۈمەت بىزگە مىللىچە تور پونكىتى قۇرۇپ بەرمىدى« دەپ ئاغرينسا مىنىڭچە بۇ‬ ‫تولىمۇ بىر نانقىپىلىق بولىدۇ. ئىنتىرنىت تورينىڭ باشقا ئۇچۇر تارقىتىش ۋاستىلىريغا ئوخشىمايديغان يىرى،ئۇ پۈتۈنلەي‬ ‫خەلق ئاممىسىغا تەۋە بولغان ۋاستە. ھىچ بولمىغاندا ھازيرغىچە دۆلىتىمىزدە شەخسىر راديئو- تىلىۋيزيىە‬ ‫ئىستانسىسى ياكى شەخسى گىزيت تەسىسى قىلىش يولغا قويۇلمىدى)بەلكىم قويۇلسىمۇ ناھايىتى قاتتىق‬ ‫باشقۇرۇلىدۇ(،بىراق ئەكسىچە ئىنتىرنىت تور پونكىتىلىرينىڭ ئىچىدە شەخسى تور پونكىتلىرى مۇتلەق كۆپ سانلىقنى‬ ‫ئىگەللەيدۇ.ھۆكۈمەت تارماقلىرينىڭ تور پونكىتلىرى بولسا ناھايىتى ئاز ساننى ئىگەللەيدۇ. كىسىپ ئىىتىمەنكى‬ ‫ھۆكۈمەت مەڭگۈ مەن بۇ يەردە ئوتتۇريغا قويماقچى بولغاندەك تور پونكىتىنى قۇرۇرپ بەرمەيدۇ ھەم بۇنداق‬ ‫مەسئۇلىىتىمۇ يوق. بۇ قىتىم تايىنىۋيلىش ئىديىسىنى تاشلپ ئۆزيمىزگە تايىنىشىمىزغا توغرا كىلىدۇ. ئانا تىلىمىز ۋە‬ ‫يىزيقىمىزنىڭ مەڭگۈ گۈللەپ ياشنىشى ئۈچۈن مۇشۇنداق تور پونكىتلىرى چوقۇم قۇرۇلىشى كىرەك.ئۇيغۇر‬ ‫يىزيقىنىڭ كومپىىوتىرديكى كۆرسىتىلىش مەسلىسى بىز بۇ بىر ئەۋلد كىشىلەرنىڭ ھەل قىلىشقا تىگىشلىك باش تارتىپ‬ ‫بولمايديغان مەسئۇلىىتى)بۇ ھەقتە كىىىن تىخىمۇ ئەتراپلىق مۇلھىزە ئىلىپ باريمەن(.بولمىسا كەلگۈسى‬ ‫.)!ئەۋلدلىريمىز بىزنىڭ يارامىسزلىقىمىز سەۋەبىدين بىزدين نەپرەتلىنىدۇ)بۇ نىمە ديگەن نۇمۇسلۇق ئاقىۋەت ھە؟‬ ‫بەلكىم ئۇلر ديگەندەك مەلۇم ۋاقىتتىن كىىىن بۇ مەسلىلەر ھەل بولر ،بىراق شۇ ۋاقىتقىچىچۇ؟ ھازيرقى خەنزۇ)2‬ ‫تىلى سەۋيىەسى ئانچە يۇقىرى ئەمەس،توردين پايديلىنىشنىمۇ بىلمەيديغان كىشىلىريمىزچۇ؟ ئۇلر بىلەن كاريمىز‬ ‫بولمامدۇ؟ياكى بۇ ئۇلرنىڭ »ساۋاتسىزلىقى« ھىساۋيغا تۆلەشكە تىگىشلىك بەديلىمۇ؟ياكى بۇنى ئۇلر ئۆزينىڭ‬ ‫»تەلەيسىزلىكى«دين كۆرسۈنمۇ) 05يىل كىىىن تۇغۇلماي ھازير تۇغۇلغاندين كىىىن(؟‬ ‫بىز ھەممىمىز بىلىمىز ئاريمىزدا ئەيديز كىسىلى بىلەن يۇقۇملنغان نۇرغۇن كىشىلەر بار.بىز بۇ كشىىلەرگە قانداق‬ ‫مۇئامىلە تۇتىۋاتىمىز؟ سەۋريچانلىق بىلەن بۇ نىجىس كىسەلنىڭ دۋاسىنىڭ تىپىلىشىنى كۈتۈپ ئولتۇريۋاتامدۇق؟ياكى‬ ‫ئەيديز كىسىلىگە گىريپتار بولغانلرغا>»ئۆزۈم تاپقان بالغا نەگە باراي داۋاغا« دپتىكەن،ئوبدان بوپتۇ< ديديقمۇ؟‬ ‫ياكى ئۇلر بۇنى تەلىىىنىڭ يوقلۇقىدين كۆريشى كىرەكمۇ؟ ھەممىمىزگە ئايانكى يۇقىريديكىلەرنىڭ ھىچقايسىسى‬ ‫بىز ئۇلرغا تۇتقان پوزيتسىىە ئەمەس.چۈنكى ھەممىىمىزگە ئايانكى بۇنداق قىلىش ئىنسان قىلىپىدين چىققانلىق‬ ‫ھىسابلىندۇ. يەنە كىلىپ ئىشلر ھەرگىزمۇ ئۆزلۈكىدين ھەل بولۇپ كەتمەيدۇ.ئەگەر بىز ھىچ ئىش قىلماستىن بۇ‬ ‫كىسەلنىڭ داۋاسىنىڭ تىپىلىشىنى كۈتسەك يەنە مىڭ يىلدين كىىىنمۇ داۋا تىپىلماسلىقى مۇمكىن.پەقەت ھازيردين‬ ‫باشلپل ئومومى خەلق بۇ مەسلىگە جىددى قاراپ سەپەرۋەر بولغانديل ئاندين بۇ مەسلىنىڭ ھەل بولۇش‬ ‫.سۈرئىتىنى تىزلەتكىلى ۋە ھازيرقى بىمارلرنىڭ ئازابىنى ئەڭ زور دەريجىدە يىنىكلەتكىلى بولىدۇ‬
  • 9. ‫ئوخشاش نوقتىئنەزەر يۇقىريدا ئوتتۇريغا قويۇلغان مەسلىگىمۇ ئۆز پىتى چۈشىدۇ. ئەگەر بىز ئاتا-ئانىلىريمىز،‬ ‫قىرينداشلىريمىزنىڭ مۇشۇ كىسەللىك ئازابىدين تىخىمۇ بالدۇر،تىخىمۇ ئازراق چىقىم،تىخىمۇ ئازراق ريىازەت چىكىپمۇ‬ ‫قۇتۇلۇپ كىتىەلەيديغانلىقىنى بىلىپ تۇرۇپمۇ يەنە ئازراقمۇ ھەركەت قوللنمىساق تولىمۇ رەھىمسىزلىك قىلغان‬ ‫بولىمىز،تىخىمۇ يامىنى»كالىنىڭ بىشىىغا كەلگەن كۈن موزاينىڭكىگىمۇ كىلىپ قالىدۇ«. بەلكىم بەزيلەر »بۇ مەسلە‬ ‫ئەيديز كىسىلىدەك ئۇنچە خەتەرلىك ئەمەس ۋە جىددى ئەمەس« دەپ قاريشى مۇمكىن. بىراق مىنىڭ نەزيريمدە‬ ‫بىزنىڭ جەمىىتىمىزگە نىسبەتەن بۇ مەسلىنىڭ موھىملىقى،ئىشلر ھەل بولغاندين كىىىن جەمىىەتكە ئىلىپ كىلىديغان‬ ‫پايديسى)ئەلۋەتتە بىز بۇ يەردە ھەل قىلماقچى بولغىنى پەقەت داۋالىنىش مەسلسىل ئەمەس،بۇ پەقەت بۇ‬ ‫مەسلىلەرنىڭ ئىچىىديك كىچىككىنە بىر مەسلىل خالس( ئەيديز كىسىلىدين ئىشىپ كەتسە كىتىدۇكى ھەرگىزمۇ تۆۋەن‬ ‫تۇرمايدۇ)بۇنداق ديىشىمديكى سەۋەپ تىمامنىڭ دۋاملىشىشى،نۇقنىئنەزيريمنىڭ بارا-بارا يىىىلىشى بىلەن تىخىمۇ‬ ‫.)ئايديڭ بولىدۇ‬ ‫ئۇنداقتا ھازيرنىڭ ئۆزيدە بىر مەيدان خەنزۇ تىلى ۋە كومپىوتىر ئۈگىنىش دولقۇنى قوزغاش ئارقىلىق بۇ.2‬ ‫مەسلىنى ھەل قىلغىلى بولمدۇ؟ يەنىل بولمايدۇ. نىمىشقا؟‬ ‫ھەممىمىزگە ئايانكى ئادەم ياشنىڭ چوڭىىشىغا ئەگىشىپ ئەستە تۇتىۋيلىش قابىلىىتى ئاجىزلشقا)1‬ ‫باشليدۇ.بىزديمۇ» ياشلىقتا ئۈگەنگەن نەرسە تاشقا موھۇر باسقاندەك،قىريلىقتا ئۈگەنگەن نەرسە قۇمغا سۇ‬ ‫سەپكەندەك« ديگەن گەپ بار.گەرچە بۇ ماقالدا ئازراق كۆپتۈريۋيتىش بولسىمۇ بىراق بۇ ياشانغاندا ئۈگىنشنىڭ بىر‬ ‫قەدەر قىىىن ئىكەنلىكىدەك بىر پاكىتنى تولىمۇ جانلىق يورۇتۇپ بىريدۇ.ئويلپ باقايلى خىلى كۆپ بالىلىريمىز‬ ‫باشلنغۇچتىن تارتىپ تا ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگىچە نەچچە يىللىپ ئۈگىنىپمۇ تۈزۈك ئۈگىنەلمەيديغان نەرسىنى‬ ‫چوڭلىريمىزنىڭ ئۈگىنىشى ئۈچۈن قانچىلىك ۋاقىت كىتەر؟ ئۇلردا شۇنچىۋيل كۆپ سەۋريچانلىق بارمۇ؟‬ ‫شۇڭا مىنىڭچە بۇنداق ديىىش قىلچىىمۇ ئەمىلىەتكە ئۇيغۇن بولمىغان)ھىچ بولمىغاندا ھازيرقى تىل ئۈگىتىش‬ ‫.ئۇسۇلى،شارائىتى ۋە كىشىلىريمىزنىڭ ئۈگىنىش ئىڭىدين ئىلىپ ئىىتقاندا( بىمەنە گەپ‬ ‫بىراق مەن شۇنىڭغا قەتئى ئىشىنىمەنكى چوڭلىريمىزغا كومپىوتىردا ئىنتىرنىڭ توريغا چىقىشنى يۈزدە يۈز‬ ‫ئۈگەتكىلى بولىدۇ.مەن ھاياتل بولىديكەنمەن بۇ يەكۈنگە مەڭگۈ ئىشىنىمەن. قايسىدۇ بىر چوڭىمىز بۇنى ئۈگىنىپمۇ‬ ‫ئۈگىنەلمىسە )ئۇنىڭ ئەقلى ئىقتىدارا نورمال بولغان ئەھۋال ئاستىديل( ،بۇ پۈتۈنلەي ئۈگەتكىچىنىڭ قوللنغان‬ ‫ئۈگىتىش ئۇسۇلى ۋە ۋاستىلىريديكى مەسلە.)قانداق ئۈگىتىش توغريسىدا كىىىنكى مۇناسىۋەتلىق قىسىملردا‬ ‫.)توختىلىمەن‬ ‫بۇنىڭدين باشقا يەنە ھازير كىشىلىريمىز ئاريسىدا كومپىىوتىرنىڭ ئومۇملىشىش ۋە كۈنديلىك تۇرمۇشتا توردين)2‬ ‫پايديلىنىش مەسلىسى بار.ھازيرقى ريئاللىق كىشىگە خۇددى بۇنداق تور پونكىتى قۇرۇش تىخى بالدۇرلۇق‬
  • 10. ‫قىلىديغاندەك تۇيغۇ بىريدۇ.شۇنداقل ھەممە ئادەم خەنزۇچە بىلىپ كەتكەن تەقديرديمۇ شۇنىڭغا مۇناسىپ قاتتىق‬ ‫ديتال ۋە ئاڭ -سەۋيىە شارائىتى بولمىسا يەنىل مەسلنىڭ ھەل بولمايديغانلىقىنى چۈشەندۈرۈپ بىريدۇ.شۇڭا بىز‬ ‫قوزغاشقا تىگىشلىكى بىر مەيدان خەنزۇچە ئۈگىنىش ئىنقىلبى ئەمەس)ئەلۋەتتە بۇ گىپىم خەنزۇچە ئۈگىنىشنىڭ‬ ‫موھىملىقىنى چەتكە قاقمايدۇ( بەلكى باشقا بىر ئىنقىلب.ئۇ زادى قانداق ئىنقىلب؟ بۇ ھەقتە سەل تۇرۇپ‬ ‫.مەخسۇس توختىلىمەن‬ ‫داۋامى...‬ ‫بەزيلەر بەلكىم ئۆزى خەنزۇچە ۋە كومپىىوتىرغا خىلى ئۇستا ۋە توردين پايديلىناليديغان بالىلرنىڭ ئاتا -ئانىسىغا.3‬ ‫ياكى ئۇرۇق تۇغقانلىريغا ياردەم بىريپ بۇ مەسلىنى ھەل قىلىشىنى نىمىشقا تەشەببۇس قىلمايديغانلىقىمنى‬ ‫.چۈشىنەلمىگەن بولىشى مۇمكىن‬ ‫ئەلۋەتتە ئەگەر ئۇلر شۇنداق قىلغان بولسا ياخشى بولتتى .بىراق نىمىشقا ئۇلر ئۇنداق قىللمىدى؟مىنىڭچە بىز‬ ‫ئەمىلىىەتچىل بولىشىمىز كىرەك.بۇ مەسلىنى مۇنداق تەھلىق قىلىشقىمۇ بولىدۇ. بۇ ئىشتىل ئەمەس ئەسلىدە نۇرغۇن‬ ‫ئىشلردا ئاتا-ئانىڭىزغا ياردەمىلىشىش قولىڭىزيدين كىلەتتى.مەسىلەن:تاماق ئىتىشنى ئۈگىنىش تەس ئەمەس،‬ ‫ئۇلرغا تاماق ئىتىپ بىرەلەيتىڭىز؛ئۆينى سۈپۈرۈپ تازيليديغان ئىشلرنى قىلىشىپ بىرەلەيتتىڭىز؛نەۋريلەرگە‬ ‫قاريشىپ بىرەلەيتتىڭىز...ۋە باشقا نۇرغۇن ئىشلرنى قىلىپ بىريش قولىڭىزدين كىلەتتى.بىراق كۆپىنىچىمىز ئۇنداق‬ ‫قىلمايمىز .نىمىشقا؟‬ ‫بىرينچىدين: بەزى ئىشلرنى ئۇلرنىڭ ئۆزيمۇ قىلليدۇ.شۇنداقل بۇ ئىشلر بىلەن شۇغۇنلىنش ئۇلرنىڭ ئۆزى‬ ‫ئۈچۈنمۇ پايديلىق.ھەريكەت بولىدۇ،يالغۇز قالمايدۇ،ئىچ پۇشۇقى چىقىپ قالىدۇ؛ ئىككىنچىدين:سىز خىلىل بەك‬ ‫ئالديراش.ياكى سىز بىر ئوقۇغۇچى،ئۈگىنىديغان نۇرغۇن دەرسلىريڭىز ۋە ئىشلەيديغان تاپشۇرۇقلىريڭىز‬ ‫بار.ئۇندين سىرت جەمىىەتتىكى ئوخشاش ياشتىكى ياشلردين كەلگەن ريقابەت بىسىمى سىزنى ئىنگىلىز تىلى،‬ ‫كومپىىوتىر ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش باشقا نۇرغۇن نەرسىلەرنى ئۈگىنشىكە ئۈندەپ ،پارچە-پۇرات ۋاقىتلىريڭىزنى‬ ‫ئىگەللەپ كەتكەن؛ياكى سىز بىر خىزمەتچى ،خىزمەت ۋە ئائىلىدە ۋە دوستلر ئارا قىلىديغان نۇرغۇن ئىشىلىريڭىز‬ ‫.بار.شۇڭا چوڭلرغا ياكى ئۇرۇق-تۇغقانلرغا ياردەمىلىشىشى قولىڭىزدين كەلسىمۇ ،بىراق ياردەم بىرەلمەيسىز‬ ‫بەلكىم بەزيبىر غايىۋى ياكى ھە ديسە ئەيىپلەپ چۈشۈشكە ئامراق كىشىلىريمىز »يۇقىريديكىلەرنىڭ ھەممىسى بىر‬ ‫باھانە.ئەگەر چىن كۆڭلىدين قىلىمەن ديسە شۇنداق ئالديراشچىلىق ئىچىدينمۇ ۋاقىت چىقارغىلى بولىدۇ.پالنچى‬ ‫شۇنچە ئالديراش تۇرۇپمۇ يەنىل شۇنداق قىلليديغۇ؟!« دەپ قوپىشى مۇمكىن.بىراق مەن بۇ گەپكە‬ ‫قىتىلمايمەن. مىنىڭ ئەزەلدين بۇنداق ئاڭلىماققا دەبدەبىلىك ئاڭلىنىديغان،بىراق ئەمىلى ئورۇنداشقا كەلگەندە‬ ‫ئاددى كىشىلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئۇرۇنديىالمايديغان غايىۋى گەپلەر بىلەن خوشۇم يوق.مىنىڭ بۇ يەردە قىلماقچى‬ ‫.بولغىنىم قۇرۇق شۇئار توۋلش ئەمەس بەلكى كىشىلەرگە ئەمىلى نەپ ئىلىپ كىلەلەيديغان ئەمىلى ئىشلر‬
  • 11. ‫ديمەك يۇقىريديكى سەۋەەبلەر مەن ديگەن بۇ ئىشقىمۇ ئوخشاشل چۈشىدۇ. ئاتا -ئانىلىريمىز توردا قىلىديغان‬ ‫بەزيبىر ئىشلرنى بىزنىڭ يارديمىمىزسىزمۇ ئۆزيگە تايىنىپ تامامەن قىلىپ كىتەلەيدۇ.شۇنداقل سىز نۇرغۇنلىغان‬ ‫.سەۋەپلەر تۈپەيلىدين ئۇلرغا ياردەملىشىپ بۇ ئىشلرنى ھەل قىلىشىپ بىرەلمەيسىز‬ ‫يۇقىرقىدەك سەۋەبلەر تۈپەيلىدين مەن بۇنداق قىلىشنى تەشەببۇس قىلمايمەن. تۆۋەندە يەنە بىر سەۋەب‬ ‫كۆرسىتىمەن .گەرچە بۇ سەۋەب يۇقىريدا ديگەن باشقا ئىشلرغىمۇ ئوخشاشل چۈشسىمۇ مەن بۇ يەردە ئايىريم‬ ‫:بايان قىلماقچى.چۈنكى بۇ يەردە مەن بەزيبىر يىڭى كۆز قاراشلرنى ئوتتىريغا قويماقچى‬ ‫مىنىڭ كىشىلەرنىڭ بۇ ئىشلرنى ئۆزى قىلىشىنى تەشەببۇس قىلماسلىقىمديكى يەنە بىر سەۋەب،بۇ ئىشلرنى‬ ‫باشقىلرغا قىلدۇرۇشقا تامامەن بولىدۇ.