1. Pyetje nga mikr oekonomia
Kapitulli 1
1.Kuptimi i Ekonomiksit?
Ekonomiksi studion anën ekonomike të jetës shoqër or e dhe
sjelljen e agjentëve ekonomik në shoqëri dhe kushtet
ekonomike të bashkëveprimit.
2.Kush jane agjentet ekonomik?
Agjentët ekonomik janë:
A) INDIVIDI-FAMILJA (në r olin e zotër uesit të burimeve,
ofer tuesit dhe konsumatorit),
B) FIRMA – or ganizata që pr odhon të mir a dhe shërbime,
C) QEVERIA – SHTETI si vendimmar rës, krijues dhe mbikqyrës
i lojës ekonomike etj.
3.Burimet-faktorët-inputet e pr odhimit?
A) PUNA,
B) TOKA,
C) KAPITALI,
D) SIPËRMARRJA

2. 4.Kuptimi i punës?
Aftësia mendor e-intelektuale dhe fizike të njerëzve për të
punuar-kr yer një punë, është njëri pr ej inputeve-burimeve-
faktorëve të pr odhimit.
5.Kuptimi i ter ritorit (toka)?
Pasuria natyr or e që na r r ethon e të gjitha llojeve: toka
bujqësor e, toka si tr uall ndër timi, burimet ener gjetike,
miner ale dhe i tërë mjedisi fizik që na r r ethon.
6.Kuptimi i kapitalit-elementet e kapitalit?
Kapitali – mallr at e pr odhuar a për pr odhimin e mallr ave të
tjer a. Elementet e mallr ave janë: Pajisjet, Makinerit,
Ndër tesat, Inventari (Pr oduktet e gatshme, gjysëm pr oduktet-
pr oduktet në pr oces dhe lënda e parë).
7.Kuptimi i Sipër mar rësit?
Aftësia dhe talenti or ganizativ i disa njerëzve për menaxhim
të inputeve ekonomike si: Puna, Toka, Kapitali. Ai kër kon
mundësit zhvillimor e të or ganizatës pr odhuese-fir mat si dhe
mer r pësipër r r eziqe si dhe sjell novacione-r risi br enda
ndër mar r jes.
8.Konceptet e Ekonomiksit?
Konceptet e Ekonomiksit janë: A) Pasuria – përbëhet nga
stoku-r r ezer va e mallr ave dhe shërbimeve,

3. A) Mirëqenia – kënaqësia e individit-gr upit shoqër or që nxjer r
nga konsumi i pasurisë. Mirëqenia ndahet në:
1) Efiqenca – nxjer r ja e dobisë maksimale-kënaqësië
maksimale nga për dorimi i inputeve ekonomike,
2) Dr ejtësia – ndar ja-shpër ndar ja e dr ejtë e mallr ave dhe
shërbimeve mes individëve dhe gr upeve të shoqërisë.
9.Qka eshte teknologjia? Teknologjia është tërësia e
aftësiveit dhe njohurive shkencor e në lidhje me për dorimin e
faktorëve të pr odhimit, ku teknologjia e avancuar r rit
pr oduktivitetin-sasin e pr odhuar për një njesi të inputit.
10.Ligji i r r adhësisë?
Ligji i r r adhësisë shpallë se mallr at-shërbime janë të r r alla-
pamjaftueshëm sepse edhe burimet për pr odhimin e tyr e janë
të pamjaftueshëm kar shi nevojave të njerëzve për konsum.
11.Zgjedhja-Alokimi?
Zgjedhja – është pasojë e r r adhësië, ku duhet bërë zgjedhja
mes alter nativave për pr odhimin e mallr ave dhe shërbimeve,
Alokimi – shpër ndar ja e inputeve të kufizuar a mes nevojave
konkur uese të pakufizuar a të shoqërisë.

4. 12.Alokimi-pr oblemet kr yesor e-pyetjet?
Alokimi si pr oblem kr ysor ka disa dimensione dhe i për gjigjet
këtyr e pytjeve: A) Cfarë të pr odhohet, B) Si të pr odhohet, dhe
C) Për kë të pr odhohet.
13.Pjesët e Ekonomiksit?
Ekonomiksi ka 2 pjesë:
A) Mikr o-Ekonomia – studion sjelljen e a gjentëve ekonomik,
konsumatorëve, fir mave të biznesit dhe qeveris, dhe
që veprimtaria e tyr e lidhet me alokimin e inputeve dhe
funksionimin e fatorëve të veqantë të ekonomisë. Në qendër
të vëmendjes makr oekonomike janë tr e gjet e mallr ave-
shërbimeve të vecanta dhe kushtet e ekuilibrit të tye,
B) Makr o-Ekonomia – studion sjelljet e ekonomisë
kombëtar e, me studimin e a gr e gatëve ekonomik si: Pr odukti i
Për gjithshëm, Punëzënia Totale dhe Papunësia, Niveli i
Për gjithshëm i Cmimeve dhe Inflacioni, Ciklet e Biznesit dhe
r ritja ekonomike.
Pr a nuk ka kufi të pr erë mes mikr o-makr o-ekonomisë, por në
kohët e fundit po i kushtohet vëmendja gjithnjë e më e madhe
e bazae mikr oekonomike të dukurive makr oekonomike.
14.Kufiri i Mundësive të Pr odhimit (KMP)?
KMP – shpr eh kombinime të ndr yshme të mallr ave dhe
shërbimeve që mund të pr odhojë një vend gjatë një periudhe
të dhënë kohor e, duke për dor ur të gjitha burimet në
dispo zicion dhe me teknikat më efiqiente të pr odhimit.

5. 15.Rritja ekonomike, Pr oduktiviteti? – është zgjerim i
qëndr ueshëm dhe i vazhdueshëm i mundësive të pr odhimit e
cila kushtëzohet me r ritjen e faktorëve të pr odhimit dhe
për mirësimit të tyr e të vazhdueshëm,
Pr oduktiviteti – shpr esh sasin e pr odhuar të pr oduktit për një
njësi të inputeve të për dor ur a, ky koncept është ngusht i
lidhur edhe me efiqencës si koncept më të gjerë të efiqencës
ekonomike.
16.Llojet e Efiqencës?
Ekzistojnë disa lloje të eficencave:
a) Efiqenca Ekonomike – shpr eh gjendjen e ekonomisë ku
askush nuk ar rin mirëqenien e tij pa e cënar mirëqenien e
tjetrit. Ekonomia nënkupton ar ritjan e efiqencës pr odhuese,

6. alokative dhe shpër ndarëse.
b) Eficenca Pr odhuese – pr odhimi i njësive të caktuar të
pr oduktit me për dorimin e minimumit të inputeve, pr a:
Pr oduktiviteti Maksimal i Mundshëm (PMM),
c) Eficenca alokative – alokimi i burimeve-inputeve të
mallr ave aty ku kër kon shoqëria,
d) Eficenca në Shpër ndar ja – shpër ndar ja e pr odukteve të
pr odhuar a ku konsumatorët duke i mar rë të dhënat e
të ar dhur ave (pas pa gimit të kontributit-taksave) dhe cmimet
e tr e gut ku konsumatorët nuk do të donin të shpenzonin këto
të ar dhur a në ndonjë mënyrë tjetër.
17.Shpër ndar ja e burimeve te mbyllur a dhe të hapur a?
Ekonomia e mbylluar – shpër ndar ja e inputeve dhe niveli i
konsumit janë tëpër caktuar a tërësishtë nga niveli i pr odhimit.
Pr a; nuk mund të konsumohet më shumë sesa pr odhohet-
disponohet.
Ekonomit e hapur a – lidhen njër a me tjetrën në shkëmbimin e
mallr ave, shërbimeve, për vojave ku një vend mund të
konsumojë edhe mallr a të pr odhuar a në vendet tjer a, duke
zgjer uar mundësitë e konsumit më tej mundësive të pr odhit.
Pr a; Një vend përfiton nga impor ti e tjetri nga ekspor ti.
18.Kuptimi i specializimit?
Specializimi – për qëndrim në pr odhim i vetëm një pr odhukti
apo disa pr odukteve si ps.sh:Gr uri, Misri, Rr ushi, etj.
19.Kuptimi i kosotove opor tune?
Kosto Opor tune – ndr yshe quhet Kosto Alter native – kuptohet
si sakrificë e bërë – heqja dorë nga një e mirë dhe zgjedhja e

7. një të mir e të pr odhuar më të vlefshme. Rr jedh nga r r adhësia
e burimeve dhe domosdoshmëria e zgjedhjes.
20.Funksioni i Ekonomiksit?
Ekonomiksi i ka dy funksione:
a) Funksioni-Pohimi Pozitiv,
b) Funksioini-Pohimi Nor mativ.
21.Pohimit Po zitiv-Nor mativ?
Pohimi Po zitiv – për shkr uar dhe shpje gon dukurit, agjentët
ekonomik që dëshir ojnë të ar rijë qëllimet e tyr e, ku edhe ju
për gjigjen pyetjeve: CFARË ISHTE, CFARË ËSHTË dhe CFARË
DO TË BËHET? P.sh. Pohimi Po zitiv është: Deficiti Buxhetor i
Shtetit – sjell uljen e papunësisë dhe r ritjen e nivelit të
inflacionit,
Pohimi Nor mativ – mer r sygjerime r r eth r r ugëve më eficente
për ar ritjen e synimeve të agjentëve ekonomik. U për gjigjet
pyetjeve CFARË DO TË DUHEJ, CFARË DO TË ISHTË MIRË TË
NDODHTE. P.sh. Pohim Nor mativ është – Niveli i papunësisë në
Kosovë ëshë i lar të e i cili duhet të ulet. Pohime Nor mative
janë të shkëputur a nga vlerësimet mor ale të synimeve që
duam të ar rijmë, por ato qëndr ojnë në bazë të r ekomandimeve
politike.
22.Metoda e Studimit ekonomik?
Ekonomia studiohet sipas dy metodave kr yesor e:
A) NDUKSIONI – fillon me mbledhjen, për punimin e më pas
analizimin e të dhënave ekonomike dhe vazhdon me zbulimi e
lidhjeve te variablat e studiuar a dhe të nxir r et një përfundim-
konkluzion-hipotezë të caktuar. Pr a cdo infor mat e mar rë
ndahet dhe studiohet e detajizuar.

8. B) DEDUKSIONI – është verifikimi empirik i përfundimeve të
nxjer r a e cila shërbehet me teor emën APRIORISTIKE, e cila
duket e ar syeshme e bazuar në ide të natyr shme dhe nuk janë
r r jedh dr ejtpër dr ejtë nga evidencat statistikor e, e kjo teor em
demostr ohet logjikisht në kontekstin e një modeli ekonomik si
një par aqitja të thjeshtëzuar të r ealitetit ekonomik të
ndër tuar mbi supozime-konkluzioneve. Pr a, pr ej infor matave
analitike bashkohen që të for mohet kjo metodë.-Deduksioni.
23.Ekonomia shkenca empirike apo ekzakste?
Ekonomia si shkencë shoqër or e është empirike e jo ekzakte,
ku ligjet ekonomike janë ligje mesatar e dhe nuk shpr ehin
r apor tin ekzakt, ku më së miri e spje gon sjelljen e gr upeve
shoqër or e sesa të individëve, ku kjo shkencë gjen r r e gullsi
dhe kur ka difer encat e mëdha në sjelljet e individëve.
24.Metoda tjer a ekonomike-gr afike?
Metodat ekonomike-gr afike janë:
A) Gr afiku mes dy faktorëve-inputeve,
B) Gr afiku i serive kohor e,
C) Gr afiku i shpër ndarë,
D) Metoda statistikor e.
25.Çka është Ekonometria?
Ekonometria – është nevoja gjithnjë më e madhe e për dorimit
të metodave statistikor e për for mulimin e një teorie
ekonomike dhe verifikimin e saj. Ekonometria ndër të tjer a
mer r et me studimin e dr ejtimit-menaxhimit dhe të for cës së
lidhjeve të variablave ekonomik.

