การติดตั้งระบบสายไฟ

1. คูมือการติดตั้งระบบไฟฟาภายในที่อยูอาศัย หรือ
อาคารขนาดเล็ก
บรรยายโดย สําราญ ขุนฤทธิ์ แผนกบริการลูกคาและการตลาด กฟจ.พัทลุง

2. วัตถุประสงคของคูมือ
เพื่อใหงายในการนําไปใชงาน ออกแบบ
ตรวจสอบ และ ติดตั้งระบบไฟฟา ภายในที่อยู
อาศัย หรือ อาคารขนาดเล็ก

3. เนื้อหาการบรรยาย
 บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
 สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
 วิธีการเดินสาย
 สายดินและการตอลงดิน
 เครื่องตัดไฟรั่วและการติดตั้ง
 ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง

4. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐาน
ที่ใชในการติดตั้ง

5. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
ตัวนําประธานระบบ
สายอากาศ
มิเตอร
หรือ ตัวนําประธาน
บริภัณฑประธาน
ระบบสายใตดิน

6. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
ขนาดสายไฟฟา เซฟตีสวิตชคัตเอาต และคารทริดจฟวสสําหรับตัวนําประธาน
(สําหรับการไฟฟาสวนภูมิภาค)
ขนาดตัวนําประธาน บริภัณฑ ประธาน
เล็กที่สุดที่ยอมใหใชได เซฟตีสวิตชหรือ คัตเอาตใชรวมกับ เซอรกิต
กรณี เดินสายไฟฟ าลอย โหลดเบรกสวิตช คารทริดจฟวส เบรกเกอร
ขนาดเครื่องวัด โหลด
ในอากาศ
หนวยไฟฟ า สูงสุด
(ตร.มม.)
(แอมแปร) (แอมแปร)
ขนาดสวิตช ขนาดฟ วส ขนาดคัท ขนาดฟ วส ขนาดปรับตั้ง
สาย สาย
ต่ําสุด สูงสุด เอาทต่ําสุด สูงสุด สูงสุด
อะลูมิเนี ยม ทองแดง
(แอมแปร) (แอมแปร) (แอมแปร) (แอมแปร) (แอมแปร)
5 (15) 12 10 4 30 15 20 16 15-16
15 (45) 36 25 10 60 40-50 60 35-50 40-50
30 (100) 80 50 35 100 100 - - 100
หมายเหตุ 1)สําหรับตัวนําประธานแนะนําใหใชสายทองแดง
2)สําหรับวิ ธการเดิ นสายแบบอื่น ให พิจารณาขนาดตั วนํ าประธานอีกครั้งหนึ่ ง
ี

7. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
L N ขั้วตอสายดิน เครื่องปองกันกระแสเกินอาจเปนฟวส
ขั้วตอสายนิวทรัล
หรือเซอรกิตเบรกเกอรได
ขนาดสอดคลองกับโหลดสูงสุด
ที่คํานวณได
ไปยังจุด
จายไฟ หากเปนเซอรกิตเบรกเกอร
ตองผานการทดสอบตามมาตรฐาน
IEC 60898 และเซอรกิตเบรก
เซอรกิตเบรกเกอร หรือ สวิตช พรอมฟวส
เกอรเมนตองมีคาพิกัด IC ไมต่ํา
รูปที่ 1-3 บริภัณฑประธานหรือแผงเมนสวิตช
กวา 10 kA

8. มาตรฐานของเซอรกิตเบรเกอรแรงต่ํา
แรงต่
ในสถานที่อยูอาศัยหรือสถานที่คลายคลึงกันไม
เกิน 125 แอมป ตาม IEC 60898
ผูใชไมมีความรู และ ไมมีการบํารุงรักษา
ในสถานที่อื่นๆ ตาม IEC 60947-2
ผูใชมีความรู และ มีการบํารุงรักษา
ขอ 2.3.6.5

9. เปรียบเทียบมาตรฐานเซอรกิต
เบรกเกอรแรงต่ํา
แรงต่
คุณสมบัติ IEC 60898 IEC 60947-2
Operating Cycles
• With current 4,000 ครั้ง 1,500 ครั้ง
• Without current - 8,500 ครั้ง
Pollution 2 3
D e g r e e

10. Pollution Degree in 60947-1
Pollution Degree 2
มีมลภาวะประเภทที่ไมทําใหเกิดการนําไฟฟา บางครั้งอาจนํา
ไฟฟาไดชั่วขณะ เมื่อเกิดการควบแนนของอากาศ
Pollution Degree 3
มีมลภาวะประเภทที่ทําใหเกิดการนําไฟฟา หรือ มีมลภาวะ
ประเภทที่ไมทําใหเกิดการนําไฟฟา แตบางครั้งอาจนําไฟฟา
เมื่อเกิดการควบแนนของอากาศ

11. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
L N ขั้วตอสายนิวทรัล
ขั้วตอสายดิน
สายปอน
วงจรยอย
ไปยังจุด
จายไฟ
แผงเมนสวิตช แผงยอย
ขอควรระวัง ขั้วตอสายนิวทรัล ตองไมสัมผัสกับโครงโลหะของแผงเมนสวิตช และ แผงยอย
รูปที่ 1-4 บริภัณฑประธาน สายปอน แผงยอย และวงจรยอย
ขนาดของสายปอน ตองไมนอยกวาโหลดสูงสุดที่คํานวณไดและไมนอยกวาขนาดพิกัด
ของเครื่องปองกันกระแสเกิน และ ไมเล็กกวา 4 ตร.มม.
ขนาดของตัวนําวงจรยอย ตองไมนอยกวาโหลดสูงสุดที่คํานวณไดและไมนอกวาขนาด
พิกัดของเครื่องปองกันกระแสเกิน และ ไมเล็กกวา 2.5 ตร.มม.

12. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
L N
เตารับและเตาเสียบ
แผงเมนสวิตช แผงยอย
สวิตชใชงานทั่วไป
รูปที่ 1-5 เตารับ เตาเสียบ
เตารับ-เตาเสียบ อยูในระหวางการออกเปนมาตรฐานบังคับ รูปแบบของเตารับ-
เตาเสียบ รองรับสําหรับระบบไฟฟาที่มีระบบสายดิน

13. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
สายตอหลักดิน
1. แทงหลักดิน
2. แผนหลักดิน
แทงเหล็กหุม
ดวยทองแดง > 2.4 เมตร
เสนผาน
ศูนยกลางไม
สายตอหลักดิน นอยกวา 5/8
นิ้ว
สัมผัสดินไมนอยกวา 0.18 ตร.ม.
แผนเหล็กหนา > 6 มม. หรือ
แผนทองแดงหนา > 1.5 มม.

14. บริภัณฑไฟฟาและมาตรฐานที่ใชในการติดตั้ง
ตารางที่ 1-3
ความหมายตัวเลขกํากับ ระดับ การปองกันหลัง สัญ ลักษณIP
ตัวเลขตัวที่ 1 ตัวเลขตัวที่ 2
ประเภทการปองกันวัต ถุจากภายนอก ประเภทการปองกันของเหลว
เลข ระดับการปองกัน เลข ระดับการปองกัน
0 ไมมีการปองกัน 0 ไมมีการปองกัน
ปอ งกัน วัต ถุที่มีข นาดใหญ กวา 50
1 1 ปองกันหยดเฉพาะในแนวดิ่ง
มิล ลิเมตร เชน สัมผัสดวยมือ
ปอ งกัน วัต ถุที่มีข นาดใหญ กวา 12 ปองกั นหยดและน้ํา สาดทํามุมไมเ กิน 15
2 2
มิล ลิเมตร เชน นิ้ว มือ องศากับ แนวดิ่ง
ปองกัน วัต ถุที่มีข นาดใหญก วา 2.5 ปองกั นหยดและน้ํา สาดทํามุมไมเ กิน 60
3 3
มิลลิ เมตร เชน เครื่องมือ เส น ลวด องศากับ แนวดิ่ง
ปอ งกั น วัต ถุ ที่มีข นาดใหญ ก วา 1
4 มิลลิเ มตร เชน เครื่องมือเล็ กๆ เสน 4 ปองกันน้ําสาดเขาทุกทิศทาง
ลวดเล็ กๆ
5 ปองกั นฝุน 5 ปองกันน้ําฉีด เขาทุกทิศทาง
6 ผนึกกั นฝุน 6 ปองกันน้ําฉีด อยา งแรงเขาทุกทิศทาง
7 ปองกันน้ําท ว มชั่ว คราว
8 ปองกันน้ํา เมื่อใชงานอยูใตน้ํา

15. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน

16. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
ขอกําหนดทั่วไป สาย VAF เดินเกาะผนัง ซอนในผนัง
หามเดินในชองเดินสาย และ หามเดิน
ในทอฝงดิน หรือ ฝงดินโดยตรง
มอก.11-2531
ตัวนํา ยกเวน สาย VAF แบบกลม สามารถ
ฉนวน เปลือก เดินในชองเดินสาย เดินในทอฝงดินได
แตตองปองกันน้ําเขา
มอก.11-2531 สาย THW เดินลอยตองยึดดวยวัสดุ
ตัวนํา ฉนวน เดินในชองเดินสาย และ หามฝง
ฉนวน ดินในเขตที่มีฝนตกชุกและความชื้นสูง
ตัวนํา มอก.11-2531
สาย NYY ใชงานไดทั่วไป เดินในทอ
ฉนวน ฝงดิน และ ฝงดินโดยตรง
เปลือกนอก
เปลือกใน

17. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
1. ตัวนิวทรัล ใชสีเทาออนหรือขาว มอก.11-2531
2. สายเสนไฟ ฉนวน เปลือก
ตัวนํา
เฟส 1 (A) สีดํา มอก.11-2531
เฟส 2 (B) สีแดง ฉนวน
เปลือกนอก
เฟส 3 (C) สีน้ําเงิน เปลือกใน
3. สายดินของบริภัณฑไฟฟา เปน สีเขียวหรือเขียวแถบ
เหลือง

18. ยกเวน 1
สายที่ใหญกวา 16 ตร.มม.
สามารถทําเครื่องหมายได

19. ยกเวน 2
สายจากเครื่องวัด
ถึงเมนสวิตช

20. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
แรงดันไฟฟาที่สายทนได
ตาม มอก. 11-2531
: แรงดัน 300 โวลต สําหรับระบบ 1 เฟส
: แรงดัน 750 โวลต สําหรับระบบ 3 เฟส

21. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
ขนาดกระแสไฟฟา
• ชนิดและขนาดของตัวนํา อะลูมิเนียม
• ชนิดของฉนวน PVCทองแดง
• อุณหภูมิโดยรอบ
เดิXLPE 40 0C
นในอากาศ
• ลักษณะการติดตั้ง เดินลอย
เดินใตดิน 30 0C
เดินในทอรอยสาย
เดินตีกิ๊บ

22. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
ขนาดกระแส (แอมแปร)
สายไฟทองแดงหุมฉนวน
วิธีการเดินสาย (หมายเหตุ 2)
พีวีซี ตาม มอก.11
ขนาดสาย • อุณหภูมิตัวนํา 70 0C
(ตร.มม.) D หรือ หรือ
หรือ • ขนาดแรงดัน 300 หรือ 750 V
 0.5D • เดินสายในอากาศ
ก ข ค ง จ อุณหภูมิโดยรอบ 40 0C
ทอ ทอ ทอ ทอ
โลหะ อโลหะ โลหะ อโลหะ • เดินสายใตดิน
0.5 9 8 8 7 10 9 - อุณหภูมิโดยรอบ 30 0C
1 14 11 11 10 15 13 21
1.5 17 15 14 13 18 16 26
2.5 23 20 18 17 24 21 34
4 31 27 24 23 32 28 45
6 42 35 31 30 42 36 56
10 60 50 43 42 58 50 75
16 81 66 56 54 77 65 97
25 111 89 77 74 103 87 125
35 137 110 95 91 126 105 150

23. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
ตัวคูณ
อุณหภูมิโดยรอบ
วิธีเดินสาย ก-ค วิธีเดินสาย ง และ จ
(องศาเซลเซียส)
(หมายเหตุ 1) (หมายเหตุ 1)
21-25 - 1.06
26-30 - 1
31-35 1.08 0.94
36-40 1 0.87
41-45 0.91 0.79
46-50 0.82 0.71
51-55 0.71 -
56-60 0.58 -

24. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
แรงดันตก บริภัณฑไฟฟาไปโหลด นอยกวา 5%
: ในสายปอน นอยกวา 2%
: ในตัวนําวงจรยอย นอยกวา 3%
กรณี 1 เฟส 2 สาย
VD = 2 * I * ( R cos + X sin  )
กรณี 3 เฟส 4 สาย
VD = 3 * I * ( R cos + X sin  )

25. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
ตารางที่ 2-1 แสดงคาแรงดันตกของสายไฟ(THW, ตารางที่ 4 ของ มอก.11-2531) ที่
เดินในทอโลหะขนาดตางๆ สําหรับระบบเฟสเดียวและระบบสามเฟส . ระบบ 1 เฟส
สาย THW 2.5 ตร.มม
ขนาด ระบบเฟสเดียว 220 โวสต จายโหลด 15 แอมป ยาว 20 เมตร
ระบบสามเฟส 380 โวสต
สาย อmVTHW 4 ตร.มม. ระบบ ม. เฟส mV%Vd = 0.008028x15x20
สายป น / A /ม. %VD / A / 3 / A /ม. %VD / A / ม.
ตร.มม จายโหลด 24 แอมป ยาว 35 เมตร
%Vd = 2.41%
0.5 85.7959 0.038998
%Vd = 0.002505x24x35 74.2993 0.019552
1 43.1372 0.019608 37.3568 0.009831
%Vd = 2.1%
1.5 28.8383 0.013108 24.9740 0.006572
2.5 17.6651 0.008028 15.2949 0.004025
4 10.9898 0.004995 9.5172 0.002505
6 7.3447 0.003338 6.3605 0.001674
10 4.3683 0.001986 3.7830 0.000996
16 2.7509 0.0013 2.3823 0.000627

26. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
การเดินสายควบ เครื่องปองกันกระแสเกิน
OFF
สายไฟเปนชนิดเดียวกัน เครื่องใชไฟฟา
ความยาวเทากัน
วิธีการเดินสายเดียวกัน
รูปที่ 2-3 การเดินสายควบ
การเดินสายควบ สําหรับสายไฟฟาขนาดไมนอยกวา 50 ตร.มม.

27. วิธีการเดินสาย

28. วิธีการเดินสาย
 การเดินสายภายนอกอาคาร
 การเดินสายภายในอาคาร
มิเตอร
การเดินสายตัวนํา
ประธานใตดิน

29. วิธีการเดินสาย
ตัวนําประธาน
การเดินสายภายนอกอาคาร ระบบสายอากาศ
 การเดินสายใตดิน
 การเดินสายเปด มิเตอร
หรือลอยบนวัสดุฉนวน
หรือ ตัวนํา
บริภัณฑประธาน
ประธานระบบ
สายใตดิน

30. วิธีการเดินสาย
การเดินสายภายใตดิน
การเดินสายฝงดินโดยตรง หรือ
การเดินสายในทอรอยสายหาก มิเตอร
เปนการฝงดินโดยตรงตองใช
สายไฟชนิดที่ยอมใหฝงดิน
โดยตรงได เชน สาย NYY หาก หรือ ตัวนํา
บริภัณฑประธาน
ประธานระบบ
เดินสายใตดินในทอรอยสาย สายใตดิน
สามารถใชสาย THW แตตองมี
การปองกันน้ําเขาไปในทอ

31. วิธีการเดินสาย
ความลึกในการเดินสายภายใตดิน
 ความลึกในการติดตั้ง ตามตารางที่ 3-1
 บริเวณที่มีรถยนตวิ่งผานตองลึกไมนอย
กวา 0.60 ม.

32. ตัวอยางความลึกในการติดตั้งใตดิน
เคเบิลฝงดินโดยตรง > 0.6 เมตร
เคเบิลฝงดินโดยตรง
มีแผนคอนกรีต > 0.45 เมตร

33. ตัวอยางความลึกในการติดตั้งใตดิน
เคเบิลเดินในทอโลหะใหฝงดิน > 0.15 เมตร
หากเคเบิลเดินในทออโลหะ ทอใยหิน หรือ
ทออื่นๆที่การไฟฟาเห็นชอบใหฝงดิน > 0.45 เมตร

34. ตัวอยางความลึกในการติดตั้งใตดิน
บริเวณที่มีรถวิ่งผาน
ทุกกรณีตองมีความลึก > 0.6 เมตร

35. วิธีการเดินสาย
การเดินสายเปดหรือเดินลอยบนวัสดุฉนวน
ระยะหางจุดจับยึด < 10 เมตร
มิเตอร
> 2.5เมตร
ระยะหางสายไฟฟา > 0.15 เมตร
การเดินสายตัวนําประธานบนลูกถวย
สายไฟที่ใชตองเปนสายแกนเดี่ยวและ
ตองไมถูกปดบังดวยโครงสรางของอาคาร