بۇ ھەم جەمىىەت ئۈچۈن پايديلىق.ئەلۋەتتە مەن بۇ يەردە ئوتتىريغا‬ ‫قويغان كۆز قاراش»ئۆزينىڭ قولىدين كىلىديغان ئىشلرنى ئۆزى قىلىش كىرەك«»مۇستەقىل ياشاش«»ئۆز‬ ‫كۈچىگە تايىنىش« ديگەن كۆز قاراشلرغا توغرا كەلمەيدۇ. راستىمىنى ديسەم مەن ئەزەلدين بۇ قاراشلرغا‬ ‫پۈتۈنلەي قوشۇلۇپمۇ كەتمەيمەن.»بىر قازان تاماق« ديگەن ئەسەرنى ئوقۇپ باققان ھەممە ئادەم بىلىدۇكى ،بىر‬ ‫قازان تاماق ئىتىش ئۈچۈنمۇ نۇرغۇنلىغان ئادەمىلەرنىڭ ھەمكارلىقى ۋە خىزمىتى زۆرۈر بولىدۇ. بىر ئادەمنى‬ ‫مۇستەقىل قىلليديغان ئىشلىرى ناھايىتى چەكلىك .ئەكسىچە ئۆز ئارا ھەمكارلشقانديل نۇرغۇنلىغان چوڭ‬ ‫ئىشلرنى ۋۇجۇدقا چىقارغىلى بولىدۇ.»يالغۇز ئاتنىڭ چىڭى چىقماس،چىڭ چىقسىمۇ ديڭى چىقماس«. ھەتتا‬ ‫بەزى ئۆزى قىلليديغان ئىشلرنى باشقىلرغا قىلدۇرسىمۇ بۇنىڭ ئەيىپلىگۈچىلىكى يوق. نۇرغۇن كىشىلەر بالىلىرينى‬ ‫باشقىلرغا باقتۇريدۇ،ئۆي ئىشلىرينى قىلدۇريدۇ،ئاتا-ئانىسىغا قاراتقۇزيدۇ...بۇ ئىشلرنى ئۇلرنىڭ ئۆزيمۇ‬ ‫!قىلليديغۇ؟‬ ‫بۇنداق باشقىلرغا ئىش قىلدۇرۇشنىڭ پايديسى نىمە؟‬ ‫ئومومىىلىق جەھەتتىن قاريغاندا بۇ ئىش قىلىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈريدۇ. ھەر ئادەمنىڭ ۋاقتى چەكلىك)1‬ ‫بولىدۇ.ئىقتىدارى ۋە ئارتۇقچىلىقىمۇ ھەرخىل بولىدۇ.ئەگەر ئۇ بەزى ئاددى ئىشلرنى باشقىلرغا قىلدۇرۇپ ئۆزى‬ ‫باشقا ئۆزيگە مۇۋاپىق ياكى موھىم ئىشلرنى قىلسا بۇ كۆپ ئۈنۈملۈك ئىش بولىدۇ.بۇ يەردە سەل‬ ‫كۆپتۈريۋيتىلگەن مىسالدين بىرنى كۆرستەي:بىر دۆلەت زوڭتۇڭى ئەگەر كۆپ ۋاقتى ۋە زيھنىنى تاماق ئىتىش،‬ ‫بال بىقىش،ئۆي ئىشلىرينى قىلىش ...ديگەندەك ئىشلرغا سەرپ قىلىۋەتسە دۆلەتنىڭ چوڭ ئىشلىريغا چوقۇم‬ ‫.تەسىر يەتكۈزيدۇ‬ ‫بۇ ئىقتىسادنىڭ قايتا تەقسىملىنىشى ۋە جەمىىەتنىڭ تەكشى تەرەققى قىلىشى ئۈچۈن پايديلىق. بەزى بايلرنىڭ)2‬ ‫پۇللىرى ناھايىتى كۆپ ،ئەگەر ئۇلرغا »پۇللىريڭلرنى باشقىلرغا بىكارغىل بىريڭلر« ديسەك ئۇلر تازا رازى‬ ‫بولماسلىقى مۇمكىن. بۇ ھەم ئۇلرنىڭ پۇلىنى ئالغان كىشىلەرنىڭمۇ غوروريغا تىگىدۇ. ئەگەر ئۇلر بەزيبىر‬ ‫ئىشلىرينى باشقىلرغا قىلدۇرۇپ ،ئىش ھەققى ھىساۋيغا پۇل بەرسە ،بۇ ھەر ئىككى تەرەپ ئۈچۈن كۆپ‬ ‫ياخشى بولىدۇ. شۇنداقل بۇ ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ئىھتىىاجىنى قاندۇريدۇ:ئىشلەتكۈچى تەرەپنىڭ ئىش قىلدۇرۇش‬
  • 12. ‫ئىھتىىاجى بار،ئىشلىگۈچى تەرەپنىڭ پۇلغا ئىھتىىاجى بار.بۇنداق قىلىش ئارقىلىق ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ئىھتىىاجى‬ ‫قانىدۇ:ئىشلەتكۈچىنىڭ ۋاقتى ۋە زيھنى تىجىلىپ قالىدۇ،ئىشلىگۈچى ئۆزى ئىھتىىاجلىق پۇلغا ھالل ئەمگىكى‬ ‫.ئارقىلىق ئىريشىدۇ. ئەلۋەتتە ئوخشاش مەنتىقە باي بولمىسىمۇ ھال كۈنى خىلى ياخشى كىشىلەرگىمۇ چۈشىدۇ‬ ‫بۇ كىشىلەر ئاريسىديكى مىھرە-مۇھەببەت ۋە ئالقىنى كۈچەيتىدۇ. ئەگەر بىر ئادەم ھەممە ئىشىنى ئۆزى قىلسا)3‬ ‫شەخسىىەتچى،رەھىمسىز،مىجەزيمۇ غەلىتە بولۇپ قالىدۇ.چۈنكى ئۇ باشقىلرنىڭ يارديمىگە ۋە خىزمىتىگە‬ ‫ئىريشىپ باقمىغان.شۇنداقل كۆپ ئالقە قىلىپمۇ باقمىغان. ئەكسىچە بۇنداق ئۆز ئارا تايىنشى مۇناسىتى‬ ‫.كىشىىلەرنىڭ ئاريسىديكى ئالقىنى كۈچەيتىىپ ئىناق ۋە گۈزەل جەمىىەت قۇرۇشقا پايديلىق‬ ‫يۇقىريديكىلەر ھەم مۇلزيمەت تۈريديكى ئۈچىنچى كەسىپنىڭ ئۇچقاندەك گۈللەپ ياشنىشىكى بىر موھىم‬ ‫.سەۋەپ‬ ‫ئىشىنىمەنكى بەزيلەر بۇ بايانلىريمنى ئوقۇپ بۇ گىپىمىنڭ ھازيرقى ئاممىۋى قاراشلرغا، قايسىدۇر بىر داڭلىق‬ ‫ئەربابلرنىڭ ديگەن گەپلىريگە ياكى چەتئەللىكلەرنىڭ ياشاش پىرينسىپلىريغا ئۇيغۇن كەلمەيديغانلىقىنى ئوتتۇريغا‬ ‫قويۇپ گەپلىريمگە رەدديىە بەرمەكچى بولىشى مۇمكىن.مىنىڭ ئۇلرغا بىريديغان جاۋابىم مەن ھەرقانداق‬ ‫نوپۇزغا چوقۇنمايمەن. چەتئەللىكلەرگە بولسا ئەسل ھەۋەس قىلمايمەن. مەن پەقەت مەنتىقىغىل چوقۇنىمەن.‬ ‫ئەگەر ئۇ كىشىلەر ماڭا رەدديىە بەرمەكچى بولسا ئۆزينىڭ مەنتىقىلىرينى ئوتتۇريغا قويسۇن)ئەلۋەتتە ئەگەر بەزيلەر‬ ‫ئىشنى كۆپتۈرۈپ مىنى » ھەممىل ئىشلردا باشقىلرغا تايىنىۋالىديغان، ياريماس،نانقىپىلىقنى تەشەببۇس قىلدى«‬ ‫دەپ قوپسا بۇ پۈتۈنلەي ھەقىقەتنى بۇرمىلىغانلىق. مەن ھەرقانداق راديكال كۆز قاراشلرغا قارشى، بۇ يەردە‬ ‫ئوتتۇريغا قويىۋاتقىنىممۇ مۇۋاپىق دەريجىدە ئۆز ئارا تايىنىش مۇناسىۋيتى . مىنى چۈشىنىديغان كىشىلەرگە ئايانكى‬ ‫.)»باشقىلرنىڭ چاپىنىدا تەرلەش« ھەرگىزمۇ مىنىڭ ياشاش مەنتىقەمگە ئۇيغۇن كەلمەيدۇ‬ ‫ئۇنداقتا مەن دەۋاتقان بۇ تورديكى ئىشلرنى باشقىلرغا قانداق قىلدۇرغىلى بولىدۇ؟مۇۋاپىق ئادەمنى ئىزدەپ‬ ‫تىپىش،كىڭىشىشى، خىزمەت قىلىپ بىريش ،ھەق بىريش...ئىشلىرى قانداق ئىلىپ بىريلىدۇ؟ مەن بۇ ھەقتە سەل‬ ‫.تۇرۇپ تەپسىلى توختىلىمەن‬ ‫داۋامى...‬ ‫ئەمدى تورديكى ئالدامچىلىقلردين قانداق ساقلىنىش كىرەك؟.4‬ ‫ئالدى بىلەن شۇنىسى ئىنىق بولىشى كىرەككى ،توردا ئالدامچىلىق قىلىش باشقا ۋاستىلەر ئارقىلىق ئالدامچىلىق‬ ‫قىلىشقا قاريغاندا كۆپ ئاسان.شۇڭا بىز ئەگەر باشقا تىل-يىزيقلرديكى تور پونكىىتلرنىڭ ئۇسلۇبىنى ئۆز پىتى‬ ‫كۆچۈرۈپ ئەكەلسەك بۇ خىل ئالدامچىلىقلردين ئۈنۈملۈك ساقلنغىلىى بولمايدۇ.شۇڭا بىز بۇ يەردە يىڭىلىق‬ ‫ياريتىش روھىنى جارى قىلدۇريشىمىزغا توغرا كىلىدۇ. بۇ ھەم مىنىڭ نىمىشقا مەسلىنى ئۆزيمىىزنىڭ بىر تور‬
