1. Trên ư ng v khi băng qua khu ph
nát n c mùi t
cái túi màu en trong
bên l ngã tư, có l h m i tìm th y t
ng xác ngư i
khí, chúng tôi th y có xu t hi n 2
ng ng n
ngang ó.
Trên b u tr i ti ng tr c thăng liên t c vang lên, chúng tôi bi t ó là nh ng chuy n tr c
thăng ch th c ph m và nư c u ng t
tàu sân bay USS c a quân
iM
u ngoài khơi
cách ó không xa mang vào c u tr . Tôi nói v i Albert r ng ngư i M x ng áng là anh c
c a th gi i vì nh ng hành
ng r t ý nghĩa m i khi
nh n r ng ngư i dân Tacloban r t bi t ơn hành
Qu c ch là th ng to xác nhưng l i có cái
âu ó th m h a x y ra, Albert xác
ng c a ngư i M và nói r ng Trung
uc am t
a tr , dân Phil h cùng cư i vào
m t China khi nh n ư c tin China tuyên b tài tr 100 ngàn ô la trong khi m t s nư c
khác ch ng xưng là cư ng qu c mà h còn t i tr
hàng ch c tri u ô (sau này nghe nói
China b c th gi i h cư i vào m t nên gư ng g o nâng gói tài tr lên trên tri u ô).
Bu i t i chúng tôi l i quây qu n bên nhau, chia nhau nh ng ĩa cơm tr ng ăn tr n mỳ và
chút
h p, cùng c ng ly b ng nh ng ly nư c l c, c phòng l i
y p ti ng cư i. Ăn t i
xong Oly ch nhà lôi trong c p ra m t v c sô cô la do m t cô b n anh g i t ng, anh nói
r ng m i chi c k o ch a m t message (thông i p) in trong m t b c k o khi ta m
m i ngư i b c m t cái và
nó ra,
c xem mình nh n ư c thông i p gì. C chín ngư i
thông i p khác nhau nhưng tôi ch nh
là tôi nh n ư c thông i p là ch
u có
“Thank you” -
c m ơn, Albert nh n ư c ch “You are happy” - b n ang r t vui, Oly nói r ng thông i p
anh y nh n ư c khá dài và
c rõ to: Why are you still alive ? nghĩa là: Sao mày v n còn
s ng v y? C t i chúng tôi cư i ng t ngã, tôi v a cư i v a ti n v phía Oly nói: So fun,
May I see it? - Bu n cư i th , tôi xem ư c không ? Th là c h i l i cùng xé lên cư i, tôi
ã b l a, làm gì có thông i p l kỳ th .... Hahaha.
Thêm m t bu i t i n m u i mu i cho t i t n kho ng 5h sáng r i ch p ư c m t t i 6h. Khi
t nh d y phòng ã
y p ti ng cư i và n ng ã xuyên vào nhà.
DAY 4: NGÀY TH
3
TACLOBAN (25/11)
Albert thông báo l ch bu i sáng s mang g o và ít thu c men cho m t gia ình
khu g n
sân bay và t i giúp d n d p nhà c a cho m t gia ình mà ch ch nhà là ngư i anh y ã
g p trên ư ng sau bão, ch b thương và ư c Albert dìu t i b nh vi n, trên giư ng b nh
ch g i l i chìa khóa nhà cho Albert
nh anh tr l i xem xét dùm ngôi nhà.
Sáng nay ra ư ng tôi c m th y lư ng ngư i xu t hi n trong thành ph dư ng như ông
hơn, l c lư ng c nh sát ã thay th h u h t cho quân
i trong v n
m b o an ninh.
Chúng tôi i b ng tuktuk tìm t i gia ình nơi c n chút g o và thu c men, m i th
trong nhà b ư t sũng và l y bùn. Trong nhà có m t ph n
là ch nhà cùng hai
c
a tr ,