36. วิธีการเดินสาย
การเดินสายเปดหรือเดินลอยบนวัสดุฉนวน
ระยะหางจุดจับยึด < 2.5เมตร
มิเตอร
> 2.5เมตร
ระยะหางสายไฟฟา > 0.10เมตร
การเดินสายตัวนําประธานบนตุม
สายไฟที่ใชตองเปนสายแกนเดี่ยวและ
ตองไมถูกปดบังดวยโครงสรางของอาคาร

37. วิธีการเดินสาย
การเดินสายเปดบนตุม
ตารางที่ 3-2
การเดินสายเปดบนตุม
ระยะสูงสุด ระยะหางต่ําสุดระหวาง
ขนาดสาย
ระหวาง (เมตร)
ใหญสุด
จุดจับยึดสาย สายไฟ สายไฟฟากับ
(ตร.มม)
(เมตร) ฟา สิ่งปลูกสราง
2.5 0.10 0.025 50

38. วิธีการเดินสาย
การเดินสายเปดบนลูกถวย
ตารางที่ 3-3
การเดินสายเปดบนลูกถวย
ระยะหางต่ําสุดระหวาง ขนาดสาย
ระยะสูงสุดระหวาง (เมตร) เล็กสุด
จุดจับยึดสาย (ตร.มม.)
(เมตร) สายไฟฟา สายไฟฟากับสิ่ง
ปลูกสราง
ไมเกิน 10 0.15 0.05 2.5
11-25 0.20 0.05 4
26-40 0.20 0.05 6

39. วิธีการเดินสาย
ระยะหางต่ําสุดของสายไฟฟาเหนือสิ่งตางๆ
สาย 220 โวลต
> 6.8 ม.
> 5.5 ม.
> 2.9 ม.
> 4.3 ม.
แหลงน้ําไมมีเรือผาน ทางสัญจร สําหรับคน ทางสัญจร สําหรับคน แหลงน้ํากวางไมเกิน
หรือ รถบรรทุกไมเกิน หรือ รถบรรทุกไมเกิน 50 เมตร หรือ มีเรือสูง
2.45 เมตร 4.3 เมตร ไมเกิน 4.9 เมตรผาน

40. วิธีการเดินสาย
การเดินสายภายในอาคาร
 การเดินสายบนผิวหรือเดินเกาะผนัง
 การเดินสายในทอรอยสาย
 การเดินสายในชองเดินสายอโลหะ

41. วิธีการเดินสาย
การเดินสายบนผิวหรือการเดินสายเกาะผนัง
กลองตอสาย สายไฟ
สิ่งจับยึด
สายไฟ
< 200 มม. หัวตอสาย
 ขนาดกระแสเปนไปตามตารางที่ 2-2 ข
 หามเดินสายไฟซอนกัน

42. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
ขนาดกระแส (แอมแปร)
สายไฟทองแดงหุมฉนวน
วิธีการเดินสาย (หมายเหตุ 2)
พีวีซี ตาม มอก.11
ขนาดสาย • อุณหภูมิฉนวน 70 0C
(ตร.มม.) D หรือ หรือ
หรือ • ขนาดแรงดัน 300 หรือ 750 V
 0.5D • เดินสายในอากาศ
ก ข ค ง จ อุณหภูมิโดยรอบ 40 0C
ทอ ทอ ทอ ทอ
โลหะ อโลหะ โลหะ อโลหะ • เดินสายใตดิน
0.5 9 8 8 7 10 9 - อุณหภูมิโดยรอบ 30 0C
1 14 11 11 10 15 13 21
1.5 17 15 14 13 18 16 26
2.5 23 20 18 17 24 21 34
4 31 27 24 23 32 28 45
6 42 35 31 30 42 36 56
10 60 50 43 42 58 50 75
16 81 66 56 54 77 65 97
25 111 89 77 74 103 87 125
35 137 110 95 91 126 105 150

43. วิธีการเดินสาย
การเดินสายในทอรอยสาย

44. วิธีการเดินสาย
การเดินสายในทอรอยสาย
ทอโลหะ
กลองตอสาย
บุชชิ่ง ทอโลหะ
กลองตอสาย มุม 90 องศา มุม 90 องศา
หัวตอสาย
 การตอสายทําไดที่กลองตอสาย  รัแสดงมุัดโคงไมระหวางจุดดึงสายรวมกัาน
รูปที่ 3-6
ศมีด มดัดโคง นอยกวา 6 เท
ของทอโลหะ
ปริมาตรของสายและฉนวนรวมทั้ง ยกเวน ทอ 15 มม. รัศมีดัดโคงไม
หัวตอสายตองไมเกินรอยละ 75 นอยกวา 8 เทา

45. วิธีการเดินสาย
การติดตั้ง ….
 เมื่อเดินเขากลองตอสาย ตองมีบุชชิ่ง

46. วิธีการเดินสาย
ไมมีบุชชิ่ง สายไฟอาจจะชํารุด
บุ

47. วิธีการเดินสาย
กลองตอสายมีสายแนนเกินไป

48. วิธีการเดินสาย
การเดินสายในทอรอยสาย
กลองตอสาย อุปกรณจับยึด
ทอโลหะ
< 0.9 ม <3 ม.
ทอโลหะออน
บริภัณฑไฟฟา
 ขนาดกระแสเปนไปตามตารางที่ 2-2 ค
 หามใชทอขนาดเล็กกวา 1 5 ตร.มม.

