1. Εργασία στην Τοπική Ιστορία
της Γ΄Γυμνασίου

2. Εκπαίδευση – πτυχές πολιτικής και θρησκευτικής προβολής
 Στόχοι μελέτης :
Ιστορικά γεγονότα (η Πάτρα στην Τουρκοκρατία )
-συνέπειες στη ζωή των κατοίκων
Αστικό πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό περιβάλλον και
ανάπτυξη
Βιομηχανικός τομέας (ακμή-κάμψη)-εμπόριο-Εργοστάσια
Δημογραφική κατάσταση της περιοχής-κοινωνική
διαστρωμάτωση-κοινωνικές τάξεις
Οικονομική κατάσταση κατοίκων – επαγγέλματα - σταφίδα
Τεχνολογία – τέχνη - ο ρόλος των γυναικών
Σύστημα συγκοινωνιών-λιμάνι
Δημογέροντες –Πρόκριτοι
Σημαντικά ονόματα : Πουκεβίλ – Καλαμογδάρτης –
Γερούσης – Βλασσόπουλος – Βούλγαρης – Τσίλερ – Ρούφος
– Γουσταύος Κλάους – Ιωσήφ Μαιζών – Ι. Καποδίστριας

3. ΠΑΤΡΑ : Πόλη πολύμορφη, με σπουδαία γεωγραφική
θέση, πόλη εμπόρων
Ο Πουκεβίλ (Γάλλος πρόξενος στην Πάτρα και προ του
1821) έλεγε:<< εδώ ζει κανείς ευγενικά όταν ζει από το
εμπόριο>>
1836 ίδρυση του Εμπορικού Επιμελητηρίου
1845 -Πιστωτικά ιδρύματα: Εθνική Τράπεζα, Ιονική
Εργοστάσια: Ακτή Δυμαίων
Η λοιπή Ελλάδα επένδυε στην Πάτρα κεφάλαια σε ακίνητα
και επιχειρήσεις μέχρι τουλάχιστον την απελευθέρωση της
Μακεδονίας
Βλασσόπουλος πρόξενος της Ρωσίας – πλούσιος Πατρινός
έμπορος – μέλος της Φιλικής Εταιρίας

4. Υδρόμυλοι αφοί Λιάλιου δίπλα στον
ποταμό Γλαύκο ίδρυση 1853

5. H οινοπνευματοποιία Aσημακοπούλου
(1870)

6. Το νηματουργείο Αργύρη Aποσκίτη

7. Kτήριo Εξαγωγικού Εμπορίου «Ερμής». Οικία του
μεγαλέμπορου και εφοπλιστή Παπαγιάννη, επί της
πλατείας Γεωργίου της δεκαετίας 1870-80,

8. Ναυτιλία :
Διάνοιξη διώρυγας
Ισθμού Κορίνθου 1893
Χαρίλαος
Τρικούπης:Σιδηρόδρομος 1887αυξημένη λιμενική κίνηση
μεταναστευτική κίνηση
διακίνηση σταφιδόκαρπου
εξαγωγή κρασιών
λιμενικά έργα

9. 9
O κεντρικός μόλος Αγίου Νικολάου.

10. Έναρξη Τουρκοκρατίας – Διάρκεια

11. Η Πάτρα έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην Ελληνική
Επανάσταση του 1821 εναντίον των Οθωμανών (1821-
29). Ήταν η πρώτη επαναστατική εστία μαζί με την
υπόλοιπη Αχαΐα και τη Μάνη. Την εποχή εκείνη η
Πάτρα ήταν η μεγαλύτερη και πιο ευημερούσα πόλη της
Πελοποννήσου.
Ελληνική Επανάσταση του 1821Ελληνική Επανάσταση του 1821
η πρώτη σπίθα της οποίας στην Ελλάδα,η πρώτη σπίθα της οποίας στην Ελλάδα,
άναψε στην Πάτρα.άναψε στην Πάτρα.
Επιπλέον εξαιτίας της οικονομικής σημασίας της
πόλης, ορισμένοι πλούσιοι Πατρινοί έμποροι είχαν
οριστεί πρόξενοι των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών
κρατών. Ο πρόξενος της Ρωσίας Βλασσόπουλος ήταν
επίσης μέλος της Φιλικής Εταιρίας.
ΠάτραΠάτρα 1821-291821-29

12. Η ατμόσφαιρα στην Πάτρα ήταν εκρηκτική ήδη από τα
μέσα Φεβρουαρίου του 1821 όταν οι Πατρινοί
αρνήθηκαν να καταβάλουν έκτακτες εισφορές για τον
εξοπλισμό και τα πολεμοφόδια του Οθωμανικού
στρατού που πολεμούσε εναντίον του Αλή Πασά. Την
ίδια περίοδο μέλη της Φιλικής Εταιρίας προετοίμαζαν
το έδαφος για την επανάσταση στην Πάτρα,
συγκεντρώνοντας πυρομαχικά, χρήματα και εξοπλισμό
για τον αγώνα τους. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος
κρυβόταν στην Πάτρα και ο Μακρυγιάννης έφτασε εκεί
με σκοπό να φέρει σε επαφή τους ηγέτες των
επερχόμενων εξεγέρσεων και να συντονίσει την
επαναστατική προσπάθεια.

13. Οι Τούρκοι, που αντιμετώπισαν αυτές τις κινήσεις με
καχυποψία μετέφεραν τα υπάρχοντά τους στο φρούριο στις
28 Φεβρουαρίου και τις οικογένειές τους στις 18 Μαρτίου
και οχυρώθηκαν εκεί. Στις 23 Μαρτίου οι Τούρκοι
εκτόξευσαν επιθέσεις εναντίον της πόλης και προσπάθησαν
να βάλουν φωτιά σε συγκεκριμένα σπίτια, πράγμα που είχε ως
συνέπεια την καταστροφή ορισμένων συνοικιών, ενώ οι
επαναστάτες με αρχηγό τον αγωνιστή Καρατζά αντεπιτέθηκαν
και έκλεισαν τους Τούρκους στο κάστρο.
Την 25η Μαρτίου οι επαναστάτες κήρυξαν την Επανάσταση
στην πλατεία Αγίου Γεωργίου της Πάτρας. Επομένως η
επίσημη έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης θεωρείται
ότι έγινε στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα
στις 25 Μαρτίου 1821. Ο ορθόδοξος μητροπολίτης και μέλος
της Φιλικής Εταιρίας Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄, που
απουσίαζε από την Πάτρα, επέστρεψε στην πόλη και ευλόγησε
τον αγώνα.