9. Kapitulli 2
26. Kush e për cakton çmimin, sasin e tr e gut?
Çmimin dhe Sasin e tr e gut e për cakton ballafaqimi në tr e g i
blerësve dhe i shitësve të pr odukteve të pr odhuar a.
27.Pse duhet njohur kër kesën dhe ofer tën?
Për të kuptuar :
A) Si ar rihet gjendja e ekuilibrit të tr e gut në kushtet e
për gjithshme të tij,
B) Ndr yshimin e çmimit në periudhat e ndr yshme kohor e,
C) Pse çmimet e fiksuar a me ligj ndikojnën në sasin dhe
cilësin e mallr ave që këmbehen,
D) Si bëhet r acionimi i inputeve të pamjaftueshme nëpër mjet
sistemit të çmimeve në një tr e g konkur encial.
28.Për një ekonomist-joekonomist cka par aqet kër kesa?
Për një ekonomist – Kër kesa par aqet sasin e një pr odukti që
konsumatori-blerësi është njëkohësith i gatshëm dhe në
gjendje të bleje më çmime të ndr yshme të mundshme, gjatë
një periudhe kohor e,
Për një jo-ekonomist – ter mi kër kesë i r e ger ohet thjeshtë një
sasie të caktuar pr odukti.

10. 29.Dallimi në mes nevojave dhe kër kesës?
Që një blerës të ketë kër kesë për pr odukt nuk është e
mjaftueshme të ketë vetëm nevojë për të, por edhe të jetë në
gjendje ta e blejë atë pr odukt,
30.Çka par aqet ligji i kër kesës?
Ligji i Kër kesës – Kur çmimet e pr odukteve ulen, sasia që
blerësit janë të gatshëm të blejnë r ritet, dhe kur çmimet
r riten sasia e kër kuar pakësohet, me kusht që faktorët të
tjerë të mbeten të pandr yshuar. Ky ligj r r jedh nga parimet e
zgjedhjes r acionale. Një r ritje e çmimit nuk bënë që
konsumatori të ketë më pak nevojë për të (mallr a-shërbime).
Kjo e ul sasin e kër kuar, por jo edhe sasin që konsumatori ka
nevojë për të.
31.Çka par aqet kurba-lakor ja e kër kesës?
Kurba-Lakor ja e Kër kesës – është par aqitja gr afike e niveleve
të kër kesës ku çmimet janë në për pjestim të zhdr ejtë me
sasin. Pr a; Kur çmimi ulet (P-), sasia r ritet (Q+), dhe e
kundër ta.
32.Pse vetëm faktori “Çmim” mer r et në konsider at, ndër sa të
tjerët lihen apo
supozohen si konstante?
Mer r et në konsider at vetëm faktori çmim për ar sye se është
br uim kr yesor i infor mimit r r eth pamjaftueshmërisë r elative të
burimeve, ndr yshimin e nevojave dhe të tjer a dukuri të
ekonomisë së tr e gut.
33.Cilat janë faktorët tjerë që ndikojnë në kër kesës?
Faktorët tjerë janë: A) Të ar dhur at e konsumatorëve,
B) Çmimet e mallr ave plotësues dhe zëvendësues,
C) Pritjet e konsumatorëve për të ar dhur at dhe çmimet,

11. D) Numri i konsumatorëve,
E) Shitjet dhe pr efer encat e konsumatorëve.
34.Analizoni faktorët e kër kesës?
A) Të ar dhur at e konsumatorëve – janë
faktorë për caktues që jogjithmonë bënë që konsumatorët të
blejnë më shumë pr oduktet, por ndodh që edhe të kur sejnë.
Ekzistojnë dy lloje të mir ash: 1) Të Mir a Nor male – kër kesa
ndr yshon njëjtë me të ar dhur at, dhe 2) Të Mir a Inferior e –
kër kesa ndr yshon në dr ejtim të kundër t me të ar dhur at. Pr a;
Mallr at me cilësi të lar të janë të mir a nor male, ndër sa Mallr at
me cilësi më ulët janë të mir a inferior e.
B) Çmimet e mallr ave pltësues dhe zëvendësues – janë faktorë
alter nativ-opor tun mes të mir ave të ndr yshme-shërbimeve.
P.sh. Gr uri-Misri (zëvendësues), dhe Karbur anti-Automobili
(plotësues). Pr a;
Ndr yshimi në cmimin e një malli ndikon në për pjestim të
dr ejtë te kër kesa për zëvendësuesin e atj malli.
Ndr yshimi në cmimin e një malli ndikon në për pjestim të
zhdr ejtë te kër kesa për potësimin e atij malli.
C) Prijtjet e konsumatorëve – janë
par ashikimet për të ar dhmen, për ndr yshimin në të ar dhur at,
cmimet e mallr ave që konsumojnë. Kjo r rit kër kesën për të
mir at nor male dhe ul kër kesën për të mir at inferior e.
D) Numri i konsumatorëve – është njëri pr ej faktorëve
për caktues ku kër kesa së bashku me ofer tën e tr e gut janë

12. për caktuese të cmimit r elativ të pr odukteve. Pr a Kër kesa e
tr e gut – par aqitet si shuma e kër kesave individuale të
konsumatorëve. Për shembull një per son është i gatshëm të
blejë 15 njësi nga X malli me cmim pr ej 20eur o. Ndër sa
per soni tjetër është i gatshëm të blejë 10 njësi nga malli X me
të nëjtin çmim, pr a duke supozuar se këta dy per sona
for mojnë tr e gun këtu kurba e kër kesës së tr e gut pasqyr o
faktin se së bashku ata do të blejnë 25njësi me çmim 20eur o.
Për veq kësaj edhe ndr yshimet në shpër ndar jen e popullsisë
sipas gr upmoshave, gjinisë apo nga pikëpamja ter ritoriale
mund të shkaktojëndr yshimin e kër kesës për pr odukte të
veçanta.
E) Shijet dhe Pr efer encat – ndikohen
ngapër mirësimet e cilësisë së pr oduktit, r eklamave të
suksesshme apo të tjer a faktor që bëjn përzgjedhjen e
pr odukteve që konsumatorët par ashohin dobin që dëshir ojnë
ta e nxjer rin nga konsumi i pr odukteve të ndr yshme. P.sh.
vlerësimi i shijeve të tij për vajtjen në një ndeshje spor tive
dhe çmimin që është i gatshëm ta e paguaj do të var et nga
pr efer encat e tij për spor tin ose futbollin ose ndonjë spopr t
tjetër. Ai për të shikuar futboll duhet të pa guaj 5eur o për bilet
ndër sa për basketboll 1eur o, pr a ai e zgjedh futbollin per
ar yse se e pr efer on më shumë këtë spor t.
35.Çka përfaqëson “Ofer ta”
Ofer ta përfaqëson sasit e një pr odukti që shitësit janë
njëkohësishtë të gatshëm dhe në gjendje të ofr ojnë për shitje
me çmime të ndr yshme, gjatë një periudhe të caktuar kohor e,
kur faktorët e tjerë janë konstant.
36.Çka par aqet “Ligji i Ofer tës”?
Lilgji i Ofer tës – thotë se shitësit do të ofr ojnë një sasi më të
madhe për shitje kur çmimet r riten dhe do të ofr ojnë sasin më
të vogël të pr odukteve atëherë kur cmimet ulen.
37.Nga bur on “Ligji i Ofer tës”?

13. Ligji i ofer tës bur on nga parimet e zgjedhjes r acionale ku
përfitimi shtesë që mer r et nga ofrimi i një njësie pr odukti
është çmimi i pritur i tij. Këtu pr odhuesi është i gatshëm të
ofr ojë një njësi shtesë vetëm kur çmimi i saj ështëh më i lar të
ose të paktën i bar abar të me koston shtesë. Pr a; çmimi dhe
kostoja shtesë lidhën në të njëjtën mënyrë si çmimi
dhekënaqësia shtesë në r astin e kër kesës.
38.Çka është “Kostoja Marxhinale-Kostoja Shtesë”?
Kostoja shtesë – r ritet kur r ritet sasia e pr odhuar, pr a dikton
nevojën për r ritjen e çmimeve më të lar ta për pr oduktet e tyr e
në mënyrë që të mbulojnë kostot shtesë më të lar ta që ka
patur pr odhuesi.
39.Cilët faktorë ndikojnë në Ofer të?
Faktorët kr yesor që ndikojnë në ofer të janë:
A) Çmimet e faktorëve të pr odhimit,
B) Teknologjia e për dor ur,
C) Çmimet e mallr ave të lidhur,
Ç) Pritjet e konsumatorëve,
D) Numri i ofr uesve.
40.Analizoni faktorët që ndikojnë në Ofer të?

14. A) Çmimet e faktorëve të pr odhimit – janë faktorë për caktues
që ndikon në koston e pr oduktit. Pr a; një r ritje në çmimin e
burimeve r rit koston-shpenzimet e pr odukteve dhe në kushtet
e çmimit të ofr uar në tr e gun e pr oduktit e ul ofer tën, dhe e
kundër ta e sajnjë ulja në çmimin e burimeve ul kostot-
shpenzimet e pr odukteve dhe në kushtet e çmimit të dhënë në
tr e gun e pr oduktit r rit ofer tën.
B) Teknologjia – nënkupton aftësia dhe njohuria shkencor e që
për dor ut për të pr odhuar në mënyrë efiçente-me nje kosto më
të ulët, dhe me këtë çon në një r ritje të ofer tës.
C) Çmimet e mallr ave të lidhur – këtu duhet bërë
analiza dhe kr ahasimi i alter nativave të mundshme për
mar r jen e vendimeve. P.sh. Bujqit duhet të zgjedhin se çfarë
(gr urë apo misër) dhe pr odhuesit e televizorëve do të duhet të
bëjnë zgjedhje se çfarë do të duhej të pr odhonin (TV me
ngjyr a apo bar dh e zi). Pr a si bujku si pr odhuesi i TV-ve mund
të bëjnë pr odhimin e të dy pr odukteve por pr ofiti apo
kapaciteti pr odhues që do ta kenë do të jetë i kufizuar, pr a do
të pr odhojnë më pak. Pr a mospr odhimi i gr urit apo
televizorëve bar dh e zi r rit koston opor tune të pr odhimit të
misrit apo telvizorëve me ngjyrë. Rritja e kostos opor tune do
të shoqër ohet me uljen e ofer tës së njërit pr odukt ndaj
pr oduktit tjetër dhe e kundër ta.
Ç) Pritjet e konsumatorëve – është par ashiqimi i asaj se çka
do të ndodhë në të ar dhme në mënyrë që ti mar rin vendimet e
tyrë për ofer tën e pr odukteve. P.sh. një pr odhues i këpucëve
pr et që kër kesa për këpucë të r ritet në të ar dhem, ai do të ulë
shtjen aktuale të këpucëve ose do të krijoj r ezer va të
këpucëve në mënyrë që të shesë më shumë kur çmimi të jetë
r ritur. Një kosto opor tune më e lar të e ul ofer tën. Pr a; kur
pritet që çmimet të r riten ofer ta aktuale do të synojë të ulët
dhe kur çmimet priten të ulen ofer ta aktuale synon të r ritet.
D) Numri i konsumatorëve – është kalimi nga

15. ofer taindividuale në ofer tën e tr e gut, pr a shuma e oer tave
individuale në një kohë të dhënë bëhet numri i ofer tave. Një
r ritje e numrit të ofer tave do të thotë r ritja e sasisë së
pr odukteve të ofr uar a për shitje për çdo çmim, dhe me këtë
r ast krijohet edhe konkur enca ofer tuese. Pr a; r ritja e numrit
të ofr uesve r rit ofer tën e tr e gut, dhe ulja e numrit të
ofer tuesve e ul ofer tën e tr e gut dhe krijon monopolizimin e
tr e gut.
41.Çka janë Përfitime shtesë dhe Kosto shtesë?
Përfitime shtesë – janë kur ofer ta dhe kër kesa synon të mar rë
më shumë nga përfitimet e tr e gut,
Kosto shtesë – kur ofer ta dhe kër kesa mundohet të ketë më
pak humbje gjatë investimeve në tr e g.
42.Cila është r r uga e vetme që të pajtohen ofer ta dhe kër kesa
në tr e g?
Rr uga e vetme që ofer ta dhe kër kesa në tr e g të pajtohen janë
Ekuilibri i ofer tës-kër kesës në tr e g.
43.Çka par aqet Ekuilibri i Tr e gut?
Ekuilibri i Tr e gut – par aqetgjendjen e tillë që blerësit dhe
shitësit nuk kanë ar sye të ndr yshojnë sjelljen e tyr e për ar sye
vepr ojnë në tr e g shumë blerës dhe shitës në mënyrë të
pavar ur dhe asnjëri pr ej tyr e as blerësi apo shitësi individual
nuk ka mundësi të ndikojë te çmimi i tr e gut. Pr a këtu nuk ka
as kër kesë të tepër t e as ofer të të tepër t. Sasia dhe kër kesa
janë të bar abar ta dhe kësaj situatë më së miri i për gjigjet një
çmim tr e gu i cili quhet çmimi i ekuilibrit?

