Sólveig Jakobsdóttir. (2010, 9. febrúar 2010). Félagsnet í fræðilegu samhengi: rafræn tengsl og persónusköpun ungs fólks á netinu. Erindi var flutt á málþingi SAFT Reykjavík.

1. Félagsnet í fræðilegu
samhengi: rafræn tengsl og
persónusköpun ungs fólks á
netinu
Sólveig Jakobsdóttir, dósent
Menntavísindasviði Háskóla Íslands
Erindi á málþingi SAFT 9.feb. 2010
1

2. Félagslíf og tengslamyndun – mikilvægi
• Menntó á ekki að vera neitt kúrista-anstalt.
• Menn læra meira af að taka þátt í félagslífinu,
rífast á fundum, lesa litteratúr og umgangast vini
sína en í mörgum tímum í stærðfræði og sögu;...”
• Að ganga í menntaskólann með góðum
kammerötum er svona hér um bil það besta sem
fyrir eina manneskju getur komið. Trúðu mér -
þetta er alveg satt!
– Lárus Pálsson leikari
(úr bréfi frá 1939 til Hólmfríðar systur sinnar)
Þorvaldur Kristinsson. (2008). Lárus Pálsson
2
leikari. Reykjavík: JPV útgáfa

3. Félagsauður (social capital)
• ...”felst einkum í því að hafa félagsleg
sambönd og vera laginn við að nýta þau og
efla. Pierre Bourdieu var einn af þeim fyrstu
sem beitti þessu hugtaki og lagði áherslu á
mikilvægi þess. Í rannsóknum sínum sýndi
hann ljóslega fram á að það skiptir miklu máli
bæði í fjárhags- og menningarheiminum að
þekkja mann og annan og að vera laginn að
notfæra sér sambönd.”
Bls. 86-87 í Gestur Guðmundsson. (2008). Félagsfræði menntunar:
kenningar, hugtök, rannsóknir og sögulegt samhengi. Reykjavík: Skrudda. 3

4. Þriðja bylgjan – Toffler, 1980, spá
• “...we are altering our info-sphere
fundamentally. We are not
merely de-massifying the Second
Félags- Wave media, we are adding
whole new strata of
communication to the social
system. The emerging Third
Upp- Wave info-sphere makes that of
Tækni- the Second Wave era –
lýsinga- dominated by its mass media,
the post office, and the
telephone – seem hopelessly
primitive by contrast.”
(Alvin Toffler, 1980, The Third Wave bls. 183)

5. Um 30 árum síðar:
þróun í USA
Nær öll ungmenni nota Netið
Tengslanet – notkun félagsnetsíðna aukist mikið meðal
ungmenna
• 73% ungs fólks (táninga og “young adults” 18-29) nota
slíkar síður í feb. 2008 miðað við 55% í nóv. 2006 (innan
við helmingur fullorðinna >30)
• Facebook einna mest notað - 71-73% (MySpace einnig
mikið meðal yngri hópa)
Blogg – dregið úr notkun frá 2006 meðal ungmenna
• 14% of táninga í feb. 2008 segist blogga miðað við 28%
2006.
Lenhart, A., Purcell, K., Smith, A. og Zickuhr, K. (2010). Social media & mobile Internet use among teens and young adults.
Washington DC: Pew Internet & American Life Project Sótt 8. febrúar 2010 af 5
http://www.pewinternet.org/~/media//Files/Reports/2010/PIP_Social_Media_and_Young_Adults_Report.pdf

6. Ísland, færniatriði – 7.-10.bekk
100
90
% sem telur sig kunna
80
% úr 7.-10. bekk sem telur sig kunna
70
60
50
40
30
20
10
0
Búa Reikn Búa
Innse Eyða Tengj Nota Nota Búa Nota
Vista Prent til Finna Spjall Nota Blogg Forrit a til
tja skrá ast tölvup tengsl til ritvinn
skjal a út vefsíð uppl. a ráðst. a a stærð skygg
forrit m Neti óst anet mynd slu
u ir nur
1998 49 88 75 88 69 26 70 57 69 12 19 45 73 32
2002 60 92 85 92 83 41 79 81 78 23 26 27 51 73 51 71
2004 63 91 88 93 84 67 81 86 86 31 64 29 62 74 74 74
2008 71 92 88 88 81 67 90 80 85 34 70 76 23 64 64 78 63
Munur milli ára (kíkvaðrat: Marktækur munur í dreifingu í öllu nema einu (vista skjöl).
Lægsta hlutfallið yfirleitt 1998, en þó afturhvarf 2008 í sumum atriðum (prenta, tengjast neti, nota tölvupóst, forrita, búa til mynd,
nota ritvinnslu). Stökk í nettengdri færni.
Úr Sólveig Jakobsdóttir. (2009, 30.október 2009). UT-fær? Hæfni nemenda á sviði upplýsinga- og samskiptatækni í grunnskólum.
Erindi var flutt á málþingi menntavísindasviðs Háskóla Íslands Reykjavík.