14. Την επόμενη μέρα οι ηγέτες της επανάστασης στην Αχαΐα
έστειλαν στις ξένες δυνάμεις ένα έγγραφο που εξηγούσε τους
λόγους της Επανάστασης. Όμως μια τουρκική δύναμη 300
στρατιωτών, κυρίως ιππικό, με διοικητή τον Γιουσούφ Πασά,
που κατευθυνόταν από τα Ιωάννινα στην Εύβοια, άλλαξε
πορεία και αποβιβάστηκε στην Πάτρα στις 3 Απριλίου. Οι
ενισχύσεις συνέδραμαν τους Τούρκους του κάστρου,
λεηλάτησαν και κατέστρεψαν την πόλη.
Το άτακτο και άοπλο επαναστατημένο πλήθος δεν
μπορούσε να προτάξει σοβαρή αντίσταση. Μια πιθανή
εξαίρεση ήταν ο Καρατζάς, ένας ντόπιος τσαγκάρης ο
οποίος με τους άντρες του απέτρεψε τουρκικές
επιθέσεις στα γύρω χωριά. Τελικά οι Τούρκοι
οχυρωμένοι στο φρούριο κράτησαν ως το 1828.

15. Από 30 Αυγούστου 1828 ο Ιωσήφ
Μαιζών κατέλαβε όλα τα μοραικά
φρούρια υψώνοντας τη σημαία της
Γαλλίας εκφράζοντας έτσι την από
παλιά επιθυμία την επίσημη
Γαλλική για την οικονομική
μεταβολή τη ελευθερωμένη Ελλάδα
σε γαλλική ημιαποικία. Ο Γάλλος
στρατάρχης λοιπόν Νικόλαος-
Ιωσήφ Μαιζών καταλαμβάνει με
Γαλλικά στρατεύματα την πόλη της
Πάτρας εκδιώκοντας την Τουρκο-
Αυγυπτιακή φρουρά του Ιμπραήμ
και παραδίδει την πόλη στη
νεοσύστατη Ελληνική Κυβέρνηση
του Καποδίστρια .
Ο Ιωσήφ Μαιζών

16. Κατά τη διάρκεια του επαναστατικού αγώνα
καταστράφηκε η πόλη σχεδόν ολοκληρωτικά. Η
σύγχρονη πόλη κτίσθηκε από τον Καποδίστρια στο χώρο
της αρχαίας.
Η απελευθέρωση το 1828 βρίσκει την Πάτρα σε
κατάσταση ερήμωσης, φτώχειας, υποφέροντας οι κάτοικοι
από ελονοσία.
ΚΑΤΟΙΚΟΙ:4000

17. Το πατραϊκό φρούριο παραδίδεται από τους Τούρκους στους
Γάλλους .
Υλοποίηση αναγεννησιακού προγράμματος από τον
πολιτικό ηγέτη Ιωάννη Καποδίστρια για να ανορθώσει τη
Πάτρα.
Πολεοδόμοι, αρχιτέκτονες:Σταμάτης Βούλγαρης για την
Πάτρα:
Στην Πάτρα τότε αρχίζει
Κορυφαία πολεοδομική δουλειά : ο σχεδιασμός της
πόλεως των Πατρών

19. Ο Σ.Β προτείνει συγκεκριμένα να ανεγερθεί η παραλία
η οποία είναι πιο ελεύθερη και εκτεταμένη περιοχή: έχει
σχήμα μεγάλου τετράπλευρου παραλληλόγραμμου.
Ξεκινά από την παραλιακή ζώνη και καταλήγει στις
παρυφές της Παλιάς Πάτρας.
Στόχος διαφύλαξη αρχαιολογικών χώρων.

21. Δεκαεπτά κάθετοι ευρύτατοι ανηφορικοί δρόμοι
διασταυρώνονται από το 1834 με οκτώ οριζόντιους
διαιρώντας την πόλη σε εκατό μεγάλα οικοδομικά
τετράγωνα με συμμετρικές πλατείες και σύνθεση
γεωμετρική. Πάντως το αρχικό σχέδιο δεν εφαρμόστηκε
πλήρως. Την κάλυψη της οικονομικής δαπάνης για την
δενδροφύτευση της Πάτρας θέλησε να τη καλύψει οικονομικά
ο ίδιος ο Σταμάτης Βούλγαρης. Αυτός ο πρωτοπόρος
κερκυραίος ιδεαλιστής ξεκίνησε ενεργά το 1830 και το1858 η
έκταση του σχεδίου του έφτανε τα 644 στρέμματα. Η Πάτρα
ήταν η βασικότερη οικονομική δύναμη της Πελοποννήσου.

22. Η ΆΝΩ Πόλη έχει ακανόνιστη διάταξη
Οι μεγάλες κλίσεις ακολουθούν την αρχιτεκτονική των
νησιωτικών συνόλων
Η ΚΑΤΩ Πόλη αναπτύσσει αρχιτεκτονική
αναγεννησιακού χαρακτήρα
Το Δημοτικό θέατρο κτίστηκε από τον αρχιτέκτονα
Ερνέστο Τσίλερ το 1872 σε νεοκλασικό ρυθμό .Αποτελεί
το παλαιότερο σωζόμενο θέατρο στην Ελλάδα.

23. Το Δημοτικό θέατρο ΑΠΟΛΛΩΛ

24. 24
Κοινωνική Διαστρωμάτωση -Διασκέδαση

26. Oι Πατρινοί ήταν κατά κύριο λόγο έμποροι και βιομήχανοι . Η
Πάτρα άκμαζε σε αυτούς τους δύο τομείς . Βέβαια η εργασία
κάποιου ήταν ανάλογη με το κοινωνικό του στρώμα .