16. 44.Çka par aqet çmimi i ekuillibrit?
Çmimi i ekuilibrit – par aqet çmimin për të cilin sasia e
kër kuar dhe e ofr uaj janë të bar abar ta. Pr a është një
kompr omis midis inter esave të shitësve dhe blerëve.
45.Çka par aqet “Mungesa”?
Mungesa – është niveli i çmimeve më të ulët se çmimi i
ekuilibrit dhe sasia e kër kuar e tejkalon sasin e ofr uar që
bënë pr esion për r ritjen e çmimit.
46.Cili është dallimi mes Mungesës dhe Pamjaftueshmërisë?
Mungesa – është situatë tr e gu në të cilën sasia e kër kuar
tejkalon sasin e ofr uar e që mund të eliminohet duke u r ritur
çmimet etr e gut deri në nivelet e ekuilibrit të çmimeve të
tr e gut.
Pamjaftueshmëria - pasqyr on faktin se inputet janë t ë
kufizuar a dhe nevojat janë të pakufizuar a.
47.Sa janë të nevojshme Investimet Private?
Investimet Private – janë mjaft të nevojshme dhe si r ezultat i
zaj bënë gjallërimin e pjesëmar r jes së fuqishme të kapitalit të
huaj të kombinuar me atë vendor, pr a edhe ar rin në nivele te
qilla që të thith gjithë popullsinë e aftë për punë, ku edhe
niveli i të ar dhur ave për fr ymë-banorë do të shumëfishohet.
48.Kur fitohet ekuilibri i ri?

17. Ekuilibri i Ri – fitohet kur kër kesa dhe ofer ta r riten këtu do të
fitohet Ekuilibri i ri r ritës dhe kur ofer ta dhe kër kesa ulen do
të krijohet Ekuilibri i r ri zvogëlues.
49.Si bëhet r acionimi i burimeve të pamjaftueshme?
Burimet e pamjaftueshme të të mir ave r acionohen midis
për dor uesve të tyr e dhe kjo nuk bëhet as me planifikim
qëndr or e as nga ndonjë komision apo zyrë e posaçme, por
mekanizmi që koor dinon vendimet e shitësve dhe blerësve
është tr e gu duke u dhënë për gjigje tr e pyetjeve bazë:
1)Për kë të pr odhohet,
2) Si të pr odhohet dhe
3) Çfarë të pr odhohet.
1) Për kë të pr odhohet – vendoset pjesërisht nga aftësia për
të paguar. Kush i ka par atë e nevojshme bëhet zotër ues i një
të mir e, kush nuk i ka par atë ose kush i ka por i për dor për
qëllime të tjer a, nuk e mer r të mirën në fjalë. Pr a zotërimi i të
mir ave bëhet nga ata që plotësimin e nevojave të tyr e e
mbështesin me par a.
2) Si të pr odhohet – zgjidhet pjesërisht në mënyrë të
ngjajshme me të parën, sepse çmimi më i lar të i të mirës bën
që pr odhuesit të harxhojnë më shumë për të sigur uar
teknologji të për par uar dhepër kushte sa më efiçente.
3) Çfarë të pr odhohet – zgjidhet pjesërisht në mënyrë të
ngjajshme, sepse ku r ritja çmimit të një të mir e shërben si
shkak për një ofer t më të madhe të saj dhe është një sinjal që
nxit kalimin e burimeve për pr odhimin e kësaj të mir e, dhe
nga shumë faktor e ndër të tjerë nga kar akteristikat si gjinia,
mosha etj,

18. Pr a; në të trija për gjigjet e mësipër mes ekziston ter mi
“Pjerësisht” pasi që tr e gu i një të mir e të caktuar nuk është
një tr e g i izoluar, një ishull i mbyllur në vete, por është i
lidhur me tr gjet e të mir ave të tjer a pltësuese ose
zëvendësuese të së mirës në fjalë si dhe me tr e gjet e
faktorëve që për dor en për pr odhimin e kësaj të mir e.
50.Si bëhet për caktimi i çmimit në ekonomin e tr e gut?
Pr oblemi i për caktimit të çmimit r ealizohet në një bashkësi
tr e gjesh të ndër var ur a dhe nuk par aqet vetëm “ekuilibrin” e
pjesshëm të një tr e gu të vetëm sikur se është r asti tek
ekonomit e mbyllur a.
51.Çka është “Dis-Ekuilibri?
Dis-Ekuilibri – është gjendja e tr e gut ku mund të ekzistojnë
tepricat ose mungesat e mallr ave-shërbimeve të ofr uar apo të
kër kuar a në të cilën shitësit dhe blerësit bëjnë pr esion njëri
në tjetrin për uljen ose ngritjen ose ngritjen e çmimit, pr a për
aq kohë sa ekziston ky pr esion për aq kohë i duhet tr e gut për
të ar ritur gjendjen ekuilibr uese ekziston gjendja e kundër t e
quajtur “Dis-Ekuilibër”. Pr a ekziston gjendja e Dis-Ekuilibrit
kur sasia e kër kuar nuk është në për puthje me sasin e ofr uar,
gje gjësisht nuk ëshë e bar abar të.
52.Çka është Teoria e Kër kimit?
Teoria e Kër kimit – është teoria e r e që mer r et me analizimin
e Dis-Ekuilibrit, ku në themel të kësaj teorie qëndr on
infor macioni jo i plotë që ka në bazë paaftësinë e agjendtëve
ekonomik për të par ashkuar saktë pr odhimin e të mir ave nga
njër a anë dhe kër kesën për këto të mir a nga ana tjetër. Pr a
infor macionet jo të plota bëjnë që subjektet ekonomike të
perfeksionojnë par ashikimin për çmimet dhe sasitë për të
cilat tr e gu shkon në ekuilibër.

19. 53.Çka është Ankandi?
Ankandi – është njër a pr ej metodave mjaft të mir a për
zbulimin e çmimit apo ekuilibrin e tr e gutku bar azohet kër kesa
totale me ofer tën totale, por pjesa më e madhe e tr e gjeve nuk
funksionojnë si ankandet, gjë gjë ndikojnë faktorë të
ndr yshëm për mosplotësimn e kushteve të konkur r encës së
plotë
54.Kush ndikon në vazhdimin e Dis-Ekuilibrin e tr e gut?
Në zgjatjen e disekuilibrit për veq infor maiconeve jo të plota
për tr e gun ndikojnë edhe faktorë të ndr yshëm si:
a)Imponimi i qeverisë – mund të jetë në:
1) Natyrën e mekanizmit konkur encial (sistemin fiskal), dhe
2) Jashtë natyrës konkur enciale (jashtë sistemit fiskal), siç
është r asti i çmimeve tavan dhe çmimeve dysheme,
b) Mos-Realizimi i planeve të pr odhimit,
c) Gjendja e një ekuilibri të paqëndr ueshëm.
54.Çka është çmimi tavan(maksimal) dhe çmimi dysheme
(minimal) ?
Për të kuptuar çmimin tavan do ta ilsutr ojmë me shembullin e
tr e gut të benzinës. Supozojmë sepër ar sye të caktuar a
qeveria vendos një çmim tavan-maksimal pr ej 1eur o/litër. Për
çmimin maksimal-tavan kër kesa nuk për puthet me ofer tën.
Konsumatorët kër kojnë më shum benzinë, por bezina për të
plotësuar kër kesën “e tepër t” nuk ka. Pr a zgjidhja e vetme më
e mirë është r acionimi i konsumit me anë të sistemit të
triskësimit. Funksioni i triskave është që të kufizojnë
kër kesën. Pr a zhvendosja e kurbës nga një vend në tjetrën.

20. Për ta kuptuar r asin e çmimeve dysheme-minimale duhet që të
ilustr ojmë me shembullin e pagave minimale. Supozojmë se
paga minimale fiksohet me ligj. Ku ekziston edhe ekuilibri i
detyr uar. Me këtë pa gë minimale do të zvogëlohet numri i
punëtorëve, dhe me këtë r ast dëmtohen pikërisht ata që duhet
ndihmuar. Mbi këtë bazë shumë ekonomist janë shpr ehur
kundër për caktimit me ligjtë pagës minimale, e sidomos ata
ekonomistë liber al.
Kapitulli 3
1..Çka dëshir ojnë të dijnë konsumatorët dhe ofer tuesit?
Konsumatorët dhe Ofer tuesit deshir ojnë të dinë se si
ndr yshon kër kesa dhe ofer ta kur ndr yshojnë faktorët
për caktues të tyr e por edhe sesa është masa e këtij
ndr yshimi. P.sh. Fir mat dhe Qeveria janë të inter esuar a për të
patur sukses për veprimtarin e tyr e të kenë njohuri mbi
konceptin e elasticitetit. Fir mat dëshir ojn të dinë se çfarë
ndikimi ka ndr yshimi i çmimit të një të mir e në sasin e
kër kuar të saj në mënyrë që të mar rin vendimet ekonomike në
për puthje me synimet e tyr e. Ndër sa qeveria kër kon të dijë se
çfarë efekti do të ketë r ritja ose ulja e një takse të aplikuar
ndaj një të mir e ose shërbimi, në sasinë dhe çmimin e
ekuilibrit dhe në çfarë do të ndodhë me totalin e të ar dhur ave
që sigur ohet nga kjo taksë kur niveli i saj ndr yshon.

21. 2. Çka shpr eh Elasticiteti?
Elasticiteti shpr eh shkallën e r ea gimit tëmit të së mirës,
të ar dhur ave të konsumatorit, ç xubjekteve ekonomike
(pr odhuesit dhe konsumatorët) ndaj ndr yshimit të kushteve
ekonomike të tr e gut (ndr yshimit të çmimit të së mirës, të
ar dhur ave të konsumatorit, çmimit të të mir ave plotësuese
apo zëvendësuese, kostot e pr odhimit etj.)
3. Kur është kër kesa elastike e kur joelastike?
Kër kesa është elastike kur konsumatorët janë shumë të
ndjeshëm ndaj ndr yshimit të çmimit të pr oduktit, dhe
JoElastike kur konsumatorët nuk janë edhe aq të ndjeshëm
ndaj ndr yshimit të çmimeve.
4. Si matet elasticiteti?
Elasticiteti është shkalla e r eagueshmërisë së konsumatorit, i
cili matet në për qindje.
5. Si llogaritet për qindja e ndr yshimit të sasisë së
kër kuar?
Për qindja e ndr yshimit të sasisë së kër kuar
llogaritet duke pjesëtuar difer encën e sasive të kër kuar a (q2-
q1) me mesatar en e dysasive
%ΔQ=(q2-q1) * 100
(q2+q1)/26.Si llogaritet për qindja e ndr yshimit të
sasisë së kër kuar me r asitn e r ritjes së çmimit?