  • 13. ‫پونكىتىنى قۇرۇپ)خەنزۇچە ياكى باشقا تىللرنى ئۈگىنىش ئارقىلىق ئەمەس( ھەل قىلىشنى تەشەببۇس‬ ‫قىلىشتىكى سەۋەبىم.ئۇنداقتا بۇ مەسلىنى قانداق ھەل قىلىش كىرەك. تۆۋەندە مەن بۇ ھەقتىكى كۆز‬ ‫:)قاراشلىريمنى قىسقىچە ئوتتۇريغا قويىمەن )ئەگەر تەپسىلتىغا قىزيقسىڭىز تىمامغا داۋامىلق ديققەت قىلغايسىز‬ ‫بۇ تور پونكىتىغا ئۇچۇر تارقاتقۇچىلر مىھمان، ئاددى ئەزا ، رەسمى ئەزا ۋە خىزمەتچى دەپ 4 خىل دەريجىگە‬ ‫ئايريلىدۇ. مىھماننىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى ئەڭ ئىشەنچسىز بولۇپ ئۇ ۋە تور پونكىتى ئۇنىڭ قالدۇرغان ئۇچۇر‬ ‫ئۈچۈن ھىچقانداق مەسئۇلىىەتنى ئۆز ئۈستىگە ئالمايدۇ. ئاددى ئەزا تىزيمغا ئالدۇرغان ئەزا بولۇپ ئۇ قالدۇرغان‬ ‫ئۇچۇرلرنىڭ ئىشەنچلىك ياكى ئەمەسلىكىنى تورداشلرنىڭ ۋە تور پونكىتىنىڭ سىتاستىكا ئارقىلىق ئۇنڭغا بەرگەن‬ ‫باھاسى ،ئۇنىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى سەۋەبىدين ئىريشكەن مۇكاپات-جازالىرى ئارقىلىق بىلگىلى بولىدۇ.رەسمى‬ ‫ئەزا ئۆزينىڭ ئىشەنچلىك شەخسى ئۇچۇرلىرى ئارقىلىق تىزيمغا ئالدۇرغان ئەزا بولۇپ ،ئۇ مەلۇم مەنىدين ئىىتقاندا‬ ‫شىركەت خىزمەتچىسىگە ئوخشايدۇ.ئۆزينىڭ قالدۇرغان پايديلىق ۋە ئىشەنچىلى ئۇچۇرلىرى ئارقىلىق ماددى ۋە‬ ‫مەنىۋى مۇكاپاتقا ئىريشىدۇ،ئۆزى قالدۇرغان ئۇچۇرغا قاريتا مەلۇم دەريجىدە مەسئۇلىىەتنى ئۆز ئۈستىگە‬ ‫ئالىدۇ.خىزمەتچى تور پونكىتى تورداشلرنىڭ قالدۇرغان قىىىن مەسلىلىرينى ھەل قىلىش ئۈچۈن تەكلىپ قىلىپ‬ ‫ئىشلەتكەن مەخسۇس خاديم بولۇپ ئۇ ئۆزى قالدۇرغان ئۇچۇرلرغا پۈتۈنلەي مەسئۇل بولىدۇ. ناھايىت‬ ‫روشەنكى رەسمى ئەزا ۋە خىزمەتچىىنىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى ئەڭ ئىشەنچلىك ۋە تىز، مىھمان ۋە ئاددى‬ ‫ئەزانىڭ قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى نىسبەتەن ئىشەنچسىز ۋە ئاستا بولىدۇ. بىراق مىھمان ۋە ئاددى ئەزانىڭ‬ ‫قالدۇرغان ئۇچۇرلىرى ھەممە ئادەمگە ئوچۇق ئاشكارا ۋە پۈتۈنلەي ھەقسىز بولىدۇ. رەسمى ئەزا ۋە‬ ‫خىزمەتچىنىڭ قالدۇرغان قىسمەن ئۇچۇرلىرينى بولسا پەقەت مەلۇم ھەق تۆلەيديغان »ئابونىت« ئەزالرل‬ ‫كۆرەلەيدۇ، ياكى ئۇلردين مەلۇم مەزگىل ئىچىدە جاۋاب بىريشنى تەلەپ قىلليدۇ. بەزيلەر بەلكىم بۇنىڭ ھەق‬ ‫ئىلىش ئۆلچىمى ۋە ئۇسۇلىغا قىزيقىشى مۇمكىن .بۇلرنى بىر ئازدين كىىىن بايان قىلىمەن.بۇندين باشقا يەنە بۇ‬ ‫.تور پونكىتىدا مەخسۇس نازارەتچىلەر ۋە ئەرز-شىكايەت ئىشلىرينى ھەل قىلىديغان بۆلۈم بولىدۇ‬ ‫بۇ تور پونكىتى دوختۇرخانىنىڭ ئورنىنى ئالماقچىمۇ؟ ئەلۋەتتە ئۇنداق ئەمەس.دەل ئەكسىچە بۇ تور پونكىتى.5‬ ‫دوختۇرخانا بىلەن زيچ ھەمكارلىشپ بىر زامانىۋى دۋالىنىش سىستىمىس بەرپا قىلدۇ ۋە بۇ ئارقىلىق ئەنئەنىۋى‬ ‫دوختۇرخانىلرنىڭ پايديلىق ۋە كەم بولسا بولمايديغان تولۇقلىمىسىغا ئايلنىدۇ.كىشىلىريمىزنىڭ نەچچە ۋاقىتتىن بىرى‬ ‫داۋامىلىشىپ كىلىۋاتقان داۋالىنىش ئۇسۇلى ۋە كىسەل داۋالىتىشقا بولغان چۈشەنچىسى پۈتۈنلەي ئۆزگىريدۇ. ئۇلر‬ ‫.راستىنل ھازيرقى زاماندا تۇرۇپ كەلگۈسى زامانديكى كىشىلەر بەھريمان بولىديغان قوليلىقلردين پايديلىنىدۇ‬ ‫ئۇنداقتا پەقەت مۇشۇنداق بىر كىسەل داۋالىتىشقا ئائىت كەسپى بىر تور پونكىتى قۇرۇپ مەسلىنى ھەل قىلغىلى.6‬ ‫بولمدۇ؟ مىنىڭ جاۋابىم شۇكى جەمىىتىمىزنىڭ ھازيرقى ئەھۋالىدين ئىلىپ ئىىىتقاندا قەتئى بولمايدۇ. نىمىشقا؟‬
  • 14. ‫ئويلپ باقايلى ھازير كىشىلىريمىز ئاريسىدا كومپىىوتىرنىڭ ئومۇملىشىشى زادى قانچىلىك؟ قانچىلىك كىشىلىريمىز‬ ‫تورغا چىقىىدۇ ياكى چىقىشىنى بىلىدۇ؟ ئۇيغۇر يىزيقىديكى سىستىما ۋە ئەمىلى قوللىنىلىديغان يۇمشاق ديتاللردين‬ ‫زادى قانچىلىك بار؟ بۇ سۇئاللرغا مىنىڭ جاۋاب بىريشىمنىڭ ئورنى يوق،چۈنكى بۇلرنىڭ ھەممىسى ناھايىتى ئاز‬ ‫.ياكى يوق ديىەرلىك ئىكەنلىكى ھەممىمىزگە ئايان‬ ‫شۇڭا ھازيرقى ئەھۋالنىڭ ئۆزيدە شۇنداق بىر كەسپى تور پونكىتى قۇرۇلغان تەقديرديمۇ ئۇنىڭدين‬ ‫پايديلىناليديغان ئادەملەر ناھايىتى ئاز بولىدۇ. كىشىلەرنىڭ ئىشەنچىسىگە ئىريشىشمۇ ناھايىتى تەس بولىدۇ. يەنە‬ ‫بىر تەرەپتىن بۇ بىر خىل ياشاش ۋە ئىش بىجىريش ئۇسۇلىغا نىسبەتەن ئىلىپ بىريلغان ئىنقىلب بولۇپ‬ ‫كىشىلىريمىزنى بۇ خىل يىڭى،ئۈنۈملۈك ياشاش ئۇسۇلىغا كۆندۈرۈش ئۇنچىۋيل ئاسان ئەمەس. ئۇنداقتا قانداق‬ ‫قىلىش كىرەك؟ مەن بۇ سۇئالغا تىمامنىڭ مۇشۇ ئىككىنچى قىسمى) غايەت زور تور پونكىتى شىركىتى قۇرۇشنىڭ‬ ‫.زۆرۈرلىكى(نىڭ ئاخىريدا جاۋاب بىريمەن‬ ‫:تۆۋەندە مەن بۇ تور پونكىتىنىڭ كىسەل داۋالىتىشقا ئائىت ئىقتىدارلىرينى بىر قەدەر تەپسىلى بايان قىلىمەن‬ ‫بو غايەت زور تور پونكىتىنىڭ »سەھىە-داۋالىنىش« بۆلۈمى بولىدۇ.