49. สายไฟฟาและการเลือกใชงาน
ขนาดกระแส (แอมแปร)
สายไฟทองแดงหุมฉนวน
วิธีการเดินสาย (หมายเหตุ 2)
พีวีซี ตาม มอก.11
ขนาดสาย • อุณหภูมิตัวนํา 70 0C
(ตร.มม.) D หรือ หรือ
หรือ • ขนาดแรงดัน 300 หรือ 750 V
 0.5D • เดินสายในอากาศ
ก ข ค ง จ อุณหภูมิโดยรอบ 40 0C
ทอ ทอ ทอ ทอ
โลหะ อโลหะ โลหะ อโลหะ • เดินสายใตดิน
0.5 9 8 8 7 10 9 - อุณหภูมิโดยรอบ 30 0C
1 14 11 11 10 15 13 21
1.5 17 15 14 13 18 16 26
2.5 23 20 18 17 24 21 34
4 31 27 24 23 32 28 45
6 42 35 31 30 42 36 56
10 60 50 43 42 58 50 75
16 81 66 56 54 77 65 97
25 111 89 77 74 103 87 125
35 137 110 95 91 126 105 150

50. วิธีการเดินาในทอรอยสาย
จํานวนสายไฟฟ สาย
จํานวนสายในทอรอยสาย
• ใชตารางที่ 3-4
• สาย มอก. ตารางที่ 11-2531 ขนาดเดียวกันใชตารางที่ 3-5
จํานวนสายในทอรอยสาย 1 2 3 4 มากกวา 4
สายไฟทั่วไป 53 31 40 40 40
สายไฟชนิดมีเปลือกตะกั่วหุม 55 30 40 38 35

51. วิธีการเดินสาย
ตารางที่ 3-4 จํานวนสูงสุดของสายไฟฟาขนาดเดียวกัน มอก.11-2531 ตารางที่ 4
ตารางที่ 3-4
จํานวนสาย ที่ใหใชในทอโลหะตาม มอก.770-2531
ในทอรอยสาย พื้นที่หนาตัดของสายไฟฟา
(ตารางมิลลิเมตร)
จํานวนสูงสุดของสายไฟฟาขนาดเดียวกันในทอรอยสาย
1 7 13 20 33 - - - - - - - -
1.5 6 11 17 28 44 - - - - - - -
2.5 4 8 13 22 34 - - - - - - -
4 3 5 9 15 23 36 - - - - - -
6 2 4 7 12 19 29 - - - - - -
10 1 3 4 7 12 19 32 - - - - -
16 1 1 3 5 9 14 23 36 - - - -
25 1 1 1 3 5 9 15 23 29 - - -
35 - 1 1 3 4 7 12 19 24 30 - -
500 - - - - - - 1 1 1 2 4 6
เสนผานศูนยกลางของ
15 20 25 32 40 50 65 80 90 100 125 150
ทอรอยสาย (มม.)

52. วิธีการเดินสาย
การเดินสายในทอรอยสาย
ตารางที่ 3-6
ตารางที่ 3-5
ตัวคูณลดคากระแสเนื่องจากจํานวนสายหลายเสนในชองเดิน
สายไฟฟาเดียวกัน
จํานวนสาย ตัวคูณ
4-6 0.82
7-9 0.72
10 - 20 0.56
21 - 30 0.48
31 - 40 0.44
เกิน 40 0.38

53. วิธีการเดินสาย
การเดินสายในชองเดินสายอโลหะ
 เปนวิธีการเดินสายที่สะดวก
และมีความสวยงาม
 ชองเดินสายตองทําดวย
วัสดุทนความชื้น ทนบรรยากาศที่
มีสารเคมี ไมติดไฟ ทนแรง
กระแทก ไมบิดเบี้ยวจากความรอน
ในการใชงาน

54. วิธีการเดินสาย
การเดินสายในชองเดินสายอโลหะ
 การตอสายใหตอไดเฉพาะ
ผนัง ในสวนที่สามารถเปดออก และ
เขาถึงไดตลอดเวลา
ชองเดินสายอโลหะ
 ปริมาตรของสายและ
ฉนวนรวมทั้งหัวตอสายตองไม
หามตอชองเดินสายตรงจุดที่ผานผนัง เกินรอยละ 75 ที่จุดตอสาย
รูปที่ 3-8 แสดงการตอชองเดินสายตรงจุดที่ผานผนัง  ปลายชองเดินสายตอง
ปด

55. สายดินและการตอลงดิน

56. วัตถุประสงคของการตอลงดิน
• เพื่อใหอุปกรณปองกันทํางาน
• เพื่อใหเกิดความปลอดภัย
• เพื่อใหเกิดคุณภาพทางไฟฟา
กระแสลัดวงจรง ตอ
ต อ ง ม า ปลอดภัย
กพอ
เพื่ อ ให อุ ป กรณ ผัส
เมื่อสัม
ปองกันทํางาน

57. มีคุณภาพทางไฟฟา
A
G N N,G
C B
A
G
G N
N
C B

58. กรณีไมมีสายดินตอที่อุปกรณ ?
กรณีมีการตอหลักดินที่อุปกรณ ?
กรณีใชสายนิวทรัลเปนสายดิน ?
กรณีมีสายดินแตไมมีการตอถึงกันกับนิวทรัล ?
กรณีมีสายดินและมีการตอถึงกันกับนิวทรัล ?

59. กรณีมกรณีไมนมีกไารตกอารตออถึงสายดิบนิววทรัล
กรณีมกรณี ใมีชแตายนิมีกลงดิเปที่อกัุุปนกรณ ทรัล
ีสายดินกส มอหลักล น นกันกรณนิ
ีสายดิ และมีวทรั ดิ นที่อปกักั น
ารต ารต ถึง บ
1. อุปกรณปองกันทํางาน?
G
N 2. มีความปลอดภัยเมื่อสัมผัส?

