up

1. Chöông hai
LOAÏI TÖÔÙNG BIEÁN CAÙCH
I-KHAÙI NIEÄM TOÅNG QUAÙT
Töôùng maïo, thaân hình doäng taùc cuûa con ngöôøi ñoâi khi vöôït ra ngoaøi caùc kieán thöùc töôùng
hoïc thoâng thöôøng. Töôùng hoïc thoâng thöôøng laáy con ngöôøi chính thöùc laø ñoái töôïng nghieân cöùu ñeå
döï ñoaùn thoâng minh, ñaàn ñoän, thoï yeåu, giaøu ngheøo. Söï nghieân cöùu ñoù, phaàn lôùn döïa vaøo nguï
quan, tam ñình,luïc phuû coù caân xöùng, phoái hôïp hay khoâng.
Nhöng con ngöôøi khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù daïng chính cöôøng: ñoâi khi coù nhöõng ngöôøi maø
thaân hình, dieän maïo hoaëc ñoäng taùc coù nhöõng ñaëc ñieåm xeùt theo tieâu chuaån chính thöôøng veà nguõ
quan,, tam ñình v.v…khoâng ñuû ñeå giaûi thích thoûa ñaùng. Theo kinh nghieäm cuûa nhieàu theá heä löu
laïi, ngöôøi ta nhaän thaáy coù nhieàu ngöôøi coù khuoân maët, thaân hình hay caùch ñi ñöùng, naèm ngoài coù
nhöõng neùt phaûng phaát hoaëc gioáng caùc loaïi chim hoaëc gioáng caùc loaïi thuù hôn laø gioáng ñoàng loaïi
(con ngöôøi ). Tuøy theo gioáng loaïi naøo thì phuù quyù, thoï khang , gioáng loaïi naøo thì baàn tieän , yeåu
chieát maø ngöôøi ta ñi ñeán vieäc phaân loaïi töôùng caùch haïng ngöôøi ñaëc thuø ñoù thuoäc loaïi bí caùch goïi
laø caàm thuù töông hình.
1-Hình phöông: Maét coù hình daïng ,beà daøi roõ reät, chieàu ngang thích hôïp, loâng maøy nhoû,
phaàn haï ñình thaáp, muõi cao vaø cong, tinh thaàn, coát khí töôi tænh, gioïng noùi trong treûo, tính neát hoøa
aùi .
Keû hình phuïng, neáu cao dong doûng, khoâng gaày quaù, khoâng maäp laø keû hình phuïng trì treâ.
Nhìn hình phuïng thoâng saûng . Neáu thaân hình maäp troøn laø keû hình phuïng trì treä. Nhìn nghieâng maø
traùn roäng cao hôn caèm thì goïi laø töôùng thieân ñòa töông öùng thuoäc veà quyù caùch. Loâng maøy vaø maét
ñeàu nhoû, thöôïng ñình daøi maø haï ñình ngaén thì goïi laø töôùng tieåu phuïng hình nhaân, thuoäc veà trung
caùch. Loâng maøy lôùn , thaân hình daøi, muõi cao vaø thaúng , tinh thaàn saûng khoaùi ,lanh leï thì goïi laø
töôùng ñôn phung. Töôùng thö cheùp raèng;”Loâng maøy , maét vaø ñaàu daøi nguõ nhaïc ñaày ñaën, ñieàu hôïp,
thaân hình nhoû nhaén, ñi laïi , haønh ñoäng, coù veû thanh tu laø keû ñaéc phuïng caùch, ngoâi vò cöïc sang”.
2- Hình haøi:thöông , khoá bò haõm, ngö vó cong xuoáng phía döôùi, ñuoâi maét hôi cong xuoáng,
ñaàu nhieàu xöông, ít thòt, coå daøi, böôùc ñi nhaác caúng döôùi vaø khoaûng caùch daøi thaân theå maûnh deû,,,,,
thöôïng ñình daøi, roäng laø keû hình haïc: tính oân hoøa thích ôû nôi tòch mòch, coù dang voïng veà ñöôøng
ñaïo ñöùc, vaên hoïc.
3-Hình chim öng:ñaàu vuoâng, traùn troøn, muõi cong voøng nhö moû chim , maét troøn, vieàn maét
hôi ñoû, maét coù nhieàu tia maùu, mioeäng nhoû, tai moûng, tính noùng naûy.
Coå töôùng thö noùi raèng: ngöôøi hình chim öng , traùn roäng, maét saùng röïc, xöông maù xeä xuoáng
taän haøm , gioïng noùi trong treûo, böôùc chaân daøi roäng, huøng duõng coù khieáu veà binh nghieäp nhöng
tính haùo saùt, thích ñaáu tranh neân ít khi ñöôïc cheát an laønh.
4-hình chim yeán: Maét troøn, xöông quai haøm naûy nôû, moâi hoàng, mieäng nhoû, muõi ngaén, maét
saâu vaø ñen traéng phaân minh, saùng laùng, thaân hình cao gaày. Ngöôøi hình yeán ña taøi, ña ngheä nhöng
hay thaêng traàm, thaønh ñaït sôùm thì laïi deã cheát yeåu.
5-Hình coâng: maët nhoû, thaân hình cao lôùn, tính öa thuû leã, öa trang söùc, dang voïng.

2. 6_Hình ngoãng: Maét nhoû, mieäng hôi tuùm vaø nhoû, coå daøi, chaân ngaén, böôùc ñi chaäm daõi,
thöôïng ñình chieám phaàn troäi yeáu nhaát treân loâng maøy, muõi ngaén. Keû coù töôùng ngoãng maø laïi coù
maét ngoãng ñaéc caùch khoâng lo thieáu aên, thieáu maëc.
7-Hình Seû: thaân theå nhoû beù,aùnh maét loä veû noân noùng, maët troøn vaø saùc thaùi voâ söï thöôøng loä
veû kinh nghi . Tính neát keát hôïp caùch töôùng chim seû thöôøng ham daâm duïc, ít khi giaøu coù lôùn, soá
thöôøng hay vaát vaû.
8-Hình uyeân öông: thaân hình trung bình, maët traéng pha saéc hoàng, maét troøn vaø ñeïp, ñi ñöùng
cuïc mòch, khoâng coù uy theá, noùi naêng tuïc tóu vaø tính raát daâm oâ. Hôïp vôùi maét uyeân öông, boä vò ñaéc
caùch, ngöôøi hình daùng keå treân coù theå noåi danh vôùi ñôøi.
9-Hình chim töôùc:thaân hình vöøa phaûi, khuoân maët nhoû, tai saéc xang pha traéng, di thì nhanh
nheïn maø thaân thaúng thaén, noùi naêng khoan dung khieán ngöôøi nghe vui tai, aám daï. Tính tình ngöôøi
hình chim thöôùc ñaéc caùch ( hôïp thöôùc nhaõn coäng hình thöôùc) :trung haäu, coù taøi, vaõn vaän an
khang, phuùc loäc goàm ñuû.
10-Hình gaø: thaân theå trung bình, ñaàu nhoû, maét nhoû, troøng maét hôi vaøng, maëc daàu tham voïng
nhieàu nhöng laïi troïng ñieàu nghóa khí, khoâng bao giôø thaát tín. Keû hình gaø haäu vaän raát toát.
11-hình vòt: thaân hình troøn maäp, chaân caúng ngaén, maët nhoû vaø khoâng coù gì ñaëc bieät thanh tuù,
ñi ñöùng chaäm daõi, ì aïch, mieäng roäng, haï ñình daøi, naûy nôû, cuh3 tieàn baàn haäu phuù nhöng thuoäc
loaïi phuù nhi baát quyù
12_hình coø: thaân hình thon nhöng daøi, muõi nhoû vaø daøi, phaàn thaân mình ngaén, chaân daøi.
Löng thaúng tuoät, khi ñi thöôøng hay laéc lö ñaàu, hình daïn noùi chung thanh khieát neân ngöôøi hình coø (
ñaéc caùch vôùi maét coø) laø haøn töôùng( töôùng laïnh nhaït, öa coâ ñoäc) chöù khoâng phaûi laø thanh töôùng.
Hình coø ñaéc caùch laø töôùng keû ôû aån höôûng ñi tu deã thaønh chính quaû chöù khoâng thích hôïp vôùi ñôøi
soáng taäp theå.
13-Töôùng coïp: ñaàu lôùn, coå vuoâng vaén, khoûe vai troøn tròa, löng ñaày ñaën, traøn cao, eo roäng ,
maét lôùn ( hoå nhaõn) troøng maét ñen phaân minh, mieäng lôùn vaø vuoâng coù laêng giaùp. Ngöôøi ta phaân
bieät nhieàu thöù hình coïp tuøy theo saéc thaùi:
a)neáu moâi nhö chu sa, muïc löïc saùng laùng nìn ngöôøi nhö thoâi mieân, tinh thaàn an thaùi, noùi
vang nhö tieáng troáng ñoàng, tính tình khoaùt ñaït thì goïi laø laâm trung chi hoå ( hoå ôû trong röøng)
Keû coù töôùng laâm trung chi hoå thì chöùc vò cöû phaåm thöôøng laø deã phaùt veà voõ hôn laø veà vaên.
b)Neáu tinh thaàn quaù maïnh baïo, ñi ñöùng ngang taøn maø aùnh maét laïi môø yeáu khoâng ñöôïc oån
ñònh thì goïi laø xuaát laâm chi hoå ( coïp ra khoûi röøng).
Keû coù töôùng Xuaát laâm chi hoå tuy toát nhöng coù nhieàu sôû ñoaïn neân quyù hieån maø khoâng ñöôïc
höôûng laâu beàn, keát cuoäc veà vaän haïn seõ suy giaûm.
c)Vaãn caùc ñaëc tính chung maø tinh thaàn an nhaøn, tao nhaõ, noùi naêng coù thöù töï, mòch löïc bình
oån thì goïi laø khaùo hoå sôn (coïp treân nuùi) .Keû coù töôùng khaùo sôn hoå ñöôïc höôûng loäc laâu daøi ñeán taän
cuoái ñôøi.
d)Vaãn caùc ñaëc tính hình theå cuûa töôùng coïp maø tinh thaàn baát ñònh, ngoài, ñöùng hay ñi thöôøng
ngoaûnh maët, laéc vai thì goïi laø khaéc sôn chi hoå (coïp khoâng thích hôïp vôùi nuùi röøng) .Keû coù loaïi
töôùng coïp naøy coù theå quyù hay tieän nhöng thöôøng thì xaáu nhieàu toát ít. Neáu khuoân maët khoâng saàu
muoän maø luùc naøo cuõng raàu ró, khoâng beänh maø meät nhoïc töïa hoà maéc beänh thì daàu cho coù xöùng yù
thoûa loøng 1 luùc cuõng chæ ñöôïc 1 thôøi gian ngaén, roát cuoäc cheát non.

3. 14-Hình roàng:Thaân hình töø trung bình ñeán cao lôùn, dieän maïo ñoan chính, coát caùch thanh tuù
oai nghieâm maét saùng vaø ñen traéng phaân minh, tai vaø muõi cao cöû chæ ñöôøng beä, taâm tính cô trí.
Daây laø loaïi töôùng ngöôøi phi thöôøng. Neáu ñaéc caùch long theå, long dieän (maét muõi, loâng maøy, ñaàu
v.v…ñeàu töông töï nhö daùng roàng , ñi ñöùng nhö roàng bay, hoå chaïy) laø daáu hieäu ñeá vöông. Ngaøy
xöa Haùn Cao Toå(Löu bang) Ñöôøng Thaùi Toâng (Lyù Theá Daân) ñeàu laø loaïÑöôøng Thaùi Toâng (Lyù
Theá Daân) ñeàu laø loaïi töôùng roàng ñaéc caùch.
15 – Hình kì laân :Taùc ngöôøi trung bình, coå coù xöông thòt vöõng chaõi, thaân hình troâng nhö
öôõn leân , maét saâu, loâng maøy ñen troâng hôi coù veû thoâ maø coù uy theá ( troïc trung höõu thanh) , traùn
cao, vuoâng roäng, gioïng noùi thanh tao , ñi ñöùng chöõng chaïc , maét saùng , tai cao . Hình kì laân hoäi
ñuû caùc ñieàu mieâu taû ôû treân laø töôùng ñaïi quyù.
16 – Hình sö töû: Thaân hình ñoân haäu , chaéc chaén, maét troøn vaø lôùn ñen traéng phaân minh, coù
thaàn quang, nhieàu raâu, loâng maøy thoâ ñaäm , ñaàu vuoâng vöùc, mieäng roäng vaø vuoâng ,moâi daày, muõi
lôùn vaø gaõy, taâm linh cô xaûo vaø khoân löôøng, coå töôùng thö noùi raèng : Ñaàu cuûa töôùng ngöôøi sö töû
ñaéc caùch phía sau noåi roõ xöông troøn , phía traùn cuõng goà cao seõ laø keû cöïc phaåm nhaân thaàn , vaên voõ
song toøan.
17 – Hình voi:Phía sau ñaàu noâæ roõ, traùn cao vaø nôû , Aân ñöôøng baèng phaúng, maét nhoû, loâng
maøy daøi, muõi heách, moâi cong, raêng loä , tai lôn vaø daày, khoâng roõ vaønh, thaân hình to lôùn ,deành
daøng, maét nhìn keùm vaø raát ít nguû. Keû coù ñaéc caùch töôïng hình, töôïng nhaõn thì tính tình chaäm luït,
hoøa bình, khoâng phuù thì cuõng tieåu quyù. Tuy nhieân ,ñaéc caùch veà hình daïng chöa ñuû, coøn phaûi hôïp
caùch veà phaåm chaát nöõa : ñi ñöùng chaäm raõi, chaéc chaén, ngoài vöõng vaøng nhö traùi nuùi, gioïng noùi
traàm huøng.
18 – Hình teâ giaùc: Thaân hình maäp maïp, quaân phaân, loâng maøy daøi baèn aùnh maét, traùn cao
roäng, xöông phía treân Aán ñöôøng noåi roõ coäng theâm vôùi ñaàu troøn maét lôùn, tai daøy.Keû ñöùng caùch teâ
giaùc veà hình daïng neáu phuï theâm caùc ñaëc tính noäi töông öùng vôùi loaïi hình naøy laø keû coù töôùng giaøu
coù vaø an khang ñeán giaø.
19 – Töôùng vöôïn: Maét troøn, khuoân maët nhoû, loâng maøy vaø maét ñeàu troøn, tay raát daøi vaø lôùn so
vôùi thaân mình tieáng thanh vaø cao vuùt, tính öa saïch seõ vaø thích dieâm duùa, thích traùi caây, mieäng
nhoû, muõi nhoû , hay ca haùt , khoâng öa leã nghi, deã phaãn noä, taâm tính linh xaûo, thaân hình cao nhoûng,
moâi moûng vaø xöông laïi raát naûy nôû. Keû hôïp caùch vöøa keå (ñaëc bieät laø tay daøi vaø chaân ngaén, böôùc
chaân nheï nhaøng) raát deã noåi danh veà ñöôøng bieän thuyeát, hö nguïy.
20 – Töôùng khæ :Ngöôøi trung bình , da traéng (thuoäc thieân hình nhaân) , ñaàu , traùn noåi cao,
löôõng quyeàn cao vaø loä, Nguõ quan teà chænh, maét troøn, veà phaàn taâm, tính töông töï nhö töôùng vöôïn.
Töôùng khæ ñaéc caùch hôïp vôùi maét khæ laø ñaïi quy caùch, phuù quyù thieân toaøn nhöng haùo daâm voâ keå.
Xöa nay, taát caû moïi keû ñaéc caùch thöïc söï haàu töôùng ñeàu laø keû thaønh ñaït. Thôøi cuoái ñôøi Maõn
Thanh ( 1905) toång ñoác Löôõng quaûng laø Tröông Chi Ñoàng töï Hieáu ñaït laø 1 thí duï ñieån hình nhaát
cuûa töôùng khæ ñaéc caùch vaø thuaàn tuùy khoâng pha troän caùc hình khaùc. Oâng ta töï nhaän mình laø con
khæ giaø ôû Coå töï nuùi Nga My ñaàu thai laøm ngöôøi. Ñaëc ñieåm cuûa Tröông Chi Ñoàng laø raát thích hoa
quaû, coù khi thöùc traéng hai, ba ñeâm khoâng nguû maø tinh thaàn vaãn töôi tænh nhö thöôøng nhöng khoâng
ñeâm naøo laïi boû qua trong söï chung chaïn saéc duïc.
21 – Töôùng ruøa: Coå daøi chaân ngaén, thaân theå maäp maïp troøn laún, ñaàu hôi thon nhoïn, loâng
maøy ñaäm, maét troøn tai cao, Nguõ nhaïc töông xöùng, löng naûy nôû, raén chaéc vaø cong leân nhö thaân