27. Οι Πατρινοί γενικά χωρίζονταν:
σε πλούσιους (έμποροι, επιχειρηματίες, βιομήχανοι και
ελάχιστοι κτηματίες) και
οικονομικά ασθενέστερους [μαουνιέρηδες,
κασελοκαρφωτές ( εξαιτίας του εμπορίου σταφίδας) ή
εργάτες]
Στην Πάτρα επίσης ζούσαν και πολλοί Επτανήσιοι, Γάλλοι και
Άγγλοι. Οι μορφωμένοι λοιπόν Ευρωπαίοι συντέλεσαν στην
διεξαγωγή των πρώτων τοπικών εκλογών .

28. Οι πρώτες δημοτικές εκλογές της Πάτρας ως πόλης του
ελεύθερου πια Ελληνικού κράτους έγιναν στις 30
Νοεμβρίου 1828 με την εκλογή Δημογερόντων σύμφωνα
με το Οθωμανικό σύστημα διοίκησης. Με τον νόμο που
ψηφίστηκε στις 30 Απριλίου 1822 από την Α' Εθνοσυνέλευση
Επιδαύρου οι δημογέροντες εκλέγονταν με ετήσια θητεία.
Τον Οκτώβριο του 1828 η Πάτρα είχε απαλλαγεί οριστικά
από τους Τούρκους με την βοήθεια του Μαιζών, ο οποίος
εκδίωξε τους τελευταίους Τούρκους που είχαν μείνει στο
κάστρο της πόλης και του Ρίου. Έτσι το 1836 διεξήχθησαν
οι πρώτες εκλογές για ανάδειξη Δημάρχου. Αξίζει να
σημειωθεί ότι η Πάτρα είχε ανακηρυχθεί σε Δήμο με
Βασιλικό διάταγμα του 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε
στην εφημερίδα της Κυβέρνησης. Αρχικά ο δήμαρχος είχε
αρκετές δικαιοδοσίες με καθήκοντα αστυνομικά, εκλογικά,
εκπαιδευτικά και διάφορα άλλα, τα οποία όμως σταδιακά
του αφαιρέθηκαν.

29. Ονομάζονταν μετά την εποχή της
Τουρκοκρατίας, εκείνοι που
διαχειρίζονταν τα κοινά, στις
ελληνικές κοινότητες, που
αποκτούσαν την αυτονομία τους.
Εκλέγονταν από το λαό, συνήθως
ισόβιοι και είχαν διοικητικά και
αστυνομικά καθήκοντα. Ο θεσμός
της δημογεροντίας
καταργήθηκε το 1830 από
τον Καποδίστρια. Πέρα από τους
δημάρχους λοιπόν οι
Δημογέροντες βρίσκονταν πάνω
από όλους και ήταν υπεύθυνοι για
όλες τις κοινωνικές τάξεις.

30. 1829 - 1831
Κάρολος Δρακόπουλος
Θάνος Μαντζαβίνος
Ανδρέας Καλαμογδάρτης
Δημήτριος Αντωνόπουλος
Αναγνώστης Γιαννακόπουλος
Αντώνιος Οικονομόπουλος
1831 - 1836
Θάνος Μανζαβίνος
Μήτρος Παναγόπουλος
Γεώργιος Μπουκαούρης
Α. Χρυσανθόπουλος
Γ. Ζουμπανιώτης
Δημήτριος Ρετινιώτης

31. Παρόμιοι με τους δημογέροντες ήταν και πρόκριτοι. Πατρινοί
πρόκριτοι αναφέρονται παρακάτω :
Αναγνώστης Αλεξανδρόπουλος
Δημήτριος Αντωνόπουλος (πολιτικός)
Ανδρούτσος Ζαΐμης
Σωτήριος Θεοχαρόπουλος
Γκολφίνος Ανδρ. Λόντος
Σωτηράκης Λόντος (εικόνίζεται δεξιά)
Αγγελής Μελετόπουλος
Ιωάννης Πώλος
Παναγιώτης Πατρινός
Πολυχρόνης Τσανέτου
Ασημάκης Φωτήλας
Αναστάσιος Χαμαμτζής
Χριστόδουλος Κρητικός
Σωτηράκης Λόντος

33. Οι γυναίκες στην Πάτρα πέτυχαν από νωρίς τον
εξευρωπαϊσμό της περιοχής μέσω του χορού και της μόδας.
Αυτό βέβαια δεν βοήθησε στην χειραφέτησή τους.
Στο πατρικό του οι Πατρινές είχαν πολλές υποχρεώσεις και
σχεδόν κανένα δικαίωμα Για όλα αποφάσιζε ο πατέρας-
αφέντης. Στην επιτυχία της προσπάθειάς τους για
ανεξαρτητοποίηση συντέλεσε κατά πολύ η μόρφωσή τους.

34. Το ποσοστό των κοριτσιών που
φοιτούσαν σε δημοτικά
σχολεία ήταν σχετικά υψηλό.
Το 1840 το μοναδικό
σχολείο θηλέων που υπήρχε
είχε 203 μαθήτριες.
Δευτεροβάθμια εκπαίδευση
για πολλά χρόνια παρείχαν
μόνο ιδιωτικές σχολές όπου
έστελναν της κόρες τους
άνθρωποι με οικονομικοί
ευχέρεια. Σημαντικό προσόν
για μια νέα ήταν τα γαλλικά
και το πιάνο.

35. Οι Πατρινές ανέκαθεν είχαν μεγάλη
αγάπη στην μουσική και συντηρούσαν
την πολιτιστική παράδοση. Δεν ήταν
λίγες άλλωστε αυτές που κατάφεραν να
σπουδάσουν μουσική .
Οι πλούσιες οικογένειες εμπιστεύονταν τις
κόρες τους σε μεγάλες γυναίκες από το
εξωτερικό τις επονομαζόμενες
γκουβερνάντες. Αυτές συγκατοικούσαν
με τις οικογένειες των κοριτσιών και
ήταν υπεύθυνες για την ανατροφή τους
μέχρι τον γάμο τους.

