1. Geschiedenis
van het
sociaal werk
College 2
500-1500
Sociale hulp
in de middeleeuwen
Samenstelling:
Maarten van der Linde

2. Vanouds
bieden
familie en buren
hulp en bijstand
in tijden van
nood en ziekte.

3. ± 700
Willibrord
gaat in de
lage landen
het christelijke
geloof
verspreiden
Sinds 1e eeuw na Chr. in
Middellandse Zeegebied en
Europa invloed christelijke stroming
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 3
Middeleeuwen

4. De christelijke gemeente (parochie) springt
zonodig bij.
Hulp en zorg zijn geïnspireerd door:
de zeven werken van barmhartigheid.
Het doen van deze werken is een opdracht
van Jezus aan zijn volgelingen.
Ubi caritas ibi deus est:
Waar liefde is, daar is God.
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 4
Middeleeuwen

5. Jezus van Nazareth, zoon van God, is
alomtegenwoordig in de middeleeuwen.
Hij is de verlosser, is voor onze zonden
aan het kruis gestorven en inspireert tot
sociale daden
5

6. Pas in de
twintigste eeuw
zijn er
afbeeldingen
van een vrolijk
lachende
Jezus.
6

7. De zeven werken van barmhartig-
heid zijn een opdracht van Jezus,
de zoon van God.
“Als je deze doet voor de minste van
je broeders – dan doe je dat voor
mij.
Talloos vaak uitgebeeld. Hieronder
een Vlaamse meester:
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 7
Middeleeuwen

8. Wat zien we hier?

9. Nu, stuk voor stuk,
de Meester van Alkmaar, 1490:
1.De hongerigen voeden
2. Wie dorst heeft, te drinken geven
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 9
Middeleeuwen

10. 3. De vreemdeling onderdak geven
4. Wie geen kleren heeft, kleding geven
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 10
Middeleeuwen

11. 5. Wie ziek is, verzorgen en bezoeken
6. Wie in de gevangenis zit, bezoeken
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 11
Middeleeuwen

12. 7. De doden begraven
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 12
Middeleeuwen

13. Wie goede werken doet, komt in de
hemel…
College 1 Gesch. Sociaal Werk: 13
Motieven ; Middeleeuwen

14. Wie alleen aan zichzelf denkt,
gaat naar de hel!
College 1 Gesch. Sociaal Werk: 14
Motieven ; Middeleeuwen

15. Zorg in stad en platteland
ZIE CANON: http://www.canonsociaalwerk.eu/nl/details.php?cps=0
Vanaf het jaar 1000
ontstaan in onze
streken steden.
Daar zijn – soms in,
soms buiten de kerk –
armentafels waar
voedsel wordt
uitgedeeld.
Heilige Geesttafel,
Gent, 1436.
15

16. Nieuwe sociale inspiratie
• Als reactie op de grote kloof tussen rijk en
arm ontstaan altijd weer nieuwe bewegingen
die zich willen inzetten voor de armen.
• Vernieuwingen komen niet uit het centrum
van de macht (overheid, kerk).
• Maar meestal vanuit de middenklasse.
• Vanuit betrokkenheid.
• Vanuit kritiek op het egoïsme van de rijken.
Een inspirerend voorbeeld:
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 16
Middeleeuwen

17. In Italië, in het schitterende Toscane,
ontstaat in Assisi een religieus
geïnspireerde beweging.
College 1 Gesch. Sociaal Werk: 17
Motieven ; Middeleeuwen

18. • Franciscus van
Assisi (± 1100),
drop-out from the
top, kiest radicaal
voor de armen.
Hij gaat de
uitgestoten lepra-
lijders verzorgen.
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 18
Middeleeuwen

19. Clara, ook
opgegroeid in een
aanzienlijke familie,
volgt het voorbeeld
van Franciscus.
In Europa ontstaan
vanaf 1150 honderden
kloosters en
gasthuizen:
Franciscanen en
Clarissen
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 19
Middeleeuwen

20. Rolmodellen voor sociale hulp
In alle tijden zijn er
personen die
rolmodel worden voor
100% inzet in de
sociale hulp.
In de middeleeuwen
bijv. Elisabeth van
Thüringen.
20

21. Vanaf 1100: Honderden gasthuizen
ZIE CANON: http://www.canonsociaalwerk.eu/nl/details.php?cps=1
In de Nederlanden vanaf
het jaar 1000 opvallend
veel stadjes met handel
nijverheid.
Het eerst in Vlaanderen,
en wat later ook in de
noordelijke Lage
Landen, worden
honderden gasthuizen
gesticht.
Gesticht door sociaal
ingestelde burgers.
Aan het Utrechtse Vreeburg stond
het Sint Elisabeths Gasthuis,
het oudste weeshuis van NL 21

22. Een gasthuis,
onderdeel van een klooster
College 1 Gesch. Sociaal Werk: 22
Motieven ; Middeleeuwen

23. In die kloosters en gasthuizen
begint de differentiatie naar doelgroepen.
- Logies voor pelgrims en reizigers.
- Verzorging van zieken.
- Pest- en lepralijders naar aparte huizen.
- Huisvesting ouderen.
- Logies voor daklozen: max. 3 nachten.
- Opvang van weeskinderen en
vondelingen.
- Dollen, idioten en onnozelen.
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 23
Middeleeuwen

24. Het oudste dolhuis
ZIE CANON:
http://www.canonsociaalwerk.eu/nl/details.php?cps=3
In Den Bosch wordt in
1442 het eerste dolhuis
gesticht door Reinier
van Arkel.
De Reinier van Arkel-
groep bestaat nog
steeds als
psychiatrische
Inrichting. Fragment gevelsteen toont
opgesloten psychiatrisch patiënt.
24

25. Dakloosheid
De Baayert of het
passantenhuis
was sinds 1400
de nachtopvang
voor daklozen
en zwervers.
College 2 Gesch. Sociaal Werk: 25
Middeleeuwen

26. Catharinagasthuis Zutphen:
pesthuis links, dolhuis midden,
gast- en kostkopershuis rechts
College 1 Gesch. Sociaal Werk: 26
Motieven ; Middeleeuwen

27. ‘Dollen’, ‘vuyle zieken’ en andere lijders
vaak in hetzelfde gasthuis
College 1 Gesch. Sociaal Werk: 27
Motieven ; Middeleeuwen

28. Einde
college 2
28