ئۇنىڭ كەسپى خاديم ،دوختۇرلر ۋە‬ ‫مۇتەخەسىسلەردين ،ئوقۇش پۈتتەرگەن ئوقۇغۇچىلردين تۈزۈلگەن مەخسۇس خىزمەتچىلىرى؛ تورغا ئائىت ۋە‬ ‫باشقا مۇلزيمەت خاراكتىريديكى خىزمەتلەرنى قىلىديغان خىزمەتچىلىرى؛ باشقا دوختۇرخانا ۋە مۇناسىۋەتلىك‬ ‫ئورۇنلردا خىزمەت قىلىديغان ،ياكى ئوقۇيديغان لىكىن تور پونكىتىمىزغا رەسمى ئەزا بولۇپ تىزيملتقان رەسمى‬ ‫.ئەزالىرى بولىدۇ‬ ‫تور بىتىگە بىز‬ ‫نۇرغۇنلىغان كىسەللەرگە ئائىت پايديلىق ،نەپ تىگىديغان ئۇچۇرلرنى قويىمىز،كىشىلەر مەلۇم كىسەل )1‬ ‫توغريسىدا ئىريشمەكچى بولغان ئۇچۇرلرغا)مەسىلەن: كىسەلنىڭ كىلىپ چىقىش سەۋەبى،دۋالش ئۇسۇلى، دورا‬ ‫ۋە ريتسىپلر،داڭلىق دوختۇرخانىلر، ئوتتۇريچە دۋالىنىش چىقىمى ،خەلقئاراديكى دۋالش ئۇسۇلى ،پەرھىز ۋە‬ ‫ديققەت قىلىديغان ئىشلر،يۇقىديغان يۇقمايديغىنى،خەتەرلىك دەريجىسى ...ئىشقىلىپ بىلمەكچى بولغان‬ ‫ھەرقانداق ئۇچۇرلرغا( قىىنالمايل ئىريشەلەيديغان بولىدۇ.ئەگەر ئۆزى بىلمەكچى بولغان ئۇچۇرلر يوق بولۇپ‬ ‫قالسا سۇئالىنى قالدۇرۇپ قويسا بولىدۇ. بۇنىڭغا ناھايىتى تىزل رازى قىلرلىق ، ئىشەنچلىك ۋە ئىلمى جاۋابقا‬ ‫ئىشىەلەيدۇ.بىمارلر ئۆزلىرينىڭ كىسەللىك ۋە داۋالىنىش تاريخى ،ياخشى دۋالىنىش ئۇسۇللىرى ۋە دوريلر‬ ‫.ھەققىدە ئۆز -ئارا پايديلىق مۇلھىزە ئىلىپ باريدۇ.ئۇندين باشقا يەنە بۇ ھەقتىكى خەۋەرلەرنى باسىمىز‬
  • 15. ‫نۇرغۇنلىغان دوريلر توغريسىديكى ئۇچۇرلرنى قويىمىز. يەنى نۇرغۇنلىغان دوريلرنىڭ چۈشەندۈريلىشىنى)2‬ ‫ئۇيغۇرچىىغا تەرجىمە قىلىپ تور بىتىگە قويىمىز. بۇنىڭدين كۆپلىگەن چوڭلىريمىز ۋە خەنزۇچە بىلمەيديغان‬ ‫كىشىلىريمىز نەپكە ئىريشىدۇ.ئۇندين باشقا كەسپى خاديملرنىڭ بۇ دوريلرنى ئىشلىتىشتە ديققەت قىلىشقا تىگىشلىك‬ ‫ئىشلر توغريسىدا بەرگەن تەكلىپلىرينى قويىمىز.دوريلرنىڭ باھاسىنى چىقىريمىز.ھەرخىل قانۇنسىز ياكى‬ ‫ئاشۇريۋيتىلگەن دورا ئىلنلىرى توغريسىديك خەۋەرلەرنى ۋاقتىدا چىقىريمىز.كىشىلەر مەلۇم بىر خىل دوريغا تازا‬ ‫ئىشەنچ قىللمىغان ۋاقتىدا بۇ تور بەتكە ئەنديشىسىنى چىقىريدۇ. ئىلگىرى ئىشلىتىپ باققان بىمارلر ياكى بۇ ھەقتە‬ ‫مەلۇم بىلىمگە ئىگە بولغانلر جاۋاب بىريدۇ.ياكى بىمارنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن بىزنىڭ خىزمەتچىلەر بۇ ھەقتە‬ ‫.ماتىريىال ئىزدەش ئارقىلىق ئىشەنچىلىك جاۋاب قايتۇريدۇ‬ ‫نۇرغۇنلىغان دوختۇرخانىلر توغريسىديكى ئۇچۇرلرنى قويىمىز.كىشىلەر قايسى كىسەلنى داۋالشتا قايسى)3‬ ‫دوختۇرخانا نىسبەتەن ياخشى،قايسى داڭلىق مۇتەخەسىسلەر بار،مەلۇم دوختۇرخانىنىڭ ئادريسى،ئالقىلىشىشى‬ ‫ئۇسۇلى،خەريتىسى،خىزمەت ۋاقتى،ئىشچى-خىزمەتچىلىرينىڭ تەپسىلىي چۈشەندۈريلىشى،مۇتەخەسىس ۋە‬ ‫دوختۇرلرنىڭ كىسەل كۆرۈش ۋاقتى قاتارلىق ئۇچۇرلرغا ئۆيىدين چىقمايل ئىريشەلەيدۇ.ئۇلر يەنە مەلۇم‬ ‫دوختۇر ۋە دوختۇرخانا توغريسىكىكى ئۇچۇر ۋە ئىنكاسلىرينى بۇ يەرگە قويىدۇ ۋە باشقىلرنىڭ بۇ ھەقتە‬ ‫.قالدۇرغان ئۇچۇرلىريدين قەيەردە ،كىمگە كىسەل كۆرسىتىشتە قوشۇمچە ئورنىدا پايديلىنىدۇ‬ ‫داۋامى...‬ ‫غا ئوخشاپ كىتىديغان يىزيق،ئاۋاز ۋە سۈرەتلىك ‪ QQ‬مەخسۇس دوختۇرلرنى تەكلىپ قىلىپ ئىشلىتىمىز.ئۇلر)4‬ ‫سۆزلىشىشى ئىقتىدارلىرى ۋە باشقا زۆرۈر ئىقتىدارلىرى تولۇق بولغان سۆزلىشىش قۇرالى ئارقىلىق بىمارلرغا‬ ‫ئارقىلىق ،سىكاننىرلش ‪ fax‬تىىببى مەسلىھەت ۋە بىلىم بىريدۇ.ھەتتا بىمارلر ئۆزلىرينىڭ تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى‬ ‫دا ،ياكى بۇلر ئۆزينىڭ دوختۇرخانىلردا چۈشكەن تەكشۈرۈش سۈرەتلىرينى پوچتا ئارقىلىق ‪ e-mail‬ئارقىلىق‬ ‫ئەۋەتىپ بىريدۇ. بۇ دوختۇرلر بۇلردين پايديلىنىپ بۇ كىشىلەرنڭ ئەڭ مۇۋاپىق،ئاز چىقىم كىتىديغان، ئۈنۈملۈك‬ ‫دۋالىنش پىلنى تۈزۈشىگە ياردەملىشىدۇ. شۇنىڭدين تارتىپ كىشىلەر ئەمدى كىسەللىك داۋالىتىشتا قاريغۇلرچە‬ ‫.ئىش كۆرۈشتىن، دوختۇر بىلەن بولغان ئالقىلىشىشىنىڭ ئازلىقىدين غەم يىمەيديغان بولىدۇ‬ ‫ئەمىلىىەتتە چوڭلرنىڭ داۋالىنش مەسلىسى بىر قەدەر گەۋديلىك بولغاچقا يۇقىريدا بۇنى ئاساس قىلىپ‬ ‫سۆزلىدۇق.ئەمىلىىەتتە بۇ دۇنىادا كىسەل بولمايديغان ئادەم يوق.بىز ھەممىمىز ،يىقىنلىريمىز،بالىلىريمىز،كىسەل‬ ‫بولۇپ باققان،ياكى بولۇپ قىلىش مۇمكىنچىلىكىمىز بار. كىسەل بولۇپ قالغان چىغىمىزدا دەسلىۋيدە غايەت زور‬ ‫ئىشەنچ بىلەن دوختۇرخانىلرغا باريمىز.بىراق ئەمىلىىەت ئىشنىڭ بىز ئويلىغاندەك ئۇنچىۋيل ئاددى ئەمەسلىكىنى‬ ‫ئىسپاتليدۇ. نۇرغۇنلىغان زۆرۈر بولمىغان ئەگرى-توقاي يوللرنى بىسىپ قالىمىز. ئەمدى بۇ ئىشلرغا خاتىمە‬ ‫بىريديغان ۋاقىت كەلدى! ئۇندين باشقا يەنە بەزى كىشىلىريمىز كىسىلىنى ياكى كىسەللىك ئەھۋالىنى باشقىلرغا‬ ‫ديىىشتىن خىجىل بولۇپ،نۇرغۇن ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى چىكىپ كەلدى ۋە چىكىۋاتىدۇ. ئەمدى بۇ ئىشلرغىمۇ خاتىمە‬