36. Έπειτα λοιπόν από μία περίοδο όπου οι Πατρινές
μορφώνονταν συνεχώς και αποκτούσαν Ευρωπαικές
ιδεολογίες αποφάσισαν να διεκδικήσουν και το δικαίωμα
της εργασίας τους.
Η συµβολή της γυναίκας στην οικονοµική, και κατά συνέπεια
τη γενικότερη, ανάπτυξη µίας κοινωνίας είναι
αναµφισβήτητη.
Σε όλες τις εποχές, σε όλες τις κουλτούρες και σε ολόκληρο το
φάσµα της εξέλιξης του βιοτικού επιπέδου της
ανθρωπότητας, η συµµετοχή της γυναίκας στην παραγωγική
διαδικασία παρουσιάζει επιρροές που αύξησαν τους ρυθµούς
ανάπτυξης µε γεωµετρική πρόοδο.

37. Και τούτο είναι εύλογο, δεδοµένου ότι η εργασία θεωρείται
ένας από τους τέσσερις συντελεστές παραγωγής, σύµφωνα
µε την οικονοµική θεωρία, και ένας από τους δύο
συντελεστές παραγωγής, σύµφωνα µε τον Μαρξ
Η εργασία περιλαµβάνει όλες τις φυσικές και πνευµατικές
υπηρεσίες, που παρέχονται από τον άνθρωπο για την
παραγωγή των αγαθών και των υπηρεσιών στον πρωτογενή,
το δευτερογενή και τον τριτογενή τοµέα. Η παρούσα µελέτη
αφορά στο ρόλο της γυναίκας στην οικονοµία της Αχαΐας,
και συγκεκριµένα της πόλης των Πατρών, µέσω της
συµµετοχής της στην εργασία στον πρωτογενή, το
δευτερογενή και τον τριτογενή τοµέα.

38. Όσον αφορά στον πρωτογενή τοµέα, η µελέτη θα διεξαχθεί
στην παραγωγή της σταφίδας, για το δευτερογενή τοµέα
θα εξετασθεί ο τοµέας της κλωστοϋφαντουργίας και για τον
τριτογενή τοµέα θα µελετηθούν οι υπηρεσίες υγείας, και
συγκεκριµένα οι νοσηλεύτριες/νοσοκόµες.
Το ξεκίνηµά της συμμετοχής της γυναίκας στην οικονομία
έγινε στην αρχαίαπόλη, µε τις µαρτυρίες του Παυσανία, στα
«Αχαϊκά», για τις γυναίκες των Πατρών, οι οποίες, στην
προσπάθεια επιβίωσής τους, έπλεκαν δικτυωτούς
γυναικείους κεφαλόδεσµους, τους «κεκρυφάλους»
(κεκρυφαλοπλόκοι) και ύφαιναν διαφόρων ειδών εσθήτας
χρησιµοποιώντας σαν υλικό το λινάρι .
Τα υφάσµατα αυτά φαίνεται να ήταν τόσο πολύτιµα, ώστε ο
Πλίνιος αναφέρει ότι η αξία τους κατά βάρος ισούταν µε
την αξία του χρυσού

40. Αργότερα, οι γυναίκες της Πάτρας επιδόθηκαν στην ανάπτυξη
της υφαντουργίας.
Έτσι, οι Πατρινιές απασχολούνταν στην παραγωγή µεταξωτών,
λινών και πορφυρών υφασµάτων.
Οι γυναίκες στην Πάτρα του 20ού αιώνα άρχισαν να
εργάζονται µετά το ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο.
Οι περισσότερες αρχικά δούλευαν στα χωράφια. Την εποχή
εκείνη ολόκληρη η οικογένεια συµµετείχε στην αγροτική
παραγωγή, ενώ δύσκολα γυναίκες θα απασχολούνταν ως
εργάτριες σε ξένα χωράφια.
Οι δραστηριότητές τους θα περιορίζονταν στις οικογενειακές
αγροτικές εκτάσεις.
Από την άλλη, ήταν η νοοτροπία εκείνης της εποχής τέτοια,
ώστε οι γυναίκες ντρέπονταν να βγουν στην αγορά εργασίας και
την παραγωγή.
Η ηλικία των εργατριών ήταν από 18 ετών και πάνω.
∆ύσκολα µία οικογένεια θα επέτρεπε στη µικρή κόρη της να
εργασθεί σε άλλον εργοδότη πριν ενηλικιωθεί, ακόµα και αν η
οικογένεια δεν ήταν εύπορη.

41. Οι βιοµηχανίες κλωστοϋφαντουργίας και υφαντουργίας στην
Πάτρα ήταν άρρηκτα συνδεδεµένες µε το γυναικείο εργατικό
δυναµικό.
Οι γυναίκες ήταν αυτές που δούλευαν στα υφαντήρια αλλά και
τα υφαντήρια ήταν ο χώρος στον οποίο εργάσθηκαν οι
Πατρινιές για πρώτη φορά.
Η παρουσία του ανδρικού φύλου σε τέτοιες βιοτεχνίες ήταν
µηδαµινή και ο ρόλος του άντρα περιοριζόταν σε
διοικητικές δραστηριότητες και σκληρές εργασίες.
∆ιευθυντικές θέσεις δεν υπήρχαν για τις γυναίκες. Το
υψηλότερο επίπεδο που µπορούσε να φτάσει µία γυναίκα
ήταν ο ρόλος της αρχιεργάτριας.
Οι συνθήκες εργασίας στις βιοτεχνίες κλωστοϋφαντουργίας
ήταν καλές σε γενικές γραµµές.
Κοινωνική ασφάλιση δεν υπήρχε για τους εργάτες και τις
εργάτριες στην Πάτρα µέχρι το 1936, αλλά οι εργοδότες
φρόντιζαν για την εξασφάλιση καλώνσυνθηκών στους χώρους
εργασίας

43. •
1887: Άρχισαν να πηγαίνουν και κυρίες στις μπυραρίες
•
19ος αιώνας: Τα φορέματα κάλυπταν το σώμα τους
από το λαιμό ως τον αστράγαλο, που αρκετές
φορές κατέληγε σε «ουρά».
•
1910-11: Εμφανίστηκε το αντραβέ (μακριά φούστα,
που ανάγκαζε τις γυναίκες να βαδίζουν με μικρά
βήματα).
•
1914-18: Από το αντραβέ προήλθε το πρώτο σχιστό
στα πλάγια φουστάνι.
•
1920-30: Επινοήθηκε η πολύπτυχη (πλισέ)
φούστα συνδυασμένη με ευρύχωρη μπλούζα.
Επίσης παρουσιάστηκαν τα κοντομάνικα
καλοκαιρινά φορέματα.