22. %ΔQ=(q2-q1) * 100
q2
7. Si llogaritet për qindja e ndr yshimit të
sasisë së kër kuar me r astin e uljes së çmimit? %ΔQ=(q2-q1) *
100
q1
8. Çka është elasticiteti i kër kesës lidhur me çmimin ?
%ΔP= (p2-p1) *100
(p2+p1)/2
9.Sa lloje të elasticiteteve ekzistojnë?
Ekzistojnë dy lloje të elasticiteteve:
Elasticiteti zonal i kër kesës:
Ed= (q2-q1) : (p2-p1)
(q2+q1)/2 (p2+p1)/2
B) Elasticiteti pikësor i kër kesës: Ed= ∆q . p
∆p q
10. Çka është koeficienti i elasticitetit?
Koeficienti i kër kesës është vler a që mer r et nga zbatimi i
for mulës së llogaritjes së elasticitetit.
11. Çka përfaqëson pjer rësia?

23. Pjer rësia përfaqëson koeficientin e ndr yshimit absolut
në sasi dhe në çmim mes dy pikave të lakor es linear e dhe
është konstante për gjatë gjithë kurbës, elasticiteti
përfaqëson koeficientin e ndr yshimit në për qindje të sasisë
në lidhje me ndr yshimin në për qindje të çmimit dhe është i
ndr yshën nëpika të ndr yshme të lakor es.
12. Cilat janë dy r aste ekstr eme të kurbës së kër kesës?
Dy r astet ekztr eme janë kur kurba e kër kesës është
plotësishtë elastike nënkuptohet kur çmimi r ritet qoftë edhe
pak mbi nivelin e ekuilibrit, sasia e kër kuar bie në zer o, dhe
koeficienti i elasticiteti të kër kesës është infinit (e=α). Në
‌ ‌
këtë r ast nuk do të shitej asgjë nëse do të tentohetj të
vendoset një çmim më i lar të se ai i tr e gut. Ndër sa r asti
tjetër ekstr em kemi atëherë kur kër kesa është plotësishtë
elastike dhe kurba është ver tikale që tr e gon se sasi e kër kuar
nuk ndr yshon me ndr yshimin e çmimn. Domethënë koeficienti
i elasticitetit të kër kesës është zer o (e=o).
13. Çka kuptojmë me konceptin e elasticitetit të kër kesës
lidhur me çmimin?
Koncepti i elasticitetit lidhur me çmimin u
tr e gonpr odhuesve se çfarë do të ndodhë me të ar dhur at e tyr e
totale nëqoftëse ndr yshojnë çmimet e shitjes së pr odukteve
(pr a; të ar dhur at totale janë të bar abar ta me pr oduktin e
sasisë me çmimin (Q*P).
14. Cilat janë faktorë të tjerë që për caktojnë elasticitetin e
kër kesës lidhur me çmimin?
Faktorët që për caktojnë elasticitetin e kër kesës lidhur me
çmimin janë:

24. ekzisteca e të mir ave zëvendësuese,
për caktimi i të mir ave,
efekti i të ar dhur ave,
faktori kohë,
të mir at e domosdoshme dhe të luksit.
15. Çka është ekzistenca e të mir ave zëvendësuese?
Kur ekzistojnë alter nativat zëvendesuese dhe për to
r ritet shumë çmimi i ndonjërës pr ej tyr e do të ketë r ea gim të
madh. Nëse r ritet çmimi i biletës për autobus atëherë
shiqohet mundësia e zëvendësimit në tr anspor tin hekur udhor,
duke pakësuar gr adualisht kër kesën për tr anspor t
automobilistik.
16.. Çka është për caktimi i të mirës?
Kur për caktimi është më i për gjithshëm zëvendësuesit
do të jenë më të pakët dhe kër kesa do të jetë më elastike.
P.sh. kër kesa për bukë to të jetë më e vogël sesa kër kesa për
mish
17.. Çka është efekti i të ar dhur ave?

25. Të ar dhur at ndikojnë dukshëm në elasticitetin e të mir ave,
pr a kur të ar dhur at nuk ndr yshojnë r ritja e çmimit të
pr oduktit ul të ar dhur at r eale dhe e detyr on të zvogëloj sasin
e kër kuar.
18.. Çka është faktori kohë?
Për një periudhë të shkur tër kohor e tendencat për të
r ea guar ndaj çmimit janë shumë më të vogla nëkr ahasrim me
situatën kur koha në dispo zicion të konsukatorit për të mar rë
një vendim është më e gjatë. P.sh. supozoni se jeni duke
udhëtuar nga një qytet në një tjetër në një ditë ver e dhe keni
etje të madhe, gjatë r r ugës ndodhet vetëm një dyqan që ka
vetëm një llojpije fr eskuese me çmim të lar të, ju do të shtyni
që të mos pagoni deri në atë moment-kohë kur të shihni se
nuk keni alter nativa tjer a për ta shuar etjen dhe do të pr anoni
të paguani atë çmim aq të lar të.
19. Çka janë të mir at e domosdoshme dhe të mir at e luksit?
Të mir at e domosdoshme janë të mir at kr ysor e për
ekzistencën fizike (ushqim, kujdes mjekësor etj.), por edhe të
mir at për një standar t të pr anueshëmjetese. Këtu kër kesa
është joelastike.
Të mir at e luksit që kalojnë standar din minimal të
ekzistencës fizike dhe për këtë kër kesa është elastike.
20. Cilat janë llojet tjer a të elasticitetit?
Llojet e elasticitetit janë:
a) elasticiteti i kër kesës lidhur me çmimin,

26. b) elasticiteti i kër kesës lidhur me të ar dhur at,
c) elasticiteti i tër thor të i kër kesës,
d) elasticiteti i ofer tës lidhur me çmimin.
21. Çka është elasticiteti i kër kesës lidhur me të ar dhur at?
ey= (q2-q1) : (y2-y1)
(q2-q1)/2 (y2+y1)/2
Elasticiteti i kër kesës lidhur me të ar dhur at (ey) mat
r ea gimin e kër kesës ndaj ndr yshimit të të ar dhur ave. Ku
kër kesa për të mir a nor male ndr yshon në të njëjtin dr ejtim me
ndr yshimin e të ar dhur ave, ndër sa kër kesa për të mir at
inferior e ndr yshon në dr ejtim të kundr t me ndr yshimin e të
ar dur ave.
22. Çka është elasticiteti i tër thor të i kër kesës?
Elasticiteti i tër thor të i kër kesës mat r eagimin e
kër kesës së konsumatorëve për të mirën A kur kemi një
ndr yshim në çmimin e së mirës B që është e lidhur me të.
EA* B= (q2-q1)A : (p1+p1) B
(q2+q1)A /2 (p1+p1) B/2

27. 23. Çka është elasticiteti i ofer tës lidhur me çmimin?
Elasticiteti i ofer tës lidhur me çmimin (es) tr e gon-mat
r ea gimin e blerësve ndaj një ndr yshimi në çmim. Nëses
r ea gimi i shitësve është i madh themi se ofer ta shtë elastike
dhe nëse nuk kemi r eagim të madh themise ofer ta është
joelastike. Kur koeficienti është më i madh se 1 është ofer ta
elastike dhe e kundër ta.
24. Cilat janë faktorët që e për caktojnë elasticitetin e
ofer tës?
Faktorët që për caktojnë elasticitetin e ofer tës janë:
a) Kostoja dhe mundësia për tu depozituar pr oduktim – sa
më e ulët të jetë kosotja e depozitimit dhe sa më i lehtë të
jetë depo zitimi aq më elastike do të jetë ofer ta,
b) Fleksibiliteti i pr ocesit të pr odhimit – kur shitësit ti
për gjigjenshpejt dhe pa shpenzime një ndr yshimi r elativisht të
vogël të çmimit ofer ta zakonisht është shumë elastike,
c) Kostoja e pr odhimit të njësive shtesë – është
afër sishtë e njëjtë me atë të njësisë par aar dhëse, ofer ta ka
tendencë të jetë elastike,
d) Faktori kohë – në qoftëse kanë më shumë kohë në
dispo zicion, mundësit e ofr uesve të mallr avepër të r ea guar
ndaj një ndr yshimi çmimi janë më të mëdha. Sa më e gjatë të
jetë koha aq më elastike do të jetë ofer ta.

28. Kapitulli 4
I
Për çka shërben “Teoriae zgjedhjes konsumator e”?
Teoria e zgjedhjes konsumator e shërben për të kuptuar dhe
par ashikuar sjelljen e konsumatorëve dhe për të spje guar se
pse njerëzit bëjnë këto apo ato zgjedhje të cilat r ezultojnë në
kër kesën individuale për pr odukte të caktuar a.
2.Ku ndesh konsumatori gjatë mar r jes së vendimeve?
Konsumatori gjatë mar r jes së vendimeve se çfarë do të bleje
ndeshet me Kufijt sasior të par ave.
3.Nga çka var et kufizimi monetar individual?
Kufizimi monetar individual var et nga e ar dhur a kor r ente e tij,
kur simet e mëpar shme, mundësit për të mar rë kr edi-hua etj
4.Çka bënë konsumatori r acional?
Konsumatori r acional nuk blen një pr odukt nëse par ashikimi
shtesë që ai par ashkon të mar rë pr ej tij është më i vogël se
shpenzimi shtesë për bler jen e tij.
5.Për çka blejnë konsumatorët mallr at dhe shërbime?
Konsumatorët blejnë mallr a dhe shërbime për të plotësuar
nevojat e tyr e ku pëfitimet nga bler jet e tyr e përfaqësojnë
kënaqësit që sigur ohen nga konsumi i tyr e.
6.Çka bënë konsumatori kur ka mundësitë monetar e të
kufizuar a?
Kur ka mundësit monetar e të kufizuar a konsumatori nuk mund
të blejë çdo gjë që i jep kënaqësi apo ato që i japin kënaqësi
më të madhe. P.sh. konsumatori mund të përitonte më shumë
kënaqësi nëse do të blinte një makinë në kr ahasim me një

29. biçikletë por me gjithatë është i detyr uar të blejë biçikletë
nga shkaku i mundësive të kufizuar a të mjeteve monetar e që i
posedon konsumatori.
7.Me çka përballet konsumatori gjatë zgjedhjes?
Zgjatë zgjedhjes konsumatori përballohet me koston
opor tune. P.sh. nuk është kosto opor tune nëse shpenzojmë
10eur o për një libri në vend të një koncer ti apo ndonjë
ndeshje futbollistike, por kosto opor tune në ter minologjin
ekonomike është kënaqësia që konsumatori për jeton nëse e
lexon librin apo e shiqon koncer tin apo ndeshjen futbollistike.
8.Çka mban par asysh zgjedhja r acionale e konsumatorit?
Konsumatorët mbajnë par asysh balancimin e kënaqësisë
shtesë të mar rë nga një pr odukt me kënaqësinë shtesë që
mund të mer r ej nga një pr odukt me tjetrin.
II9.Çka do të thotë ter mi “dobi”?
Ter mi “Dobi” në ekonomi për dor et për të tr e guar masën e
kënaqësisë që përfiton konsumatori nga konsumi i një
pr odukti të caktuar.
10.Çfarë lloje të dobisë kemi?
Ekzistojnë disa lloje të dobisë: A) Dobia Totale – e cila
njëherit është edhe qëllimi kr yesor i konsumatorit që duke
shpenzuar të ar dhur at e tij të sigur ojë maksimumin e dobisë
totale apo kënaqqësisë totale që mer r nga të gjitha njësitë e
të mir ave apo shërbimeve që konsumohn, B) Dobia Marxhinale
– është kënaqësia shtesë që konsumatori mer r nga konsuimi i
një njësie shtesë pr odukti-shërbimi me dobinë marxhinale që
do të mer r te nga konsumimi i mallr ave të tjer a.
11.Nga çka për caktohet zgjedhja e konsumatorëve?
Zgjedhja e konsumatorëve për caktohet nga dobia marxhinale
e jo nga dobia totale
12.Çfarë prir je ka ligji dobisë marxhinale r rënëse, ilustr oni
me një shembull?