4. ruøa , hôi thôû nheï nhaøng, aùnh maét oån ñònh. Tam ñình ñaày ñaën,bình quaân. Keû coù töôùng ruøa ñaéc
caùch toaøn boä laø keû coù phuùc phaän vöøa thoï vöøa phuù.
22 – Töôùng traâu :Thaân hình khoâi ngoâ ,cao lôùn, ñaàu to coå lôùn, noùi naêng ñi ñöùng chaäm chaïp,
maét saùng vaø ñen traéng phaân minh. Hôïp vôùi töôùng traâu (hình theå laãn noäi chaát ) laø keû phuùc töôùng
suoát ñôøi ít beänh, giaøu coù hôn ngöôøi .
23 – Töôùng chuoät : ngöôøi nhoû nhaén, thaáp luøn, saéc da ñoû hoàng, maét troøn vaø nhoû (ngöôøi ñôøi
thöôøng goïi laø ti hí Maét löônh ).Keû ñuùng caùch töôùng chuoät laø keû khoân ngoan ranh maõnh, taâm cô
tinh xaûo hôn ngöôøi neân thöôøng kieám ñuû mieáng aên ñöôïc khoù hieåm ñaït.
24 – Töôùng raén : hình daïng ñaàu daøi, maét ngaén, Nguõ heïp khoâng caân xöùng, traùn baèng, loâng
maøy nhoû heïp, maét môû thao laùo, mieäng tuùm, raêng nhoû , thaân hình to vaø thoâ loã, muõi daøi nhöng giaùn
ñaøi, Ñình quyù raát nhoû, chöa noùi ñeán laø ñaõ lieám moâi, khi ñi laéc lö phaàn thaân döôùi nhö kieåu chöõ chi
troâng möôøng töôïng nhö raén ñang töôøn mình treân maët ñaát baèng phaúng. Ngöôøi hình Töôùng raén
haønh ñoäng maãn tieäp, hay thuø ñoäc khi bò ngöôøi ta ñoäng chaïm ñeán mình, möu moâ, aùc hieåm khoân
löôøng. Tuy nhieân, ngöôøi hình raén laïi thöôøng khoân ngoan , kheùo leùo vaø möu thuaän beà ngoaøi neân
trong giôùi quan lai thöôøng ghi nhaän ñöôïc nhieàu ngöôøi coù töôùng raén.
25 – Töôùng ngöïa : maët raát daøi vaø thaønh hình tam giaùc roõ reät, maét troøn lôùn,mieäng roäng, raêng
lôùn traéng vaø ñeàu ñaën löng raát daøi, phaûn öùng chaäm chaïp nhöng chaéc chaén, coù ñöùc ñoä. Ban ñeâm
thöôøng ít nguû, ñöùng ngoài coù daùng veû uy nghi. Ngöôøi coù Töôùng ngöïa ñaéc caùch laø töôùng trung hoaëc
ñaïi uùy tuøy theo söï thaønh töïu cuûa Nguõ quan coù hoaøn toaøn hay khoâng.
26 – Töôùng deâ : ñaàu vuoâng, maët daøi, traùn thaáp, ñòa caùc nhoû vaø nhoïn, mieäng tuùm vaø raát
nhieàu raâu (raâu quai noùn), loøng ñen ít vaø loøng traéng ngaû maøu vaøng nhöng troâng khoâng ñöôïc thanh
khieát, chaân ngaén hôn thaân mình, ñaàu ruït xuoáng phía tröôùc, luùc ñi nhìn xuoáng ñaát nhieàu hôn laø
nhìn thaúng veà phía tröôùc. Ñaøn oâng maø ñöôïc Töôùng deâ, maét deâ thì quan cao, loäc haäu nhöng khoâng
ñöôïc cheát laønh, ñaøn baø coù töôùng deâ thì tính tình daâm ñaõng, trí traù tuy nhieân raát giaøu coù.
27 – Töôùng nai : maét hôi daøi, saùng suûa, troøng ñen lôùn, loøng traéng ngaû maøu xanh lô, aùnh maét
hieàn hoøa ngaây thô hoaëc lô ñaõng, ngoài laâu thöôøng hay cöïa quaäy khoâng yeân tónh, tính tình khoâng
ñöôïc oån ñònh, khi ñi raát nhanh, töông töï nhö ngöôøi chaïy. Ngöôøi coù Töôùng nai ñaéc caùch (Töôùng
ngöôøi + Töôùng maét ñeàu phoái hôïp töông xöùng ) thöôøng öa thuù vui ñieàn vieân hôn laø caïnh tranh vôùi
ngöôøi ñôøi, phuùc loäc töï nhieân.
28 – Töôùng gaáu : Töôùng ngöôøi maäp maïp, raén chaéc, ngöïc, buïng baèng nhau vaø ñaày ñaën, troøn
tròa, muõi heách, hôi thôû gaáp, ñöùng ngoài khoâng yeân choã. Keû coù töôùng gaáu ñaéc caùch, thaân hình, maét
muõi, … deã thaønh sang quyù nhöng tính neát hung baïo taøn nhaãn.
29 – Töôùng caù : Tai nhoû, loâng maøy thöa thôùt vaø ngaén, maét trroøn, coå ngaén, mieäng nhö mieäng
caù, nguû maø maét khoâng kheùp kín. Töôùng caù, maét caù, : Coå töôùng hoïc xeáp vaøo loaïi baát thöôøng.
30 – Töôùng heo : ngöôøi maäp coå lôùn vaø ngaén neân troâng xa nhö khoâng coù coå, mieäng tuùm , tai
nhoïn, chaân döôùi ngaén, hình töôïng raát kì dò töông töï nhö heo. Loaïi töôùng heo, maët heo laø töôùng
ngu ñaàn, baát ñaéc kì töû. Tuy nhieân ngöôøi töôùng heo thöôøng hay ñuû aên maïc, thuoäc loaïi phuù nhi baát
quyù.
31 - Töôùng choù : ñaàu lôùn maø thoâ, maët hôi nhoïn, tai nhoïn vaø veånh, tính noùng naûy, haùu aên,
thaân daøi baèng chaân, cö xöû vôùi ngöôøi ngay thaúng trung haäu, hay bò tieåu nhaân oaùn gheùt. Coå nhaân
phaân bieät : naèm maø gioáng choù laø töôùng thoï , ñi maø gioáng choù laø Töôùng haø tieän, thaân hình gioáng

5. choù (nhö phaàn moâ taû treân 1 caùch khaùi quaùt laø keû bình phaøm veà hình haøi nhöng laïi thöôïng thöøa veà
phöông dieän phaåm caùch, gaëp minh chuùa deã daùng thaønh toâi hieàn, töôùng gioûi.
32 – Töôùng meøo : maët troøn, maét troøn, buïng döôùi daøi, phaûn öùng chaäm chaïp, hay noùi lueân
thuyeân nhöng hieàn hoøa coù taùi trí trung bình,ñaéc thôøi coù theå laøm neân söï nghieäp ôû möùc vöøa phaûi
neáu hoøan toaøn ñaéc caùch.
33 – Töôùng cheo (hoaõn) : khuoân maët daøi, muõi nhoõ vaø nhoïn, maét môùi troâng thì môùi maø nhìn
kó thì laïi thaáy nhoû, loâng maøy thoâ, mi coát noåi cao quaù ñaùng, tai daøi vaø loä, luaân quaùch ñieân ñaûo,
thaân hình nhoû beù, chaân daøi hôn thaân mình, ñi laïi gaáp gaùp, saéc dieän thöôøng loä veû kinh nghi, tính
neát hay nghi kò. Keû coù töôùng cheo cuoäc ñôøi bình phaøm veà y thöïc, vaän soá khoâng coù gì ñaùng keå.
34- Töôùng beo (baùo) : Maët daøi, thieân thöông haõm, Nguõ nhaïc ñoäc ñaùo (ñòa caùc troøn, mieäng
töôi, raêng ñeàu nhoû vaø khít, muõi ngaén nhöng chuaån ñaàu cao lôùn ). Ngöôøi coù töôùng beo maø laïi coù
gioïng beo, maét coïp hoaëc sö töû laø keû khu vöïc haêng say, ña taøi, tính neát haøo saûng, gioûi giao teá vôùi
ngöôøi ngoaøi nhöng laïi khoâng hôïp vôùi anh em ruoät thòt.
35 – Töôùng löøa : maët daøi, tai daøi, ñaày ñaën, luaân quaùch phaân minh nhöng thuøy chaâu höôùng
ngöôïc chieàu, tai haàu nhö chæ coù thòt maø khoâng coù suïn, trong maét vaøng traéng laãn loän, ñi ñöùng haáp
taáp, noùi nhaûm, gioïng noùi thuoäc hoûa, tính neát khoâng ñöôïc cao khieát. Hình löøa maø laïi coù tai löøa,
maët löøa laø keû tuy taøi caùng bình thöôøng, naát sinh trung haäu, ngay thaúng. Neáu chæ coù thaân hình vaø 2
tai khoâng thoâi laø keû phi bæ. Thaân hình thoâi vó maø maët daøi nhö maët löøa( nhö Gia Caùt Caån ñôøi haäu
Haùn khoâng ñöôïc coå töôùng hoïc xeáp vaøo loaïi töôùng löøa.
36 – Töôùng choàn : hình haøi to loùn, saéc da maët hoàng nhö ngöôøi uoáng röôïu, maét vaø loâng maøy
thanh tuù. Ngöôøi coù töôùng choàn öa thích vaên veû, kieåu söùc taâm linh cô xaûo ña nghi, haùo daâm nhöng
taâm trung höõu mó. Ngöôøi ñaéc caùch hình choàn khoâng öa caùc coâng vieäc caàn cuø bình sinh ñuû aên ñuû
maëc.
37 – Töôùng choù soùi:ñaàu vuoâng, traùn roäng, ñòa caùc daøi vaø nhoïn, maét troøn, lôùn, loâng maøy
ñaïp, mieäng lôùn, raêng khít, coù 2 raêng nanh loài ra (khaù roõ khi cöôøi), tai ñaày ñaën, nguõ nhaïc naûy nôû
caân xöùng. Hình Töôùng choù soùi ñaéc caùch laïi hôïp vôùi maét choù soùi laø keû ñaïi anh kieät trong ñôøi, laøm
neân ñaïi nghieäp, ñeå laïi danh tieáng laâu daøi, nhöng ñaïi quyù maø baát tieän, taâm tính lang ñoäc taøn nhaãn,
haï thuû baát löu tình.
38- Töôùng ñöôøi öôi: thaân hình cao lôùn, maäp maïp, maët lôùn, maét vaø loâng maøy lieàn saùt vôùi
nhau, soáng muõi aên thoâng leân traùn vaø thaúng taép, mieäng roäng, moâi vaåu, toùc thoâ cöùng vaø hôi coù maøu
ñoû hung, xöông maù daøi, nhoïn, nong, öa gaáp gaùp, noùi naêng ngay thaúng. Töôùng ñöôøi öôi chuû veà ña
taøi, ña ngheä, taâm tính thanh cao.
39- Töôùng thoû:ngöôøi taàm thöôùc, ñaàu nhoû, traùn thaáp , mieäng nhoû, loâng maøy heïp beà ngang,
raêng nhoû maø khít, tai raát lôn, vöøa daøi troøn (so vôùi khuoân maët) muõi nhoû maø hoàng , chaân ngaén hôn
thaân hình, keû coù töôùng keå treân baát keå nam nöõ, ñeàu cao sang, vinh hieån. Nam coù theå ñeán cöïc
phaåm, nöõ coù theå laø cao quyù phu nhaân.
Chöông thöù ba
NHÖÕNG TÖÔÙNG CAÙCH ÑAËC BIEÄT

6. I. I-NGUÕ TRÖÔØNG
Nguõ tröôøng laø daïng xöng cuûa 5 boä phaän:
-ñaàu daøi
-maët daøi
-thaân daøi
-tay daøi
-chaân daøi
Ngöôøi coù Töôùng nguõ tröôøng thöôøng quyù hieån neân loaïi ngöôøi coù Töôùng nguõ tröôøng thöôøng
ñöôïc xeáp vaøo loaïi Töôùng quyù. Quyù ôû ñaây chæ coù nghóa laø toát, laø thöôïng thöa maø thoâi.
Nhöng nhöõng ñieàu lieät keâ ôû treân chæ laø phaàn hình thöùc , chöa ñuû deå quyeát ñoaùn, maø coù
theâm nguõ quan ngay ngaén, cöû chæ hieân ngang, daùng daáp thanh nhaõ, khí saéc töôi taén môùi thöïc laø
quyù töôùng . Loaïi töôùng naøy ñöôïc xeáp vaøo loaïi phuù quyù song toaøn nhöng phaàn quyù hieån naëng hôn
phaàn phuù tuùc .
Traùi laïi , neáu chæ ñöôïc Nguõ tröôøng veà hình thöùc maø thöïc chaát laïi keùm coûi : ví duï
xöông thòt khoâ xaïm , caèn coãi , thaàn thaùi uû tuû , trô xöông loä gaân hoaëc thòt beäu xöông
nhoû ñeàu laø töôùng haï tòeân .
Trong soá Nguõ tröôøng , coù theå thieáu moät maø vaãn khoâng trôû thaønh töôùng xaáu (
dó nhieân ôû ñaây noùi veà hình vaø chaát cuøng toát ) laø chaân ngaén . Neáu nhö cuõng
moät tröôøng hôïp vöøa noùi maø thay vì chaân ngaén , ta thaáy ngöôïc laïi laø tay ngaén
hôn chaân thì bao nhieâu ñieåm toát laïi trôû thaønh xaáu , vì ñaáy laø töùông baàn haøn ,
ñeâ tieän . Bôûi vaäy , töôùng thuaät coù caâö : “ Cöôùc tröôøng , thuû ñoaûn nhaân ña
tieän” .
II – NGUÕ ÑOAÛN
Ñöôïc goïi laø Nguõ ñoaûn töôùng khi coù :
- Ñaàu ngaén .
- Maët ngaén .
- Thaân ngaén .
- Tay ngaén .
- Chaân ngaén .
Veà maët xeùt ñoaùn cuõng vaãn nhö treân , neáu Nguõ ñoaïn maø xöông thòt caân xöùng ,
thaàn thaùi uy nghi , AÁn ñöôøng saùng suûa laø töôùng ñaïi phuù . Ngayø xöa vöông quoác
nöôùc Teà laø AÙn Anh ngöôøi luøn chæ cao baèng taàm ngöïc cuûa teân quaân haàu ñaùnh ngöïa ,
nhöng laïi laø luøn kieåu Nguõ ñoaûn noùi treân . Gaàn ñaây Vieät Nam coù moät töôùng coù
töôùng Nguõ ñoaûn ñuùng caùch , ñoù laø Nguyeân Toång Thoáng ñeä nhaát Coäng hoaø , Ngoâ
Ñình Dieäm .
Traùi laïi , neáu Nguõ doaûn maø thòt beäu , xöông thoâ , tai dôi , maét chuoät , Nguõ
nhaïc leäch laïc , nöûa thaân döôùi daøi , maø nöûa thaân treân laïi ngaén , v.v … thì khoù traùnh
khoûi cuoäc ñôøi quaãn baùch , taàm thöôøng .
Nguõ ñoaûn ñeàu ñaën maø treân daøi döôùi ngaén môùi quyù , coøn ngöôïc laïi thì löu laïc
leânh ñeânh thaønh baïi baát thöôøng .
3 – NGUÕ HÔÏP