45. Ο τρόπος δραστηριοποίησης των γυναικών στο χρόνο εκτός
του εργοστασίου διαφέρει µεταξύ των εργαζοµένων. Για τις
εργάτριες το εργοστάσιο λειτουργούσε ως πυρήνας που
κοινωνικοποιούσε τα άτοµα και δηµιουργούσε φιλικές
σχέσεις. Μέσα στο εργοστάσιο πολλές φορές τραγουδούσαν,
γελούσαν και πάντα ήταν χαρούµενες.
Είχαν αναπτύξει φιλίες µεταξύ τους και η πιο συχνή
διασκέδασή τους ήταν οι συναθροίσεις σε σπίτια, οι γνωστές
«βεγγέρες».
Δύο εργοστάσια σταθμός στην συμμετοχή της γυναίκας στην
αγορά εργασίας ήταν η Πατραϊκή και η εταιρία
«Κρητικός Χ.Γ. Α.Ε.»

46. Έτσι σιγά σιγά η οικονοµική ευµάρεια άλλαξε τη φυσιογνωµία
της Πατρινής.∆ιαφοροποίησε την κοινωνική της ζωή και τις
συµπεριφορές της και δηµιούργησε µία νεοσύστατη αστική
τάξη. Ένας ιδιότυπος κοσµοπολιτισµός αναπτύσσεται Στην
κοσµοπολίτικη Πάτρα αλλά και στα γύρω χωρία, η βελτίωση
του επιπέδου ζωής είναι φανερή: «Τα σπίτια των τα
µετέβαλον εις µικρά ανάκτορα από άποψιν χλιδής και
βαρύτιµου επιπλώσεως. Έπιπλα που ο κ. Συγγρός δεν τα
ωνειρεύθη διά το µέγαρόν του», γράφει η «Ακρόπολις»
(13/02/1894). Η ανάπτυξη αυτή βοήθησε την πόλη να ζήσει
την πιο γοητευτική της περίοδο, τη γνωστή «Belle Epoque»
από το 1900 µέχρι τον πρώτο παγκόσµιο πόλεµο.

47. Μετά το ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο, οι συνθήκες στην κοινωνική
ζωή της Πατρινής άλλαξαν. Η Πάτρα, αποτελώντας την πύλη
της Ελλάδας προς τη ∆ύση, ήταν η πρώτη πόλη που γνώριζε την
κουλτούρα της ∆ύσης.
Οι γυναίκες, επηρεασµένες από τη δυτική νοοτροπία, άρχισαν
να βγαίνουν από τα σπίτια τους και να δραστηριοποιούνται
ενεργά στα κοινωνικά δρώµενα της πόλης. Πολλές φορές
οργάνωναν και οµαδικές συγκεντρώσεις, οι οποίες βασικό
πυρήνα είχαν την µεταξύ τους επαφή µέσω του χώρου
εργασίας τους.
Αργότερα, µετά το 1960, άρχισαν να οργανώνουν και
συλλόγους. Με τη δηµιουργία τω συλλόγων ξεδιπλώθηκαν
κάποιες πτυχές της κοινωνικής ζωής της

48. Η εργαζόµενη γυναίκα αποτελεί στερεότυπο στην Πατρινή
κοινωνία και αναφέρεται συχνά στις έντυπες διαφηµίσεις για
γυναικεία καλλυντικά.
Από την άλλη, η διαφήµιση λειτουργούσε προπαγανδιστικά για
την εργάτρια, η οποία είχε πλέον το δικό της εισόδηµα το
οποίο της προσέδιδε αγοραστική δύναµη. Σε πολλές
διαφηµίσεις παρουσιάζονται γυναίκες σε καθηµερινές
δραστηριότητες, µε σκοπό να αποτελέσουν πρότυπο για τη
γυναίκα-εργάτρια.
Μέσω της εργασίας της η γυναίκα απολάµβανε ένα εισόδηµα,
το οποίο της έδινε δύναµη. ∆ύναµη αγοραστική, έτσι ώστε
να µπορεί να αγοράζει προϊόντα πρώτης ανάγκης για το
σπίτι και την οικογένειά της, δύναµη να µπορεί να βοηθά
τον άνδρα της µε τα έξοδα του σπιτιού, αλλά κυρίως δύναµη
ανεξαρτησίας, να µπορεί να αγοράζει προϊόντα για
προσωπικές της ανάγκες.
Με αυτόν τον τρόπο, µέσω της γυναίκας- εργάτριας
µεταβιβαζόταν εισόδηµα από τα νοικοκυριά στις τοπικές
επιχειρήσεις λιανικού, κυρίως, εµπορίου.

49. Η συµµετοχή των γυναικών στην πολιτική ζωή της πόλης ήρθε
πολύ αργά. Γενικάστην Ελλάδα, το 1887 ακούγεται για
πρώτη φορά το σύνθηµα «Ψήφος στη γυναίκα», το οποίο το
1921 ο τότε πρωθυπουργός Γούναρης, ο οποίος γεννήθηκε
και µεγάλωσε στην Πάτρα, εργάσθηκε εκεί ως δικηγόρος και
διέπρεψε ως πολιτικός, υποσχέθηκε να κάνει
πραγµατικότητα, χωρίς όµως αποτέλεσµα.
Το 1930, µετά από σκληρούς αγώνες των γυναικών, δίνεται
στην Ελληνίδα το δικαίωµα ψήφου, υπό όρους:
1. µόνο για τις δηµοτικές εκλογές
2. µόνο για να εκλέγει και όχι να εκλέγεται
3. µόνο για τις εγγράµµατες
4. µόνο για όσες είχαν ηλικία πάνω από 30 ετών

50. Ωστόσο, το 1930 µόνο το
30% των γυναικών
στην Ελλάδα, πάνω
από 30 ετών, ήταν
εγγράµµατες. Το 1934
οι γυναίκες κλήθηκαν
να ψηφίσουν για
πρώτη φορά στις
δηµοτικές εκλογές,
όπου τελικά
συµµετέχουν µόνο 240
γυναίκες σε όλη την
Ελλάδα