2. ngoài sân có hai ngư i ph n a ang giúp d n d p và cào bùn. Tôi không dám h i v
ngư i ch ng b i bi t r ng có nh ng khu gi
ngư i ta g i là làng góa ch ng b i cà làng
ngư i già, ph n và tr em i tránh bão, àn ông
p vào ã gi t ch t toàn b nh ng ngư i àn ông
l i trông nom nhà c a và khi sóng th n
l i.
Trên ư ng i tôi l i m t l n n a ch ng ki n th m c nh và hình dung siêu bão Haiyan
kh ng khi p t i m c
hoang
nào, su t quãng ư ng i t i g n ch c cây s m i th
nát, th nh tho ng ngư i ta l i kéo ra bên l
óng trong túi
Nh ng c nh
ng xác màu en n c mùi.
nát tr n ư ng ra sân bay Tacloban
u tan
ư ng nh ng xác ch t vô th a nh n

3. Ti n ư ng tôi b o Albert ghé luôn vào khu sân bay,
h a hơn là sân bay b i cơn bão ã làm bi n
ây tôi nghĩ nó là khu nhà ga tàu
i m i th . Gi
ngư i ta bi n nó thành nơi
c u h t p trung và là i m t p k t lương th c, nư c u ng t tàu sân bay USS chuy n vào.
Xung quanh khu v c sân bay l u tr i c a các ơn v c u h thu c quân
i các nư c như
M , Nh t, Malay. Nhìn nh ng ngư i lính kh e m nh s n ch c tôi th y th t yên tâm và t
hào v h - nh ng tình nguy n viên.
Trư c c a sân bay Tacloban
Nh ng ngư i lính tham gia c u h t i sân bay Taclban

4. Khu nán tr i c a l c lư ng c u h quân
Ngư i dân b t
i qu c t c nh sân bay Tacloban
u quay tr l i thành ph
Bu i chi u chúng tôi t i thăm trư ng
i h c sư ph m Leyte Normal University nơi Albert
t ng h c trư c ây, nhà trư ng ph i t m óng c a kho ng 2 tháng, c nh phòng thư ng
tr c c ng trư ng dán danh sách 92 gi ng viên, 77 nhân viên hành chính c a trư ng trong
danh sách m t tích. Th t quá xót xa ! Có m t i u tôi c m nh n ư c là dư ng như a
ph n ngư i dân Phil theo
vì th h
o Thiên Chúa, h coi ngư i ã m t i là ư c tr v bên Chúa
au khóc xót thương lúc
h có th tr
u r i có th ngay chi u hôm ó ho c ngày hôm sau là
v tr ng thái cân b ng và cư i nói bình thư ng, tôi th y s
náo nh n
h u
h t các b n Phil. Có l do v y mà i trong m t thành ph có t i hơn 10 ngàn ngư i ch t,

5. hơn 10 ngàn ngư i m t tích (con s này do nh ng ngư i b n Phil xác nh n) tôi không th y
s tang tóc,
Trư ng
rũ xu t hi n
ây, h s n sàng
im t
ti p t c s ng.
i h c sư ph m Leyte Normal University và danh sách 92 gi ng viên, 77 nhân viên
hành chính c a trư ng b m t tích trong siêu bão Haiyan