7. - Xöông coát ngay ngaén , phoái hôïp caân xöùng kieâm ngoân ngöõ thaúng thaén , coù
cöông coù nhu tuyø theo hoaøn caûnh , goïi laø Thieân ñòa töông hôïp .
- Nhìn ngaém nhaân vaät hay söï vaät maø aùnh maét oån ñònh , aâm thanh trong treûo ,
trang nhaõ , thaân hình dieän maïo coù veû chaéc naëng maø böôùc chaân nheï nhaøng thì goïi
laø töôùng Thieân quan töông hôïp.
- Khí trong saùng , linh hoaït , saéc thanh khieát khoâng coù baát cöù daáu veát haø tyø
naøo thì goïi laø töôùng Thieân taâm töông hôïp.
- Kieán thöùc roäng raõi bao la maø bieát quyeàn bieán thích ñaùng , ñoä löôïng lôùn
nhöng quyeát ñoaùn saùng suoát thì goïi laø Thieân cô töông hôïp .
- Kính can khieâm cung ñoái vôùi moïi ngöôøi treân döôùi ñuùng theo möùc ñoä caàn
thieát , yeâu meán baïn beø , noùi ñöôïc laø laøm ñöôïc , giöõ ñöôïc tín nghóa thì goïi laø Thieân
luaân töông hôïp .
- Ngöôøi naøo coù ñuû töôùng Nguõ hôïp laø keû Nhaân thong chi nhaân , coù ñöôïc moät
trong Nguõ hôïp thì môùi coù theå ñöôïc laø ngöôøi , coøn khoâng thì chæ ñaùng xeáp vaoø haïng
nhaân dieän thuù taâm maø thoâi .
4 – NGUÕ LOÄ
- Maét loài goïi laø nhaõn loä .
- Loã muõi heách goïi laø tî loä .
- Tai coù luaân quaùch ñaûo ngöôïc goïi laø Nhó loä .
- Moâi vaåu vaø loe ra thì goïi laø khaåu loä .
- Yeát loä loài vaø trô xöông thì goïi laø haàu loä .
* Nhaõn loä chuû veà maïng soáng ngaén nguûi .
* Nhó loä chuû veà baûn chaát ngu ñaàn .
* Tî loä chuû veà ngheøo ñoùi cheát ñöôøng .
* Khaåu loä chuû veà cheát thaûm .
* Haàu loä chuû veà ngheøo tuùng , vaát vaû .
Thoâng thöôøng thì nhaát nhò loä laø töôùng xaáu vì theá tuïc coù caâu : “ Nhaát loä , nhò
loä coù aùo khoâng quaàn maát aùo ” , nghóa laø khoù loøng phaùt ñaït .
Traùi laïi , ngöôøi coù töôùng Nguõ loä thöôøng quyù hieån . Tuy vaäy , ñieàu naøy coøn
phuï thuoäc vaøo moät yeáu toá thöïc chaát nhö Khaåu loä thì phaûi coù haøm raêng ñeàu ñaën töôi
: Nhaõn loä , nhöng aùnh maét coù chaân quang : Nhó loä nhöng coù ñuû vaønh trong vaønh
ngoaøi vaø coù thuyø chaâu töôi vaø maäp : Tî loä nhöng Chuaån ñaàu troøn , maäp , khí saéc
töôi thaém : Haàu loä nhöng aâm thanh vang doäi vaø trong treûo . Coù nhöõng yeáu toá thöïc
chaát treân ñi keøm thì Nguõ loä keå laø töôùng quyù .
5 – NGUÕ TUÙ
Ñaây laø 5 loaïi töôùng quyù caên cöù vaøo thöïc chaát ñeå ñònh phuù quyù , thoï
khang , coù moät phaàn Tuù laø moät phaàn quyù hieån , neáu coù ñuû caû Nguõ tuù ( naêm ñaëc
ñieåm toát ñeïp ) thì phuù quyù , thoï khan goàm ñuû .
Nguõ tuù goàm coù :

8. * Coát tuù : Raêng ñeàu hay khoâng ñeàu khoâng thaønh vaán ñeà .Ñieàu caàn thieát laø
raêng phaûi chaéc chaén , töôi saùng töïa nhö ngoïc ngaø khoâng coù veát . Ngöôøi naøo coù boä
raêng hôïp vôùi ñieàu moâ taû treân ñöôïc keå laø Coát tuù.
* Nhuïc tuù : Saéc maët luùc naøo cuõng hoàng haøo töôi tónh thì goïi laø Nhuïc tuù . Chæ
caàn hoàng haøo töôi tónh maø thoâi . Gaày maäp khoâng caàn löu yù .
* Huyeát tuù : Loâng maøy thanh nhaõ , mòn maøng vaø chaát cuûa loâng maøy cuõng nhö
söï thöa moûng cuûa noù töông xöùng vôùi toùc vaø raâu ñöôïc goïi laø Huyeát tuù .
* Khí tuù : tieáng noùi trong treûo , coù aâm löông vang ra xa thì goïi laø Khí tuù . Ñoái
vôùi pheùp quan saùt thaàn khí cuûa AÙ Ñoâng thì aâm thanh laø ñoái töôïng deã quan saùt nhaát
veà khí . Khí toát thì aâm thanh trong treûo vang doäi . Töø Khí coù theå suy ra Thaàn vaø
Saéc . Bôûi vaäy Ñaït Ma Thieàn Sö coù noùi : Caàu toaøn tai thanh . Trong pheùp xem
töôùng , ngöôøi ta ñaõ lieät vieäc xem töôùng aâm thanh vaøo loaïi töôùng phaùp thöôïng thöøa
cuõng bôûi lyù do treân .
* Chaát tuù : Maét saùng , tia long lanh coù thaàn khí thu taøng nhö tinh tuù töï phaùt ra
aùnh saùng ban ñeâm : saùng maø eâm dòu thì goïi laø Chaát tuù .
Ñôøi nhaø Thanh , Ñeä nhaát thi nhaân Hoaøng Coâng Ñoä laø ngöôøi coù ñuû töôùng Nguõ
tuù .Bôûi vaäy , taâm tính thoâng tueä , dung hôp ñöôïc caû caùc tinh hoa cuûa thô vaên coå
ñieån baùc hoïc laãn thô vaên bình daân . Nhaø thô hoï Hoaøng ñaõ duøng nhöõng kyõ thuaät baùc
hoïc coå ñieån ñeå saùng taïo ra nhöõn baøi thô yù töù môùi meû khieán cho vieäc thöôûng thöùc
nhöõng caùi hay ñeïp cuûa vaên chöông coå ñieån caøng theâm phong phuù . Thô vaên cuûa
Hoaøng ñaõ taïo thaønh moät phong traøo vaên hoùa coù aûnh höôûng saâu roäng trong giôùi só
phu thôøi ñoù vaø phaàn naøo ñaõ coù aûnh höôûng ñeán cuoäc vaän ñoäng Taân vaên hoaù cuûa
nhoùm Hoà thích sau naøy . Sôû dó Hoaøng Coâng Ñoä hieån haùch moät thôøi caû veà coâng
danh laãn söï nghieäp nhö vaäy ñeàu laø do may maén ñöôïc trôøi sinh ra coù töôùng Nguõ tuù .
6 – LUÏC ÑAÏI
Ñaàu lôùn , maët lôùn , tai lôùn , muõi lôùn , mieäng lôùn vaø buïng lôùn ñöôïc goïi laø Luïc
ñaïi . Neáu taát caû ñeàu ngay ngaén , caân xöùng thì ñoù laø töôùng quyù .
Ngöôïc laïi , neáu :
- Ñaàu lôùn maøtraùn khoâng coù Nhaät , Nguyeät giaùc (töùc laø traùn goà)
- Maét tuy lôùn nhöng aùnh maét laùo lieân hoaëc môø aùm .
- Mieäng tuy lôùn nhöng khoâng roõ luaân quaùch .
- Buïng tuy lôùn nhöng heách leân , thì ñoù goïi laø töôùng Luïc ñaïi baàn yeåu .
7 – LUÏC TIEÅU
Traùn , maét , muõi , tai , mieäng , buïng ñeàu nhoû thì goïi laø Luïc tieåu .
a) Quyù töôùng :
- Traùn nhoû , nhöng ñeàu ñaën vuoâng vaén .
- Maét nhoû nhöng soáng muõi thaúng vaø ngay ngaén .
- Tai nhoû nhöng ñaày vaø Thuyø chaâu roõ raøng , höôùng veà mieäng .
- Buïng nhoû nhöng xuoâi .
Ngoaøi ra , thaân mình phaûi can xöùng vôùi khuoân maët môùi thöïc söï toát .
b) Tieân töôùng :

9. Neáu saùu boä phaän treân nhoû nhöng khoâng hoäi ñuû nhöõng ñieàu khieän vöøa keå thì
bò xeáp vaøo loaïi töôùng tieän (khoâng ra gi ) . Ngöôøi coù töôùng luïc tieåu khuyeát haõm
chaúng nhöõng trí oùc ñaàn ñoän hoaëc leäch laïc maø maïng vaän cuõng trì tueä , thoï maïng
ngaén nguûi .
*
Ngoaøi moät soá töôùng caùch ñaëc thuø keå treân , ta coøn coù theå caên cöù vaøo söï baát
quaân xöùng giöõa caùc boä phaän caên baûn treân con ngöôøi maø ñaët ra voâ soá töôùng caùch
hoãn taïp . Ví duï :
- Töù tieåu , nhaát ñaïi .
- Tam tieåu , nhò ñaïi .
- Nguõ tieåu , nhaát ñaïi v.v…
Ñieåm caàn löu yù trong töôùng phaùp ñeå giaûi ñoaùn quyù tieän cuûa loaïi töôùng hoãn
taïp ( goàm caû ñaïi laãn tieåu treân lhuoân maët hay thaân hình cuûa moät caù nhaân) laø:
* Duø hình thöùc vaø thöïc chaát coù hoaøn haûo thì söï hoãn taïp treân khoâng bao giôø
ñöa ñeán phuù quyù song toaøn hoaëc beàn vöõng caû . Nhöõng keû ñoù hoaëc laø phuù maø quyù ,
hay ngöôïc laïi , hoaëc tieàn phuù haäu baàn , hoaëc yeåu .
* Möùc ñoä xaáu cuûa töôùng caùch hoãn taïp , tuyø thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá : boä vò
vhuû yeáu , khí saéc , tinh thaàn khí phaùch v.v…

10. QUYEÅN HAÏ
LYÙ TÖÔÙNG
VAØ
PHAÙP TÖÔÙNG
Quyeån thöù nhaát trình baøy caùc neùt töôùng vaø loaïi töôùng, phaàn lôùn coù tính caùch
phaân tích vaø naëng veà khía caïnh tónh. Ñoù laø phaàn töôùng hoïc bieåu kieán, hình thöùc vaø
toång quaùt, moâ taû töøng boä vò vaø phaân loaïi hình haøi cuûa con ngöôøi döïa treân caùc ngoaïi
bieåu vaät theå phaàn lôùn nhaän thöùc ñöôïc baèng vò giaùc. Vì thieân veà phaân tích, quyeån 1
khoâng phoái trí caùc boä vò, caùc loaïi töôùng moät qui taéc chi phoái töông quan.
Quyeån thöù hai ñeà caäp ñeán phaàn lyù töôùng vaø töông phaùp,neâu nhöõng qui taéc töông
quan giöõa caùc boä vò giöõa caùc hình haøi, giöõa caùc hình haøi vaø boä vò vôùi nhau ngoõ haàu
giuùp ñöôïc giaû thaáu hieåu yù nghóa ña phöông vaø bieán ñoåi giöõa caùc neùt töôùng. Quyeån 2
khaûo saùt töôùng hoïc treân phöông dieän toång hôïp nhìn döôùi khía caïnh ñoäng ,neân nhöõng
yeáu toá phi vaät theå, phaàn lôùn ñöôïc nhaän thöùc baèng tröïc giaùc vaø taâm linh. Noùi khaùc ñi,veà
maët bieån khaûo, quyeån ñaàu chæ môùi giuùp ngöôøi hoïc tìm khai ñeà(theøse) vaø phaûn ñeà
(antitheøse) trong khi quyeån sau giuùp ta ñi vaøo phaàn hôïp ñeà (syntheøse).
Thöïc vaäy, muoán thaáu ñaùo con ngöôøi phöùc taïp vaø ña daïng, chuùng ta khoâng theå
chuù troïng ñeán cuïc boä vaø chi tieát maø phaûi nhìn cho ñöôïc ñaïi theå cuûa noù trong heä thoáng
töông quan chi phoái toaøn cuïc. Vieäc hieåu bieát töøng neùt töôùng chæ laø ñieàu kieän caàn chöù
chöa phaûi ñieàu kieän ñuû. Con ngöôøi thöïc teá laø 1 khoái duy nhaát do toaøn theå nhöõng neùt
töôùng chi tieát hôïp thaønh. Söï toát xaáu cuûa khoái duy nhaát ñoù khoâng phaûi laø toång coäng
maùy moùc coù tính caùch toaùn hoïc cöùng nhaéc cuûa caùc söï toát xaáu leû teû chaép noái laïi, Hôn
nöõa, con ngöôøi laø moät sinh vaät coù tri giaùc, voán ñoäng caû hình, chaát laãn taâm hoàn . Nhöõng
neùt töôùng cuûa con ngöôøi tuy tónh beà ngoaøi nhöng kì thöïc laïi ñoäng beân trong vaø ñoäng
trong suoát tieán trình cuûa cuoäc ñôøi .