51. Τέλος η συµµετοχή της Πάτρας στο Καρναβάλι ήταν σηµαντική.
Οι Πατρινιές συµµετείχαν στις δραστηριότητες του
Καρναβαλιού, αλλά πάντα συνοδεύονταν από κάποιον άνδρα.
Οι στολές που φορούσαν αποτελούσαν προϊόν που είχε
ετοιµάσει η προσωπική µοδίστρα, για τις ευκατάστατες, και
προϊόν παλιών ενδυµάτων που υπήρχαν στο σπίτι, για τις
φτωχότερες.
Το υλικό από το οποίο φτιάχνονταν οι στολές ήταν σατέν, το
οποίο ερχόταν στην Πάτρα από άλλες πόλεις της Ελλάδας
και ήταν αρκετά φθηνό λόγω της ποιότητάς του. Στις
εκδηλώσεις που λάµβαναν χώρα στο πλαίσιο του
Καρναβαλιού συµµετείχαν κυρίως οι πλούσιες Πατρινιές,
µεγάλος όµως ήταν και ο αριθµός των εργατριών που
συµµετείχαν.

52. Χαρακτηριστική εκδήλωση αποτελούν τα «Μπουρµπούλια»,
τα οποία διεξάγονταν απογευµατινές ώρες, 5-8, για να
µπορούν να συµµετάσχουν και οι εργάτριες µετά το
ωράριο της εργασίας τους.

54. Το λιμάνι της Πάτρας διαχρονικά διαδραμάτισε, και
εξακολουθεί να διαδραματίζει, σημαντικό ρόλο στην
κοινωνικοοικονομική ζωή και ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής
της πόλης της Πάτρας.
Η Πάτρα συνιστά αντιπροσωπευτικό δείγμα Ελληνικού
εμποροναυτικού κέντρου. Πόλη χαρακτηρισμένη ως "πόλη -
λιμάνι", ήκμασε κυρίως λόγω του σταφιδεμπορίου και γενικότερα
λόγω του εισαγωγικού και εξαγωγικού της εμπορίου.
Κύριο εξαγωγικό της προϊόν αποτέλεσε η σταφίδα. Τα πλοία
που κατέφθαναν στο λιμάνι της Πάτρας φόρτωναν κυρίως
σιτάρι, λάδι και σταφίδα μεταφέροντάς τα στην Τεργέστη και σε
άλλες Ιταλικές πόλεις και από εκεί, μέσω χερσαίων
περασμάτων, προς τις αγορές της Βόρειας Ευρώπης.

55. Μεγάλη ήταν η συμβολή του λιμανιού στην υπερπόντια
μετανάστευση ιδιαίτερα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του
20ου αιώνα.
Με το πέρασμα του χρόνου και την ανάπτυξη του Πειραιά, η
κίνηση άρχισε να λιγοστεύει στο λιμάνι της Πάτρας.
Το 1893 έγινε η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου με
συνέπεια να συνδεθεί το Αιγαίο με το Ιόνιο και να μειωθεί έτσι
η θαλάσσια απόσταση μεταξύ της Πάτρας και του Πειραιά
καθώς δεν ήταν υποχρεωτικός πλέον ο περίπλους της
Πελοποννήσου.

57. Η απελευθέρωση από τους Τούρκους, το 1828 δημιούργησε την
ανάγκη στους Πατρινούς να στρέψουν το ενδιαφέρον τους προς
την θάλασσα ακόμη μια φορά.
Σκοπός αυτής της κίνησης ήταν να έλθουν σε επαφή με την
Ευρωπαϊκή κουλτούρα αλλά και να νιώσουν την έλξη των
αρχαίων προγόνων τους προς την θάλασσα.
Λόγω όμως της μετακίνησης των παραλιακών δρώμενων προς
την Βόρεια πλευρά της πόλης ήδη από την εποχή της
Φραγκοκρατίας, η αναβίωση της λατρείας των αρχαίων
Πατρινών για την ακροθαλασσιά τους, φάνταζε μάλλον αδύνατη
και έτσι σιγά - σιγά οι Πατρινοί του 19ου αιώνα μετέτρεψαν τους
παραλιακούς χώρους, σε χώρους διασκέδασης και αναψυχής.

58. Ωστόσο, και μετά την απελεύθερωσή της η Πάτρα,
χωροθετημένη στον εμπορικό άξονα που οδηγεί προς τα
λιμάνια της Δυτικής Ευρώπης, ανακτά με ταχύ ρυθμό τις
δραστηριότητές της στο διαμετακομιστικό εμπόριο.
Οι πρώτες δραστηριότητες μετά την απελευθέρωση ξεκίνησαν
από τα τέλη του Οκτωβρίου του 1828.
Τα παράλια της Πάτρας μέχρι τότε ήταν ερημικά αφού δεν
είχε ξεκινήσει ακόμα κανένας πολεοδομικός σχεδιασμός.

59. Η εξέλιξη του λιμανιού της Πάτρας από τον 18ο
αιώνα μέχρι
τις πρώτες δεκαετίες του 19ου
αιώνα προσδιορίστηκε από
παραμέτρους τόσο τοπικού όσο και διεθνούς χαρακτήρα.
Μεταξύ αυτών θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική η γεωγραφική
του θέση στο εσωτερικό ενός φυσικού χώρου ο οποίος,
περιλαμβάνοντας την δυτική και νοτιοανατολική
Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και τα Επτάνησα, κατέληγε
σε πλήθος κόλπων, φυσικών λιμανιών και όρμων και είχε
άνοιγμα προς το Ιόνιο και την Αδριατική.

60. Κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης αναφέρεται ως
το κυριότερο εμπορικό κέντρο της Πελοποννήσου και ως
συγκοινωνιακός κόμβος προς Τεργέστη, Αγκώνα, Λιβόρνο και
Μασσαλία. Έτσι, γίνεται πέρα από το σπουδαιότερο λιμάνι της
περιοχής και το σημαντικότερο αστικό κέντρο στη Δυτική
Ελλάδα
Στα μέσα του 19ου
αιώνα η Πάτρα είχε καθιερωθεί ως το πρώτο
σταφιδοεξαγωγικό λιμάνι και γενικά ως κύριο εξαγωγικό και
εισαγωγικό κέντρο με τη Δύση. Όμως η διάνοιξη του Ισθμού
της Κορίνθου (1893) κατάφερε δεινό πλήγμα στο τοπικό
εμπόριο.