60. กรณีไมมีสายดินตอที่อุปกรณ
คนไมปลอดภัย
G อุปกรณปองกันอาจไมทํางาน
N

61. กรณีมีการตอหลักดินที่อุปกรณ
อุปกรณปองกันอาจไมทํางาน
G
N

62. กรณีใชสายนิวทรัลเปนสายดิน
อุปกรณปองกันทํางาน
G
N

63. กรณีใชสายนิวทรัลเปนสายดิน
คนไมปลอดภัยกรณีทํางานปกติ
G
N

64. กรณีมีสายดินแตไมมีการตอถึงกันกับนิวทรัล
อุปกรณปองกันอาจไมทํางาน
G
N

65. กรณีมีสายดินและมีการตอถึงกันกับนิวทรัล
คนปลอดภัย
G อุปกรณปองกันทํางาน
N

66. กระแสและเวลาที่มีผลตอรางกาย IEC 479-1
กระแสผานรางกาย mA
Zone 4 - มีโอกาสเกิดกลามเนื้อเกร็ง
1000
Zone 3 - ไมมีผลตอชิ้นสวนภายในรางกาย
100
30 mA
10 Zone 2 - ไมมีผลตอรางกาย เวลา
มิลลิวินาที
10 100 1,000 10,000
A Graphical Method for Safety Assessment of Grounding System Chieng-Hsing Lee, A.P.Sakis Meliopoulos, Rowland I. James IEEE 2000

67. กระแสและเวลาที่มีผลตอรางกาย IEEE 2000
I = 0.116 / t 50 kg. I = 0.157 / t 70 kg.
กระแสผาน
รางกาย mA Zone 4 - มีโอกาสเกิดกลามเนื้อเกร็ง
1000
ใชไดระหวาง
0.003 - 3 วินาที Zone 3 - ไมมีผลตอชิ้นสวนภายในรางกาย
100
30 mA
10 Zone 2 - ไมมีผลตอรางกาย เวลา
มิลลิวินาที
10 100 1,000 10,000
A Graphical Method for Safety Assessment of Grounding System Chieng-Hsing Lee, A.P.Sakis Meliopoulos, Rowland I. James IEEE 2000

68. G บริภัณฑประธาน
N
หามตอลงดินที่จุด
อื่นอีกทางดานไฟ
ออกของบริภัณฑ
N G ประธาน
สายตอหลักดินเปนทองแดง หุมฉนวน
เสนเดียว ยาวตลอด ไมมีการตอ
หมอแปลงนอกอาคารตองตอลงดินที่บริภัณฑ
ตองมีการต ลง
ดินเพิ่มอีก 1 จุด ประธาน

69. ตารางที่ 4.1
ขนาดสายประธานเขาอาคาร ขนาดสายตอหลักดิน
(ตัวนําทองแดง) ตร.มม. (ตัวนําทองแดง) ตร.มม.
ไมเกิน 35 10
เกิน 35 แตไมเกิน 50 16
เกิน 50 แตไมเกิน 95 25 บริภัณฑประธาน
เกิน 95 แตไมเกิน 185 35
เกิน 185 แตไมเกิน 300 50
เกิน 300 แตไมเกิน 500 70
เกิน 500 95
N G

70. ชนิดของสายตอหลักดิน
• ตัวนําทองแดง
• ตัวนําเดี่ยวหรือตีเกลียว
• หุมฉนวน
• เสนเดียวยาวตลอด ไมมีการตอ
N G
• ถาเปนบัสบาร อนุญาตใหมีการตอได
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

71. 4.15 การตอฝาก หนา 4-9
เพื่อเกิดความตอเนื่องทางไฟฟาและรับกระแสลัดวงจรได
• การตอฝากที่บริภัณฑประธาน – ทอ เครื่องหอหุม ทอหลักดิน
• วิธีตอฝากที่บริภัณฑประธาน
• การตอขั้วสายดินของเตารับเขากับกลองโลหะ
• การตอฝากเครื่องหอหุมอื่นๆ
• การตอฝากในบริเวณอันตราย
• สายตอฝากลงดินและสายตอฝากของบริภัณฑไฟฟา
ตัวนําทองแดง ขนาดไมเล็กกวาในตารางที่ 4-1

72. LP2
N G
ไมมีการตอถึง
กันระหวาง
LP1
N และ G N G
ตอระหวาง
N และ G MDB
N G
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

73. LP2
N G
ถามีการตอถึง
กันระหวาง
LP1
N และ G N G
ตอระหวาง
N และ G MDB
N G
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

74. LP2
ไมมีการตอถึง
กันระหวาง N
G
N และ G
LP1
N G
ไมมีกระแส
ไหลในสาย G
MDB
N G
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

75. ถามีการตอถึง LP2 Load
กันระหวาง N
G
N และ G
LP1
N G
มีกระแสไหล
ในสาย G
MDB
N G
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

76. 4.17 ชนิดของสายดินของบริภัณฑไฟฟา หนา 4-12
 ชนิด
เปนสายทองแดง หุมฉนวน
ถ า ขนาดไม เ กิ น 16 ตร.มม. ฉนวนต อ งมี สี เ ขี ย ว
หรือเขียวแถบเหลือง (5.1.11 หนา 5-6)
ถาขนาดเกิน 16 ตร.มม. ใหทําเครื่องหมายแทน
 ขนาด
ตามตารางที่ 4-2
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

77. 4.20 ขนาดสายดินบริภัณฑไฟฟา
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

78. ตารางที่ 4-2 ขนาดต่ําสุดของสายดินของบริภัณฑไฟฟา
พิกัดหรือขนาดปรับตั้งของ ขนาดต่ําสุดของสายดิน
เครื่องปองกันกระแสเกิน ของบริภัณฑไฟฟา (ตัวนําทองแดง)
ไมเกิน (แอมแปร) ตร.มม.
16 1.5*
20 2.5*
40 4*
70 6*
100 10
200 16
400 25
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

79. ตารางที่ 4-2 ขนาดต่ําสุดของสายดินของบริภัณฑไฟฟา
พิกัดหรือขนาดปรับตั้งของ ขนาดต่ําสุดของสายดิน
เครื่องปองกันกระแสเกิน ของบริภัณฑไฟฟา (ตัวนําทองแดง)
ไมเกิน (แอมแปร) ตร.มม.
500 35
800 50
1000 70
1250 95
2000 120
2500 185
4000 240
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ
6000 400