11. Töôùng hoïc AÙ Ñoâng ñaõ lónh hoäi ñöôïc nguyeân lyù caên baûn ñoù.Töôùng lyù AÙ Ñoâng
nhaán ttöông quan giöõa caùc yeáu toá, keát hôïp hình thöùc vaø thöïc chaát , gaén lieàn neùt tónh vôùi
neùt ñoäng, phoái hình töôùng vôùi taâm töôùng ,lieân keát ngoaïi dieân vôùi noäi taâm.
Nhöõng theá kæ thöïc nghieäm ñaõ giuùp neàn töôùng hoïc AÙ Ñoâng khaùm phaù ñöôïc caùc
yeáu toá töông quan ñoù trong nguyeân taéc thanh troïc ,trong thaàn ,saéc ,khí, trong khí phaùch
cuûa con ngöôøi ,trong nguyeân taéc aâm döông nguõ haønh cuûa vuõ truï. Töø ñoù nhieàu theá kæ
thöïc nghieäm ñaõ ñaøo saâu theâm töôùng lyù vaø khai phaù ra töôùng phaùp, noùi khaùc ñi laø
phöông phaùp xem töôùng caøng ngaøy caøng höôùng veà thöïc tieãn vaø ñaëc bieät caøng ngaøy
caøng xaùc ñònh . Ngöôøi ta duøng töôùng ñeå quyeát ñònh vaän maïng ñaõ ñaønh ,coù ngöôøi duïng
töôùng ñeå choïn töôùng haûo toâi trung .Choã duïng cuûa töôùng hoïc ñöôïc nôùi roäng raát nhieàu töø
choã kieán thöùc ñeán choã öùng duïng cho con ngöôøi noùi rieâng vaø cho quoác gia xaõ hoäi noùi
chung.
Moät hoïc thuaät kì thuù vaø boå ích nhö theá khoâng phaûi deã hoäi nhaäp . Ñeå giuùp hoïc
giaû naém ñöôïc tinh lyù cuûa töôùng hoïc , quyeån 2 seõ trình baøy trong 6 chöông :
• Nguyeân taéc thanh troïc .
• Nguyeân lyù AÂm Döông Nguõ haønh vaø öùng duïng cuûa noù trong töôùng hoïc .
• YÙ nieän Thaàn , Khí ,Saéc vaø Khí phaùch.
• Phöông phaùp xem töôùng .
• Nhöõng öùng duïng cuûa töôùng hoïc.
• Töôùng phuï nöõ.
Ñeå keát luaän ,soaïn giaû coù phuï theâm vaøo phaàn cuoái saùch moät vaøi nhaän ñònh veà
moân hoïc thuaät coå ñieån naøy .
CHÖÔNG THÖÙ NHAÁT
NGUYEÂN TAÉC THANH TROÏC
II. THÖÛ PHAÙT HOÏA HAI YÙ NIEÄM THANH VAØ TROÏC
Trong töôùng hoïc AÙ Ñoâng ,Thanh vaø Troïc laø hai yù nieäm voâ cuøng suùc tích vaø laø
hai yù nieäm caên baûn ñeå giaûi ñoaùn quí tieän caùt hung , thaønh baïi , thoï yeåu cuûa con ngöôøi.
Thanh Troïc chi phoái heát caùc neùt töôùng cuûa con ngöôøi .Coù theå noùi moïi laõnh vöïc quan
saùt cuûa töôùng hoïc AÙ Ñoâng ñeàu höôùng veà vieäc tìm toøi phaân bieät nhöõng ñieåm
Thanh,Troïc roài döïa vaøo ñoù maø luaän ñoaùn . Nhöng tröôùc heát Thanh ,Troïc laø gì ?
a) Thanh:

12. Töø ngöõ Thanh chæ taát caû caùc neùt töôùng toát cuûa con ngöôøi ,töø töôùng cô theå ñeán
töôùng tinh thaàn ,töø neùt töôùng ñoäng tónh vaø caû nhöõng neùt töôùng phoái hôïp ñoäng,tónh bao
goàm caùi toát veà phaåm vaø veà löôïng döôùi ñuû moïi daïng thöùc .
Neáu noùi veà saéc da,Thanh coù nghóa laø höõu tình ,öa nhìn,khoâng ñaäm,khoâng laït.
Trong tröôøng hôïp naøy vieäc thaåm ñònh tính chaát Thanh naëng veà chuû quan vaø tröïc giaùc
hôn laø khaùch quan vaø thò gíac hieåu theo nghóa thoâng thöôøng.
Noùi veà gioïng noùi, Thanh coù nghóa laø trong treûo,aâm löôïng vöøa phaûi , khoâng quaù
lôùn ñeán ñinh tai nhöùc oác , khoâng chua nhö daám, khoâng xoaùy vaøo tai ngöôøi nghe nhö
kim chaâm,v.v…nhöng khoâng quaù nhoû nhö tieáng deá,tieáng ong. Gioïng noùi thanh tao, haûo
caûm, vui tai khoâng phaûi vì lyù luaän höõu lyù maø vì tính chaát aám aùp hay trong treûo , roõ
raøng , khoâng reø, khoâng chaùt.
Noùi veà cöû chæ,Thanh coù nghóa laø cöû chæ möïc thöôùc, quyù phaùi khoâng soã saøng,
cöông nhu thích nghi . Ñoù laø cöû chæ cuûa loaïi ngöôøi goïi laø haøo hoa , phong nhaõ ,theo
ñuùng nghóa trong saïch cuûa noù.
Noùi veà boä vò hay ngöôøi boä vò Thanh keát hôïp laïi taïo thaønh moät cô theå hay cô
caáu (structure) caân xöùng ,linh ñoäng ,coù sinh khí veà caû phaåm laãn löôïng moät caùch coù
thaåm myõ . Caëp loâng maøy ñöôïc goïi laø Thanh khi sôïi loâng maøy khoâng lôùn hôn sôïi toùc
,daøi vaø moïc caùch nhau theá naøo ñeå keû quan saùt caùch xa ñoù moät hay hai thöôùc nhìn thaáy
ñöôïc phaàn da cuûa chaân loâng maøy ,saéc loâng maøy ñen xanh vaø möôït .Muõi Thanh laø muõi
ngay thaúng vaø cao, khoâng leach ,giaùn ñaøi vaø ñình uùy khoâng quaù lôùn. Ñaàu muõi khoâng
quaù maäp . Chaúng haïn muõi tieâm ñoàng,muõi thoâng thieân ñöôïc coi laø Thanh ,muõi sö töû,
muõi tuùi maät treo bò coi laø troïc.
Noùi veà thaân hình ,loaïi ngöôøi hình moäc (loaïi Giaùp Moäc) ñöôïc coi laø Thanh
,ngöôøi troïng Thoå bò xem laø Troïc.
Noùi veà thaàn khí ,keû maét loài,muïc quang hung haõn,hoaëc loøng ñen ,troøng traéng
môø ñuïc thì khoâng Thanh. Traùi laïi ,aùnh maét saùng ,eâm dòu ,tinh anh ,ñoàng töû trong suoát
nhö pha leâ ,long ñen troøng traéng roõ raøng ,thuaàn khieát khoâng môø ñuïc ,khoâng coù tia maùu
xaâm phaïm ñöôïc coi laø thaàn thanh , khí saûng.
Noùi veà toång quaùt,neáu coù söï phoái trí töông xöùng theo moät hoøa ñieäu (hramonie)
giöõa caùc thaønh phaàn trong boä vò cô theå thì goïi laø Thanh. Thí duï :phía sau ñaàu vaø tröôùc
maët ,phía phaûi vaø traùi khuoân maët caân xöùng vaø thích nghi vôùi thaân mình ñöôïc xem laø
Thanh, trong pheùp phoái hôïp nguõ haønh cuûa cô theå,ngöôøi thuaàn tuùy moät hình hay baùc
taïp nhöng khoâng xung khaéc ñöôïc xem laø Thanh . Chaúng haïn thaân hình naëng neà, chaéc
nòch,maët muõi thoâ keäch nhöng maét saùng ,maøy töôi ,gioïng trong treûo thì phaàn sau ñoù goïi
laø Thanh trong caùi troïc cuûa toaøn theå thaân hình.
Noùi veà ñoäng tónh ,neáu coù hoøa hôïp ñoäng vaø tónh töùc laø phaàn ñoäng troäi hôn phaàn
tónh nhöng khoâng laøm maát theá quaân bình ,phaàn phaåm hôn phaàn löôïng, nhöng khoâng
vöôït ra ngoaøi tieâu chuaån ñeàu ñöôïc goïi laø Thanh .Ñoù laø tröôøng hôïp nhöõng keû gaày yeáu

13. ,luøn nhoû,nhöng thaàn thaùi tuaán tuù ,chaân tay thoâ keäch naëng neà nhöng böôùc ñi nheï nhaøng
thanh thoaùt .Noùi veà taâm töôùng ,nhöõng ngöôøi cao thöôïng,hoaèng ñaïi khieán ngöôøi nhìn
nhö quean ñi suï− thieáu soùt cuûa hình haøi,chæ thaáy söï cao khieát ,khoaùng ñaït cuûa taâm tính
thì ñöùc tính ñoù ñöôïc xem laø Thanh.
b) Troïc
Ngöôïc laïi vôùi Thanh laø Troïc ,chæ taát caû nhöõng gì khoâng hôïp tieâu chuan maø ñi
quaù ñaø, thoâng thöôøng ngöôøi ta cho nhöõng gì thaùi quaù laø Troïc nhöng trong töôùng hoïc
,muoán cho chính xaùc phaûi keå caû nhöõng gì baát caäp ñeàu laø Troïc.
Chaúng haïn nhö :
- Khuoân maët trung bình maø muõi thì quaù lôùn, chuaån ñaáu quaù maäp, giaùn ñaøi vaø
ñình uùy quaù naûy nôû nhö caùc loaïi muõi sö töû, muõi tuùi maät theo laø troïc .
- Hình Thoå, quaù naëng neà,chaäm chaïp laø Thoå troïc.
- Gioïng Moäc cao, nhöng khoâng trong treûo laø gioïng moäc troïc.
- Saéc da traéng nhöng khoâ, khoâng töôi nhuaän,nhö phaán moác goïi laø saéc troïc.
- Taâm tónh heïp hoøi khoâng töông xöùng vôùi thaân theå khoâi ngoâ huøng vó laø taâm
troïc.
- Aâm ,Döông,Nguõ haønh baát ñieàu hoøa,chaúng haïn nhö Aâm thaùc,Döông sai goïi laø
Aâm Döông troïc.v.v…
Döôùi nhaõn quan töôùng hoïc, thanh thì quyù, troïc thöôøng bò xem laø tieän. Thanh chæ
veà quyù, thoï, vinh hieån, thaønh ñaït, coøn troïc thì ngöôïc laïi. Tuy nhieân, ñoù chæ laø toång
quaùt, trong pheùp ñoaùn töôùng, ngöôøi ta phaûi ñi saâu vaøo töøng chi tieát nhoû vaø heát söùc tinh
teá ñeå phaân bieät ñaâu laø Thanh hay Troïc caên baûn, ñaâu laø Thanh, Troïc phuï thuoäc chieát
trung theo luaät thöøa tröø ñeå tìm ra phaàn khaû thuû.
III. TÖÔNG QUAN THANH TROÏC
Trong thöïc teá ,ít khi gaëp moät caù nhaân thuaàn tuùy thanh hay thuaàn tuùy troïc maø
thöôøng laãn loän caû thanh laãn tieáng. Chæ khaùc nhau ôû tyû leä :coù keû thanh ít troïc nhieàu, coù
ngöôøi thanh nhieàu troïc ít maø thoâi. Veà ñieåm naøy ta phaân bieät hai tröôøng hôïp chính.
a)Thanh trung höõu troïc :
Thanh trung höõu troïc laø moät tröôøng hôïp boä vò,moät soá boä vò taïo thaønh töøng ñaïi boä
phaän hay toaøn theå con ngöôøi hay töøng neùt töôùng toång quaùt,toång quaùt bao goàm caû taâm
laãn hình töôùng troâng thì coù veû hoaøn myõ,nhöng quan saùt kyõ thì thaáytrong soá hieân ra
nhieàu khuyeát ñieåm khieán cho caùi ñeïp,caùi toát cuûa moät caù nhaân khoâng ñöôïc hoaøn toaøn
.Ví duï nhö :
- Tai coù luaân quaùch roõ raøng nhöng thieáu huyeát saéc.

14. - Maët maøy saùng suûa ,thaân theå khoâi vó, nhöng nhìn vaøo khoâng oai veä hay khieán
ngöôøi deã chaùn.
- Ñaøn oâng quyeàn thaáp,tieáng noùi coù veû nöõ nhi.
- Maët ñaày ñaën,phoái hôïp töông xöùng vôùi nguõ quan nhöng ñaáu muõi bò leäch.
- Raêng tuy traéng ,ñeàu,khít nhöng khoâng boùng baåy.
- Mieäng tuy roäng nhöng khoâng coù laêng giaùc, muõi khoâng hoàng, raêng thöa.
- Loâng maøy tuy ñeïp nhöng sôïi loâng maøy moïc thöa, ngang hoaëc traùp vôùi phöông
vò coá höõu.
- Maøy tuy cao nhöng sôïi thoâ haéc aùm.
- Maët tuy saùng nhöng loä chaân quang.
- Raâu tuy ñeïp nhöng khoâng töông xöùng vôùi toùc vaø loâng maøy.
- Ngöôøi tuy ñuùng caùch cuïc nhöng saéc hoân , khí aùm.
- Ngöôøi tuy to lôùn , maäp maïp troâng coù veû phuùc haäu nhöng thòt beäu, da khoâ, toùc
caèn,v.v…
Ngöôøi coù ñaëc ñieåm keå treân thì thoaùng qua thaáy coù veû thanh nhaõ nhöng töông hôïp
coi ñoù laø thanh trung höõu troïc vì trong caùi ñeïp coù laãn caùi xaáu .
b) Troïc trung höõu thanh:
Nhöõng ngöôøi coù hình daïng cuïc mòch thoâ loã hay maët maøy meùo leäch ,tam ñình,nguõ
nhaïc baát quaân xöùng nhöng neáu coù :
- Maét saùng maø muïc quang aån taøng.
- Thieân ñình cao roäng,saùng suûa.
- Phía trong vaønh tai maøu hoàng töôi nhuaän hay tai moïc cao quaù loâng maøy ,saéc
beà ngoaøi traéng hôn da maët,hay luaân quaùch phaân minh.
- Loâng maøy töôi mòn.moïc cao vaø khoâng giaùn ñoaïn.
- Hoaëc ngöôøi nhoû yeáu,thaáp luøn nhöng tieáng noùi sang saûng nhö tieáng chuoâng
ngaân hay thanh tao nhö nhöõng haït ngoïc rôi rôùt treân maâm baïc.
- Coù töôùng nguõ tieåu hoaëc nguõ loä nhöng phaåm chaát caùc phaàn loä ñoù ñeàu toát ñeïp.
- Ngöôøi khaúng khiu nhöng daùng daáp hieân ngang,ñi nhö roàng bay coïp böôùc,khí
phaùch hoaèng ñaïi,v.v..
Suy roäng ra ,khi nhìn moat caù nhaân qua nhieàu boä vò ,ta thaáy hình daùng maøu saéc
cuûa chuùng thoaùng qua thì thoâ bæ,nhöng ñi saâu vaøo chi tieát,ngaém laâu laïi thaáy höõu tình