61. Η νεώτερη περίοδος του λιμανιού αρχίζει από το 1836 με το
ξεκίνημα των ενεργειών κατασκευής τεχνητού λιμένα, που
αποφάσισε το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης. Το 1838
κατασκευάστηκε το πρώτο μέρος του (ξύλινου) μώλου μήκους
35μ. (χωρίς φωτιστική πηγή). Δύο χρόνια αργότερα επεκτάθηκε
κατά 20μ., χωρίς όμως να ικανοποιεί τις ανάγκες της
ναυσιπλοΐας. Παρά την από τότε υπόδειξη της αναγκαιότητας
κατασκευής του Φάρου, αυτός θα γίνει μετά από 17 χρόνια
(1858). Τα λιμενικά έργα συνεχίστηκαν και τη δεκαετία του
1850 (λιμενοβραχίονας, αποβάθρα), αλλά ήταν
αναποτελεσματικά λόγω του μικρού βάθους της θάλασσας όπου
δεν επέτρεπε την προσέγγιση μεγάλων ιστιοφόρων.

63. Μόλις το 1880 επικυρώθηκε σύμβαση με Γάλλους μηχανικούς
για την κατασκευή τεχνητού λιμένα που μετά από πολλά
προβλήματα οι εργασίες αποπερατώθηκαν το 1889. Τον ίδιο
χρόνο υπεγράφη νέα σύμβαση για κατασκευή κρηπιδωμάτων,
τα οποία όμως τελικά δεν έγιναν. Το λιμάνι, μέχρι το 1927
όπου το λιμενικό ζήτημα τέθηκε εκ νέου στο σύνολό του,
παρέμεινε χωρίς κρηπιδώματα και με πολλά προβλήματα.

66. H οδός Aγ. Νικολάου με
όψη προς πλατεία
Γεωργίου.
Οικονομική ακμή της
παλιάς Πάτρας
Πληθυσμός ελληνικός και
ξένος. Πολυεθνικός
χαρακτήρας.
Ο Περικλής Γερούσης έγινε
Δήμαρχος το 1870.
19 αι. ο τοπικισμός
κυριαρχεί.

67. 67

68. Γεννήθηκε στην Πάτρα και ήταν γόνος της πατρινής
οικογένειας προυχόντων το 1829 εκλέγεται
δημογέροντας της Πάτρας και ήταν αντιπρόσωπος
Πατρών στην Εθνοσυνέλευση του Άργους .
Εκλέχθηκε μέλος της Γερουσίας που αντικατέστησε το
Πανελλήνιων.
Τάχθηκε υπέρ της έλευσης στην Ελλάδα του Λεοπόλδου
γι' αυτό και έπεσε σε δυσμένεια από τον Καποδίστρια.
Επί Όθωνα διορίστηκε γενικός οικονομικός επίτροπος των
νομών Αχαΐας και Ηλείας

70. Το σημαντικότερο εξαγωγικό προϊόν της Ελλάδας
κατέβασε ανθρώπους από τα βουνά για να καλλιεργήσουν τα καινούργια
αμπέλια
 Γερμανούς
Σμυρνιούς
Εγγλέζους
Ιρλανδούς
Επτανήσιους
Καλαβρυτινούς
Με αποτέλεσμα ένα
ιδιαίτερο μείγμα
Πατρινού
κοσμοπολιτισμού
η μαύρη
σταφίδα :
Δημιούργησε αστικούς και ημιαστικούς πληθυσμούς
Έκανε να χτιστούν όμορφα σπίτια και επαύλεις
Ξεχέρσωσε χιλιάδες στρέμματα γης
Ενίσχυσε την ανάγκη για γράμματα και για δρόμους
Προσήλκυσε στην Πάτρα :
Ζωντάνεψε λιμάνια
Έδωσε την ώθηση για βιομηχανίες
Έβαλε τις γυναίκες στην εργασία
Πανσπερμία -
πολλές
εθνικότητες

71. Κέντρο εξαγωγής της γίνεται το λιμάνι της Πάτρας
Η έπαυλη Κόλλα (στην περιοχή Κουκούλι) με σταφιδάμπελα
Παράγεται όχι μόνο στην περιφέρεια της αλλά και στις γειτονικές επαρχίες της
Ήλιδας και του Αιγίου στην απέναντι Αιτωλοακαρνανία ή στην πιο μακρινή
Μεσσηνία.
Τα λιμάνια της Βοστίτσας και του Κατάκωλου βρίσκονται πάντα, από πλευράς
εξαγωγικών δραστηριοτήτων,στην δεύτερη θέση.
Εξάγετε από την εποχή της φραγκοκρατίας (15 αι.) από το λιμάνι της Πάτρας
Η παραγωγή της ήταν 5.000.000 λίτρες
Η καλλιέργεια της αίτιο για την δημιουργία νέων οικισμών
Μετακίνηση αγροτικού πληθυσμού από τα Καλάβρυτα
και την Κορινθία

72. 72
Aποξήρανση της σταφίδας μέσα σε ξύλινες σκαφίδες,
εργασία που γινόταν κυρίως από γυναίκες και παιδιά..

73. 73
Φθινόπωρο -εξαγωγή. Kασόνια σταφίδας
στην παραλία-19 αι.

74. Φόρτωση σταφίδας στο λιμάνι της Πάτρας προς εξαγωγή
Πριμαρόλι : το πλοίο που φόρτωνε πρώτο τον καρπό της μαύρης
σταφίδας για κάποιον από τους 6 ή 7 προορισμούς της .