7. Facebook á Íslandi 2009
• Nær allir Íslendingar á aldrinum 20-29 ára eru skráðir
á Facebook
• Samfélagsvefurinn Facebook nýtur gífurlegrar vinsælda
á Íslandi. Tæplega helmingur Íslendinga er skráður á
síðuna eða yfir 120 þúsund manns. Og eru nær allir í
aldurshópnum 20-29 ára skráðir.
• Aldur: Hlutfall á Facebook
• 13-19: 83,6%
• 20-29: 95,8%
ABS Fjölmiðlahús. (2009, January 5). Nær allir Íslendingar á aldrinum 20-29 ára eru skráðir á
Facebook [Translated: Almost all Icelanders in the age range 20-29 have a Facebook account].
ABS Fjölmiðlahús. Sótt May 30, 2009 af http://www.absmedia.is/frettir/nr/81341/ .
7

8. Hópar, tengslanet, samansöfnuðir?
Hópar - groups
Tengslanet/félagsnet -
(social) networks
Samansöfnuðir? Collectives:
Collectives are the newest and most unfamiliar of
the ag gregations of
the Many. Collectives are a kind of cyber-organism,
formed from people linked algorithmically using
networked software. Through use of the Net, we
create trails, and archived data, engage in discussion
and transactions and make both tacit and conscious
decisions that, when aggregated with those of many
others, create a new learning resource and context –
which we refer to as collectives.
Anderson, T. (2007, 25. september). Reducing the loneliness of the distance Learner using social
software (keynote address). Paper presented at the 12th Cambridge International Conference on Open
and Distance Learning Cambridge. 8

9. Hópar, tengslanet einstaklings
Virkt tengslanet
(20-500+)
Tengsl:
Hluttekn-
ingarhópur •veikari í ytri hringjum
(12-15)
•sterkari í innri hringjum
Stuðnings-
hópur
ca. 5
Ein-
stakl-
ingur
Vísað í nokkrar heimildir (m.a. Zhou et al. 2005, Hilld & Dunbar, 2003) um þetta í Roberts, S. G. B., Dunbar, R. I. M.,
Pollet, T. V. og Kuppens, T. (2009). Exploring variation in active network size: Constraints and ego characteristics.
Social Networks, 31(2), 138-146. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6VD1-4VHS7NM- 9
1/2/1cbb6f2e6aa6b859137f320f19f05185

10. Tengslanet
Félagsnet/tengslanet (social Netsamfélög (online
network) communities)
• grasrótar- (bottom-up) • stýrt að ofan (top-down)
• fókus á fólk (people centric) • fókus á stað (place centric)
• notendastýrt (user controlled) • umræðustýrt (moderator
• samhengisstýrt (context controlled)
driven) • umræðuefni aðalatriði
• dreift (decentralized) (topic driven)
• sjálfskipulagt (self-organizing) • miðstýrt (centralized)
• fyrirfram byggt (architected)
Tengslin í fyrirrúmi
Innihald í fyrirrúmi
Mayfield 2005 (cited in Rau 2008, p 10

11. Félagsnetsíður
Social network sites (SNS)
Á félagsnetsíðum eiga notendur sínar eigin netsíður og
tengjast hver öðrum í gegnum síðurnar. (SAFT)
Facebook – hvað er hægt að gera?
Notandalýsingar (profile), aðgangssstýring, leita að vinum,
hlaða niður myndum, lýsa áhugamálum, vinnu, menntun,
samböndum, sögur, dagskrá, samskipti, tölvupóstur, bardús,
skilaboð á vegg, stofna hópa/samtök
11