  • 16. ‫بىريديغان ۋاقىت كەلدى!مەن بۇ تور پونكىتىنىڭ نۇرغۇن ئىقتىدارلىرينى تەپسىلى بايان قىلمىديم. چۈنكى ئەمدى‬ ‫سىزنىڭ تەسەۋۋۇر ئىقتىداريڭىزنى جارى قىلدۇريديغان پەيتىڭىز كەلدى. قىنى ئويلپ بىقىڭ »مۇشۇنداق تور‬ ‫»پونكىتى بىلەن يەنە قانداق قىىىنچىلىقلرنى تولىمۇ ئاسان قىلىۋەتكىلى بولىدۇ؟‬ ‫خىزمەت ئىزدەش جەھەتتە.2‬ ‫ھەممىمىزگە ئايان ،ھازير جەمىىەتتە خىزمەت تىپىش تولىمۇ قىىىن بولۇپ كەتتى. ئەمىلىەتتە مەسلىنىڭ يەنە بىر‬ ‫تەريپى بولسا شىركەتلەر ئۈچۈن قابىل خىزمەتچىلەرنى تىپىش ئوخشاشل باش قاتۇريديغان بىر مەسلە. ھالبۇكى‬ ‫تور پونكىتى ئارقىلىق بۇ مەسلىنى تولىمۇ ياخشى ھەل قىلغۇلى بولىدۇ.بۇ خىل ئۇسۇلنىڭ ئەنئەنىۋى ئۇسۇلغا‬ ‫:قاريغاندا تۆۋەنديكىدەك ئارتۇقچىلىقلىرى بار‬ ‫بىر خىزمەت ئىزديگۈچىلەر ئۇچۇر ئامبىرى قۇريمىز.بۇنىڭغا خىزمەت ئىزديمەكچى بولغان كىشىلەر ئۆزينىڭ بارلىق)1‬ ‫ئۇچۇرلىرينى قويىدۇ.شۇنىڭ بىلەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلر ناھايىتى تىزل پۈتۈن شىنجاڭ دائىرسىدين ئۆزى‬ ‫ئىھتىىاجلىق بولغان نۇرغۇنلىغان خىزمەتچىلەرنىڭ ئۇچۇرلىريغا ئىگە بولليدۇ. خىزمەت ئىزدەيديغانلر ئۆزينىڭ‬ ‫ئۇچۇرلىريغا نىسبەتەن دەل ۋاقتىدا يىڭىلش ۋە ئۆزگەرتىش ئىلىپ باراليدۇ.ھالبۇكى ئەنئەنىۋى خىزمەت تىپىش‬ ‫ئۇسۇلى بولسا ھازير ئۇچۇر مەركەزلىرينىڭ ۋە ئىقىتساسلىقلر بازيرينىڭ تونۇشتۇريشى ئارقىلىق بولىۋاتىدۇ.‬ ‫بۇنداق بولغاندا شىركەت ئۇچۇريغا ئىگە بولليديغان خىزمەت ئىزديگۈچىلەرنىڭ سانى ۋە دائىريسى تولىمۇ‬ ‫چەكلىك بولىدۇ. ئۈنۈمىمىۇ نىسبەتەن تۆۋەن بولىدۇ. نۇرغۇن ياخشى خىزمەت ئورۇنلىرى بىلەن قابىل خىزمەت‬ ‫ئىزديگۈچىلەر يەنىل بىر-بىرينى تىپىشالماي يۈريشىدۇ. شۇنداقلخىزمەت ئىزديگۈچىلەر ئۈچۈنمۇ ئۆزينىڭ ئۇچۇرينى‬ ‫.ۋاقتى -ۋاقتىدا يىڭىلپ تۇرۇشقىمۇ ئىمكانىىەت يوق بولىدۇ‬ ‫بىر خىزمەت ئورنى ئۇچۇر ئامبىرى قۇريمىز. بۇنىڭدا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئۇرۇنلر ئۆزى ئادەم ئالماقچى بولغان)2‬ ‫خىزمەت ،خىزمەتچىلەرگە قويىلىديغان تەلەپ،شىركەتنىڭ قىسقىچە چۈشەندۈريلىشى، ئورنى، ئالقىلىشىش‬ ‫ئۇسۇلى،قائىدە-تۈزۈملىرينى تونۇشتۇريدۇ. بۇنداق بولغاندا خىزمەتكە ئىھتىىاجى بار كىشىلەر ناھايىتى تىزل پۈتۈن‬ ‫شىنجاڭ دائىريسىدين ئۆزيگە مۇۋاپىق كىلىديغان خىزمەت ئورۇنلىرينى ئىزدەپ تاپاليدۇ. يەنە كىلىپ بۇ ئۇچۇرلر‬ ‫.دەل ۋاقتىدا بولۇشتەك ئالھىديلىككە ئىگە بولۇپ ،بۇ يەردە ھىچقانداق ۋاقتى ئۆتكەن ئۇچۇر بولمايدۇ‬ ‫گەرچە بۇ يەردە بۇلرنى بىر نەچچە ئىغىز گەپ بىلەنل ئوتتۇريغا قويغىنىمىز بىلەن بەزى يىراقنى كۆرەر‬ ‫قىرينداشلىريمىز تور پونكىتىمىز راستىنل بۇنداق ئىقتىدارنى ھازيرلپ،خەلقىمىز بۇ ئىشلرنى توردين پايديلىنىپ‬
  • 17. ‫بىجىريديغان بولغاندين كىىىن بۇنىڭ ئۇيغۇر جەمىىتىمىزگە نىسبەتەن يەنە بىر ئىنقىلب خاراكتىرلىق ئۆزگىريش ئىلىپ‬ ‫كىلىديغانلىقىنى كۆريۋالليدۇ. قانچىلىغان ئالى مەكتەپ پۈتتۈرگەن ئوقۇغۇچىلريمىز بىر ياخشى خىزمەت تاپالماي‬ ‫ھەر كويلرنى قىلىپ بىقىپ يۈريدۇ ھە؟! قانچىلىغان ئاتا-ئانىلر بالىلىرينىڭ خىزمەت مەسلىسى ئۈچۈن ھەر‬ ‫يەرلەردە قاتراپ يۈريدۇ ھە ؟!قانچىلىغان كىشىلەر بىرەر ياخشى خىزمەت تاپالماي ھەر يەرلەردە دوقۇرۇپ‬ ‫يۈريدۇ؟! قانچىلىغان شىركەت ۋە شەخىسلەر بىرەر قابىل ۋە ئىشەنچلىك خىزمەتچى تاپالماي ئاھ ئۇرۇپ يۈريدۇ‬ ‫!ھە؟‬ ‫بىلىم ئۈگىنىش جەھەتتە.3‬ ‫ئىنتىرنىت تورى راستىنل تۇرمۇشنىڭ ھەممە قىسمىغا سىڭىپ كىريپ،پۈتۈن دۇنىانى ئۆزگەرتمەكتە)مۇشۇنداق‬ ‫ئۇلۇغ بىر دەۋير بىلەن خەلقىمىز سۈركىشىپ ئۆتۈپ كەتسە بۇ نىمىديگەن ئىچىنىشلىق ئىش بولىدۇ ھە؟! (،ئەلۋەتتە‬ ‫مائاريپمۇ ئىنىترنىت تورينىڭ غايەت زور تەسىريگە ئۇچراپ كۈنسىرى ئۆزگەرمەكتە.تۆۋەنديكىلىرى ئىنتىرنىت توريدين‬ ‫:پايديلىنىپ مائاريپ جەھەتتە قىلغىلى بولىديغان ئىشلر‬ ‫غا ئوخشاپ كىتىديغان خەت،ئاۋاز ۋە سۈرەتلىك ۋە باشقا زۆرۈر ئىقتىدارلىرى ‪. QQ‬ئائىلە ئوقۇتقۇچىلىقى)1‬ ‫بولغان بىر يۇمشاق ديتال ئارقىلىق بۇنى ئىشقا ئاشۇرغىلى بولىدۇ. خۇددى ئالديديكى خىزمەت ئىزدەش قىسمىغا‬ ‫ئوخشاش بۇ يەردە ئائىلە ئوقۇتقۇچىسىغا ئىھتىىاجى بار ۋە ئائىلە ئوقۇتقۇچىسى بولۇشنى خاليديغانلرنىڭ بىر‬ ‫ئۇچۇر ئامبىرى بولىدۇ. كىشىلەر ئۆز ئھتىىاجىغا ئاساسەن مۇۋاپىق كۆرگەن نامزاتلرنى تاللپ كىڭىشىدۇ. ئىككى‬ ‫تەرەپ كىڭىشىپ بولغاندين كىىىن پۈتۈنلەي بۇ يۇمشاق ديتال ئارقىلىق ئۆگىتىش ۋە ئۈگىنىش ئىلىپ باراليدۇ.بۇنىڭ‬ ‫ئارتۇقچىلىقى شۇ يەرديكى كىشىلەر ئەمدى ماكاننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچريمايدۇ. مەيلى سىزنىڭ ئۆيىڭىز قەيەردە‬ ‫بولمىسۇن ،بالىڭىز ئۆيدە ئولتۇرۇپمۇ شىنجاڭ ئۇنۋيرسىتىتىديكى مۇئەللىملەرنىڭ ياكى ئىچكىرى ئۆلكىلەرديكى‬ ‫داڭلىق ئۇنۋيرسىتىتىتا ئەل ئوقىۋاتقان ئوقۇغۇچىلرنىڭ دەرس تەكرار قىلىپ بىريشىگە مۇيەسسەر بولليدۇ. بۇ‬ ‫.بەزى كىشىلەر ئىلگىرى خىىال قىلىپمۇ باقمىغان ئىشلر‬ ‫بىلىم مۇلھىزە مۇنبىرى. بۇ يەردە كىشىلەر ھەرخىل تىما،دائىرە بويىچە ئۆزلىرى بىلەلمىگەن بارلىق مەسلىلەر)2‬ ‫توغريسدا ئۆز ئارا مۇلھىزە ئىلىپ باراليدۇ.ھازير ھەر كۈنى قانچىلىغان سەبى بالىلىريمىزنىڭ سوريغان‬ ‫سۇئاللىرى جاۋاپسىز قالىديغاندۇ؟!. ئۇلر ئۆزى ياكى چوڭلرنىڭ يارديمىدە بۇ سۇئالىنى تورغا چىقىريپ قويىدۇ.‬ ‫ئۇزۇن ئۆتمەيل ھەرقايسى جايلرديكى بۇ ھەقتىكى بىلىمىى بار كىشىلەردين جاۋاپقا ئىريشىدۇ.ئەمىلىىەتتە سەبى‬ ‫بالىلرل ئەمەس چوڭلىريمىزمۇ ھەر كۈنى ديگۈدەك ئۆزى بىلمەيديغان نۇرغۇنلىغان مەسلىلەرگە دۇچ كىلىدۇ‬ ‫ھەتتا مۇشۇ مەسلىلەر توغريسىدا ئۇزاققا سوزۇلغان تالش-تارتىش،بەس -مۇنازيريلەگە پىتىپ قالىدۇ. بىراق بۇ‬