6. Tôi nh
Albert d n
n thăm công ty vi n thông
tìm hi u v tình tr ng thi t h i, nh ng
nhân viên ón ti p chúng tôi trong ó có m t trư ng phòng nói r ng s p c a h hi n ang
i v ng, tôi nói không nh t thi t ph i g p s p, n u các b n có th chia s tôi ch mu n có
thông tin v tình tr ng thi t h i c a các công ty vi n thông
ây. M i ngư i r t vui v và nói
r ng: cũng may m n là h u h t thi t b chuy n m ch, truy n d n
t
trên cao nên không
b nư c tràn vào, còn m ng ngo i vi bao g m c t và cáp thông tin thì như anh ã th y
ngoài ư ng, h u h t b
tin di
t và
n g c. Chúng tôi s n l c
ng trư c còn h th ng i n tho i c
khôi ph c h th ng thông
nh ch c c n vài tháng
Tôi c m ơn m i ngư i và quay ra, như v y v lý thuy t n u ư c c p
máy phát i n d
phòng thì m ng di
ho t
ng
ho t
ng tr l i thì m i th
s a ch a.
nhiên li u
ch y
ng s nhanh chóng ư c khôi ph c, t t nhiên s
tr ng thái ch p ch n nhưng dù có còn hơn không vì khi nào m ng i n lư i
vi n thông ã b t
m i i vào n
nh. Ngoài ph công nhân cáp t i i n và cáp
u ti n hành thay th và n i cáp cho các tr c chính, nh ng tuy n mà h
th ng c t i n còn
an toàn
treo cáp. Tôi nói v i Albert r ng r t n tư ng vì không ng
nh ng nhân viên thu c kh i doanh nghi p nhà nư c (government company) l i có thái
vui v , t n tình như th
i v i m t ngư i khách l qua ư ng như tôi. Albert nói r ng
ây h u h t m i ngư i
u như v y k v i các nhân viên công quy n c a thành ph (city
government officers) r t d ch u và vui v b i h làm vi c
nay
v trí ph c v , anh nói r ng hi n
Philippines ã không còn khái ni m government company (doanh nghi p nhà nư c)
mà toàn b n n kinh t
ã giao h t cho tư nhân (private company), trư c ây h
ã t ng có
mô hình DN nhà nư c nhưng th y r ng mô hình này d b tư l i, tham nhũng (corruption) vì
th không hi u qu nên chính ph
ã quy t
nh xóa b giao h t cho tư nhân qu n lý. Tôi
ng c nhiên h i l i v y v i các lĩnh v c nh y c m như truy n thông phát thanh truy n hình,
giao thông, i n, nư c cũng giao h t cho tư nhân qu n lý sao ??? Albert nói úng v y, gi
không còn lĩnh v c kinh t nào là c a nhà nư c n a, t t c
gi thì tôi ch t hi u t i sao n n kinh t
ta nó c l t
tri n miên h t v n t i v kia, dây rút kinh nghi m c
này cái ung khác l i m c lên b i cách gi i quy t
nó l i n m
Trên ư ng tr
ã giao h t cho tư nhân. Oh,
t mãi như v y, n n tham nhũng c
rút hoài ch ng bao gi h t, c t m n
ta là ch x lý ph n ng n và ti c r ng v n
ph n g c.
v tôi th y xu t hi n r t nhi u các t ch c tình nguy n qu c t mang c
Pháp, Hàn Qu c hi n di n trong thành ph , tôi ngư ng m s chuyên nghi p và hành trang
hi n
i c a h . Trên ư ng ph ngư i dân tr l i càng nhi u hơn, xu t hi n r t nhi u t p
nh ng ngư i tr
cùn
lao
quét. H
i thành t ng nhóm tay c m g y, x ng, và bó có tua túa như ki u cái d
i phăm phăm và nhìn thái
ng tìm vi c làm. Tôi h i Albert h
vui v c a h tôi cho r ng h là nh ng ngư i
i làm gì v y, anh nói r ng không bi t. Tôi b o có