12. Kenningar –
hugmyndarammar
sem hægt er að byggja á
12

13. Kenningar/rammar, stefnur, d.:
• Tækni/tölvunarfræði: network theory
• Menntavísindi, upplýsingatækni: hugsmíðahyggja,
connectivism (tengistefna), starfsemiskenning
(activity theory), dreifðir vitsmunir, miðlalæsi,
upplýsingalæsi
• Félagsvísindi: félagsleg tengslanet/social network
theory/analysis, félagsauður), femínismi
• Sálfræði/líffræði
– Þroskasálfræði (developmental): sjálfsmynd(ir)
– Þróunarsálfræði (evolutionary): ?
13

14. Þróunarsálfræði?
• Þróunarsálfræði snýst um að útskýra hugræna
eiginleika og hæfileika með því að líta á þá
sem afleiðingu aðlögunar, sem hægt er að
útskýra út frá kenningum um náttúruval.
Þróunarsálfræði. (30. september 2009). Wikipedia, Frjálsa alfræðiritið. Sótt 9. febrúar 2010 kl. 12:12 UTC frá 14
http://is.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%9Er%C3%B3unars%C3%A1lfr%C3%A6%C3%B0i&oldid=747975.

15. Þróunar-net-sálfræði
– rammi um nethegðun
Piazza, J., & Bering, J. M. (2009). Evolutionary cyber-psychology:
Applying an evolutionary framework to Internet behavior
• Makaleit/pörun og samkeppni (kynferðisleg)
Mating and sexual competition
• Foreldrahlutverk og ættartengsl –
Parenting and kinship
• Traust og félagsleg tengsl/samskipti
Trust and social exchange
• Eigin upplýsingastjórnun
Personal information management
15

16. Rannsóknir
Heimildaleit, janúar – febrúar 2009
>20+ nýjar greinar/rannsóknir
Fjölbreyttar rannsóknaraðferðir
16

17. Hvað er verið að rannsaka?
• Sjálfsmynd(ir) (identity, self representation) í bloggi (Mazur &
Kozarian, 2010), kyngervi (Manago, o.fl., 2008), í vali og mótun
avatara (manngervla?) (Vasalou o.fl., 2008)
• Hvað fólk birtir (de Souza & Dick, 2009; Hinduja & Patchin, 2008;
Nosko o.fl., Í birtingu)
• Hvaða möguleikar nýttir (Pempek o.fl., 2009)
• Félagsauður (Steinfield o.fl., 2008; Tomai o.fl., 2009)
• Aldursmunur - í notkun (Pfeil o.fl., 2009), stafræn gjá (Vie, 2008)
• Hvað ræður tengslum (Mayer & Puller, 2008)
• Sambönd – kynni, hversu náin (Rau o.fl., 2008) glæpir (Wolak o.fl.,
2008)
• Stærð tengslaneta (Roberts o.fl. 2009)
17

18. Hvað er verið að rannsaka, frh.
• Smekkur (Lewis o.fl. 2008)
• Nýting í stað leitarvéla (Evans o.fl., 2009)
• Sýndarheimar (virtual worlds) – þróun
(Messinger o.fl., 2009)
18

19. Dæmi um rannsókn: Manago o.fl.(2008).
Self-presentation and gender on MySpace
• Hlutverk menningar og verkfæra í þróun
sjálfsmynda(r): Identity – personal, social, gender
• Fókushópar – umræður í 6 hópum (3-5 í hópi)
• Niðurstöður
– Persónuleg sjálfsmynd: að gera meira úr, könnun á,
samanburður
– Félagsleg sjálfsmynd: sambönd, brandarar/innanbúðar
– Kyngervi: tilhneiging til staðalímynda
19

20. Rannsóknir hér á landi á þessu sviði
• Þarf að efla með aðkomu mismunandi
fræðasviða og hópa
Vek athygli á:
• Rannsóknarstofa í upplýsingatækni og miðlun
(RANNUM) – á Menntavísindasviði HÍ
http://skrif.hi.is/rannum
• Netsamfélag á NING http://utmidlun.ning.com
20