80. 400A
LP2 1-25
N G
200A
1-16
(แอมแปร) ตร.มม. LP1
16 1.5* N G
20 2.5*
40 4*
70 6*
LP1
100 10
LP2 MDB
200 16 N G
400 25
พิจารณาตารางที่ 4-2
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

81. (แอมแปร) ตร.มม. 150AT
16 1.5*
20 2.5*
20AT 1-2.5
40 4*
LP2
70 6*
N G 40AT
100 10
200 16 1-4
400 25
100AT
LP1
N G 1-16
3-240, 1-150
MDB 1-10
ตารางที่ 4-1 N G
1-50
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

82. การกําหนดสายดินของวงจรมอเตอร
80 AT 40 A (50A-OL)
1-6
200 AT 125 AT 60 A (70A-OL)
1-6
1-16
40 AT 20 A (25A-OL)
1-4
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

83. สายดินและการตอลงดิน
อุปกรณที่ตองมีการตอลงดิน
อุปกรณที่ไมตองมีการตอลงดิน

84. การตอลงดินของบริภัณฑที่เดินสายถาวร
บุคคลอาจสัมผัสได
• ภายในระยะ 1.5 เมตรในแนวระดับ
• ภายในระยะ 2.4 เมตร ในแนวดิ่ง
กรณีที่โคมอยูสูงมากในทางปฏิบัติควรติดตั้งสายดิน
อยูในสถานที่เปยกหรือชื้น
และไมไดมีการแยกอยูตางหาก
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

85. มาตรฐานกําหนดความ
สูงไวเพื่อไมใหสัมผัสโดย
บังเอิญที่ระยะ 2.5 เมตร
แตที่ความสูงมากๆอาจ
ตองติดตั้งสายดินสําหรับ
ชางซอมและเกิดไฟรั่ว
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

86. วงจรบริภัณฑประธานชุดเดียวจายใหอาคาร 2 หลังหรือมากกวา
ตัวนําประธาน
N N N
อาคารที่ 1 อาคารที่ 2 อาคารที่ 3
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

87. อนุญาตใหไมตองทําหลักดินของแตละอาคาร
1. มีวงจรยอยชุดเดียวและไมมีบริภัณฑไฟฟาที่ตอลงดิน
ตัวนําประธาน
กลองอโลหะ
G N
C
อาคารที่ 1 ไมตองตอลงดิน
อาคารที่ 2
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

88. อนุญาตใหไมตองทําหลักดินของแตละอาคาร
2. เดินสายดินตอไปสวนที่ไมเปนทางเดินของกระแส
G N G N
อาคารที่ 1 อาคารที่ 2
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

89. สายดินและการตอลงดิน
วิธีการตอสายหลักดินเขากับหลักดิน
ใชวิธีเชื่อมดวยความรอน (Exothermic Welding)
ใชหัวตอแบบบีบ ประกับตอสาย(connector)
หามใชวิธีบัดกรีเปนหลัก
หามตอสายมากกวา 1 เสน เขากับหลักดิน นอกจาก
จะใชอุปกรณที่เหมาะสม

90. สายดินและการตอลงดิน
ความตานทานดิน
คาความตานทานระหวางหลักดิน
กับดินตองไมเกิน 5 โอหม
พื้นที่ยากในทางปฏิบัติ ยอมให คาความตานทาน
ระหวางหลักดินกับดินตองไมเกิน 25 โอหม

91. Four Point Method
C1 P1 P2 C2
a a a
0.5 a 0.5 a
Q
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

92. รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

93. ก
ข
ค
ง
ค.ง. ข ก
0.65 a P C
a
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

94. วัดความตานทานดินได 12 โอหม ตองการ
ใหลดลงเหลือ 5 โอหม จะทําอยางไรดี?
ปกเพิ่มที่ไหน และจํานวนเทาใด?
…..?
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

95. จํานวนอิเล็กโทรดขนานกัน k
2 0.60
3 0.40
5 0.25
10 0.13
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

96. 2.4 มาตรฐานหลักดิน และสิ่งที่ใชแทนหลักดิน
• แทงเหล็กหุมทองแดง หรือแทงทองแดง หรือแทงเหล็กอาบ
สังกะสี ตองมีขนาดเสนผานศูนยกลางไมนอยกวา 5/8 นิ้ว
ยาวไมนอยกวา 2.40 เมตร
• แผนตัวนําไมนอยกวา 0.18 ตร.เมตร ถาเปนเหล็กกันการผุ
กรอนหนาไมนอยกวา 6 มม. ถาเปนโลหะชนิดอื่นหนาไม
นอยกวา 1.50 มม.
• ใชอาคารที่เปนโครงโลหะ ความตานทานไมนอยกวา 5 โอหม
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

97. สายดินและการตอลงดิน
ระบบสายดินที่สมบูรณประกอบดวย
1. แผงสวิตชที่มีขั้วสายดิน
2. สายตอหลักดิน
3. สายตอฝาก
4. สายดิน
5. หลักดิน
6. เตารับที่มีขั้วสายดิน

98. สรุป
•ระวังไมใหจุดตอลงดินที่หมอแปลงหลุด
•ตองมีการตอลงดินสายศูนย และสายดินที่แผงประธาน
•ไมมีการตอระหวางสายศูนยและสายดินที่จุดใดอีก
•สายดินตองไมมีกระแสผานในกรณีจายไฟปกติ
•เตารับตองเปนแบบมีขั้วดิน
•ตอหงติยดตั้งอุปกรณปองกันไฟรั่วตามมาตรฐาน
รศ.ดร.ชํานาญ อเกี รติ

