เป็นครูยิ่งหยุดเรียนรู้ไม่ได้

1.
เรียนรูในคายบูรณาการ
กมลรัตน ฉิมพาลี*
“ศึกษาดวงดาว เฝามองนกฝูงบนนภา เดินสํารวจปา
วัดความสูงตนไม นับเรือนยอด ดูมอสและไลเคน
พิจารณาภูผา มองเมฆบนฟา ตรวจสอบคุณภาพน้ํา”
ทั้งหมดคือกิจกรรมการเรียนรูที่เกิดขึ้นใน“คายบูรณาการวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยี
ในแหลงเรียนรูธรรมชาติ” จัดขึ้นโดย สมาคมครูวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยี ระหวางวันที่ 18-20
ตุลาคม 2555 ณ โรงเรียนเตรียมทหาร จังหวัดนครนายก
ชวงปดเทอมคือชวงเวลาแหงการเติมพลังของคุณครูซึ่งแตละทานมีวิธีการที่แตกตางกันไปสําหรับดิฉัน
การปดเทอมคือชวงเวลาแหงการคนหาแรงบันดาลใจและเทคนิคการจัดการเรียนรูคะ ปดเทอมนี้จึงเขารวม
ประชุมปฏิบัติการ “คายบูรณาการวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยี ในแหลงเรียนรูธรรมชาติ”
ซึ่งแตละกิจกรรมก็ใหประสบการณที่เปนประโยชนในการจัดการเรียนรู ไดเปนอยางดีจึงถอดบทเรียนมาฝากคะ
กิจกรรมแรกที่ไดเรียนรูหลังจากการแบงกลุมคือการศึกษา
เรื่องดวงดาวจากทานอาจารยนิพนธ ทรายเพชร นอกจากจะไดเรียนรู
เกี่ยวกับเรื่องการดูดาวแลว ยังไดเห็นเทคนิคการสรางสื่อการเรียนรู
อีกดวยคะ
อุปกรณที่ใชในการทําทองฟาจําลองก็คือ ฝาครอบแกว
พลาสติก และเทปกระดาษกาวยนสีขาว (ตอนที่ทําจริงๆเราใชสีเมจิก
คอยขางมีปญหาในการเขียน พี่ที่นั่งขางๆใชเทปกระดาษติด เปน
ไอเดียที่ดีมาก ดิฉันจึงเพิ่มเติมตรงการเขียนลงไปบนเทปกาว
ทําใหเขาใจชัดเจนยิ่งขึ้นคะ)
จากนั่น จุดตรงกลางฝากอนคะ เพื่อตั้งตําแหนงจุดเหนือ
ศีรษะ แบงใหได 4 ทิศ (เหนือ ใต ออก ตก) ลากจากทิศเหนือมา
ทิศใตผานจุดเหนือศีรษะ เราแรกวาเสน Meridian คะ เสนตอมาคือเสนศูนยสูตรฟา(celestial equator)
จะลากจากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก(ดังนั้นตัดกับเสน Meridian) อยูต่ํากวาจุดเหนือศรีษะมาทางทิศใต
ประมาณ 15 ํ เสนสุดทายคือเสนสุริยวิถี (ecliptic) ลากจากทิศตะวันออกมาทิศตะวันตกเชนเดียวกับ
เสนศูนยสูตรฟา แตจะอยูหางจากจุดเหนือศีรษะไปทางทิศเหนือ 8.5 ํ (ดังนั้นจะหางจากเสนศูนยสูตรฟา 23.5 ํ)
เทานี้เราก็จะไดทองฟาจําลอง จากนั้นก็ถึงเวลาดูทองฟาจริงกันบนดาดฟาของโรงแรม Pre- Cadet Place
เปนชวงเวลาที่สนุกและประทับใจการดูดาวมากเลยคะ เมื่อกอนเราดูดวยความจำตอนนี้เราไดดูจากความเขาใจ
ความเชื่อมโยงของดวงดาวและทิศทางการโคจร อีกทั้งโชคดีที่ทองฟาเปดไดเรียนรูกลุมดาวมากมายเลยคะ
*โรงเรียนถนนหักพิทยาคม จังหวัดบุรีรัมย นิสิตทุน สควค. ระดับปริญญาเอก
สาขาหลักสูตรและการสอน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม Lipaongonga@windowslive.com