15. hoaëc haûo caûm,quan saùt moat caù nhaân ta thaáy khuoân maët ,thaân hình,tieáng
noùi,v.v…khoâng gaây haûo caûm luùc ban ñaàu,nhöng toång hôïp taát caû laïi hoaëc laø thaáy coù söï
sinh ñoäng ñaëc thuø hoaëc cöû chæ ñoäng taùc linh hoaït,phong nhaõ ,tính tình quaû caûm,trung
haäu khieán ta sinh long neå phuïc veà sau ñeàu ñöôïc goïi laø troïc trung höõu thanh.
c) Thaåm ñònh yù nghóa cuûa töông quan thanh troïc :
Trong quan ñieåm cuûa töôùng hoïc, thanh trung höõu troïc ñöôïc xem laø caùi ñeïp hôøi
hôït,baát tuùc,trong caùi hay ñaõ tieàm aån caùi dôû, neân thöôøng duøng ñeå chæ tröôøng hôïp toát ñeïp
beà ngoaøi,haäu quaû toát chæ thoaùng qua,coøn chung cuoäc thì raát xaáu. Ngöôïc laïi , troïc trung
höõu thanh ñöôïc xem laø caùi xaáu bieåu kieán phuû ra ngoaøi caùi ñeïp thöïc chaát, nhöng vì vaãn
laø caùi ñeïp khoâng ñöôïc thaäp toaøn hoaøn myõ ,neân khi khôûi ñaàu bò vuøi daäp,soùng gioù.veà
sau môùi coù keát quaû toát laønh.
Cuõng bôûi leõ treân, trong thöïc teá coù nhöõng keû maët muõi khoâi ngoâ,hoaëc dung maïo
xinh ñeïpmaø coâng danh söï nghieäp hoaëc baûn thaân bò khoán ñoán bôûi vì sinh ra coù caùch
thanh trung ñôùi troïc.Coù nhöõng ngu7oøi thoaùng qua thaáy töôùng maïo cöïc kì baàn haøn, xaáu
xí maát caû thieän caûm maø roát cuoäc trôû thaønh ñaïi quyù cöïc phuù laø vì hôïp caùch troïc trung
höõu thanh.
Döôùi nhaõn quan töôùng hoïc, Thanh ñöôïc xem laø toát,laø quyù,vì theá Thanh ñoàng
nghóa vôùi quyù.Troïc bò xem laø xaáu neân ñoàng nghóa vôùi tieän. Ta phaûi hieåu laø tieän vaø quyù
trong caùc saùch töôùng chæ duøng ñeå chæ haäu quaû cuûa Thanh vaø Troïc maø thoâi. Hieåu nhö
vaäy, nhöõng phaù töôùng veà hình theå laãn taâm hoàn ñeàu bò coi laø Troïc , duø laø aån taøng hay
bieåu loä .Nhöõng neùt töôùng toát duø trong hay ngoaøi, deã nhaän thaáy hay laø phaûi khoå coâng
maát nhieàu ngaøy giôø môùi khaùm phaù ra ñeàu ñöôïc goïi laø Thanh.
Thanh thì quyù ñaõ ñaønh,nhöng nhö treân ñaõ noùi , con ngöôøi thöôøng thanh troïc laãn
loan ,neân vaán ñeà ñaët ra ôû ñaây laø thanh trung höõu troïc toát hay troïc trung höõu thanh toát
?Caâu traû lôøi thoâng thöôøng laø troïc trung höõu thanh toát hôn laø thanh trung höõu troïc
.Nhöng caùi ñoù cuõng chæ coù yù nghóa vaø giaù trò töông ñoái vì noù coøn tuøy thuoäc vaøo nhieàu
döõ kieän :
1-Thanh trung höõu troïc : thoâng thöôøng thì toát nhöng khoâng ñöôïc toaøn myõ. Do
ñoù, thanh trung höõu troïc thöôøng khoâng toát ñeïp, hanh thoâng moät caùch ñeàu ñaën, tieàn
chaäu hung. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa tuyeät ñoái vì :
- Coù nhöõng tröôøng hôïp thanh trung höõu troïc khoâng coù toát ñeïp gì ñaùng keå, maø
laïi raát xaáu neáu nhöõng ñieåm thanh nhieáu, nhöng laø nhöõng ñieåm phuï thuoäc hoaëc thuoäc
veà löôïng, coøn troïc tuy ít nhöng laø ñieåm caên baûn, coát yeáu hoaëc thuoäc veà phaåm.
Thí duï : Muõi coù chuaån ñaàu ñình uy vaø giaùn ñaøi naûy nôû ñaëc bieät(töùc laø loaïi muõi
sö töû hay huyeàn ñôûm tî) chuû veà giaøu coù,nhöng neáu bò leach khoâng töông xöùng vôùi

16. khuoân maët hoaëc ñi ñoâi vôùi löôõng quyeàn nhoû heïp vaø nhoïn thì bao nhieâu caùi quyù cuûa
muõi sö töû höôùng huyeàn ñôûm tî bò tieâu giaûm gaàn heát.
Ngöôøi Moäc tuy thnah nhaõ,nhöng ñaáy chæ laø nhöõng neùt khaùi quaùt, neáu ñi saâu vaøo
boä vò ta thaáy mieäng roäng, muõi heách tai thuoäc loaïi tieãn vuõ nhó, saéc da traéng xanh thì ñoù
laø töôùng phaù caùch hay noùi caùch khaùc ñi, thanh trung ñôùi troïc ,keát quaû seõ khoâng ra gì.
Keû nhö theá ,khoù soáng ñöôïc quaù 40 tuoåi, coøn noùi gì ñeán coâng danh söï nghieäp.
Nguõ quan tuy toaøn haûo nhöng thaàn maét suy nhöôïc ,böôùc chaân eûo laû nhö seõ nhaûy
hoaëc xieâu veïo nhö raén boø ngoài guïc ñaàu xuoáng nhö coå chæ coù suïn khoâng coù xöông thì
ñaáy laø töôùng yeåu chieát chöù khoâng phaûi laø töôùng thoâng tueä hieån ñaït.
Nhöõng tröôøng hôïp thanh trung ñôùi troïc nhö treân coù theå lieät keâ haàu nhö voâ taän vaø
ñeàu laø loaïi thanh troïc ñôùi troïc,coù haäu quaû chung cuoäc khoâng ra gì.
Ngöôïc laïi, coù nhöõng tröôøng hôïp thanh trung höõu troïc khoâng coù aûnh höôûng xaáu
tôùi caù nhaân, neáu ñieåm troïc chæ laø caùc khuyeát ñieåm phuï tuy hoaëc thuoäc veà löôïng . Ví duï
nhö:
- Ngöôøi Giaùp Moäc pha Kim ,thaân hình doûng cao,nguõ quan toaøn haûo nhöng caèm
vuoâng,mieäng vuoâng , saéc da hôi hoàng thì chæ gaëp tai öông hay vaän haïn khoâng toát moät
thôøi, cuoái cuøng vaãn quyù hieån
- Muõi toát nhöng saéc da muõi khoâng döôïc töôi nhuaän thì ñeán vaän haïn veà muõi
khoâng theåphaùt huy taát caû haûo vaän chöù khoâng ñeán noãi toát bieán thaønh xaáu.
- Noát ruoài tuy moïc treân caùc boä vò tónh hoaëc hôi loä lieãu treân göông maët tuy thoâng
thöôøng laø xaáu nhöng neáu noù laø noát ruoài son hay ñen huyeàn thì voâ haïi,v.v…
2-Töông töï nhö lyù luaän treân ,Troïc trung höõu Thanh tuy thoâng thöôøng laø coù yù
nghóa toát veà sau nhöng cuõng khoâng phaûi laø coù yù nghóa tuyeät ñoái . Saùch töôùng tuy coù
caâu “Nhaát quyù ñeà cöûu tieän, nhaát tieän phaù cöûu quyù” that ñaáy, nhöng ñaáy khoâng phaûi laø
chaân lyù tuyeät ñoái . Quyù ôû ñaây coù nghóa laø thanh laø toát, chöù khoâng coù nghóa laø quyù hieån
. Noùi khaùc ñi, troïc trung höõu thanh chæ coù haäu quaû toát khi caùc ñieåm troïc ñoù chæ phuï
thuoäc, coøn ñieåm thanh trung höõu troïc phaûi lieân quan ñeán Thaàn khí, Khí phaùch hay
phaåm chaát noäi taïng cuûa caùc boä vò maø veà maët bieåu kieán bò coi laø troïc cuûa con ngöôøi .
Chaúng haïn :
Töôùng nguõ lo bò coi laø troïc, nhöng maét loä maø aùnh maét coù thaàn vaø hoøa aùi, muõi loä
khoång maøchuaån ñaàu maäp maïp,moâi vaåu maø raêng töôi khít vaø ñeàu,tai bò ñaûo ngöôïc
luaânquaùch nhöng saéc töôi nhuaän vaø traéng hôn maët : loä haàu maø aâm thanh trong treûo, coù
aâm löôïng thöïc ra laø töôùng troïc trung höõu thanh veà phaåm chaát . Hôn nöõa, döïa vaøo hai
ñieåm maét coù thaàn vaø hoøa aùi, gioïng noùi trong treûo coù aâm löôïng ta suy ra keû ñoù thaàn
thanh khí tuùc. Noùi khaùc ñi, coù quyù töôùng ngaàm, ngaøy sau seõ thaønh ngöôøi hieån ñaït vaø
tröôøng thoï .

17. Traùi laïi,neáu töôùng nguõ troïc,nhöng aùnh maét hoân quyeän,gioïng trong treûo nhöng
thieáu aâm löôïng thì daãu caùc phaåm chaát cuûa tai,muõi,mieäng coù toát ñeán ñaâu cuõng chæ may
maén phaùt ñaït nhaát thôøi, chung cuoäc khoán naïn theâ thaûm.
Toùm laïi,trong töôùng hoïc AÙ Ñoâng nguyeân taéc thanh troïc chi phoái taát caûmoïi lónh
vöïc quan saùt,töø b65 vò ñeán toaøn thaân,töø hình töôùng ñeán taâm töôùng.Ñeå keát thuùc tieåu
ñoaïn naøy,xin ñôn cöû moät ñoaïn trích vaên cuûa Phaïm Vaên Vieân taùc giaû cuoán töôùng phaùp
noåi danh Thuûy kính taäp nhö sau :
“Töôùng hoïc baøn veà Thanh,Troïc tuy noùi ñeán vieäc quan saùt hoïc ñöôøng * ,nhöng
keû töôùng phaùp thöôïng thaëng thöïc ra phaûi ñaët naëng vieäc quan saùt thanh troïc vaøo vieäc
thaåm ñònh muïc thaàn vaø khí phaùch xem noù coù phoái hôïp vôùi boä vò hay khoâng.
Keû saùng maét,thaàn khí aå taøng,nhìn ngöôøi thì nhìn chính dieän vaø nhö xaï vaøo maët
ngöôøi ñoái dieän, daùm noùi daùm laøm,duõng caûm tröôùc vieäc khoù khaên, hay dung ngöôøi ,
khoâng caâu chaáp nhöõng sai laàm nhoû nhaët laø keû coù thaàn vaø khí thanh. Daãu boä vò coù
khuyeát haõm.khí saéc hoân aùm, thaân hình khoâng toaøn my thì vaãn laø töôùng quyù vì ñoù laø
töôùng troïc trung höõu thanh .”
* Hoïc ñöôøng laø loái meänh danh moät soá boä phaän cuûa khuoân maët nhö maét, traùn
,tai, mieäng, loâng maøy, Aán ñöôøng. Loái meänh danh naøy chæ thaáy trong caùc saùch vieát veà
töôùng tröôùc taùc töø caùc ñôøi Minh,Thanh trôû veà tröôùc. Ngaøy nay, loái meänh danh naøy
khoâng coøn thoâng duïng vì quaù röôøm raø.
IV. SÖÏ ÖÙNG DUÏNG CUÛA NGUYEÂN TAÉC THANH TROÏC TRONG TÖÔÙNG HOÏC
Döôùi ñaây laø moät vaøi öùng duïng ñieån hình cuûa nguyeân taéc Thanh Troïc :
a) Phaân bieät 4 loaïi quyù töôùng (Thanh, Kyø, quaùi, Coå) vôùi 4 loaïi tieän töôùng ( Haøn,
Troïc, tuïc, Laäu)
Veà hình thöùc, boán loaïi quyù töôùng keå treân raát gioáng vôùi boán loaïi tieän töôùng.
Muoán phaân bieät quyù töôùng ta chæ coøn coù caùch döïa vaøo nguyeân taéc thanh trung höõu troïc
,troïc trung höõu danh . Ñôøi Haùn, nhaø töôùng hoïc danh tieáng Höùa Phu ñaõ luaän veà boán
loaïi töôùng quyù :Thanh, Kyø, Quaùi, Coå nhö sau :
“Keû xem töôùng thöôøng quan saùt thaân hình khoâi vó, maët maøy saùng suûa toaøn veïn
roài coi ñoù laø töôùng quyù, ngöôïc laïi ñoaùn laø tieän töôùng , nhöng khoâng bieát raèng 4 loaïi
Thanh, Kyø , Coå , Quaùi raát gaàn vôùi 4 loaïi töôùng Haøn, Troïc, Tuïc , Laäu.Töôùng phaùp
thöôøng noùi:”Baøn veà thanh trung höõu troïc , troïc trung höõu thanh laø caên cöù vaøo thaàn, khí
vaø caùc hoïc ñöôøng nhöng thöïc ra laø chæ caên cöù vaøo muïc thaàn cuõng taïm ñuû ñeå quaùn
thoâng moïi söï .”
1-Thanh töôùng raát gaàn Haøn töôùng :