7. th h là nh ng ngư i i tìm vi c làm, ai c n quét d n thì h nh n làm. Tôi ã oán úng.
Trên ư ng i chúng tôi g p m t ch bày bán trên v a hè m y chai rư u trông r t
p,
Albert d ng l i ng m nghía và mua m t chai, b n nói r ng mu n cho tôi thư ng th c th v
rư u do Phil s n xu t, giá thông thư ng là 1$ nhưng hôm nay h bán v i giá 5$. V
g n nhà tôi th y r t nhi u ngư i tham gia d n d p nh ng th
ngõ nh
ng n ngang
ưa ra khu t p k t g n ư ng cái, h chính là nh ng nhóm ngư i lao
n
nát trên các
ng h p l i
r t ông, như m t àn ki n h kiên trì và nhanh nh n chuy n “hàng” b ng b t c th gì có
th : ôm b ng tay, cho vào m t t m tôn r i kéo... Albert h i chuy n thì bi t r ng nh ng t
ch c thi n nguy n và nh ng ngư i nư c ngoài g m Hàn Qu c,
v c này t
góp ti n và tr cho nh ng ngư i lao
ài Loan h s ng
ng v i giá 12$/ngày/ngư i
d n s ch
các khu ngõ còn b ng p rác b i nh ng ngư i ngo i qu c khá gi này h không kiên trì
ư c vi c d n d p do chính ph th c hi n.
Ngư i dân ã b t
u quay tr l i thành ph ngày càng nhi u
khu
i

8. M t hàng bên v a hè - tín hi u giao thương tr l i
Ngư i dân tr l i thành ph tham gia d n d p t i các ngõ h m
Bu i t i chúng tôi m
chai rư i Albert mua lúc chi u, nó là m t trong nh ng lo i rư u
truy n th ng c a Phil, tôi th y b t ng vì v thơm
m à có chút hơi ng t, có v hơi gi ng
dòng vang MONTEVERDI (thư ng g i là vang Hoàng
nhưng n ng
ùa r ng
c a Ý, tôi r t khoái lo i vang này)
hơn, chúng tôi truy n tay nhau ly rư u. Sau 4 ly tôi th y hơi phê phê, Albert
ng say vì
ây có c nh sát (ý nói anh c nh sát b o v ng i ăn cùng). T i nay

9. thêm m t bác ch ng hơn 60 tu i, bác là ngư i trong khu ph và cũng là nhân ch ng th ba
k cho tôi nghe v th m h a. Bác k r ng kho ng 7h sáng hôm ó (8/11)
bác nhìn th y
trên t ng nhà
t nhiên xu t hi n c t sóng kh ng l cao kho ng 1 t ng rư i nhà dâng lên
t phía bi n h r i tràn vào thành ph , có ba
t sóng như v y n i ti p nhau, vài ch c giây
sau ó xung quanh mênh mông toàn là nư c, nh ng căn nhà c p b n bi n m t dư i làn
nư c, t i hơn n a thành ph g n như b nh n chìm và kho ng g n ti ng
rút i
l i
ng
nát ng n ngang h
ng h sau nó
n kèm v i hàng ngàn xác ngư i.
B a trưa liên hoan v i nh ng ngư i b n Phil, bên ph i c nh tôi là Oly ch nhà cũng là
trư ng nhóm tình nguy n viên,
i c a anh có kho ng hơn hai ch c ngư i óng r i rác
trong Tacloban, c nh trái là anh c nh sát b o v . Do th i ti t quá nóng và m i ngư i b o tôi
c
m c áo may ô cho tho i mái. M i ngư i h i tôi r ng tôi có lai dòng máu không, tôi nói
r ng tôi mang dòng máu Vi t 100%, các b n l i h i ti p ngư i Vi t ai cũng d g n gi ng tôi
không, tôi nói ngư i Vi t chúng tôi h u h t
u c i m và thân thi n, b n l i h i th
ư c phát ngôn tho i mái (free of speech) và t do i l i không, tôi nói
VN có
t nư c tôi ch
c ng s n, chính ph tôi còn nhi u h n ch nhưng h luôn m c a ón chào th gi i, m i
ngư i t do i l i và khá tho i mái trong ngôn lu n. Các b n l y làm ng c nhiên nói r ng h
c nghĩ ngư i Vi t Nam khép kín và r t khó g n,
h u v i ch
chưa
t nư c VN c ng s n còn nghèo và l c
c tr như B c Hàn. Tôi thoáng bu n vì th y r t nhi u ngư i nư c ngoài
n VN mà tôi ti p xúc h u h t
u có suy nghĩ v y.