21. Heimildir
• ABS Fjölmiðlahús. (2009, January 5). Nær allir Íslendingar á aldrinum 20-29 ára eru skráðir á Facebook [Translated: Almost all Icelanders in the age range 20-29 have a Facebook account].
ABS Fjölmiðlahús. Sótt May 30, 2009 af http://www.absmedia.is/frettir/nr/81341/.
• Blattner, G. og Fiori, M. (2009). Facebook in the language classroom: Promises and possibilities. International Journal of Instructional Technology & Distance Education, 6(1). Sótt May 30,
2009 af http://www.itdl.org/Journal/jan_09/article02.htm
• De Souza, Z. og Dick, G. N. (2009). Disclosure of information by children in social networking - Not just a case of "you show me yours and I'll show you mine". International Journal of
Information Management, 29(4), 255-261. Sótt 13. janúar 2009 af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6VB4-4WBH5F1-2/2/3635c1e8794c2402233e92245a556e40
• Gestur Guðmundsson. (2008). Félagsfræði menntunar: kenningar, hugtök, rannsóknir og sögulegt samhengi. Reykjavík: Skrudda.
• Hinduja, S. og Patchin, J. W. (2008). Personal information of adolescents on the Internet: A quantitative content analysis of MySpace. Journal of Adolescence, 31(1), 125-146. af
http://www.sciencedirect.com/science/article/B6WH0-4P3M274-1/2/c1b86309fd746b6f79aec71633f6777b
• Lenhart, A., Purcell, K., Smith, A. og Zickuhr, K. (2010). Social media & mobile Internet use among teens and young adults. Washington DC: Pew Internet & American Life Project Sótt 8.
febrúar 2010 af http://www.pewinternet.org/~/media//Files/Reports/2010/PIP_Social_Media_and_Young_Adults_Report.pdf
• Lewis, K., Kaufman, J., Gonzalez, M., Wimmer, A. og Christakis, N. (2008). Tastes, ties, and time: A new social network dataset using Facebook.com. Social Networks, 30, 330–342. af
http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VD1-4T3M686-1&_user=713789&_coverDate=10%2F31%2F2008&_rdoc=7&_fmt=high&_orig=browse&_srch=doc-
info(%23toc%235969%232008%23999699995%23698248%23FLA%23display%23Volume)&_cdi=5969&_sort=d&_docanchor=&_ct=7&_acct=C000039858&_version=1&_urlVersion=0&_us
erid=713789&md5=7e15545b115ac86d8a31c321868e4fa0
• Manago, A. M., Graham, M. B., Greenfield, P. M. og Salimkhan, G. (2008). Self-presentation and gender on MySpace. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(6), 446-458. af
http://www.sciencedirect.com/science/article/B6W52-4T718PY-3/2/8525895f73cb9a8e7522712da6f8d478
• Mayer, A. og Puller, S. L. (2008). The old boy (and girl) network: Social network formation on university campuses. Journal of Public Economics, 92(1-2), 329-347. af
http://www.sciencedirect.com/science/article/B6V76-4PKXBN0-1/2/0281946be26ee2710fa2b309dd6267a8
• Mazur, E. og Kozarian, L. (2010). Self-presentation and interaction in blogs of adolescents and young emerging adults. Journal of Adolescence Research, 25(1), 124-144. af
http://jar.sagepub.com/cgi/content/refs/25/1/124
• Messinger, P. R., Stroulia, E., Lyons, K., Bone, M., Niu, R. H., Smirnov, K. o.fl. (2009). Virtual worlds -- past, present, and future: New directions in social computing. Decision Support
Systems, 47(3), 204-228. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6V8S-4VTCM30-3/2/b21d5245d41753067eef8b2f8271dcdf
• Nosko, A., Wood, E. og Molema, S. (In Press). All about me: Disclosure in online social networking profiles: The case of FACEBOOK. Computers in Human Behavior, In Press, Corrected
Proof. Sótt 13. janúar 2010 af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6VDC-4Y0K9NK-2/2/ea12ec3dd9d37854716850eee07db123
• Patel, N., Clawson, J., Voida, A. og Lyons, K. (2009). Mobiphos: A study of user engagement with a mobile collocated-synchronous photo sharing application. International Journal of
Human-Computer Studies, 67(12), 1048-1059. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6WGR-4X7YNN7-1/2/887c3c80c54ebdfd33d456a8de45ccc8
• Pempek, T. A., Yermolayeva, Y. A. og Calvert, S. L. (2009). College students' social networking experiences on Facebook. Journal of Applied Developmental Psychology, 30(3), 227-238. af
http://www.sciencedirect.com/science/article/B6W52-4VBWPCV-1/2/f07127b3fecff05694e0ed4808a50f0c
• Pfeil, U., Arjan, R. og Zaphiris, P. (2009). Age differences in online social networking - A study of user profiles and the social capital divide among teenagers and older users in MySpace.
Computers in Human Behavior, 25(3), 643-654. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6VDC-4TK7X8D-1/2/9ca9398d2b66e41412e6de3498b2f8b0
• Piazza, J. og Bering, J. M. (2009). Evolutionary cyber-psychology: Applying an evolutionary framework to Internet behavior. Computers in Human Behavior, 25(6), 1258-1269. af
http://www.sciencedirect.com/science/article/B6VDC-4WXGVYM-1/2/ba373930a9ee2b80bce033e611ce5429
• Puller, A. M. S. L. (2008). The old boy (and girl) network: Social network formation on university campuses.
21