  • 18. ‫ھەقتە تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىپ باقمىغىنى ئۈچۈن شۇنچە ئۇزاققا سوزۇلغان تالش -تارتىشلىرى كۆپىنچە قىلچە‬ ‫ئەھمىىەتسىز بولۇپ چىقىدۇ. ئۇلر يا كىمدين سوريشىنى بىلەلمەي قالىدۇ.ئەمدى بۇ ئىشلرغا خاتىمە بىريديغان‬ ‫.ۋاقىت يىتىپ كەلدى‬ ‫تور پونكىتى تەسىس قىلغان »دانىشمەن نەسىردين ئەپەندى« گورۇپپىسى مەخسۇس جاۋاب بىريلمىگەن ياكى‬ ‫ئىشەنچلىك جاۋاپ تەلەپ قىلغان سۇئاللرغا دەل ۋاقتىدا ئىشەنچلىك جاۋاب قايتۇريدۇ. بۇ كىشىىلىريمىزنىڭ‬ ‫.ئۇنۋيرسال ساپاسىنى ئۆستۈرۈشتە غايەت زور رول ئوينايدۇ‬ ‫نۇرغۇنلىغان ياشلىريمىز ۋە نوپۇزلۇق ئەربابلر بۇ يەردە ھەرخىل تىمىلر ئۈستىدە ئۆز ئارا مۇلھىزە ئىلىپ‬ ‫باريدۇ.نۇتۇق ئويۇشتۇريدۇ.پۈتكۈل ئۇيغۇرلر ھەرخىل مەسلىلەر ھەققىدە ئۆز-ئارا مۇلھىزە ئىلىپ باراليدۇ ۋە‬ ‫باشقىلرنىڭ مۇلھىزيلىريدين دەل ۋاقتىدا خەۋەردار بولليدۇ. بۇ ئۇيغۇرلر تاريخىدا كۆرۈلۈپ باقمىغان ئىش!كىم‬ ‫بىلىدۇ مۇشۇ يەردە ئىلىپ بىريلغان مۇلھىزيلەر مەلۇم ئۇيغۇر قىرينديشىمىزنىڭ نوبىل مۇكاپاتىغا ئىريشىشىگە‬ ‫!سەۋەپچى بولۇپ قالمدۇ تىخى‬ ‫ئوقۇ-ئۇقىتىش. بۇ تامامەن مۇمكىن بولۇپل قالماستىن ،ھازيىر ئىچكىرى ئۆلكىلەردە خىلىل تىز سۈرئەتتە)3‬ ‫تەرەققى قىلىۋاتىدۇ. بۇنىڭدا ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرس ئۆتۈش جەريانىنىنڭ سىنئالغۇغا لىنتىسىى؛ ئىلىكتىرونلۇق‬ ‫ئوقىتىش ماتىريىالىى؛كىتاپلرنىڭ ئىلكىتاپ نۇسخىسى ...قاتارلىقلرنى تور ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلرغا ئەۋەتىپ‬ ‫بىريلىدۇ.شۇنداقل توردا ئۇلرغا تاپشۇرۇق بىريلىدۇ،ھەتتا ئىمتىھاننىمۇ توردا ئىلىشقا بولىدۇ. بۇنىڭ ھەممىسىنىڭ‬ ‫ئۆزيگە خاس ئارتۇقچىلىق بار.مەسىلەن ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرس ئۆتۈش سىنئالغۇ لىنتىسىدين كۆرۈپ ئۈگىنىشنى‬ ‫ئالساق بۇنىڭدا بىرينچىدين ماكان ۋە زاماننىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچريمايدۇ. خالىغان يەردە تۇرۇپ خالىغان ۋاقتىتا‬ ‫داڭلىق ئۇنۋيرسىتىتىلرنىڭ ئوقۇتقۇچىلرى ئۆتكەن دەرسلەرنى ئاڭلىغىلى بولىدۇ؛ئىككىنچىدين قايتىلش‬ ‫مۇمكىنچىلىكى بار. يەنى ئوقۇتقۇچىنىڭ دەرسىىنى قايتا -قايتا نەچچە قىتىم ئاڭلىغىلى ،بىلەلمىگەن جايلىريدا‬ ‫توختىتىپ قويۇپ تۇرۇپ مۇلھىزە قىلىۋيلىپ ئاندين داۋامىلشتۇرغىلى بولىدۇ. ئەمىلى دەرس ۋاقتىدا بولسا بۇنداق‬ ‫قىلغىلى بولمايدۇ. بۇلر بولۇپمۇ ئالى مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى،ئۆزلۈكىدين ئۈگەنگۈچىلەر ۋە چوڭلرنىڭ‬ ‫.ئۆگىنىشىگە ماس كىلىدۇ‬ ‫تىل ئۈگىنىش. گەرچە بۇمۇ بىر ئوقۇ-ئوقىتىش جەريانى بولسىمۇ تور تىل ئۆگىنىشتە تولىمۇ زور رول)4‬ ‫ئوينىىاليديغانلىقى ئۈچۈن بۇ يەردە ئالھىدە تىلغا ئىلىپ سۆزلەشنى قارار قىلديم. توردا تىل ئۈگىنىشتە‬ ‫:)تۆۋەنديكىدەك قوليلىقلردين بەھريمان بولغىلى بولىدۇ)بۇ يەردە ئىنگىلىز تىلىنى مىسال قىلىپ سۈزلەيمەن‬ ‫چايخانا.ئىنگىلىزچە چايخانا ئارقىلىق ئىغىزچە ۋە يىزيقچىنى ئوخشاشل ياخشى تەرەققى قىلدۇرغىلى بولىدۇ.>1<‬ ‫بۇنىڭدا يۈز تۇرانە كۆرۈشكەنديكى يىتىمسىراش،جىدديلىشىشى،ئۆزيگە ئىشەنچىسى كەم بولۇش ...قاتارلىق‬ ‫پايديسىز كەيپىىاتلردين زور دەريجىدە ساقلنغىلى بولىدۇ. ھەرقانداق ۋاقىتتا شىنجاڭ ھەرقايسى جايلىريديكى‬ ‫تىل-ئۈگەنگۈچىلەر بىلەن ئۆز ئارا ئىنكگىلزچە پاراڭلشقىلى ۋە پىكىر ئالماشتۇرغىلى بولىدۇ. ھەتتا بۇ چايخانىغا‬
  • 19. ‫چەتئەللىكەر ياكى چەتئەلديكى قىرينداشلىريمىزمۇ كىريپ تۇريدۇ.بۇ يەردە يەنە دەرس ،نۇتۇق ،مۇنازيرە‬ ‫ديگەندەكلەرنى ئورۇنلشتۇرغىلىمۇ بولىدۇ؛‬ ‫مەخسۇس مۇنبەر .بۇ يەردە خۇددى ھازيرقى مۇنبەرلەرنىڭ ئىقتىداريدەك ھەرخىل ئىقتىدارلرنى ئىشقا>2<‬ ‫ئاشۇريمىز. قىرينداشلر پايديلىق ئۇچۇرلردين ئۆز-ئارا ئورتاقلىشىدۇ. بىلەلمىگەن مەسلىلەر توغريسىدا مۇلھىزە‬ ‫...ئىلىپ باريدۇ ۋە باشقىلر‬ ‫باشقا قىزيقارلىق ۋاستىلەر . ئويۇن،ناخشا،ھىكايە،ئاۋازلىق ئەسەر،كىنو...قاتارلىقلر ئارقىلىق ئۈگەنگىلى>3<‬ ‫بولىدۇ. بۇ خىل ئۇسۇللرنىڭ موھىمىلىقىنى خىلى بىر مەزگىل تىل ئۈگىنىش جەريانىدا تىل ئۈگىنشىنى‬ ‫زيريكىشلىكلىكىنى بىشىدين كەچۈرگەن تورداشلر تازا ئوبدان بىلىدۇ؛‬ ‫ھەرخىل ئاۋازلىق ۋە سۈرەتلىك ماتىريىاللردين ئۈگىنىش؛>4<‬ ‫توردا ئۆزينىڭ سەۋيىەسىنى سىناش؛>5<‬ ‫بىلىم ئامبىرى. ھەرقايسى ساھەلەر بويىچە بىر غايەت زور بىلىم ئامبىرى قۇريمىز. كىشىلەر ناھايىت ئاسانل ئۆزى)5‬ ‫بىلمەكچى بولغان بىلىملەرگە ئۆيىدين چىقماي تۇرۇپل ئىريشەلەيديغان بولىدۇ.