18. Thaân hình tao nhaõ,maët maøy thanh khieát, cöû chæ linh hoaït, daùng daáp dòu daøng,
maûmh deû troâng gioáng nhö caùc daáu hieäu non yeåu nhöng thòt tuy traéng maø nhuaän,aùnh
maét khoâng dao ñoäng maø töï co thaàn khí ñoù laø Thanh töôùngù chöù khoâng phaûi laø Haøn
töôùng (töôùng laïnh leõo cheát non).
Haøn töôùng cuõng gioáng nhö Thanh töôùng veà caùch cuïc boä vò nhöng aùnh maét quaù
laïnh, khoâng linh hoaït hoaëc thanh töôùng veà hình haøi maø muïc quang baát ñoäng vaø trì treä,
hoaëc tai traéng nhö söông hay hoàng nhö löûa maø khoâ xaïm .
Thanh töôùng chuû quyù vaø thoï vì tinh thaàn saùng suoát, thoï caên oån coá,Haøn töôùng thì
thaàn thieâu phaùch taùn ,thoï maïng ngaén nguûi.
2-Kyø töôùng gioáng nhö Troïc töôùng :
Maét loä maøy ñaäm, khuoân maët to lôùn khaùc thöôøng , hình daùng thoâ keäch xaáu xí,
nhöng maét tuy loä maø coù thaàn khí aån taøn , maøy tuy ñaämmaø sôïi loâng maøy töôi mòn, phuû
kínmi coát neân maøy coù tuù khí( töùc laø troïc trung höõu thanh). Keû nhö vaäy laø kyù töôùng
(töôùng laï) chöù khoâng phaûi laø troïc töôùng ( töôùng loã maõn, troâng maát tình caûm)
Ngöôïc laïi, Troïc töôùng cuõng gioáng nhö Kyø töôùng veà hình haøi,nhöng maét loä maø
voâ thaàn hoaëc coù thaàn quang maø muïc quang hung baïo: maøy tuy ñaäm maø sôïi thoâ xoaén
tít,khoâng phaûi bao phuû heát maïng vaän.Kì töôùng laø töôùng phaùt ñaït, noåi tieáng hôn ngöôøi
coøn Troïc töôùng laø haï tieän, phi baàn taéc yeåu
3-Coå töôùng gioáng nhö Tuïc töôùng :
Caùc boä phaän chính cuûa khuoân maët ñeàu loä, nhöng loä maø khuoân maët ñaày ñaën, da
thòt töôi nhuaän coù sinh khí, raêng tuy thöa vaøng nhöng vöõng chaéc vaø boùng , moät maøu tin
khieát, thaàn khí an tónh thì ñoù laø Coå töôùng( töôùng ngöôøi cuïc mòch queâ muøa) chöù khoâng
phaûi laø Tuïc töôùng ( töôùng keû taàm thöôøng khoâng bao giôø khaù ñöôïc)
4-Quaùi töôùng gioáng nhö Laäu töôùng :
Hình haøi, maët muõi quaùi gôû, khoâng gioáng theá nhaân, tyû nhö maët ñen nhö loï
chaûo, thaân hình keäch côõm, naëng neà, nhöng neáu trong caùc xaáu xí ñoù maø aùnh maét nhö
maét laân, maét phöôïng, khoan hoøa maø coù uy raêng traéng vaø ñeàu,chuaån ñaàu troøn tròa, nôû
nang , khí phaùch quaûng ñaïi thì ñoù laø Quùai töôùng ( töôùng xaáu laï luøng, ít ai coù) chöù
khoâng phaûi laø Laäu töôùng ( töôùng dò hôïm khieán ngöôøi nhìn phaûi ôùn laïnh)
Caùc loïai töôùng Kyø ,Quùai,Coå tuy laø kyø dò, dò daïng beà ngoaøi, nhöng beà trong
thaät laø quí nhaân, deã daøng trôû thaønh ñaïi duïng.Hoï khaùc vôùi boïn tieän nhaân( Troïc, Tuïc
hoaëc Laäu töôùng) ôû choã moät ñaøng thaàn khí thanh saûng, moät ñaøng thaàn khí ngöng treä,
thoaùng nhìn thì coù veû thoâ tuïc maø thaåm saùt kyõ caøng thì laïi thaáy tuù khí hieän ra
Moät laàn nöõa ta thaáy thaàn khí vaø khí phaùch vaãn laø tieâu chuaån phaân bieät neùt quí
trong neùt tieän , neùt thanh trong neùt troïc

19. b) Phaân bieät phaàn tieän trong , töôùng quyù : phaàn quyù trong töôùng tieän cuûa ñaøn baø
:
Töôùng phaùp coå Trung Hoa thöôøng phaân tích töôùng ñaøn baø thaønh thieän vaø aùc
töôùng, döïa treân thaân hình dieän maïo. Thieän töôùng ñöôïc coi laø quí ,aùc töôùng bò xem laø
tieän .Nhöng ñoù chæ laø caùch noùi toång quaùt, chöa ñaày ñuû vaø khoâng ñi saùt thöïc teá. Muoán
döôïc chuaån xaùc phaûi phoái hôïp caû Thanh laãn Troïc phöông troän laãn nhau trong moät con
ngöôøi.Noùi khaùc ñi phaûi aùp duïng nguyeân taéc thanh trung höõu troïc, troïc trung höõu thanh
khi ñaùnh giaù phaåm tính phuï nöõ qua vieäc quan saùt dieän maïo ( thieän töôùng hay aùc töôùng)
1) Quyù trung höõu tieän
Töôùng maïo phuï nöõ coi thanh nhaõ, cao quí maø tính tình ñeâ tieän laø bôûi vì trong caùi
thanh coù laãn caùi troïc, tuy nhoû nhöng chuû yeáu cho neân thoaùng qua thì xeáp vaøo quí caùch
nhöng nhìn kyõ thì phaûi xeáp vaøo loaïi tieän.Sau ñaây laø caùc ñaëc thaùi quí trung höõu tieän:
o Nguõ quan ñoan chính maø da deû thoâ xaïm – nguõ quan ñoan chính laø
maét saùng vaø lôùn , loâng maøy mòn vaø ñeïp, moâi ñeàu ñaën, raêng töôi khít,
tai coù luaân phaùch phaân minh , muõi thaúng
o Bình thöôøng thì ñoù laø quí caùch nhöng nguõ quan ñoan chính maø da
deû thoâ xaïm , noùng khoâ thì ñoù laø thanh trung höõu troïc, hình haøi toát
maø thöïc chaát khoâng ra gì
o Traùn ñaày ñaën maø khi ñi hay ngoaùi coå nhìn laïi phía sau – Traùn ñaày
ñaën bieãu hieän cho söï ñaéc caùch veà trí tueä nhöng keû hay ñi ngoaùi coå
nhìn veà phía sau laø keû ñeâ tieän, daâm ñaõng ngaàm.
o Maøy daøi ñeïp, uoán cong, maét saùng suûa nhöng meùp coù ria khaù roõ,
caèm coù loâng maøy khaù ñaäm gioáng nhö raâu- Maøy thanh, maét ñeïp laø
töôùng myû nhaân nhöng phía döôùi caèm vaø moâi treân coù loâng maênh noåi
roõ saéc ñen lai nam tính bieåu tröng cho söï cöùng raéng , thoâ loä, keùm
nhu thuaän
o nguõ nhaïc ñoân haäu maø saéc maët kinh hoaøng – Nguõ nhaïc ( caèm , traùn
, muõi , löôõng quyeàn ) ñeàu ngay thaúng , cao vaø roû, coù theá nhöng aùnh
maét kinh nghi laø hình höõu nhö maø thaàn baát tuùc, töïông tröng cho söï
non yeáu, khoâng töï chuû
o Ñöùng ngoài ngay ngaén teà chænh maø laïi caén ngoùn tay – Ñöùng ngoài
ngay ngaén teà chænh laø keû khieán ngöôøi khaùc phaûi neå vì khoâng dieän
kieá nhöng hay caén ngoùn tay ( hoaëc moùng tay ) laïi laø bieåu töôïng noäi
taâm daâm ñaõng, chæ troïng ñieàu saéc duïc hôn laø ñaïo lyù. Noùi khaùc ñi, ñoù
laø töôùng daâm ngaàm maø beà ngoaøi laïi coù veû ñaïo ñöùc, uy nghi
o Thanh aâm roõ raøng , trong treûo, maø thaàn thaùi ñôø ñaãn, hay cöôøi vôùi
keû ñoái thoaïi – Thanh aâm roõ raøngvaø trong treûo laø bieåu hieän khí chaát

20. ñaày ñuû , cô theå khoûe maïnh , nhöng thaàn say, cöôøi mæm laïi laø keû deå
bò quyeán ruõ vaøo con ñöôøng truïy laïc vì khoâng ñuû oùc töï chuû vaø tính
tringh thaùo
o Maët muõi thanh tuù maø da deû quaù laïnh, thaàn thaùi quaù thanh khieát –
da deû quaù laïnh thaàn thaùi quaù thanh thì söï thaùi quaù ñoù bieán thaønh haøn
töôùng chöù khoâng phaûi quí töôùng . Do ñoù , keû haøn töôùng laø keû thoï caên
mong manh, khoâng tröôøng thoï
2) Tieän trung höõu quí
Ñaøn baø maø coù boä vò treân maët nhö sôn laâm ( hai beân meùp toùc ôû
traùn ) bò seïo hoaëc ruïng toùc, toùc quaù ñaäm maø thoâ, maét thoâ troïc vaø gioïng noùi roõ, muõi quaù
xeïp vaø nhoû , ngöøoi Moäc pha Kim ( cao oám maø da traéng beäch ) maøy quaù maøy laït, tai
nhoû , traùn thaáp…bò xeáp vaøo loaïi töôùng khoâng toát, laáy laøm vôï taát ñöa ñeán tai haïi, nhöng
neáu:
- Sôn laâm bò phaù khuyeát hoaëc coù seïo maø muõi vaø caùc boä vò lieân heä ñaøy
ñaën, hôïp caùch vaø lieân hoaøn.
- Toùc ñaäm , thoâ maø loâng maøy daøi ñeïp. Mi coát noåi nhöng khoâng thoâ
- Muõi nhoû, baèng, khoâng coù chuaån ñaàu ñeïp, nhöng aùnh maét ngay thaúng ,
thaàn thaùi an hoøa
- Moâi vaåu, raêng loä nhöng toùc mòn, saéc töôi
- Maét thoâ troïc , tieáng reø maø caèm vuoâng vaén, ñaày ñaën, trieàu cuûng veà muõi
moät caùch töông xöùng
Nguôøi Moäc Pha Kim maø ít noùi, ñieàm ñaïm, tính tình laõnh ñaõm vöøa phaûi.
- Hôi ngaén , maøy laït vaø thöa maø thaàn saéc an nhieân, khoâng kinh hoaøng,
khoâng bieán saéc khi gaëp vieäc raéc roái
- Tai nhoû , traùn thaáp nhöng maøy ñeïp, maét trong saùng aån taøng vaø chuaån
ñaàu nhoû, nôû thì ñoù laïi laø tieän trung höõu quí , phaûi phaân ñònh laø haäu vaän
seõ toát ñeïp chöù khoâng theå coi laø tieän töôùng ñeå quyeát ñoaùn laø vaän maïng
seõ khoâng ra gì
Theo nhaø töôùng hoïc hieän ñaïi raát noåi tieáng laø Ngaõ Thò Sôn Nhaân thì nhaän ñònh treân laø
raát ñuùng .Do ñoù, trong cuoán töôùng maïng giaûng toïa oâng ñaõ ñaëc bieät chuù troïng töôùng
maïo phuï nöõ vaø vieát thaønh moät thieân khaûo cöùu ñaëc bieät.
IV - MOÄT VAØI GIAI THOAÏI VEÀ THANH , TROÏC
Thuaät ngöõ töôùng hoïc coù caâu nhaát quyù ñeà cöûu tieân. Nhaát tieân phaù cöùu quí , nghóa
laø moät neùt töôùng ñoâi khi choùng ñôõ ñöôïc chín neùt töôùng xaáu nhieàu khi phaù hö chín neùt
töôùng toát.Caâu noùi naøy khoâng phaûi chuù troïng ñeán soá löôïng moät hay chín vì ñoù chæ laø loái
noùi quaù ñaø cho thuaän mieäng maø chæ coù nghóa laø trong pheùp xem töôùng nhieàu khi treân

21. ngöôøi moät caù nhaân coù nhieàu neùt töôùng xaáu. Ngöôïc laïi, ñoâi khi coù raát nhieàu neùt töôùng
toát, chæ caàn moät phaù töôùng ñuû ñeå laøm tieâu tan nhöõng caùi hay cuûa caùc neùt töôùng toát keå
treân.Ñeå chöùng minh laäp luaän treân xin ñôn cöû baèng hai caâu chuyeän döôùi ñaây:
1.- Nhaát tieän phaù cöûu quí
Vaøo ñaàu theá kyû 20 ôû Baéc Kinh, taïi moät ñaïi thanh laâu kyû vieängoïi laø Baùt Ñaïi Hoà
Ñoàng , coù moät danh kyõ thanh laâu teân l2 Thaùi Phöôïng ngöôøi goác Toâ Chaâu, coù nhan saéc
chim sa caù laën, noåi danh laø hoa khoâi cuûa Baéc Kinh, chaúng nhöõng nhan saéc , voùc daùng
maø caû thanh aâm laãn taùc phong cuûa naøng cuõng raát möïc tao nhaõ khoâng ai saùnh kòp.
Troâng thaáy naøng khoâng ai coù theå nghó raèng moät vò haèng nga taùi theá , daùng daáp quí phaùi
hieàn thuïc nhö theá maø laïi sa chaân vaøo choán buøn nhô.Theo tuïc leä ôû beân Taøu , caùc vò
vöông toân ñaïi thaàn ñeàu thöôøng lui tôùi kyõ vieän, thaáy hoa khoâi vöøa yù laø xuaát tieàn mua veà
laøm aùi thieáp neân ít khi coù moät hoa khoâi thanh laâu naøo laïi traàm luaân quaù moät naêm maø
khoâng ñöôïc moät ñaïi thaàn naøo hay phuù oâng ra tay teá ñoä.Tröôøng hôïp Thaùi Phöôïng thì
ngöôïc haún, taøi saéc vaø daùng daáp cuûa naøng gaàn nhö laø xöa nay chöa töøng coù , theá maø ôû
kyõ vieän baäc nhaát thaønh ñoâ ñaõ gaàn 5 naêm maø khoâng coù ai chuoäc veà laøm thieáp. So vôùi
caùc baïn ñöôïc hoaøn löông höûng phuùc , Thaùi Phöôïng ñaùng lieät vaøo haøng vôï beù cuûa caùc
ñaïi thaàn nhaát phaåm,Tröôùc bieät leä naøy, caùc danh söù töôùng hoïc caû nöôùc ñeàu khoâng tìm
ra ñöôïc ñaùp soá.Haàu heát caùc nhaø xem töôùng ñeàu thaáy naøng thaäp toaøn thaäp myõ, thaät
xöùng ñaùng saùnh duyeân vôùi caùc vò ñaïi thaàn.Maõi veà sau ,nhaân coù vò töôùng soá hoï Vi ñöôïc
coi laø ñeä nhaát Trung Hoa ñöông thôøi ñeán du ngoaïn Baéc Kinh, nhoùm töôùng sö taïi ñaây
môùi mang chuyeän hy höõu naøy ra thaûo luaän nhöng khoâng cho bieát maët Thaùi Phöôïng vaø
thaân phaän cuûa naøng
Moät böõa noï , coù con cuûa moät vó ñaïi phuù thöông ôû Thieân taân nghe danh taøi saéc
cuïa Thaùi Phöôïng muoán naïp naøng laøm thieáp.Vò coâng töû naøy tuoåi ñaõ ngoaøi tam thaäp , ñaõ
coù hai vôï nhöng ñeàu sanh con gaùi, yù muoán laáy theâm Thaùi Phöôïng ñeå mong coù chuùt
con trai noái doõi toâng ñöôøng .Do ñoù , baø meï cuûa chaøng ta ñích thaân tôùi Baéc KINH MÔØI
Thaùi Phöôïng tôùi moät ñaïi töûu laàu aên uoáng ñeå nhaân dòp quan saùt vaø thaåm ñònh töôùng
maïo naøng daâu töông lai. Tröôùc maët meï choàng töông lai, Thaùi Phöôïng aên maüc ñuùng
kieåu con nhaø khueâ caùc, khoâng phaán son loøe loeït, noùi naêng laïi caøng giöõ gìn hôn bao giôø
heát.Nhöõng keû chua töøng gaëp naøng taïi thanh laâu ñeàu khoâng daùm ngôø ñoù laø hoa khoâi
cuûa giôùi laøng chôi.Deå thöû taøi hoï Vi, nhoùm ñoàng nghieäp treân ngoài caùch ñoù vaøi baøn noùi
cho hoï Vi bieát ñoù laø tieåu thö hoï Lyù vaø nhôø hoï Vi chæ ñieåm xem töông lai vaø vaän maïng
cuûa Lyù tieåu thö ra sao
Tröôùc söï ngaïc nhieân vaø thaùn phuïc ñeán toät ñoä cuûa hoï, vò töôùng sö hoï Vi , sau
khi quan saùt kyõ Thaùi Phöôïng . nhìn kyõ maøu saéc laøn moâi , nghe tieáng noùi ñaõ cho ngöôøi
ta bieát raèng: Thaùi Phöôïng veà maët ngoaïi bieåu laø thaäp toaøn , thaäp myõ, nhöng d0où chæ laø
phaàn ngoaïi nguõ haønh . Veà phaàn noäi nguõ haønh qua gioïng noùi noùi vaø maøu saéc laøn
moâinhaân dòp khoâng hoùa trang oâng ñaõ khaùm phaù ra coù söï khuyeát haõm.Toång hôïp pheùp
voïng khí quan saùt ñoäc ñaùo cuûa mình,hoï Vi ñi ñeán keát luaän laø Lyù tieåu thö coù aùm taät