22. Heimildir
• Rau, P.-L. P., Gao, Q. og Ding, Y. (2008). Relationship between the level of intimacy and lurking in online social network services. Computers in Human
Behavior, 24(6), 2757-2770. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6VDC-4SHFSJR-3/2/49aafaf984ac24ac6b1dadd9ee874233
• Robertson, I. (2008). Learners' attitudes to wiki technology in problem based, blended leaarning for vocational teacher education. Australasian
Journal of Educational Technology, 24(4), 425-441. Sótt 21. október 2008 af http://www.ascilite.org.au/ajet/ajet24/robertson.pdf
• Schmitt, K. L., Dayanim, S. og Matthias, S. (2008). Personal Homepage Construction as an Expression of Social Development. Developmental
Psychology, 44(2), 496-506. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6WYC-4S9KYNS-K/2/93c130cc1d2d21d8429664975966cd7f
• Sighvatsdóttir, U. (2009, January 9). Næstum allir á Facebook [Translated: Almost everyone on Facebook]. mbl.is. Sótt May 30 2009 af
http://www.mbl.is.
• Steinfield, C., Ellison, N. B. og Lampe, C. (2008). Social capital, self-esteem, and use of online social network sites: A longitudinal analysis. Journal of
Applied Developmental Psychology, 29(6), 434-445. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6W52-4T7F69C-
1/2/93a26a1f56c0d0c7b3f20df03dfc9e2d
• Subrahmanyam, K., Reich, S. M., Waechter, N. og Espinoza, G. (2008). Online and offline social networks: Use of social networking sites by emerging
adults. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(6), 420-433. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6W52-4T718PY-
2/2/530a155a5c0f42642ab340460a39e5ec
• Tomai, M., Rosa, V., Mebane, M. E., D'Acunti, A., Benedetti, M. og Francescato, D. (2009). Virtual communities in schools as tools to promote social
capital with high schools students. Computers & Education, 54(1), 265-274. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6VCJ-4X8HGN3-
2/2/b7e8f9332cba2ecc8dc7b50dcbae7cb5
• Vasalou, A., Joinson, A., Bänziger, T., Goldie, P. og Pitt, J. (2008). Avatars in social media: Balancing accuracy, playfulness and embodied messages.
International Journal of Human-Computer Studies, 66(11), 801-811. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6WGR-4T708F2-
1/2/fc8f5c2ad8ff10eeece6caad5a882558
• Vie, S. (2008). Digital Divide 2.0: "Generation M" and Online Social Networking Sites in the Composition Classroom. Computers and Composition,
25(1), 9-23. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6W49-4RWBCY6-2/2/d5e1879a6c47049688321197035a245c
• Wolak, J., Finkelhor, D., Mitchell, K. J. og Ybarra, M. L. (2008). Online "Predators" and Their Victims: Myths, Realities, and Implications for Prevention
and Treatment. American Psychologist, 63(2), 111-128. af http://www.sciencedirect.com/science/article/B6WY2-4RYK7PS-
3/2/31ec6e8ab925f888aef56ec750169c48
22