99. สรุป
•สายตอหลักดินเปนไปตามตารางที่ 4-1 และสายดินของ
อุปกรณเปนไปตามตารางที่ 4-2
•สายตอฝากที่บริเวณบริภัณฑประธานตองไมเล็กกวาที่
กําหนดในตาราง 4-1 และไมเล็กกวา 12.5% ของสาย
ประธาน
•สายตอฝากบริภัณฑไฟฟาตองไมเล็กกวาสายดินใน
ตารางที่ 4-2
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

100. เครื่องตัดไฟรั่วและการติดตั้ง

101. เครื่องตัดไฟรั่ว
เครื่องตัดไฟรั่ว เปน เครื่อง
ปองกันอันตรายจากบุคคล โดย
ที่จะทํางานปลดวงจรออกเมื่อเกิด
กระแสไฟรั่ว
กระแสไฟรั่ว ขนาดกระแสต่ํา
เกินไป เซอรกิตเบรกเกอรไม
ทํางาน

102. เครื่องตัดไฟรั่ว
ทริปคอยล
L สภาวะปกติ กระแสไหลเขา
I1
N
เทากับ กระแสไหลออก
I2 เครื่องตัดไฟรั่วไมทํางาน
หมอแปลงแกนสมดุล G
ทริปคอยล
L เมื่อกระแสไฟรั่ว กระแสไหลเขา
I1 ไมเทากับ กระแสไหลออก
N
I2 เครื่องตัดไฟรั่วทํางาน
G
หมอแปลงแกนสมดุล I3 ปลดวงจรออก

103. เครื่องตัดไฟรั่ว
บริเวณที่ตองติดตั้งเครื่องตัดไฟรั่ว
s
วงจรไฟฟาแสงสวาง
วงจรเตารับในหองน้ํา
ระบบไฟฟาในหองน้ํา

104. เครื่องตัดไฟรั่ว
บริเวณที่ตองติดตั้งเครื่องตัดไฟรั่ว
วงจรเตารับในหองครัว
วงจรไฟฟาแสงสวาง
ระบบไฟฟาในหองครัว

105. เครื่องตัดไฟรั่ว
บริเวณที่ตองติดตั้งเครื่องตัดไฟรั่ว
วงจรไฟฟาแสงสวางภายนอกอาคาร วงจรเตารับภายนอกอาคาร
ระบบไฟฟาภายนอกอาคาร

106. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง

107. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง
การเดินสายแยกทอ
A B C N ทอเหล็ก
ไมเดินสายรอยทอเหล็กแยกเฟสแบบนี้
ใหเดินสายรวมทุกเฟสในทอเดียวกัน

108. ตัวอยาง การเดินสายในทอโลหะ
ไมไดมีการปองกันการเหนี่ยวนําทางแมเหล็กไฟฟา

109. ตัวอยาง การเดินสายในทอโลหะ
มีการปองกันการเหนี่ยวนําทางแมเหล็กไฟฟา

110. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง
การเดินสายเขาแผงหรือผานแผนโลหะใดๆ
กรณีตองเดินสายไฟเขาแผงเหล็กหรือ
โลหะ ไมใหเจาะรูแยกแตละรูสําหรับ
แตละสายเสนไฟลอดเขาไป
ฉนวน ใหหาแผนฉนวนมาเจาะเพื่อใหสายเสนไฟ
ผานเพื่อปองกันไมใหเกิดสนามแมเหล็ก
ผานแผนเหล็ก ทําใหเกิดความรอนสูง
หรือถาเจาะรูที่แผนเหล็กเพื่อใหสายเสนไฟ
ลอดเขาไปก็ตองผาแผนเหล็กเพื่อใหรูทั้งสี่
ตอถึงกันเพื่อไมใหสนามแมเหล็กผาน

111. ตัวอยาง การเดินสายผานแผงโลหะหรือเหล็ก
ไมไดมีการปองกันการเหนี่ยวนําทางแมเหล็กไฟฟา

112. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง
การตอสายดินและสายศูนยที่แผงเมนสวิตช
N G สายดินและสายศูนยตองไมตอถึงกัน
อีกที่ไหนในอาคารนี้อีก
อาคาร
สายศูนยและสายดินตอถึงกันที่แผงเมนไฟฟานี้เทานั้น
และตอกับหลักดินหรือแทงสายดิน

113. ถามีการตอถึง LP2 Load
กันระหวาง N
G
N และ G
LP1
N G
มีกระแสไหล
ในสาย G
MDB
N G
รศ.ดร.ชํานาญ หอเกียรติ

114. ตัวอยาง การใชสายไฟที่เปน
ฉนวนสีเดียวกัน ซึ่งผิดมาตรฐาน

115. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง
ตออุปกรณลงดินโดยตรง ไมมีระบบสายดิน
สายไฟฟาที่
มาจากแผงสวิตช
ระบบไฟฟาที่ไมมีระบบสายดิน แตมีการตอลงดินที่เครื่องใชไฟฟา

116. กรณีมีการตอหลักดินที่อุปกรณ
อุปกรณปองกันอาจไมทํางาน
G
N

117. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง
การตอสายในทอรอยสาย
ทอรอยสาย
จุดตอสายในทอรอยสายไฟ
จุดตอสายไมดี อาจจะทําใหเกิด
อันตรายได

118. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง
การติดตั้งที่ไมถูกตอง
1.ใชขอตอผิดประเภท
2.ตอตรงจากทอ
การติดตั้งที่ถูกตอง
1. ตอจากกลองตอสาย
2. ใชสําหรับเดินเขาบริภัณฑไฟฟา
ยาวไมเกิน 2 เมตร
รูปที่ 6-9 การติดตั้งทอรอยสายชนิดโลหะออน

119. ขอผิดพลาดที่พบบอยในการติดตั้ง

120. ปฏิบัติตามมาตรฐานอยาง
เครงครัดเพื่อความปลอดภัย
ของชีวิตและทรัพยสิน
ขอบคุณมากครับ
สันติ บุญมี
หากมีขอสงสัย โทร 073-240870
email : daae_pea@hotmail.com