30. Dobia marxhinale r rënëse ka një prir je që kur r ritet sasia e
konsumit të një të mir e nëkushtet kur faktorët
Tjerë nuk ndr yshojnë dobia arxhinale e njësisë së fundit të
konsumuar vjen vazhdimisht duke rënë. P.sh. Në një ditë verë
një konsumator pasi ka ecur shumë është etur dhe fillon të
pijë një lemonadë për të shuar etjen. Gota e parë e limonadës
e shijon shume të dytë e kështu me r r adhë deri në gotën e
fundit që do ti sillte kënaqësi e që pas saj do të ketë vetëm
kënaqësi ne gative.
13.Cila është masa e dobisë marxhinale të pr oduktit që
ekonomistët e për dorini zakonishtë?
Masa e dobisë marxhinale të pr oduktit që ekonomistët e
për dorin është shuma e par ave që një individ është i gatshëm
të sakrifikojë për të mar rë një njësi shtesë të një pr odukti.
14.Çka duhet të bëjë konsumatori për ti dhën për gjigjes
kr yesor e të zgjedhjes konsumator e? Ilustr oni me një
shembull?
Për ti dhënë për gjigje pyetjes kr yesor e të zgjedhjes
konsumator e se sa ka nxjer r ur dobi nga për dorimi i një malli
do të mbajmë par asysh se ai si një konsumator r acional
kër kon të sigur ojë kënaqësinë më të madhe me të ar dhur at e
kufizuar a të tij. P.sh. r asti i lemonadës i cili duhet të
sakrifikojë bler je të tjer a që mund të bënte në vend të saj.
15.Kur janë të gatshëm konsumatorët të blejnë më shumë nga
një pr odukt?
Konsumatorët janë të gatshëm të blejnë më shumë mallr a
vetëm atëherë kur çmimi-sakrifica për ato pr odukte është i
vogël, apo deri aty ku çmimi është i bar abar të me koston
marxhinale, gjë që çmimi i tr e gut pasqyr on dobin marxhinale
të njësisë së fundit të blerë.
16.Çka përfaqëson kër kesa e tr e gut?
Kër kesa e tr e gut përfaqëson shumën e sasive të kër kuar a nga
të gjithë bler sit në tr e g me secilin nga çmimet e mundshme,
pasqyr on dobin marxhinale të çdo blerësi në tr e g.

31. 17.Çka pr esupozojnë parimet e zgjedhjes r acionale?
Parime e zgjedhjes r acionale pr esupozojnë që blerësit
individualisht dhe kolektivisht do të r risin sasin e kër kuar
derinë pikënkur dobia marxhinale në çmim është e bar abar t
me çmimin e pr oduktit.
18.Çka bënë konsumatori kur ndodhet përballë shumë
alter nativave dhe zgjedhjeve r acionale?
Kur ndodhet përball shumë alter nativave dhe zgjedhjeve
r acionale ai kër kon balancimin e përfitimeve marxhinale me
kostot marxhinale të këtyr e alter nativave të mundshme.
19.Si ndahen alter nativat e mundshme?
Alter nativat e mundshme ndahen në dy gr upe: A) Një pr odukt i
caktuar dhe B) Të gjitha pr oduktet të tjer a.
20.Çka bëhet kur konsumatori zgjedh kombinime të
alter nativave të mundshme?
Kur konsumatorizgjedh kombinime të alter nativave të
mundshme ai do të bëjë zgjedhjet optimale në mes të këtyr e
dy pr odukteve.
21.Çka na tr e gojnë dobitë marxhinale?
Dobit marxhinale na tr e gojnë vetëm përfitimet shtesë që
mund të mar rin konsumatorët.
22.Kur i kr ahasojmë dobitë marxhinale (dobit shtesë) me
kostot marxhinale (kosto shtesë)?
I kr ahasojmë vetëm atëherë kur njohim çmimin dhe dobin
marxhinale të të dy pr odukeve që mund të zbatojmë parimet e
zgjedhjes r acionale dhe kr ahasojmë përfitimet shtese dhe
kostot shtesë-çmimet.
23.Si llogaritet dobia marxhinale për një njësi?
Dobia marxhinale për njësi llogaritet duke pjesëtuar dobin
marxhinale me çmimin për të gjetur dobin marxhinale për
1eur o për nivele të ndr yshme të sasive të pr oduktit të parë.

32. Dobia marxhinale për 1eur o-njësi të shpenzuar = Dobia
marxhinale e pr oduktit A
Çmimi i pr oduktit A
24.Çka kër kojnë konsumatorët r acional?
Konsumatorët r acional kër kojnë të maksimizojnë dobin
marxhinale për çdo njësi të shpenzuar duke i kr ahasuar të
gjitha alter nativat e mundshme për shpenzime.
25.Si llogaritet kombinimi i zgjedhjes konsumator e?
Dobia marxhinale e A = Dobia
marxhinale e B
Çmimi i A Çmimi
B
Kjo tr e gon se pr oduktet e A dhe B do të blihen kur dobia
marxhinale për një njësi të shpenzuar do të jetëe njëjtë për të
dy.
E kundër ta:
Dobia marxhinale e A = Çmimi A
Dobia marxhinale e B Çmimi B
Kjo tr e gon se bler jet do të jenë në ekuilibër kur vler t r elative
të dy pr odukteve (koeficienti i dobisë marxhinale të tyr e) janë
të bar abar ta me kostot r elative (koeficienti i çmimeve)
26.Çka shpr eh parimisht for mula e mësipër me?
Parimisht shpr eh atë se konsumatori mund të r risë
kënaqësinë e tij duke pakësuar sasin e pr oduktit B dhe duke
r ritur sasin e pr oduktit A.

33. 27.Çka pasqyr on çmimi i tr e gut?
Çmimi i tr e gut pasqyr on vlerën e njësisë së fundit të blerë,
ndër kohë që blerësit paguaj të njëjtën çmim për të gjitha
njësit e bler a.
28.Çka është dhe çka tr e gon teprica e konsumatorit? Ilustr oni
me një shembull?
Tejkalimi i përfitimit total (shumës së dobive marxinale) ndaj
kostove totale (sasia e blerë dhe çmim) quhet tepricë
konsumator e. P.sh. nëse çmimi ulet në nga 10eur o në 8eur o
blerësit do të shepnzojnë 1200eur o për të blerë 150njësi, pr a
ata mar rin faktikisht 1650 njësi deri tek njësia e 150-të dhe
për pasojëj r ezulton një tepricë e konsumatorit pr ej 450
eur osh gjithsejt. Teprica e konsumatorit është një koncept i
dobishëm sepse tr e gon sesa fitojnë ose humbasin blerësit nga
një ndr yshim i çmimit të pr oduktit.
III29.Çfarë funksione luan ulja e çmimit?
Kur çmimi ulet r ritet dobia marxhinale për 1eur o dhe r riet
sasie e kër kuar për atë pr odukt.
30.Çka janë të ar dhur at r eale dhe efekti i të ar dhur ave?
Të ar dhur at r eale – është ulja e çmimit dhe sasia e
pr odukteve që konsumatori mund të blejë me të ar dhuar e tij
monetar e duke sgur uar bler jet me këto të ar dhur a.
Efekti i të ar dhur ave – është r ritja e sasisë së pr oduktit të
blerë e shkaktuar nga një r ritje e të ar dhur ave r eale.
31.Çka quajmë efekt i zëvendësimit dhe qfarë shenjash kemi
me këtë efekt?
Ndr yshimi në sasin e blerë të pr oduktit i shkaktuar nga një
ndr yshim i çmimit r elativ duke mbajtur konstante të të
ar dhur ave r eale quhet efekti i zëvendësimit. Ky efekt ka
gjithmonë shenja ne gative.
32.Çfarë shenje ka efekti i të ar dhur ave dhe i zëvendësimit

34. për të mir at nor male dhe
inferior e?
Për të mir at nor male efekti i të ar dhur ave dhe i zëvendësimit
ka efekt ne gativ,
Për të mir at inferiior e efekti i të ar dhur ave dhe i zëvendësimit
ka efekt pozitiv.
.
IV
33.Çka është teoria kar dinaliste?
Teoria kar dinaliste është tr ajtimi i zgjedhjes konsumator e
bazuar në dobinë marxhinale që pr esupozon mundësinë e
matjes së dobisë e për pasoje edhe ndr yshimit të dobisë midis
pr odukteve të ndr yshme duke për dor ur numr at kar dinal, e cila
ndeshet në disa vështirësi kur ballafaqohet me r ealitetin, nuk
tr e gon ndonjë mundësi matjeje të dobisë, sepse dobia si
koncept është abstr akt dhe i vështirë të për caktohet njësia e
patjet që të për kufizohet dhe të bëhet kr ahasim për individ të
ndr yshëm. Pr a; për të matur dobin që përfiton konsumatori do
të duhejqë faktor et e tjerë të ndikojnë në nivelin e kënaqësisë
të mbahen konstante gjë që është e pamundshme.
34.Çka është teoria or dinaliste?
Teoria or dinaliste është e kundër ta e kar dinaliste. Or dinaliste
e rëndësishme është vetëm r enditja e pr efer encave që kanë
konsumatorët për pr oduktet që zgjedhin, edhepër këtë ar sye
quhet teoria or dinaliste e zgjedhjes konsumator e.
35.Çka është zona indifer ente dhe kurba indifer ente?
Zona indifer ente është faktise konsumatori nuk ka ndonjë
pr efer encë të veçanta për ndonjërën pr ej këtyr e kombinimeve.

35. Kurba indifer ente është par aqitja gr afike e këtyr e
jopr efer encave.
36.Çka vër ehet me kombinime indifer ente?
Me kombinime indifer ente vër ejmë se konsumatori është i
gatshëm të sakrifikojë disa njësi të pr oduktit X për të mar rë
më shumë njësi të pr oduktit Y ose e kundër ta me kusht që
kënaqësia totale e tij të mos ndr yshojë. P.sh. Ai ka dy opcione
ose të blejë 3 bileta për futboll ose të blejë një libër
ekonomie. Ai ëshë i gatshëm të sakrifikojë 3 njësi për një
libër.
37.Çka par aqet koncepti i nor mës marxhinale të
zëvendësimit?
Koncepti marxhinal i zëvendësimit mat sasin e një pr odukti që
blerësit janë të gatshëm të sakrifikojnë për të mar rë një njësi
shtesë p.sh. nga ∆y në ∆x duke mbajtur konstante dobin
totale.
MRS= ∆y
∆x
Pr a nor ma marxhinale e zëvendësimit ëshë në të vër tetë
r apor ti i dobive marxhinale të të dy pr odukteve.
38.Çka quajmë har të të difer encës?
Një bashkësikurbash-lakor esh indifer ente të par aqitur a në të
njëjtën figurë quhet Har të Indifer ence.
39.Si janë të kufizuar a zgjedhjet e konsumatorëve?
Zgjedhjet e konsumatorëve janë të kufizuar a në dy faktorë: Në
të ar dhur at që zotër on dhe çmimet e pr odukteve X dhe Y.
40.Çka par aqet dr ejtësia e buxhetit?
Të gjitha kombinimet e mundshme që ndodhen mbi këtë

36. dr ejtëz. Par aqet të gjitha kombinimet e mundshme të dy
pr oduktee që mund të blejë konsumatori, por kjo dr ejtëz nuk
na tr e gon se cili pr ej këtyr e kombinimeve është më i miri.
41.Si mund të zhvendoset dr ejtësia e buxhetit?
Ajo mund të zhvendoset nëppozicione të ndr yshme nën
ndikimin e faktorëve për caktuar (të ar dhur at dhe çmimet e
pr odukteve). Nëse të ar dhur at r riten dr ejtëza e buxhetit do të
zhvendoset lar t-djathtas par alelisht me vetëveten e tijdhe e
kundër ta nëse të ar dhur at do të ulen atëherë dr ejtëza e
buxhetit do të zhvendoset poshtë-majtas.
Rritja ekonomike, Pr oduktiviteti?
Rritja ekonomike – është zgjerim i qëndr ueshëm dhe i
vazhdueshëm i mundësive të pr odhimit e cila kushtëzohet me
r ritjen e faktorëve të pr odhimit dhe për mirësimit të tyr e të
vazhdueshëm,

37. Pr oduktiviteti – shpr esh sasin e pr odhuar të pr oduktit për një
njësi të inputeve të për dor ur a, ky koncept është ngusht i
lidhur edhe me efiqencës si koncept më të gjerë të efiqencës
ekonomike.
Llojet e Efiqencës?
Ekzistojnë disa lloje të eficencave:
a) Efiqenca Ekonomike – shpr eh gjendjen e ekonomisë ku
askush nuk ar rin mirëqenien e tij pa e cënar mirëqenien e
tjetrit. Ekonomia nënkupton ar ritjan e efiqencës pr odhuese,
alokative dhe shpër ndarëse.
b) Eficenca Pr odhuese – pr odhimi i njësive të caktuar të
pr oduktit me për dorimin e minimumit të inputeve, pr a:
Pr oduktiviteti Maksimal i Mundshëm (PMM),
c) Eficenca alokative – alokimi i burimeve-inputeve të
mallr ave aty ku kër kon shoqëria,
d) Eficenca në Shpër ndar ja – shpër ndar ja e pr odukteve të
pr odhuar a ku konsumatorët duke i mar rë të dhënat e
të ar dhur ave (pas pa gimit të kontributit-taksave) dhe cmimet
e tr e gut ku konsumatorët nuk do të donin të shpenzonin këto
të ar dhur a në ndonjë mënyrë tjetër.
Shpër ndar ja e burimeve te mbyllur a dhe të hapur a?
Ekonomia e mbylluar – shpër ndar ja e inputeve dhe niveli i
konsumit janë tëpër caktuar a tërësishtë nga niveli i pr odhimit.
Pr a; nuk mund të konsumohet më shumë sesa pr odhohet-
disponohet.