22. trong ngöôøi, khieán nam giôùi coù kinh nghieäm aên chôi sau moät laàn chung chaên g61i ñeàu
hoaûng sôï laûng xa .Vì vaäy thoaùng troâng qua laø quí töôùng vì thuoäc veà loaïi nhaát tieân phaù
cöûu quí .Ngöôøi nhö theá laø hoàng nhan baïc phaän, chæ ñaùng laøm kyû nöõ laàu xanh maø
thoâi.Töôùng quí cuûa naøng chæ laø giaû quí coøn tieän laïi laø chaân tieän neân soá kieáp aét khoâng
ra gì.
2) Nhaát quyù ñeà cöûu tieän
Cuoái ñôøi Maõn Thanh , nieân hieäu Quang Töï, Toång ñoác Quûang Chaâu laø Tröông
Thuï Thanh, hình daùng thaät laø tieän töôùng.Theo lôøi moâ taûcuûa ngöôøi ñöông thôøi coøn
truyeàn laïi thì hoï Tröông coù loã muõi vöùa to vöøa heách, mieäng lôùn nhö chieác chaäu, tai
nhoõn nhö tai chuoät.Caên cöù vaøo töôùng ngöôøi thì khoâng ai coù theå noùi ñaáy laø vò nhaát phaån
trieàu quan.Theá maù hoï Tröông laïi xuaát thaân tieán só,cuoäc ñôøi soùng yeân gioù laëng, thaêng
daàn ñeán chöùc Toång ñoác, gaàn nhö moät oâng vua con.Hoï Tröông cuõng töï bieát mình töôùng
quaùi dò,khoâng bieát quyù ôû choã naøo.Bôûi vaäy,oâng ta khoå coâng tìm toøi, nghieân cöùu saùch
vôû, nhôø thaày coi töôùng nhöng khoâng ai tìm thaáy quí töôùng ôû ñaâu caû
Moät ngaøy kia khi mieáu Thaønh Hoaøng ôû Quûang Chaâu ( thuû phuû tænh Quûang Ñoâng)
hoï Tröông caûi daïng thaønj daân thöôøng ñeán quan saùt caùc gian haøng coi töùong thaáy coù
moät vò töôùng sö töï xöng laø taøi ba nhaát vuøng hieäu laø Taùi Quaân Bình , raønh ngheà coi
töôùng ,laáy thuø lao raát naëng.Moãi laàn coi laø moät löôïng vaøng, Tröông cho laø oâng thaày boùi
naøy coù theå tin ñöôïc beøn böôùc vaøo quaùn,Vöøa thaáy Tröông,Taùi keâu lôùn:” Ñaïi Nhaân”.
Tröông töôûng thaày töôùng ñaõ nhìn ra neùt quyù töôùng cuûa mình neân möøng laém, laïi nghó
raèng nôi coù ñoâng ngöôøi ñaøm ñaïo baát tieän môùi goïi phu kieäu röôùc Taùi Quaân Bình veà
dinh Toång ñoác roài kính caån noùi” Toâi töï bieát mình khoâng coù ñieåm naøo khaû thuû, phieàn
tieân sinh chæ ñieåm cho noãi nieàm thaéc maéc laâu nay”
Thaåm bieän quan quan saùt nhieàu laàn töø ñaàu ñeán chaân vò Toång ñoác quyeàn uy, sau
cuøng laéc ñaàu taï toäi. Tröông hoûi: “ theá luùc ôû tröôùc mieáu Thaønh hoaøng , oâng keâu ta laø
ñaïi nhaân thì döïa vaøo ñaâu?”
Taùi ñaùp: “ Caùi ñoù laø do quan lôùn laøm quan laâu ngaøy neân coù khí töôùng ung
dung beä veä cuûa moät quan tröôûng, tieåu nhaân thoát nhieân keâu lieàn chöù thaät quaû laø khoâng
phaûi do xem töùong maø ñoaùn ra.Cöù nhö saùch vôû , thì beà ngoaøi töôùng quan lôùn khoâng
phaûi laø töôùng quyù hieån
Tröông thaáy Taùi tính tình thaønh thaät, haäu thöôûng roài tieãn chaân ra cöûa.Trong luùc
saùnh vai böôùc xuoáng theàm nhaø.gia nhaân cuûa Tröong coù vieäc khaån caàn phaûi baåm trình
töø haäu thaát chaïy ra mieäng keâu lôùn:” Ñaïi nhaân! Ñaïi nhaân” .Tröông quay ñaàu laïi , chính
luùc ñoù Taùi Quaân Bình phaùt hieän ra neùt quyù töôùng cuûa Tröông.Taùi voäi vaøng böôùc ra
saûnh ñöôøng noùi roõ cho Tröông bieát, nguyeân laø trong luùc baát ngôø, hoï Tröông quay ñaàu
laïi phía sau, thaân mình khoâng chuyeån ñoäng , chæ coù ñaàu quay moät nöûa voøng troøn moät
caùch deå daøng töï nhieân.Saùch töôùng goïi ñoù laø Long ñaàu caùch cuïc raát hieám coù, keû naøo coù
ñöôïc thì quan ñeán cöïc phaåm trieàu ñình .

23. Nghe xong lôøi giaûi thích , Tröông Thuï Thanh môùi vôõ lõ ra raèng mình quí hieån
nhö vaäy laø do ôû töôùng Cöûu tieân nhaát quyù maø ra , trong loøngraát khaâm phuïc taøi quan saùt
beùn nhaïy cuûa Taùi Quaân Bình ,beøn thöôûng theâm raát nhieàu tieàn baïc vaø töø ñoù nhö caát
ñöôïc gaùnh naëng canh caùnh beân loøng.
Trong cuoäc vaän ñoäng vaên hoïcTrung Hoa vaøo khoaûng 1917, taïi Ñaïi hoïc ñöôøng
Baéc Kinh coù hai nhaân vaät ñöôïc moïi ngöôøi coi xuaát saéc nhaát vaø coù aûnh höôûng nhaát ñoái
vôùi vieäc phoå bieán vaên hoïc môùi trong giôùi treû laø Hoà Thích vaø Traàn Ñoäc Tuù . Caû hai ñeàu
laø giaùo sö ñaïi hoïc, nhöng luùc ñoù Traàn Ñoäc Tuù noåi tieáng hôn vì ñang giöõ chöùc khoa
tröôûng Vaên Khoa
Giöõa luùc hai nhaân vaät treân ñang thao tuùng vaên ñaøng Trung Hoa coù hai nhaø
töôùng hoïc kheùt tieáng laø Thaùi Töù Gia va øÑieáu Kim Ngao ñaõ xem töôùng hai ngöôøi vaø
ñöa ra nhaän xeùt sau ñaây:
Ñöùng veà maët nhaân töôùng hoïc , caû Hoà laãn Traàn ñeàu laø loaïi töôùng thöôïng caùch,
nhöng chæ ôû möùc thöôïng thöøa cuûa thöôïng caùch maø thoâi .Caû hai ñeàu thuoäc loaïi ngöôøi “
Quyù maø khoâng coù thöïc quyeàn , danh cao hôn vò”. Tuy vaäy ñi saâu vaøo caùc chi tieát thí
quyù caùch cuûa Hoà vaø Traàn coù nhieàu ñieåm dò bieät.Hoï Hoà thì thuoäc loaïi troïc trung ñôùi
thanh coøn Traàn Ñoäc Tuù thì thanh trong ñôùi troïc . Theo thaåm ñònh cuûa hai nhaø töôùng
hoïctreân thì quyù caùch cuûa Hoà Thích coù haäu vaän toát ñeïp hôn quyù caùch cuûa Traàn Ñoäc Tuù
.Hoà Thích caän thò , loâng maøy hôi ñaäm , giöõa khoaûng loâng maøy vaø maét khoâng coù gì ñaëc
bieät hôn ngöôøi nhöng nhình chung laø töôùng ngöôøi trung haäu. Traùi laïi Traàn Ñoäc Tuù thì
mi thanh muïc tuù , chöa noùi thaønh lôøi maø khoaûng giöõa hai loâng maøy laãn maét ñaõ coù veû
nhö muoán noùi thaønh lôøi, khieán ngöôøi nghe deã sinh thieän caûm. Chaúng nhöõng mi thanh
muïc tuù ,Traàn Ñoäc Tuù coøn coù daùng daáp thanh nhaõ , anh tuaán,phong ñoä tieâu sai, gioïng
noùi coù aâm ñieäu traàm boång raát haáp daãn ngöôøi nghe. Ngöôøi ngoaøi nhìn qua loâng maøy
caëp maétcuûa hoï Traàn nhaän ra ngay laø caùc boä vò coù hai ñaëc ñieåm : cao vaø thanh tuù . Maøy
cao coù hai nghóa , khoaûng caùch giöõa chaân loâng maøy vaø maét xa nhau töùc laø loâng maøy
khoâng aên lan xuoáng bôø maét. Nghóa thöù hai laø ñuoâi loâng maøy cao hôn hai tai . Keû coù
loâng maøy cao , theo nghóa thöù nhaát laø keû thoâng minh , tính tình phoùng khoaùng , cao
theo nghóa thöù hai thì veà maët maïng vaän seõ coù vò cao danh troïng.
Coøn thanh tuù nghóa laø loâng maøy maøu ñen , khoâng taïp loaïn , tuy khoâng quaù
thöa nhöng cuõng khoâng quaù cao vaø daøy, chæ vôùi ñuû ñeå ngöôøi ngoaøi nhìn thaáy ñöôùc
chaân sôïi loâng maøy. Ngöôøi coù loaïi loâng maøy thanh tuù baát luaän loâng maøy daøi ngaén laø keû
thoâng tueä xöû söï phaân minh döùt khoaùt . Theâm vaøo ñoù , maét Traàn Ñoäc Tuù raát ñeïp . Do
bôûi töôùng quyù ñoù , oâng ta laø moät baäc danh tieáng vaøo baäc nhaát trong giôùi ñaïi hoïc thôøi
ñoù.
Veà “ Mi ñaäm maét troïc “ döôùi con maét phaøm tuïc thì ñoù laø töôùng xaáu nhöng
döôùi nhaõn quan töôùng hoïc thì khoâng haún laø xaáu, neáu nhö trong caaùi troïc coù caùi thanh .
Ñoái vôùi nhöõng keû môùi hoïc ngheà coi töôùng nhìn thaáy ñöôïc caùi troïc trong caùi thanh cuõng
nhö caùi thanh trong caùi troïc laø nhöõng ñieàu raát khoù. Chính laø döïa vaøo vieäc xem töôùng

24. Traàn Ñoäc Tuù thanh trung ñôùi troïc maø caû D9ieáu Kim Ngao laãn Thaùi Töù Gia ñeàu quyeát
ñoaùn laø haäu vaän cuûa Traàn Ñoäc Tuù seõ khoâng ra gì.Tuy vaäy , pheùp tìm ra ñieåm troïc
trong söï thanh tuù cuûa hoï Traàn giöõa hai nhaø töôùng hoïc keå treân khoâng gioáng nhau. Ñieáu
Kim Ngao caên cöù vaøo hình töôùng nhieàu hôn, ñaõ tìm thaáy trong söï thanh tuù cuûa hoï Traàn
bò caùc ñieåm troïc sau ñaây laøm vaån ñuïc :
- Maét saùng nhöng aùnh maét khoâng ñònh
- Tieáng noùi thöôøng huït hôi ôû cuoái caâu.
- Böôùc chaân ñi thieáu vöõng vaøng.
- Gòong cöôøi , tieáng noùi khoâng ñöôïc thuaàn khieát, trong treûo, töôùng phaùp goïi laø
Tieáu thanh baát döông .Nhöõng ñieåm keå treân laøm quyù caùch cuûa Traàn Ñoäc Tuù bò phaù vì
thanh trung ñôùi troïc vaø baùo tröôùc haäu vaän khoán ñoán.
Traùi laïi, Traùi Töù Gia thì caên cöù vaøo thaàn khí ñeå xeùt tính caùch thanh
trung ñôùi troïc cuûa hoï Traàn , ñaïi ñeå :
- Luùc traàm ngaâm thì loâng maøy xoaén tít laïi nhö caùc voøng xícch laø daáu hieäu thoâ
veà yù.
- Nhan dieän khoâng ñöôïc thuaàn khieát vaø coù taïp saéc töùc laø taïp veà saéc.
- Tuù khí cuûa maét khoâng töôùng hoïc taønglaø keû tinh hoa phaùt tieát ra ngoaøi neân
cuõng bò coi laø moät loaïi thaàn troïc.
Caùc ñieåm troïc treân aån taøng trong caùi thanh tuù ñaû khieán Traàn Ñoäc Tuù seõ bò
traàm kha , khoán ñoán trong buoåi vaõn nieân.
Nhöõng lôøi luaän töôøng keå treân ñöôïc ñaêng treân baùo chí . Luùc ñoù Traàn Ñoäc Tuù
coøn laø ngoâi sao saùng choùi treân vaên ñaøng vaø chính giôùi Trung Hoa, neân tröôùc nhöõng lôøi
ñoaùn töôùng , Traàn Ñoäc Tuù chæ cöôøi vaø noùi raèng “ Nhöõng chuyeän xaûy ra chính toâi coøn
chöa bieát ñöôïc laøm sao daùm tin töôùng soá?”.
Thôøi gian troâi qua raát mau, möôøi naêm sau , töùc laø khoaûng 1927 , Traàn Ñoäc Tuù
voán laø moät nhaân vaät laõnh ñaïo cao caáp cuûa Ñaûng coäng saûnTrung Hoa , vì baát ñoàng yù
kieán vôùi phe Mao Traïch Ñoâng neân bò khai tröø ra khoûi Ñaûng. Ñeán khi cuoäc chieán
Trung Hoa – Nhaät Baûn buøng noå , Traàn phaûi chaïy veà truøng khaùnh. Vì Traàn laø moät yeáu
nhaân cuûa coäng ñaûng neân tuy bò khai tröø roài maø vaãn bò phe Töôûng Giôùi Thaïch giam giöõ
. Sau ñoù tuy ñöôïc aân thích, nhöng vaãn khoâng ñaát dung thaân phaûi ôû laïi Truøng Khaùnh vaø
thuoäc trong caûnh beänh taät ngoaøi tuùng giöõa thôøi kyø chieán tranh Trung – Nhaät ñang boäc
phaùt.
Veà phaàn Hoà Thích , hai nhaø töôùng hoïc treân cho raèng : ngöôïc laïi vôùi töôùng cuûa
Traàn Ñoäc Tuù töôùng cuûa Hoà thuoäc loaïi quyù töôùng vì thanh trung höõu troïc do hai ñieåm
sau ñaây :