كىشىلىريمىزنىڭ بىلىم سەۋيىەسى‬ ‫.ئۇچقاندەك تەرققى قىلىش باسقۇچىغا كىريدۇ‬ ‫ئىلكىتاب.نەشىر قىلغۇچىلر ۋە ئاپتورلر بىلەن ھەمكارلىشىپ يەنە نۇرغۇنلىغان كىتاپلرنى ئىلكىتاب شەكلىدە)6‬ ‫.ئوتتۇريغا چىقىىريمىز‬ ‫مەن بۇ يەردە يەنىل ئۆزۈمنىڭ نۆۋەتتىكى مائاريپ ھەققىدە ئويلىغانلىريمىنى ئوتتۇريغا قويۇپ ئۆتۈشنى توغرا‬ ‫تاپتىم.مەن كىسىپل ئىىتىمەنكى نۆۋەتتىكى مائاريپ سىستىمىس زاديل ئىسلھات ئىلىپ بارمىسا بولمايديغان‬ ‫سىستىمىلرنىڭ بىرسى. بەلكىم بەزيلەر »سەن ديمىسەڭمۇ بىز بۇنى بىلىمىز.بولمىسا ساپا مائاريپى ديگەن گەپلەر‬ ‫نەدين چىقاتتى« ديىىشى مۇمكىن ئۇلرنىڭ ديگىنى پۈتۈنلەي توغرا.مىنىڭ بۇ يەردە ئوتتۇريغا قويماقچى بولغىنىم‬ ‫خۇددى ئالديديكى داۋالىنىش ھەققىديكى بايانلىريمدا ئوتتۇريغا قويغىنىمدەك» ھەممە ئىشتا ھۆكۈمەتنىڭ قىلىپ‬ ‫بىريشىگە تايىنىۋالماي،كۈتۈپ تۇريۋالماي« ئۆزيمىزنىڭ قولىمىزدين كىلىديغان ئىشلرنى ئۆزيمىز قىلىپ ھەم‬
  • 20. ‫جەمىىەتكە تۆھپە قوشۇش ھەم ئۆزيمىز ئۈچۈن بەخىت ياريتىشتىن ئىبارەت.ئەمىلىىەتتە بۇ ھەم مىنىڭ پۈتكۈل‬ ‫تىمامنىڭ مەركىزى ئىديىسىنىڭ بىرى،بۇ تىمامدا ئوتتۇريغا قويغانلىريمىنىڭ پۇت تىرەپ تۇرالىشىديكى سەۋەبلەرنىڭ‬ ‫بىرى،شۇنداقل بۇ تىمىنى ئوتتۇريغا چىقىريشىمديكى سەۋەبلەرنىڭ بىرى.ھازيرقى مائاريپ سىستىمىسىنى نىمىشقا‬ ‫:چوقۇم ئىسلھ قىلىش كىرەك.ئالدى بىلەن تۆۋەنديكى ريئاللىقلرغا نەزەر سىلىپ باقايلى‬ ‫نۆۋەتتە باشلنغۇچ مەكتەپتىن تارتىپ ئوتتۇرا مەكتەپكىچە ھەتتا ئالى مەكتەپلەرگىچە ئوقۇشى ياخشى ياكى>1<‬ ‫نورمال ئوقۇغۇچىلر ئەڭ كۆپ بولغاندا پۈتۈن ئوقۇغىچلر سانىنىڭ %03 دين ئىشىپ كەتمەيدۇ. يەنى 03 ئادەم‬ ‫بار بىر سىنىپتا ئەڭ كۆپ بولغانديمۇ 9 ئوقۇغۇچىنىڭ ئۆگىنىشى بولىدۇ.قالغان ئوقۇغىچىلر بولسا دەرسكە‬ ‫يىتىشەلمەيدۇ)ئەلۋەتتە ئاز بىر قىسىم تاللنغان سىنىپلر بۇنىڭ سىرتىدا(. باشلنغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپتە بۇنداق‬ ‫بالىلر دەرس ۋاقتىدا چۈشىنەلمىگەنلىكى ئۈچۈن پاراڭ سىلىپ ئولتۇريدۇ،ئويۇن چىقىريدۇ،ياكى باشقا ئىشلرنى‬ ‫قىلىپ دەرس ئىنتىزامىنى بۇزيدۇ. ئىمتىھان ۋاقتىدا بولسا بىر ئاماللرنى قىلىپ كۆچۈريدۇ،بەزى موھىم ئىمتىھانلردا‬ ‫بولسا ئۆزلىرينىڭ نام-ئابرويى،ئوقۇتۇش سۈپىتى كۆرسەتكۈچى،ۋە ھەرخىل مەنپەئەتىگە چىتىلىديغانلىقى ئۈچۈن‬ ‫ھەتتا ئوقۇتقۇچىلر ياكى مەكتەپ ئۆزى قول تىقىپ بۇلرغا بۇنداق كۆچۈرۈش شارائىتىنى ياريتىپ بىريدۇ. ۋاقىت‬ ‫ئۆتكەنسىرى بۇلرنىڭ بىلەلمىگەن دەرسلىرينىڭ مقدارى كۆپىىىدۇ، بۇ دەرسلەر ئۈزلۈكسىزلىككە ئىگە بولغانلىقى‬ ‫ئالدى-كەينى ئۆز-ئارا مۇناسىۋەتلىك بولغالىقى ئۈچۈن بارغانسىرى ھىچنىمىنى بىلەلمەيل قالىدۇ.تولۇقلىۋيلىشىغا‬ ‫كىتىديغان ۋاقىتمۇ كۆپ بولىدۇ.دەرستىن باشقا ئۇلر داۋاملىق ئوقۇتقۇچى ۋە ئائىلىسىدين كەلگەن ئەيىپلەش‬ ‫ۋە»دۆت،كاللىس ئىشلىمەيدۇ،پالنچىدەك)ياكى پالنچىنىڭ بالىسىدەك( بولساڭ بولمامدۇ،ساڭا مەن بولمىسا خەق‬ ‫باللىريغا نىمە بىريپ باقسا شۇنىڭدين ياخشراق بىريپ بىقىۋاتىمەن....« ديگەندەك تىل-ھاقارەتلەر ۋە‬ ‫ئوقۇتقۇچىنىڭ پەرقلىق مۇئامىلىسىگە ئۇچرايديغانلىقى ئۈچۈن بۇ ئۇلرنىڭ پىسىخكىلىق جەھەتتىن نورمال ئۆسۈپ‬ ‫يىتىلىشىگە غايەت زور تەسىر كۆرسىتىدۇ.خىلى كۆپ بىر قىسىم ئاتا-ئانىلر ئالى مەكتەپ ئىمتىھانىغا ئاز قالغان‬ ‫چاغديل مەسلىنىڭ جىدديلىكىنى ھىس قىلىدۇ.ياخشى ئائىلە ئوقۇتقىچىلىرينى تەكلىپ قىلىدۇ. بىراق بۇنىڭ ئۈنۈمى تازا‬ ‫ياخشى بولمايدۇ. مەكتەپتە نەچچە يىلدا ئۈگىنىشكە تىگىشلىك نەرسىنى بۇنداق قىسقا ۋاقىت ئىچىديل تولۇقلپ‬ ‫كەتكىلى بولمايدۇ-دە ئەلۋەتتە. ئەگەر بۇ ئائىلە ئوقۇتقۇچىلىرينىڭ راستىنل مۇشۇنداق ئالھىدە ئىقتىدارى بولغان‬ ‫بولسا مىنىڭچە ھەر قايسى ئەل ھۆكۈمەتلىرى ئەنئەنىۋى مائاريپ تۈزۈمىنى ئەمەلدين قالدۇرۇپ،مۇشۇنداق‬ ‫شەخىسلەرنىڭ )ئاز ديگەنديمۇ ئىقتىسادى ئەھۋالى يار بىريديغانلرنىڭ(ئۆزى ئائىلە ئوقۇتقۇچىسى تەكلىپ قىلىش‬ ‫!تۈزۈمىنى يولغا قويغان بولتتى. چۈنكى بۇ نۇرغۇنلىغان ۋاقىتنى تىجەپ قالىديغان تۇرسا‬ ‫ئالى مەكتەپلەرديكى بۇنداق ئوقۇغۇچىلر بولسا ياكى دەرس ۋاقتىدا ئۇخلپ ئولتۇريدۇ، قىسقا ئۇچۇر‬ ‫يوللىشىدۇ،باشقا كىتاپ ياكى گىزيت ديگەندەك نەرسىلەرنى ئوقۇپ ئولتۇريدۇ.ئىمتىھان ۋاقتىغا كەلگەندە بولسا‬ ‫بەزى چىدامچانراقلىرى ئىمتىھان ئالديديكى بىر نەچچە كۈندە چىداپ ئولتۇرۇپ )ھەتتا كىچە-كىچىلەپ( ئىمتىھاندين‬ ‫ھەر ھالدا 06 نەچچە ئىلىپ ئۆتىدۇ)بىراق بۇنداق ئۈگەنگەن نەرسە ئۇلرنىڭ كاللىسىدا قانچە ئۇزاق‬ ‫تۇرار؟(.بەزيلىرى بولسا مەكتەپنىڭ قاتتىق بەلگىلىمىلىريگە قاريماي ئىمتىھان ۋاقتىدا كۆچۈريدۇ. كۆچۈرۈشكە ئۇستا‬ ‫ياكى تەلىي بارلىرى مۇشۇنداق ئۇسۇل بىلەن ئۆتۈپ كىتىدۇ.بەزى ياۋاش،كۆچۈرۈشنى بىلمەيديغانلىرى بولسا‬