38. Ekonomit e hapur a – lidhen njër a me tjetrën në shkëmbimin e
mallr ave, shërbimeve, për vojave ku një vend mund të
konsumojë edhe mallr a të pr odhuar a në vendet tjer a, duke
zgjer uar mundësitë e konsumit më tej mundësive të pr odhit.
Pr a; Një vend përfiton nga impor ti e tjetri nga ekspor ti.
Kuptimi i specializimit?
Specializimi – për qëndrim në pr odhim i vetëm një pr odhukti
apo disa pr odukteve si ps.sh:Gr uri, Misri, Rr ushi, etj.
Kuptimi i kosotove opor tune?
Kosto Opor tune – ndr yshe quhet Kosto Alter native – kuptohet
si sakrificë e bërë – heqja dorë nga një e mirë dhe zgjedhja e
një të mir e të pr odhuar më të vlefshme. Rr jedh nga r r adhësia
e burimeve dhe domosdoshmëria e zgjedhjes.
Funksioni i Ekonomiksit?
Ekonomiksi i ka dy funksione:
a) Funksioni-Pohimi Pozitiv,
b) Funksioini-Pohimi Nor mativ.
Pohimit Po zitiv-Nor mativ?
Pohimi Po zitiv – për shkr uar dhe shpje gon dukurit, agjentët
ekonomik që dëshir ojnë të ar rijë qëllimet e tyr e, ku edhe ju
për gjigjen pyetjeve: CFARË ISHTE, CFARË ËSHTË dhe CFARË
DO TË BËHET? P.sh. Pohimi Po zitiv është: Deficiti Buxhetor i
Shtetit – sjell uljen e papunësisë dhe r ritjen e nivelit të
inflacionit,

39. Pohimi Nor mativ – mer r sygjerime r r eth r r ugëve më eficente
për ar ritjen e synimeve të agjentëve ekonomik. U për gjigjet
pyetjeve CFARË DO TË DUHEJ, CFARË DO TË ISHTË MIRË TË
NDODHTE. P.sh. Pohim Nor mativ është – Niveli i papunësisë në
Kosovë ëshë i lar të e i cili duhet të ulet. Pohime Nor mative
janë të shkëputur a nga vlerësimet mor ale të synimeve që
duam të ar rijmë, por ato qëndr ojnë në bazë të r ekomandimeve
politike.
Metoda e Studimit ekonomik?
Ekonomia studiohet sipas dy metodave kr yesor e:
A) NDUKSIONI – fillon me mbledhjen, për punimin e më pas
analizimin e të dhënave ekonomike dhe vazhdon me zbulimi e
lidhjeve te variablat e studiuar a dhe të nxir r et një përfundim-
konkluzion-hipotezë të caktuar. Pr a cdo infor mat e mar rë
ndahet dhe studiohet e detajizuar.
B) DEDUKSIONI – është verifikimi empirik i përfundimeve të
nxjer r a e cila shërbehet me teor emën APRIORISTIKE, e cila
duket e ar syeshme e bazuar në ide të natyr shme dhe nuk janë
r r jedh dr ejtpër dr ejtë nga evidencat statistikor e, e kjo teor em
demostr ohet logjikisht në kontekstin e një modeli ekonomik si
një par aqitja të thjeshtëzuar të r ealitetit ekonomik të
ndër tuar mbi supozime-konkluzioneve. Pr a, pr ej infor matave
analitike bashkohen që të for mohet kjo metodë.-Deduksioni.
Ekonomia shkenca empirike apo ekzakste?
Ekonomia si shkencë shoqër or e është empirike e jo ekzakte,
ku ligjet ekonomike janë ligje mesatar e dhe nuk shpr ehin
r apor tin ekzakt, ku më së miri e spje gon sjelljen e gr upeve
shoqër or e sesa të individëve, ku kjo shkencë gjen r r e gullsi
dhe kur ka difer encat e mëdha në sjelljet e individëve.

40. Metoda tjer a ekonomike-gr afike?
Metodat ekonomike-gr afike janë:
A) Gr afiku mes dy faktorëve-inputeve,
B) Gr afiku i serive kohor e,
C) Gr afiku i shpër ndarë,
D) Metoda statistikor e.
Çka është Ekonometria?
Ekonometria – është nevoja gjithnjë më e madhe e për dorimit
të metodave statistikor e për for mulimin e një teorie
ekonomike dhe verifikimin e saj. Ekonometria ndër të tjer a
mer r et me studimin e dr ejtimit-menaxhimit dhe të for cës së
lidhjeve të variablave ekonomik.
Kapitulli 2
1. Kush e për cakton çmimin, sasin e tr e gut?
Çmimin dhe Sasin e tr e gut e për cakton ballafaqimi në tr e g i
blerësve dhe i shitësve të pr odukteve të pr odhuar a.
Pse duhet njohur kër kesën dhe ofer tën?
Për të kuptuar :

41. A) Si ar rihet gjendja e ekuilibrit të tr e gut në kushtet e
për gjithshme të tij,
B) Ndr yshimin e çmimit në periudhat e ndr yshme kohor e,
C) Pse çmimet e fiksuar a me ligj ndikojnën në sasin dhe
cilësin e mallr ave që këmbehen,
D) Si bëhet r acionimi i inputeve të pamjaftueshme nëpër mjet
sistemit të çmimeve në një tr e g konkur encial.
Për një ekonomist-joekonomist cka par aqet kër kesa?
Për një ekonomist – Kër kesa par aqet sasin e një pr odukti që
konsumatori-blerësi është njëkohësith i gatshëm dhe në
gjendje të bleje më çmime të ndr yshme të mundshme, gjatë
një periudhe kohor e,
Për një jo-ekonomist – ter mi kër kesë i r e ger ohet thjeshtë një
sasie të caktuar pr odukti.
Dallimi në mes nevojave dhe kër kesës?
Që një blerës të ketë kër kesë për pr odukt nuk është e
mjaftueshme të ketë vetëm nevojë për të, por edhe të jetë në
gjendje ta e blejë atë pr odukt,
Çka par aqet ligji i kër kesës?

42. Ligji i Kër kesës – Kur çmimet e pr odukteve ulen, sasia që
blerësit janë të gatshëm të blejnë r ritet, dhe kur çmimet
r riten sasia e kër kuar pakësohet, me kusht që faktorët të
tjerë të mbeten të pandr yshuar. Ky ligj r r jedh nga parimet e
zgjedhjes r acionale. Një r ritje e çmimit nuk bënë që
konsumatori të ketë më pak nevojë për të (mallr a-shërbime).
Kjo e ul sasin e kër kuar, por jo edhe sasin që konsumatori ka
nevojë për të.
Çka par aqet kurba-lakor ja e kër kesës?
Kurba-Lakor ja e Kër kesës – është par aqitja gr afike e niveleve
të kër kesës ku çmimet janë në për pjestim të zhdr ejtë me
sasin. Pr a; Kur çmimi ulet (P-), sasia r ritet (Q+), dhe e
kundër ta.
Pse vetëm faktori “Çmim” mer r et në konsider at, ndër sa të
tjerët lihen apo
supozohen si konstante?
Mer r et në konsider at vetëm faktori çmim për ar sye se është
br uim kr yesor i infor mimit r r eth pamjaftueshmërisë r elative të
burimeve, ndr yshimin e nevojave dhe të tjer a dukuri të
ekonomisë së tr e gut.
Cilat janë faktorët tjerë që ndikojnë në kër kesës?
Faktorët tjerë janë: A) Të ar dhur at e konsumatorëve,
B) Çmimet e mallr ave plotësues dhe zëvendësues,
C) Pritjet e konsumatorëve për të ar dhur at dhe çmimet,

43. D) Numri i konsumatorëve,
E) Shitjet dhe pr efer encat e konsumatorëve.
Analizoni faktorët e kër kesës?
A) Të ar dhur at e konsumatorëve – janë
faktorë për caktues që jogjithmonë bënë që konsumatorët të
blejnë më shumë pr oduktet, por ndodh që edhe të kur sejnë.
Ekzistojnë dy lloje të mir ash: 1) Të Mir a Nor male – kër kesa
ndr yshon njëjtë me të ar dhur at, dhe 2) Të Mir a Inferior e –
kër kesa ndr yshon në dr ejtim të kundër t me të ar dhur at. Pr a;
Mallr at me cilësi të lar të janë të mir a nor male, ndër sa Mallr at
me cilësi më ulët janë të mir a inferior e.
B) Çmimet e mallr ave pltësues dhe zëvendësues – janë faktorë
alter nativ-opor tun mes të mir ave të ndr yshme-shërbimeve.
P.sh. Gr uri-Misri (zëvendësues), dhe Karbur anti-Automobili
(plotësues). Pr a;
Ndr yshimi në cmimin e një malli ndikon në për pjestim të
dr ejtë te kër kesa për zëvendësuesin e atj malli.
Ndr yshimi në cmimin e një malli ndikon në për pjestim të
zhdr ejtë te kër kesa për potësimin e atij malli.
C) Prijtjet e konsumatorëve – janë
par ashikimet për të ar dhmen, për ndr yshimin në të ar dhur at,
cmimet e mallr ave që konsumojnë. Kjo r rit kër kesën për të
mir at nor male dhe ul kër kesën për të mir at inferior e.
D) Numri i konsumatorëve – është njëri pr ej faktorëve
për caktues ku kër kesa së bashku me ofer tën e tr e gut janë

44. për caktuese të cmimit r elativ të pr odukteve. Pr a Kër kesa e
tr e gut – par aqitet si shuma e kër kesave individuale të
konsumatorëve. Për shembull një per son është i gatshëm të
blejë 15 njësi nga X malli me cmim pr ej 20eur o. Ndër sa
per soni tjetër është i gatshëm të blejë 10 njësi nga malli X me
të nëjtin çmim, pr a duke supozuar se këta dy per sona
for mojnë tr e gun këtu kurba e kër kesës së tr e gut pasqyr o
faktin se së bashku ata do të blejnë 25njësi me çmim 20eur o.
Për veq kësaj edhe ndr yshimet në shpër ndar jen e popullsisë
sipas gr upmoshave, gjinisë apo nga pikëpamja ter ritoriale
mund të shkaktojëndr yshimin e kër kesës për pr odukte të
veçanta.
E) Shijet dhe Pr efer encat – ndikohen
ngapër mirësimet e cilësisë së pr oduktit, r eklamave të
suksesshme apo të tjer a faktor që bëjn përzgjedhjen e
pr odukteve që konsumatorët par ashohin dobin që dëshir ojnë
ta e nxjer rin nga konsumi i pr odukteve të ndr yshme. P.sh.
vlerësimi i shijeve të tij për vajtjen në një ndeshje spor tive
dhe çmimin që është i gatshëm ta e paguaj do të var et nga
pr efer encat e tij për spor tin ose futbollin ose ndonjë spopr t
tjetër. Ai për të shikuar futboll duhet të pa guaj 5eur o për bilet
ndër sa për basketboll 1eur o, pr a ai e zgjedh futbollin per
ar yse se e pr efer on më shumë këtë spor t.
Çka përfaqëson “Ofer ta”
Ofer ta përfaqëson sasit e një pr odukti që shitësit janë
njëkohësishtë të gatshëm dhe në gjendje të ofr ojnë për shitje
me çmime të ndr yshme, gjatë një periudhe të caktuar kohor e,
kur faktorët e tjerë janë konstant.
Çka par aqet “Ligji i Ofer tës”?
Lilgji i Ofer tës – thotë se shitësit do të ofr ojnë një sasi më të
madhe për shitje kur çmimet r riten dhe do të ofr ojnë sasin më
të vogël të pr odukteve atëherë kur cmimet ulen.