2. โดยสวนตัวแลวชอบการดูดาวขึ้นมาทันที กอนหนาดูดาวไมเปน จําไดแคดาวลูกไก แตอยากบอก
เพื่อนครูทุกทานวา ไมตองกลัวแลวนะคะ เพราะทุกวันนี้เรามีโปรแกรมทั้งจากมือถือและอินเตอรเน็ต*
ที่ใหความรูไดเปนอยางดี นับการดูดาวครั้งนี้จุดประกายการศึกษาเรื่องดวงดาวไดเปนอยางดี
กิจกรรมในเชาวันตอมาเริ่มตนที่การเดินสํารวจธรรมชาติยาม
เชา เราตื่นกันตั้งแตตี 5 เพื่อจะมาดูดาวอีกครั้งในชวงเชามืด พรอมกับ
สังเกตนกในยามเชาตรู กอนจะแยกยายกันไปสัมผัสบรรยากาศ
ยามเชา โดยมีภารกิจใหบันทึกรูป ตางๆที่ปรากฎในธรรมชาติ
รูปรางของสิ่งตางๆที่เปนรูปเรขาคณิตที่คุนเคย โดยมีทาน
อาจารยประมวล ศิริผันแกว ใหขอมูล
ความรูและกระตุนการคิดตลอดการศึกษา
เสนทาง ธรรมชาติ เชน ผลของตนคูณคลายรูปทรงกระบอก หอยเปนรูปวงกลม
กลีบดอกเข็มลําดับเลขฟโบนักซี ในจํานวนกลีบดอกไม จากนั้นก็ลงมือวาดภาพ
การบันทึกภาพทางวิทยาศาสตรตองคํานึงถึงอัตราสวนและความเปนจริง
เราสามารถนําเทคโนโลยีมาใชไดโดยการถายภาพที่เรา จะวาดแลวหา
มุมลงมือปฏิบัติภารกิจคะ
(ผลงานของผูเขียน ใหชื่อวา
“มองผาน 10X และ 50X คะ”)
หลังจากเติมพลังในชวงเชาเพื่อเตรียมความพรอมในการเขาฐาน วิทยาศาสตร คณิตศาสตรใน
ธรรมชาติ ฐานแรก คือ ความหลากหลายทางชีวภาพ ฐานนี้เนนทักษะการสังเกต ตรวจสอบสภาพแวดลอม
พื้นฐาน เชน อุณหภูมิของดิน คา pH ของดิน ฐานตอมาคือ การเปลี่ยนแปลงแทนที่ ฐานนี้เนนใหการอางอิง
ขอมูล เพราะเราจะสังเกตเห็นปาไผ พันธุไมเดน พันธุไมรอง ไปสูการสรุปและอางอิงขอมูลเกี่ยวกับ
การเปลี่ยนแปลงแทนที่ (จะทําใหเราเขาใจชัดเจนระหวางความแตกตางของการสังเกต(observation)
และการอางอิง (inference) การสังเกตคือการอธิบายสถานการณของปรากฏการณธรรมชาติที่สามารถรับรูได
โดยตรงและผูสังเกตการณจํานวนมากเห็นพองตองกันมีสิ่งที่สังเกตมีความสัมพันธกัน การอางอิง (inference)
จะสูงขึ้นไปกวาการรับรูโดยตรง เชน การอธิบายเกี่ยวกับการสังเกตสัณฐานวิทยาไปสูการอธิบายการทํางาน
ของรูปรางนั้น นักวิทยาศาสตรสามารถอางอิงรูปแบบหรือกลไกเพื่ออธิบายการสังเกต ของปรากฎการณ
ที่ซับซอน) ฐานที่ 3 คือ มอสและไลเคน ฐานนนี้เนนการทดลองคะ เครื่องมือที่ใชคือ Densiometer ฐานนี้
ผูเขียนชอบเปนพิเศษคะ เพระาทําใหไดเทคนิคการสอนระบบนิเวศนอกหองเรียน สามารถพานักเรียนเรียนรู
รอบๆบริเวณโรงเรียนไดงายๆเครื่องมือก็สรางไมยากเลยคะ (ดังภาพ)

3. และศึกษาความหนาแนนของมอสดวยแผนกริดพลาสติกใส ในแตละกิจกรรมจะชวนใหตั้งคําถามที่
เราสนใจ อยากเรียนรู อยากหาคําตอบ เพื่อนําไปสูการวิเคราะหและการออกแบบงานวิจัย กิจกรรมในสวนนี้
จะชวยใหเราเขาใจที่มาของโครงงานวิทยาศาสตรไดเปนอยางดีคะ ผูเรียนตองออกไปปะทะ พบเจอสิ่งแวดลอม
สิ่งที่อยูรอบตัว ตั้งคําถาม หาคําตอบดวยกระบวนการวิทยาศาสตร จึงเกิดเปนโครงงานวิทยาศาสตรคะ