25. - Loâng maøy tuy ñaäm vaø aùp tôùi maét, nhöng maét cuûa Hoà Thích laïi caän thò töùc laø
voâ quang saéc, moãi khi cöôøi noùi , maët muõi töôi tænh , toûa ra veû hoøa aùi , saûng tröïc.
- Veà caùch ñi ñöùng , naèm ngoài töôùng cuûa Hoà Thích gioáng heät loaïi töôùng Haïc.
Quyù töôùng cuûa Hoà Thích laø ôû choå ñoù. Hai nhaø töôùng hoïc coøn quyeát ñoaùn laø neáu
Hoà rôøi boû hoïc giôùi ñoåisang chính giôùi thì töông lai seõ coøn cao xa hôn nöõa. Luùc ñoù Hoà
coøn ñang laøm giaùo sö vaên hoïc taïi vieän ñaïi hoïc Baéc Kinh . Khoaûng maáy naêm tröôùc khi
coù vuï tranh chaáp roài ñi ñeán xung ñoät Hoa – Nhaät , nhaân vì Hoà ñaû kích Uoâng Tinh Veä
neân sau naøy phe chính quyeàn khaùng Nhaät bieát tieáng vaø töø ñoù Hoà gaàn nhö boû ngheà
giaùo sö maø chuyeån sang chính giôùi . Quûa nhieân , trong moâi tröôøng môùi , Hoà noåi danh
coøn hôn luùc ôû hoïc giôùi ñuùng nhö lôøi döï ñoaùn cuûa Ñieáu Kim Ngao vaø Thaùi Töù Gia. Khi
Hoà laøm Ñaïi söù Trung Hoa daân quoác taïi Myõ, coù ngöôøi mang chuyeän naøy hoûi laïi , Hoà
traû lôøi raèng :” Vieäc toâi laøm ñaïi söù thaät laø moät ñieàu laï . Toâi voán khoâng tin vaøo vaán vaán
ñeà vaän maïng duø raèng lôøi döï ñoaùn coù truùng thì chaúng qua chæ laø ngaãu nhieân. Tuy vaäy,
toâi phaûi nhaän chaân raèng trong trôøi ñaát quaû thaät coù nhöõng vieäc maø mình khoâng theå töï
chuû hoaëc khoâng heà nghó tôùi maø noù vaãn xaûy ra”.

26. CHÖÔNG THÖÙ HAI
NGUYEÂN LYÙ AÂM DÖÔNG VAØ NGUÕ HAØNH TRONG TÖÔÙNG HOÏC
I- AÂM DÖÔNG VAØ NGUÕ HAØNH TRONG VUÕ TRUÏ QUAN TRUNG HOA :
a) Löôïc söû :
Thuyeát Aâm Döông Nguõ haønh ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán trong moät taùc phaåm thaønh vaên
toái coå Trung Hoa laø kinh Dòch .Tuy vaäy.kinh Dòch cuûa Khoång Töû chæ laø söï thaâu nhaäp
caùc kieán thöùc vaø quan nieäm cuûa ngöôøi xöa töø thôøi vua Phuïc Hy löu trueàn ñeán ñôøi
Khoång Töû.Khoång Töû chæ goùp nhaët vaø suy dieãn theâm cho thaønh moät heä thoáng vaø ghi laïi
thaønh vaên baûn cho haäu theá maø thoâi.
Theo truyeàn thuyeát , ngöôøi nhaän thöùc ñöôïc caùc leõ Aâm Döông bieán hoùa cuûa trôøi
ñaát , vaïn vaät laø vua phuïc Hy (khoaûng 44 theá kæ tröôùc coâng nguyeân), ngöôøi minh thò ñeà
caäp ñeán caùi d5ng cuûaNguõ haønh laø vua Haï Vuõ (khoûng 22 theá kæ tröôùc Taây lòch).
Ñeán theá kæ thöù 3 tröôùc Taây lòch,taïi nöôùc Teà (nay laø tænh Sôn Ñoâng) ,coù hoïc giaû
Traâu Dieãn , caên cöù vaøo kinh Dòch , ñaõ phoå bieán vaø heát tinh thaàn vaø coâng duïng cuûa Aâm
Döông,nguõ haønh khoâng nhöõng vaøo söï vaät thieân nhieân maø coøn vaøo con ngöôøi nöõa . Do
ñoù,ngöôøi ñôøi sau coi Traâu Dieãn nhö ngöôøi khai phaù ra phaùi Aâm Döông . Phaùi naøy
chính laø nguoàn goác cuûa phaùi Lyù-Soá do caùc hoïc giaû ñôøi Toáng sau nay saùng laäp.
Ñeán ñôøi Haùn,hoïc giaû Döông Huøng (53 tröôùc Taây lòch-20Taây lòch) tham baùc kinh
Dòch vaø Ñaïo ñöùc kinh môû ra ngaønh Lyù-Soá hoïc sô khai qua taùc phaåm Thaùi huyeàn kinh.
Ñeán ñôøi Toáng sô (khoaûnh theá kæ 10) ,moät nhaân vaät Ñaïo gia kieâm Nho gia laø
Traàn Ñoaøn ,töï laø Ñoà Nam,hieäu laø Hi Di tieân sinh ,tinh thoâng caû Lyù-Soá hoc cuûa caùc nhaø
ñi tröôùc ñaõ toång hôïp caùc kieán giaûi veà lyù Thaùi cöïc cuûa vuõ truï, laáy löôïng soá maø xeùt söï
vaänchuyeån cuûa Trôøi Ñaát , suy dieãn ra haønh ñoäng cuûa vaïn vaät maø aùp duïng caùc hieäu
quaû cuûa lyù Thaùi cöïc vaøo Nhaân töôùng hoïc ñeán giaûi ñoaùn taâm tình , vaän soá cuûa con
ngöôøi , môû ñaàu cho Lyù-Soá hoïc vaø Töôùng soá hoïc.
Töø ñoù veà sau ,quan nieäm Aâm Döông, Nguõ haønh ñöôïc aùp duïng roäng raõi vaøo Nhaân
töôùng hoïc vaø thaønh ra moät thaønh toá baát khaû phaân trong töôùng thuaät .
b) Noäi dung cuûa thuyeát Aâm Döông , Nguõ haønh :
Theo coå nhaân Trung hoa, luùv ñaàu vuõ truï chæ laø moät khoái hoãn ñoän,khoâng coù hình
daïng roõ raøng ñöôïc goïi laø thôøi Hoãn mang. Trong söï Hoãn mang ñoù, baøng baïc caùi leõ voâ
hình linh dieäu goïi laø Thaùi cöïc.(Sôû dó goïi noù laø Thaùi cöïc vì noù huyeàn bí vaø voâ taän neân
khoâng theå xaùx ñònh roõ baûn theå cuûa noù ra sao ).
Tuy nhieân, duø khoâng bieát ñöôïc caùi chaân tính vaø caùi chaân chaát cuûa caùi leõ Thaùi
cöïc huyeàn vi song ta coù theå döïa vaøo söï quan saùt veà tính caùch bieán hoùa cuûa vaïn vaät maø
suy ra ñöôïc caùi ñoäng theå cuûa Thaùi cöïc. Caên baûn cuûa söï bieán hoùa du7oïc bieåu loä baèng

27. hai traïng thaùi töông phaûn laø Ñoäng vaø Tónh .Ñoäng goïi laø Döông, tónh goïi laø Aâm .Döông
leân ñeán cöïc ñoä laïi bieán ra Döông .Hai caùi traïng thaùi töông ñoái cuûa caùi Baûn theå nguyeân
khôûi duy nhaát (Thaùi cöïc) cöù tieáp dieãn maõi, ñieàu hôïp vôùi nhau, sinh sinh hoaù hoùa khoâng
ngöøng maø sinh ra Trôøi Ñaát,Ngöôøi cuøng vaïn vaät. Vì Aâm Döông phoái hôïp ñunñaåy laãn
nhau neân coù söï bieán chuyeån, Söï bieán chuyeån chính laø neàn taûng cuûa Dòch .Do ñoù, trong
phaàn chuø giaûi kinh Dòch, Khoång Töû ñaõ noùi : “Aâm nhu Döông cöông, Cöông nhu töông
thoâi sinh nhi bieán hoùa “ (nghóa laø Aâm thì meàm,Döông thì cöùng, cöùng meàm ñun ñaåy
nhau chuyeån hoùa thaønh thieân hình vaïn traïng ).
Theo coå nhaân, moãi chu trìh goàm 4 giai ñoaïn :
a)Nguyeân :khôûi ñaàu cuûa söï bieán hoùa
b)Hanh :söï thoâng ñaït, hoäi hôïp caùc thaønh toá.
c)Lôïi : söï thoûa ñaùng caùc ñieàu kieän caàn thieát cho söï taêng tröôûng.
d)Trinh : söï thaønh töïu chung cuoäc cuûa moät chu trình sinh ra söï vaät.
Bieán hoùa laø ngoaïi bieåu cuûa Thaùi cöïc maø ñaïo Dòch caên cöù treân söï bieán hoùa cuûa
vuõ truï vaø vaïn vaät. Do ñoù, kinh Dòch moâ taû dieãn trình tieán hoùa (Dòch) moät caùch khaùi
quaùt nhö sau :
“Dòch höõu Thaùi cöïc sunh löôõng nghi, luôõng nghi sinh töù töông, töù töông sinh Baùt
quaùi, Baùt quaùi sinh Nguõ haønh : ñaïo Dòch coù nguoàn goác laø Thaùi cöïc , Thaùi cöïc sinh ra
hai Nghi ( Aâm vaø Döông) , hai Nghi sinh ra boán Töông (boán traïng thaùi töôïng tröng
laøboán muøa :xuaân, haï thu , ñoâng), boán töôïng sinh ra taùm Queû (Kieàn, Khaûm, Caán, Chaán,
Toán, Ly, Khoân, Ñoaøi) töôïng tröng cho Trôøi , Ñaàm, Löûa, Saám, Gioù, Nuùi, Nöôùc, Ñaát ),
taùm Queû sinh ra naêm Haønh (naêm loaïi nguyeân toá caáu taïo ra vaïn vaät höõu hình :Kim,
Moäc, Thuûy, Hoûa, Thoå)
Khôûi ñaàu cuûa söï bieán hoùa raát ñôn giaûn, roài töø caùi ñôn giaûn ñoù maø chuyeån hoùa
daàn daàn thaønh caùi phoàn taïp. Vì Aâm Döông laø hai thaønh toá ñaàu tieân trong vuõ truï , neân
kinh Dòch choïc laø bieåu töông caên baûn vaø töôïng tröng baèng hai caùi vaïch ñôn giaûn:
a)Vaïch lieân tuïc ( _ ) töôïng tröng cho Döông .
b)Vaïch giaùn ñoaïn (- - ) töôïng tröng hco Aâm.
Trong pheùp bieán hoùa ñeå sinh ra Baùt quaùi, hai vaïch töôïng tröng cho Aâm Döông
laàn löôït choàng chaát leân nhau theo neàn taûng tam taøi maø thaønh ra taùm Queû caên baûn vôùi
hình daïng vaø yù nghóa töôïng tröng sau ñaây :
1-Kieàn töôïng tröng cho Trôøi .
2-Ñoaøi töôïng tröng cho Ñaàm, Ao
3-Ly töông tröng cho Löûa
4-Chaán töôïng tröng cho Saám

28. 5-Toán töôïng tröng cho Gioù
6-Caán töôïng tröng cho Nuùi
7-Khaûm töôïng tröng cho Nöôùc
8-Khoân töôïng tröng cho Ñaát.
Ñoù laø taùm Queû nguyeân thuûy goïi laø “Tieân thieân Baùt quaùi” do vua Phuïc Hy (4477-
4363) tröôùc Taây lòch vaïch ra ñeå giaûi thaùch caùi leû AâmDöông bieán hoùa cuûa Taùhi cöïc .
Veà sau vua Haï Vuõ (2205-2163) tröôùc Taây lòch ñaët ra Cöûu Truø ( chín pheùp lôùn) phoái
hôïp vôùi Baùt quaùi vaø tính caùi soá cuûa Nguõ haønh trong vieäc giaûi thích leõ bieán hoùa cuûa vuõ
truï vaø vaïn vaät.
Tôùi ñôøi Taây Chu , vua Vaên Vöông , trong thôøi gian bò giam ôû nguïc Duõ Lyù (
khoaûng theá kyû 11 tröôùc Taây lòch ) ñaõ daønh thì giôø nhaøn roãi dieãn laïi caùc queû tieân thieân
Baùt quaùi cuûa Phuïc Hy thaønh taùm queû , Baùt quaùi môùi goïi laø haäu thieân baùt quaùi vôùi caùc
yù nghóa thieân veà nhaân söï ñeå duøng vaøo vieäc boùi toaùn vaø suy gaãm vieäc ngöôøi . Con Vaên
Vöông laø Chu Coâng Ñaùn veà sau coù giaûi thích theâm ñoâi chuùt veà yù nghóa vaø coâng duïng
cuûa queû Baùt quaùi, nhöng raát ngaén vaø mô hoà , chæ coù caùc keû coù thieân tö ñaëc bieät ñöôïc
taâm truyeàn môùi aùnh maét hieäu ñöôïc .Tình traïng cuûa Dòch lí töø thöôïng coå ñeán tröôùc khi
Khoång Töû ra ñôøi chæ coù nhö theá maø thoâi.
Ñeán ñôøi Ñoâng Chu , Khoång Töû (511-478 tröôùc Taây lòch ) ñem kieán giaûi cuûa mình
boå sung vaøo caùc ñieàu truyeàn laïi cuûa Dòch lyù ñôøi Chu, san ñònh laïi vaø vieát thaønh Kinh
dòch trong ñoù bao goàm caû Aâm Döông ,Baùt quaùi vaø Nguõ haønh.
Caên cöù theo yù nghóa thoâng thöôøng , coå nhaân gaùn cho AÂm Döông Nguõ Haønh caùc
yù nghóa töôïng tröng sau ñaây :
Döông : töôïng tröng cho maët trôøi, löûa, aùnh saùng ,sinh ñoäng, cöùng caùt,ban ngaøy,
ñaøn oâng….
Aâm :töôïng tröng cho maët traêng ,toái taêm, nguoäi laïnh, baát ñoäng, meàm nhaõo,ban
ñeâm,ñaøn baø….
Kim: vaøng, baïc hieåu roäng ra laø taát caï caùc chaát kim thuoäc.
Moäc: caây trong röøng, noùi toång quaùt ra laø moïi thöïc vaät treân maët ñaát.
Thuûy: nöôùc vaø noùi roäng ra laø caùc chaát loûng.
Hoaû: löûa , hôi aám
Thoå: ñaát ñaù , noùi chung Thoå bao goàm moïi loaïi khoaùng chaát tröø kim loaïi .
Veà phöông dieän sieâu hình Aâm Döông khoâng phaûi laø caùi khí vaät chaát höõu hình
theå maø chæ laø caùi bieåu thò töôïng tröng cho hai traïng thaùi töông ñoái, maâu thuaãn nhö
noùng laïnh, saùng vôùi toái, cöùng vôùi meàm, sinh vôùi dieät, khoûe vôùi yeáu…