45. Nga bur on “Ligji i Ofer tës”?
Ligji i ofer tës bur on nga parimet e zgjedhjes r acionale ku
përfitimi shtesë që mer r et nga ofrimi i një njësie pr odukti
është çmimi i pritur i tij. Këtu pr odhuesi është i gatshëm të
ofr ojë një njësi shtesë vetëm kur çmimi i saj ështëh më i lar të
ose të paktën i bar abar të me koston shtesë. Pr a; çmimi dhe
kostoja shtesë lidhën në të njëjtën mënyrë si çmimi
dhekënaqësia shtesë në r astin e kër kesës.
Çka është “Kostoja Marxhinale-Kostoja Shtesë”?
Kostoja shtesë – r ritet kur r ritet sasia e pr odhuar, pr a dikton
nevojën për r ritjen e çmimeve më të lar ta për pr oduktet e tyr e
në mënyrë që të mbulojnë kostot shtesë më të lar ta që ka
patur pr odhuesi.
Cilët faktorë ndikojnë në Ofer të?
Faktorët kr yesor që ndikojnë në ofer të janë:
A) Çmimet e faktorëve të pr odhimit,
B) Teknologjia e për dor ur,
C) Çmimet e mallr ave të lidhur,

46. Ç) Pritjet e konsumatorëve,
D) Numri i ofr uesve.
Analizoni faktorët që ndikojnë në Ofer të?
A) Çmimet e faktorëve të pr odhimit – janë faktorë për caktues
që ndikon në koston e pr oduktit. Pr a; një r ritje në çmimin e
burimeve r rit koston-shpenzimet e pr odukteve dhe në kushtet
e çmimit të ofr uar në tr e gun e pr oduktit e ul ofer tën, dhe e
kundër ta e sajnjë ulja në çmimin e burimeve ul kostot-
shpenzimet e pr odukteve dhe në kushtet e çmimit të dhënë në
tr e gun e pr oduktit r rit ofer tën.
B) Teknologjia – nënkupton aftësia dhe njohuria shkencor e që
për dor ut për të pr odhuar në mënyrë efiçente-me nje kosto më
të ulët, dhe me këtë çon në një r ritje të ofer tës.
C) Çmimet e mallr ave të lidhur – këtu duhet bërë
analiza dhe kr ahasimi i alter nativave të mundshme për
mar r jen e vendimeve. P.sh. Bujqit duhet të zgjedhin se çfarë
(gr urë apo misër) dhe pr odhuesit e televizorëve do të duhet të
bëjnë zgjedhje se çfarë do të duhej të pr odhonin (TV me
ngjyr a apo bar dh e zi). Pr a si bujku si pr odhuesi i TV-ve mund
të bëjnë pr odhimin e të dy pr odukteve por pr ofiti apo
kapaciteti pr odhues që do ta kenë do të jetë i kufizuar, pr a do
të pr odhojnë më pak. Pr a mospr odhimi i gr urit apo
televizorëve bar dh e zi r rit koston opor tune të pr odhimit të
misrit apo telvizorëve me ngjyrë. Rritja e kostos opor tune do
të shoqër ohet me uljen e ofer tës së njërit pr odukt ndaj
pr oduktit tjetër dhe e kundër ta.
Ç) Pritjet e konsumatorëve – është par ashiqimi i asaj se çka
do të ndodhë në të ar dhme në mënyrë që ti mar rin vendimet e

47. tyrë për ofer tën e pr odukteve. P.sh. një pr odhues i këpucëve
pr et që kër kesa për këpucë të r ritet në të ar dhem, ai do të ulë
shtjen aktuale të këpucëve ose do të krijoj r ezer va të
këpucëve në mënyrë që të shesë më shumë kur çmimi të jetë
r ritur. Një kosto opor tune më e lar të e ul ofer tën. Pr a; kur
pritet që çmimet të r riten ofer ta aktuale do të synojë të ulët
dhe kur çmimet priten të ulen ofer ta aktuale synon të r ritet.
D) Numri i konsumatorëve – është kalimi nga
ofer taindividuale në ofer tën e tr e gut, pr a shuma e oer tave
individuale në një kohë të dhënë bëhet numri i ofer tave. Një
r ritje e numrit të ofer tave do të thotë r ritja e sasisë së
pr odukteve të ofr uar a për shitje për çdo çmim, dhe me këtë
r ast krijohet edhe konkur enca ofer tuese. Pr a; r ritja e numrit
të ofr uesve r rit ofer tën e tr e gut, dhe ulja e numrit të
ofer tuesve e ul ofer tën e tr e gut dhe krijon monopolizimin e
tr e gut.
Çka janë Përfitime shtesë dhe Kosto shtesë?
Përfitime shtesë – janë kur ofer ta dhe kër kesa synon të mar rë
më shumë nga përfitimet e tr e gut,
Kosto shtesë – kur ofer ta dhe kër kesa mundohet të ketë më
pak humbje gjatë investimeve në tr e g.
Cila është r r uga e vetme që të pajtohen ofer ta dhe kër kesa në
tr e g?
Rr uga e vetme që ofer ta dhe kër kesa në tr e g të pajtohen janë
Ekuilibri i ofer tës-kër kesës në tr e g.

48. Çka par aqet Ekuilibri i Tr e gut?
Ekuilibri i Tr e gut – par aqetgjendjen e tillë që blerësit dhe
shitësit nuk kanë ar sye të ndr yshojnë sjelljen e tyr e për ar sye
vepr ojnë në tr e g shumë blerës dhe shitës në mënyrë të
pavar ur dhe asnjëri pr ej tyr e as blerësi apo shitësi individual
nuk ka mundësi të ndikojë te çmimi i tr e gut. Pr a këtu nuk ka
as kër kesë të tepër t e as ofer të të tepër t. Sasia dhe kër kesa
janë të bar abar ta dhe kësaj situatë më së miri i për gjigjet një
çmim tr e gu i cili quhet çmimi i ekuilibrit?
Çka par aqet çmimi i ekuillibrit?
Çmimi i ekuilibrit – par aqet çmimin për të cilin sasia e
kër kuar dhe e ofr uaj janë të bar abar ta. Pr a është një
kompr omis midis inter esave të shitësve dhe blerëve.
Çka par aqet “Mungesa”?
Mungesa – është niveli i çmimeve më të ulët se çmimi i
ekuilibrit dhe sasia e kër kuar e tejkalon sasin e ofr uar që
bënë pr esion për r ritjen e çmimit.
Cili është dallimi mes Mungesës dhe Pamjaftueshmërisë?
Mungesa – është situatë tr e gu në të cilën sasia e kër kuar
tejkalon sasin e ofr uar e që mund të eliminohet duke u r ritur
çmimet etr e gut deri në nivelet e ekuilibrit të çmimeve të

49. tr e gut.
Pamjaftueshmëria - pasqyr on faktin se inputet janë t ë
kufizuar a dhe nevojat janë të pakufizuar a.
Sa janë të nevojshme Investimet Private?
Investimet Private – janë mjaft të nevojshme dhe si r ezultat i
zaj bënë gjallërimin e pjesëmar r jes së fuqishme të kapitalit të
huaj të kombinuar me atë vendor, pr a edhe ar rin në nivele te
qilla që të thith gjithë popullsinë e aftë për punë, ku edhe
niveli i të ar dhur ave për fr ymë-banorë do të shumëfishohet.
Kur fitohet ekuilibri i ri?
Ekuilibri i Ri – fitohet kur kër kesa dhe ofer ta r riten këtu do të
fitohet Ekuilibri i ri r ritës dhe kur ofer ta dhe kër kesa ulen do
të krijohet Ekuilibri i r ri zvogëlues.
Si bëhet r acionimi i burimeve të pamjaftueshme?
Burimet e pamjaftueshme të të mir ave r acionohen midis
për dor uesve të tyr e dhe kjo nuk bëhet as me planifikim
qëndr or e as nga ndonjë komision apo zyrë e posaçme, por
mekanizmi që koor dinon vendimet e shitësve dhe blerësve
është tr e gu duke u dhënë për gjigje tr e pyetjeve bazë: 1)Për kë
të pr odhohet, 2) Si të pr odhohet dhe

50. 3) Çfarë të pr odhohet.
1) Për kë të pr odhohet – vendoset pjesërisht nga aftësia për
të paguar. Kush i ka par atë e nevojshme bëhet zotër ues i një
të mir e, kush nuk i ka par atë ose kush i ka por i për dor për
qëllime të tjer a, nuk e mer r të mirën në fjalë. Pr a zotërimi i të
mir ave bëhet nga ata që plotësimin e nevojave të tyr e e
mbështesin me par a.
2) Si të pr odhohet – zgjidhet pjesërisht në mënyrë të
ngjajshme me të parën, sepse çmimi më i lar të i të mirës bën
që pr odhuesit të harxhojnë më shumë për të sigur uar
teknologji të për par uar dhepër kushte sa më efiçente.
3) Çfarë të pr odhohet – zgjidhet pjesërisht në mënyrë të
ngjajshme, sepse ku r ritja çmimit të një të mir e shërben si
shkak për një ofer t më të madhe të saj dhe është një sinjal që
nxit kalimin e burimeve për pr odhimin e kësaj të mir e, dhe
nga shumë faktor e ndër të tjerë nga kar akteristikat si gjinia,
mosha etj,
Pr a; në të trija për gjigjet e mësipër mes ekziston ter mi
“Pjerësisht” pasi që tr e gu i një të mir e të caktuar nuk është
një tr e g i izoluar, një ishull i mbyllur në vete, por është i
lidhur me tr gjet e të mir ave të tjer a pltësuese ose
zëvendësuese të së mirës në fjalë si dhe me tr e gjet e
faktorëve që për dor en për pr odhimin e kësaj të mir e.
Si bëhet për caktimi i çmimit në ekonomin e tr e gut?
Pr oblemi i për caktimit të çmimit r ealizohet në një bashkësi
tr e gjesh të ndër var ur a dhe nuk par aqet vetëm “ekuilibrin” e
pjesshëm të një tr e gu të vetëm sikur se është r asti tek

51. ekonomit e mbyllur a.
Çka është “Dis-Ekuilibri?
Dis-Ekuilibri – është gjendja e tr e gut ku mund të ekzistojnë
tepricat ose mungesat e mallr ave-shërbimeve të ofr uar apo të
kër kuar a në të cilën shitësit dhe blerësit bëjnë pr esion njëri
në tjetrin për uljen ose ngritjen ose ngritjen e çmimit, pr a për
aq kohë sa ekziston ky pr esion për aq kohë i duhet tr e gut për
të ar ritur gjendjen ekuilibr uese ekziston gjendja e kundër t e
quajtur “Dis-Ekuilibër”. Pr a ekziston gjendja e Dis-Ekuilibrit
kur sasia e kër kuar nuk është në për puthje me sasin e ofr uar,
gje gjësisht nuk ëshë e bar abar të.
Çka është Teoria e Kër kimit?
Teoria e Kër kimit – është teoria e r e që mer r et me analizimin
e Dis-Ekuilibrit, ku në themel të kësaj teorie qëndr on
infor macioni jo i plotë që ka në bazë paaftësinë e agjendtëve
ekonomik për të par ashkuar saktë pr odhimin e të mir ave nga
njër a anë dhe kër kesën për këto të mir a nga ana tjetër. Pr a
infor macionet jo të plota bëjnë që subjektet ekonomike të
perfeksionojnë par ashikimin për çmimet dhe sasitë për të
cilat tr e gu shkon në ekuilibër.
Çka është Ankandi?
Ankandi – është njër a pr ej metodave mjaft të mir a për
zbulimin e çmimit apo ekuilibrin e tr e gutku bar azohet kër kesa
totale me ofer tën totale, por pjesa më e madhe e tr e gjeve nuk
funksionojnë si ankandet, gjë gjë ndikojnë faktorë të
ndr yshëm për mosplotësimn e kushteve të konkur r encës së