ตอนรับเชาวันที่ 3 ของการเขาคายดวยกิจกรรม Oh deer กิจกรรมสันทนาการ
ที่ไดทั้งการออกกําลังกายและความรูวิทยาศาสตร กติกาคือ แบงผูเลนออกเปน 2 ฝาย
เทาๆกัน ฝายที่ 1 เปนกวาง (สวมหมวกกวาง) ฝายที่ 2 เปนอาหาร(ประสานมือไวที่ทอง)
น้ํา(ประสานมือไวที่ปาก)และที่พักอาศัย(ประกบมือเปนสามเหลี่ยมบนศีรษะ) แตละฝาย
หันหลังใหกัน (อยูหางกันประมาณ 30 เมตร) เมื่อกรรมการสงสัณญาณใหทุกคน
แสดงสัญลักษณ(กวางก็ตองตัวเองตองการอะไร อาหาร น้ําหรือที่พัก) จากนั้นนับ 1 2 3
Oh deer ฝูงกวางจะวิ่งมาจับสิ่งที่ตองการไปยังฝงตนเองกวางตัวไหนหาไมได ก็ตองตาย
อยูอีกฝงหนึ่ง คนทีโดนจับก็จะกลายเปนกวางแทน กรรมการบันทึกการเปลี่ยนแปลง
่
ของ กวาง อาหาร น้ํา และที่พักอาศัย นํามาเขียนกราฟจะพบวา “สิ่งมีชีวิตกับปจจัย (ภาพ 1 ใสหมวกคือฝูงกวาง 2 อาหาร น้ํา
และที่อยูอาศัย 3. กวางตองแสดงทาทาง
การอยูรอดมีอิทธิพลซึ่งกันและกัน ธรรมชาติไมเคยอยูในสภาวะสมดุล
วาตองการอะไร 4. กวางจับไปฝายตนเอง
แตมีการเปลี่ยนแปลงอยางคงตัว”
กวางที่ไมไดสิ่งที่ตนเองตองการ ก็ตาย
กลายเปนอาหาร น้ําหรือที่อยูอาศัยตอไป)
ภาพ 1 การตรวจสอบทองฟา
2.-4 การตรวจสอบคุณภาพน้ํา
เขาสูกิจกรรม 3 ฐานประกอบดวยฐานที่ 1 ภูผานารูฐานนี้จะไดใชความรู
ทางคณิตศาสตรในการหาความสูงของหนาผา (สามเหลี่ยมปทาโกรัส)
ความรูทางวิทยาศาสตร (ชั้นหิน ชั้นดินการเปลี่ยนแปลงแทนที่) ความสนุกของ
ฐานนนี้คือการแบงความรับผิดชอบในการวาดหนาผาแลวนําภาพมาตอกัน
ถาในกลุมตกลงเรื่องอัตราสวนของภาพอยางชัดเจน ภาพจะสามารถนํามา
ตอกันไดตอเนื่องกัน ฐานตอมาคือ วิทย คณิต เทคโนโลยี บนเรือรบ ฐานนี้
จะมีคําใบให เพื่อหาชิ้นสวนที่ใชในการตอบคําถาม มาตอกันเหมือนจิ๊กซอร
ซึ่งตองอาศัยการวางแผนที่ดี ความสามัคคีในการทํางานและฐานสุดทายคือ
จากนําสูฟา ฐานนี้ไดเรียนรูเรื่องเมฆและการวัดคุณภาพน้ําทางกายภาพ
และทางเคมี(ชุดตรวจวัดออกซิเจนที่ละลายในน้ํา) เปนกิจกรรม
ในวันสุดทายที่จัดเต็มเม็ดเต็มหนวยในทุกวินาทีของการเขาคายเลยทีเดียว
*โรงเรียนถนนหักพิทยาคม จังหวัดบุรีรัมย นิสิตทุน สควค. ระดับปริญญาเอก
สาขาหลักสูตรและการสอน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม Lipaongonga@windowslive.com

4. การปฎิรูปหลักสูตรและการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรของประเทศแบงไดเปน 3 ระยะคือ ครั้งแรก
การเกิดสงครามเย็น ระยะที่สองคือ การเกิดวิกฤตการณทางเศรษฐกิจ และการปฏิรูปในปจจุบันเมื่อ OECD
กระตุนใหเห็นความสําคัญของ STEM (Science, Teachnology, Engineering and Mathematic)
คือการบูรณการทั้ง 4 สาขาวิชาเขาดวยกัน การบูรณาการจะชวยพัฒนาและสรางทักษะสําคัญใหกับผูเรียน
ไมวาจะเปนทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ทักษะชีวิตและการทํางาน รวมถึงทักษะดานสารสนเทศ สื่อและ
เทคโนโลยีเพื่อใหผูเรียนประยุกตใชความรูทุกแขนงมาแกปญหาในโลกของความเปนจริงซึ่งปญหาไมสามารถ
แกไขไดอยางมีประสิทธิภาพดวยสาขาวิชาใดสาขาวิชาหนึ่ง การสรางสรรคหรือพัฒนาสิ่งตางๆอยางรอบคอบ
และรอบดาน สิ่งเหลานี้คือภารกิจหนาที่ที่สําคัญของคุณครูที่จะตองเรียนรูและปรับตัว เพิ่มเติมประสบการณ
หรือที่ทานวิทยากรกลาววา “สะสมตนทุนการเปนครู” คุณครูจึงตองเรียนรูควบคูไปกับการจัดการเรียน
การสอน คุณครูหยุดเรียนรูไมได เพราะไมวาจะเปนงานวิจัยหรือหนังสือเลมไหน ตางก็ยืนยันวาครูคือผูที่มี
บทบาทสําคัญที่สุดในการจัดการเรียนรูใหผูเรียน ผูที่เปนทรัพยากรที่สําคัญที่สุดของการพัฒนาประเทศชาติ
หนาที่มีคุณคาเชนนี้อยูในมือของคุณครูทุกทาน เหมือนเชนที่ มารวา คอลลินส** กลาววา “ประสบการณที่ได
รับจากการเปนครูนั้นมีคา มากกวาทองคําทั้งหมดในคลังเก็บทองคําแทงของสหรัฐอเมริกา”
ผูเขียนขอขอบพระคุณทานวิทยากรทุกทานที่ใหทั้งความรู กําลังใจ แรงบันดาลใจ และดวงไฟ
แหงความหวังในการเปนครูวิทยาศาสตรที่สรางสรรคและพัฒนาการเรียนรูอยางไมหยุดยั้ง
เอกสารอางอิง
สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี. แนวการจัดคายวิทยาศาสตร. 2553.
สมาคมครูวิทยาศาสตร คริตศาสตรและเทคโนโลยี. เอกสารประกอบการจัดกิจกรรมบูรณาการ วิทยาศาสตร
คณิตศาสตรและเทคโนโลยี ในแหลงเรียนรูธรรมชาติ วันที่ 18-20 ตุลาคม 2555. 2555.
ขอบพระคุณภาพประกอบบทความจาก http://www.thaigoodview.com
*เว็บไซตดูดาว
http://www.thaigoodview.com/library/astro/1024size/high/knowStar/m2_winterMain_
frm.php
**มารวา คอลลินส คุณครูผูมีอุดมการณและเชื่อวาเด็กๆที่ทุกคน แมวาถูกไลออกโรงเรียนไมรับเขา
ศึกษาหรือตราหนาวาเหลือกําลังที่จะสอนได มีศักยภาพที่จะประสบความสําเร็จได เริ่มกอตั้งโรงเรียน
โดยใชบานตัวเอง กระเสือกกระสนดิ้นรนหาเงินทุน ดวยพลังที่เชื่อวา“การไดเห็นแสงประกายเจิดจา
ในแววตาของเด็ก ซึ่งวันหนึ่งจะสองสวางใหกับโลกใบนี้ ถือวาคุมคากับการที่ฉันขมตาไมหลับ
ทุกคืน เพราะมัวแตพะวงวาจะหารายไดมาชดเชยรายจายไดอยางไร” ในที่สุดเด็กๆตาง
ประสบความสําเร็จ เธอไดรับการเสนอตําแหนง ชื่อเสียง และเงินทองมากมายแตเธอก็ปฏิเสธ
เพราะรักในงานสอนและเชื่อมั่นวาตัวเองจะสรางความแตกตางที่ยิ่งใหญที่สุดเมื่อไดใชชีวิตอยู
กับการสอนนักเรียน จากหนังสือ เปดหองเรียนวิชาแหงความสุข. ดร.ทาล เบน-ซาฮาร ฉบับแปล.
สํานักพิมพวีเลิรน. 2011.

5. *โรงเรียนถนนหักพิทยาคม จังหวัดบุรีรัมย นิสิตทุน สควค. ระดับปริญญาเอก
สาขาหลักสูตรและการสอน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม Lipaongonga@windowslive.com