75. Η προσοδοφόρος καλλιέργεια
&
Το ενδιαφέρον των δυτικών εμπόρων για
την ελληνική σταφίδα
Αλλάζει τις συνήθεις των
καλλιεργητών
 Μετατρέπουν τις εκτάσεις σιτηρών και πατάτας σε αμπέλια σταφίδας
Η υπερπαραγωγή όμως κάποια στιγμή έφερε το πρόβλημα της μη
απορρόφησης των μεγάλων ποσοτήτων από τους ευρωπαίους εμπόρους και την
πτώση των τιμών. Μια λύση που πρότειναν κάποιοι ήταν η οινοποίηση και ο
έλεγχος της ποιότητας του προϊόντος.
Στην Πάτρα ενδιαφερόταν ο Γερμανός Γουσταύος Κλάους με την μονάδα
παραγωγής οίνου στα ανατολικά της πόλης , λειτουργούσα ως σήμερα και
πασίγνωστη ως << Αχάια Κλάους >><< Αχάια Κλάους >>
 Ξεριζώνουν και τα λιοστάσια θεωρώντας ότι η παραγωγή της σταφίδας θα
τους αποδώσει περισσότερα κέρδη από ότι η ελιά

76. 76
Η Αχάια Κλάους σε καρτ-ποστάλ. Άποψη από τον Ομπλό.

77. 77

78. Το εμπόριο της σταφίδας : 1851 υπέστη πρώτη φορά κρίση
 Συνέπειες της κρίσης :
Πλήττει το εμπόριο της
Το ήμισυ της παραγωγής μένει στις αποθήκες (22.000.000ενετικές λίβρες )
Οι έμποροι και οι κτηματίες προσπαθούν να δουν την παραγωγή και την
εκμετάλλευση της σταφίδας έξω και πάνω από την συγκυρία
Ο αντίκτυπος της γίνεται περισσότερο αισθητός μετά την χρεοκοπία 2 μικρών
αγγλικών εξαγωγικών οίκων
Θα την διαδεχθεί η τοπική κρίση της υποπαραγωγής. Το 1856 η παραγωγή
επανέρχεται σε υξηλά επίπεδα αλλά από την Ευρώπη δεν αργούν να φτάσουν τα
μηνύματα μιας νέας κρίσης που έγινε αισθητή στην πόλη με την μεγάλη πτώση
της τιμής της σταφίδας
Χτυπούσε και τις μικρές τοπικές επιχειρήσεις ,όχι μόνο τις μεγάλες, και τις
εξόντωνε ανελέητα
Το κράτος προχώρησε από το 1895 στην εφαρμογή του ληστρικού μέτρου του
παρακρατήματος , σύμφωνα με αυτόν –για να μην πέσουν δήθεν οι τιμές –έπαιρνε
από κάθε σταφιδοπαραγωγό το 15 % της παραγωγής του προϊόντος αυτού και το
έβαζε στις δημόσιες αποθήκες για να το χρησιμοποιήσουν στην οινοπνευματοποιία
.Με την εφαρμογή όμως αυτού του μέτρου ,το κράτος κατόρθωσε μέχρι το 1898 να
εισπράξει 7.745.410 δραχμές χωρίς αυτό το ίδιο να ξοδέψει ούτε μια δεκάρα για τη
σταφιδοπαραγωγή

79. Από την κρίση κάποιοι μεγαλέμποροι βγήκαν κερδισμένοι ,άλλοι όμως όπως και
οι περισσότεροι σταφιδοπαραγωγοί καταστράφηκαν οικονομικά. Όσοι είχαν
ξεχερσώσει τα χωράφια τους ή τα περιβόλια τους ή τους ελαιώνες τους ,για να τα
μετατρέψουν σε αμπέλια σταφίδας ,γρήγορα κατάλαβαν το λάθος τους !
Οι τιμές ανέβηκαν
Οι αγορές απορρόφησαν όλα τα αποθέματα που είχαν μείνει στις αποθήκες του
εξωτερικού
Όσοι έμποροι είχαν προαγοράσει ,κέρδισαν αφού οι τιμές ανέβηκαν τις 200 –230
δραχμές
Ακούστηκαν πτωχεύσεις από εκεί που δεν το περίμεναν
Στα χωριά οι παραγωγοί οδύρονταν
Τέλος……σε πολλών τα αμπέλια δεν είχε μείνει ούτε σπυρί σταφίδας

80. Η ΜΠΥΡΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ
Ένα ποτό που δεν κινδύνευσε να ξεχαστεί, αλλά
αντιθέτως συγκεντρώνει προτίμηση μεγάλης
μερίδας Πατρινών από τα πρώτα χρόνια της
δεκαετίας του 1880, όταν παρουσιάστηκε στην
πόλη το πρώτο μπαρ, έως σήμερα είναι η μπύρα.
Από τις ζυθοποιίες που κατά καιρούς ιδρύθηκαν
στην Πάτρα η μεγαλύτερη και μακροβιότερη ήταν
εκείνη του Μάμου. Το εργοστάσιο της
εγκαινιάστηκε στις 8 Νοεμβρίου 1909. Το κτήριο
ήταν μικρογραφία γνωστής μεγάλης μπυραρίας του
Μονάχου.

81. Μέχρι 1900: Ήταν πλατύγυρα και
φορτωμένα με πτερά, άνθη,
βελούδα, δαντέλες κ.α.

82. ΠΑΛΑΙΑ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ
Στην Πάτρα επικρατούσαν και κάποιες
συνήθειες, που σήμερα δεν τηρούνται. Ας δούμε
μερικές από αυτές που συνόδευαν το Πάσχα και
άλλες μεγάλες γιορτές:
1. Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου το
μήνυμα της Ανάστασης του Χριστού γινόταν με
εκρήξεις χαλκουνιών και πυροβολισμούς.
Σήμαινε κάθε νέο χαλκούνι να ανάβεται από
άλλο αναμμένο που ήταν έτοιμο να εκραγεί.

83. Διακίδειος Σχολή Λαού
Η μεγάλη εκκλησιαστική ιστορία της πόλης
είναι συνδεδεμένη με τον εθνικό μας αγώνα
Στην Πάτρα δεν υπάρχει καμιά
μονομέρεια και κανένας κυρίαρχος
ιδιωματισμός. Οι Πατρινοί μιλούν την
κοινή δημοτική γλώσσα.

85. Δεμένικα
2012 -2013Ο Διευθυντής
Αποστολόπουλος Γεώργιος
Η Καθηγήτρια
Χρυσανθακοπούλου Αγγελική