52. plotë
Kush ndikon në vazhdimin e Dis-Ekuilibrin e tr e gut?
Në zgjatjen e disekuilibrit për veq infor maiconeve jo të plota
për tr e gun ndikojnë edhe faktorë të ndr yshëm si:
a)Imponimi i qeverisë – mund të jetë në: 1) Natyrën e
mekanizmit konkur encial (sistemin fiskal), dhe
2) Jashtë natyrës konkur enciale (jashtë sistemit fiskal), siç
është r asti i çmimeve tavan dhe çmimeve dysheme,
b) Mos-Realizimi i planeve të pr odhimit,
c) Gjendja e një ekuilibri të paqëndr ueshëm.
Çka është çmimi tavan(maksimal) dhe çmimi dysheme
(minimal) ?
Për të kuptuar çmimin tavan do ta ilsutr ojmë me shembullin e
tr e gut të benzinës. Supozojmë sepër ar sye të caktuar a
qeveria vendos një çmim tavan-maksimal pr ej 1eur o/litër. Për
çmimin maksimal-tavan kër kesa nuk për puthet me ofer tën.
Konsumatorët kër kojnë më shum benzinë, por bezina për të
plotësuar kër kesën “e tepër t” nuk ka. Pr a zgjidhja e vetme më
e mirë është r acionimi i konsumit me anë të sistemit të
triskësimit. Funksioni i triskave është që të kufizojnë
kër kesën. Pr a zhvendosja e kurbës nga një vend në tjetrën.
Për ta kuptuar r asin e çmimeve dysheme-minimale duhet që të
ilustr ojmë me shembullin e pagave minimale. Supozojmë se
paga minimale fiksohet me ligj. Ku ekziston edhe ekuilibri i
detyr uar. Me këtë pa gë minimale do të zvogëlohet numri i

53. punëtorëve, dhe me këtë r ast dëmtohen pikërisht ata që duhet
ndihmuar. Mbi këtë bazë shumë ekonomist janë shpr ehur
kundër për caktimit me ligjtë pagës minimale, e sidomos ata
ekonomistë liber al.
Kapitulli 3
1. Çka dëshir ojnë të dijnë konsumatorët dhe ofer tuesit?
Konsumatorët dhe Ofer tuesit deshir ojnë të dinë se si
ndr yshon kër kesa dhe ofer ta kur ndr yshojnë faktorët
për caktues të tyr e por edhe sesa është masa e këtij
ndr yshimi. P.sh. Fir mat dhe Qeveria janë të inter esuar a për të
patur sukses për veprimtarin e tyr e të kenë njohuri mbi
konceptin e elasticitetit. Fir mat dëshir ojn të dinë se çfarë
ndikimi ka ndr yshimi i çmimit të një të mir e në sasin e
kër kuar të saj në mënyrë që të mar rin vendimet ekonomike në
për puthje me synimet e tyr e. Ndër sa qeveria kër kon të dijë se
çfarë efekti do të ketë r ritja ose ulja e një takse të aplikuar
ndaj një të mir e ose shërbimi, në sasinë dhe çmimin e
ekuilibrit dhe në çfarë do të ndodhë me totalin e të ar dhur ave
që sigur ohet nga kjo taksë kur niveli i saj ndr yshon.
2. Çka shpr eh Elasticiteti?
Elasticiteti shpr eh shkallën e r ea gimit tëmit të së mirës,

54. të ar dhur ave të konsumatorit, ç xubjekteve ekonomike
(pr odhuesit dhe konsumatorët) ndaj ndr yshimit të kushteve
ekonomike të tr e gut (ndr yshimit të çmimit të së mirës, të
ar dhur ave të konsumatorit, çmimit të të mir ave plotësuese
apo zëvendësuese, kostot e pr odhimit etj.)
3. Kur është kër kesa elastike e kur joelastike?
Kër kesa është elastike kur konsumatorët janë shumë të
ndjeshëm ndaj ndr yshimit të çmimit të pr oduktit, dhe
JoElastike kur konsumatorët nuk janë edhe aq të ndjeshëm
ndaj ndr yshimit të çmimeve.
4. Si matet elasticiteti?
Elasticiteti është shkalla e r eagueshmërisë së konsumatorit, i
cili matet në për qindje.
5. Si llogaritet për qindja e ndr yshimit të sasisë së
kër kuar?
Për qindja e ndr yshimit të sasisë së kër kuar
llogaritet duke pjesëtuar difer encën e sasive të kër kuar a (q2-
q1) me mesatar en e dysasive .
%ΔQ=(q2-q1) * 100
(q2+q1)/2
1. Si llogaritet për qindja e ndr yshimit të sasisë së kër kuar
me r asitn e r ritjes së çmimit?

55. %ΔQ=(q2-q1) * 100
q2
2. Si llogaritet për qindja e ndr yshimit të sasisë së kër kuar
me r astin e uljes së çmimit?
%ΔQ=(q2-q1) * 100
q1
3. Çka është elasticiteti i kër kesës lidhur me çmimin ?
%ΔP= (p2-p1) . 100
(p2+p1)/2
1. Çka është koeficienti i elasticitetit?
Koeficienti i kër kesës është vler a që mer r et nga zbatimi i
for mulës së llogaritjes së elasticitetit.
2. Çka përfaqëson pjer rësia?
Pjer rësia përfaqëson koeficientin e ndr yshimit absolut
në sasi dhe në çmim mes dy pikave të lakor es linear e dhe
është konstante për gjatë gjithë kurbës, elasticiteti
përfaqëson koeficientin e ndr yshimit në për qindje të sasisë

56. në lidhje me ndr yshimin në për qindje të çmimit dhe është i
ndr yshën nëpika të ndr yshme të lakor es.
3. Cilat janë dy r aste ekstr eme të kurbës së kër kesës?
Dy r astet ekztr eme janë kur kurba e kër kesës është
plotësishtë elastike nënkuptohet kur çmimi r ritet qoftë edhe
pak mbi nivelin e ekuilibrit, sasia e kër kuar bie në zer o, dhe
koeficienti i elasticiteti të kër kesës është infinit (e=α). Në
‌ ‌
këtë r ast nuk do të shitej asgjë nëse do të tentohetj të
vendoset një çmim më i lar të se ai i tr e gut. Ndër sa r asti
tjetër ekstr em kemi atëherë kur kër kesa është plotësishtë
elastike dhe kurba është ver tikale që tr e gon se sasi e kër kuar
nuk ndr yshon me ndr yshimin e çmimn. Domethënë koeficienti
i elasticitetit të kër kesës është zer o (e=o).
4. Çka kuptojmë me konceptin e elasticitetit të kër kesës
lidhur me çmimin?
Koncepti i elasticitetit lidhur me çmimin u
tr e gonpr odhuesve se çfarë do të ndodhë me të ar dhur at e tyr e
totale nëqoftëse ndr yshojnë çmimet e shitjes së pr odukteve
(pr a; të ar dhur at totale janë të bar abar ta me pr oduktin e
sasisë me çmimin (Q*P).
5. Cilat janë faktorë të tjerë që për caktojnë elasticitetin e
kër kesës lidhur me çmimin?
Faktorët që për caktojnë elasticitetin e kër kesës lidhur me
çmimin janë:
ekzisteca e të mir ave zëvendësuese,

57. për caktimi i të mir ave,
efekti i të ar dhur ave,
faktori kohë,
të mir at e domosdoshme dhe të luksit.
6. Çka është ekzistenca e të mir ave zëvendësuese?
Kur ekzistojnë alter nativat zëvendesuese dhe për to
r ritet shumë çmimi i ndonjërës pr ej tyr e do të ketë r ea gim të
madh. Nëse r ritet çmimi i biletës për autobus atëherë
shiqohet mundësia e zëvendësimit në tr anspor tin hekur udhor,
duke pakësuar gr adualisht kër kesën për tr anspor t
automobilistik.
7. Çka është për caktimi i të mirës?
Kur për caktimi është më i për gjithshëm zëvendësuesit
do të jenë më të pakët dhe kër kesa do të jetë më elastike.
P.sh. kër kesa për bukë to të jetë më e vogël sesa kër kesa për
mish
8. Çka është efekti i të ar dhur ave?
Të ar dhur at ndikojnë dukshëm në elasticitetin e të mir ave,
pr a kur të ar dhur at nuk ndr yshojnë r ritja e çmimit të

58. pr oduktit ul të ar dhur at r eale dhe e detyr on të zvogëloj sasin
e kër kuar.
9. Çka është faktori kohë?
Për një periudhë të shkur tër kohor e tendencat për të
r ea guar ndaj çmimit janë shumë më të vogla nëkr ahasrim me
situatën kur koha në dispo zicion të konsukatorit për të mar rë
një vendim është më e gjatë. P.sh. supozoni se jeni duke
udhëtuar nga një qytet në një tjetër në një ditë ver e dhe keni
etje të madhe, gjatë r r ugës ndodhet vetëm një dyqan që ka
vetëm një llojpije fr eskuese me çmim të lar të, ju do të shtyni
që të mos pagoni deri në atë moment-kohë kur të shihni se
nuk keni alter nativa tjer a për ta shuar etjen dhe do të pr anoni
të paguani atë çmim aq të lar të.
10. Çka janë të mir at e domosdoshme dhe të mir at e luksit?
Të mir at e domosdoshme janë të mir at kr ysor e për
ekzistencën fizike (ushqim, kujdes mjekësor etj.), por edhe të
mir at për një standar t të pr anueshëmjetese. Këtu kër kesa
është joelastike.
Të mir at e luksit që kalojnë standar din minimal të
ekzistencës fizike dhe për këtë kër kesa është elastike.
11. Cilat janë llojet tjer a të elasticitetit?
Llojet e elasticitetit janë:
a) elasticiteti i kër kesës lidhur me çmimin,

59. b) elasticiteti i kër kesës lidhur me të ar dhur at,
c) elasticiteti i tër thor të i kër kesës,
d) elasticiteti i ofer tës lidhur me çmimin.
12. Çka është elasticiteti i kër kesës lidhur me të ar dhur at?
ey= (q2-q1) : (y2-y1)
(q2-q1)/2 (y2+y1)/2
Elasticiteti i kër kesës lidhur me të ar dhur at (ey) mat
r ea gimin e kër kesës ndaj ndr yshimit të të ar dhur ave. Ku
kër kesa për të mir a nor male ndr yshon në të njëjtin dr ejtim me
ndr yshimin e të ar dhur ave, ndër sa kër kesa për të mir at
inferior e ndr yshon në dr ejtim të kundr t me ndr yshimin e të
ar dur ave.
13. Çka është elasticiteti i tër thor të i kër kesës?
Elasticiteti i tër thor të i kër kesës mat r eagimin e
kër kesës së konsumatorëve për të mirën A kur kemi një
ndr yshim në çmimin e së mirës B që është e lidhur me të.
EA* B= (q2-q1)A : (p1+p1) B
(q2+q1)A /2 (p1+p1) B/21. Çka është elasticiteti
i ofer tës lidhur me çmimin?

60. Elasticiteti i ofer tës lidhur me çmimin (es) tr e gon-mat
r ea gimin e blerësve ndaj një ndr yshimi në çmim. Nëses
r ea gimi i shitësve është i madh themi se ofer ta shtë elastike
dhe nëse nuk kemi r eagim të madh themise ofer ta është
joelastike. Kur koeficienti është më i madh se 1 është ofer ta
elastike dhe e kundër ta.