เอกสารประกอบการบรรยายเรื่อง "สื่อทางเลือกในโลกยุคใหม่" การอบรมเชิงปฏิบัติการ นักข่าวพลเมือง (ด้านพลังงาน) วันที่ 24 มิถุนายน 2551

1. สื่อทางเลือกกับโลกยุคใหม
สฤณี อาชวานันทกุล
Fringer | คนชายขอบ
http://www.fringer.org/
นําเสนอในการอบรมเชิงปฏิบัติการ นักขาวพลเมือง (ดานพลังงาน)
วันที่ 24 มิถุนายน 2551
จัดโดย หนังสือพิมพออนไลน ประชาไท และมูลนิธสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน
ิ
งานนี้เผยแพรภายใตลิขสิทธิ์ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial
Share Alike (by-nc-sa) โดยผูสรางอนุญาตใหทําซ้ํา แจกจาย แสดง และสรางงาน
ดัดแปลงจากสวนใดสวนหนึ่งของงานนี้ไดโดยเสรี แตเฉพาะในกรณีที่ใหเครดิตผูสราง ไม
นําไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดัดแปลงภายใตลิขสิทธิ์เดียวกันนี้เทานั้น

2. เหตุผลที่คนแสวงหา “สื่อทางเลือก” มากขึน
้
• การแขงขันที่รนแรง นําไปสูการผูกขาดสือกระแสหลักใน
ุ  ่
มือนักธุรกิจไมกี่คน นําไปสูปญหาดานคุณภาพ และ

ผลประโยชนทบซอนของสือกระแสหลัก
ั ่
• เว็บล็อก (Weblog ยอวา “บล็อก) เปนการนําเสนอ
ประสบการณ ขอมูล และมุมมองของคนคนเดียว เขียน
เพราะอยากเขียน ไมใชเขียนเพราะอยาก “ขายขาว” คน
อานจึงเขาถึงไดงายกวา เชือไดมากกวาวาเปนอิสระ
่
• วิวัฒนาการใหมๆ ในโลกไซเบอร เชน กูเกิ้ล ทําใหคน
สามารถคนเจอเนือหา/ขอมูลที่ตองการในโลกอันวุนวาย
้
ของบล็อกไดอยางรวดเร็วและสะดวกสบาย

3. “ขาวทางเลือก” ดานพลังงานไมมีวันลาสมัย
• ในระดับโลก วิกฤตพลังงาน และวิกฤตอาหาร (ที่สวน
หนึงเปนผลจากวิกฤตพลังงาน) กําลังกดดันใหสงคม
่ ั
มนุษยมีการปรับตัวครั้งใหญ แสวงหาพลังงานทดแทน
ปฏิรปแนวทางพัฒนาไปเปน “การพัฒนาอยางยั่งยืน”
ู
• ชัดเจนปญหาโลกรอน ทรัพยากรธรรมชาติเสือมโทรม
่
ฯลฯ สงผลตอชีวิตความเปนอยูของ “คนเมือง” ดวย
• คุณภาพชีวิตของชุมชนทีอยูใกลชิดกับธรรมชาติ เปน
่
“มาตรวัด” ที่ดีที่สุดในการประเมินคุณภาพของการ
พัฒนา
• ใครก็ตามที่สนใจเรื่องนี้ ตองสนใจ “เสียง” ของชุมชน

4. นักขาวรากหญามีอะไรที่สื่อกระแสหลักไมมี?
ประสบการณตรง
อิสรภาพในการนําเสนอ

5. Hu Jia นักเคลือนไหวผูถกรัฐบาลจีนกักบริเวณ
่ ู
ที่มา: http://www.globalvoicesonline.org/2008/03/03/china-hack-into-freedom-city/

6. ความเคลือนไหวของ Hu Jia มีผูติดตามมากมาย
่
ที่มา: http://hujiajinyan.wordpress.com/

7. ไมตองเขียนใหเปน “ขาว” ก็ใชรูป “เลาเรื่อง” ได
ที่มา: http://www.oknation.net/blog/kanis/2008/05/19/entry-1

8. ใชรูป “เลาเรื่อง” ได (ตอ)
ที่มา: http://www.fringer.org/?p=181

9. ขอคิดบางประการ
• ประโยชนของสือรากหญาสะสมผานกาลเวลา และขึนอยู
่ ้
กับจังหวะและสถานการณ ฉะนันอยาหมดกําลังใจถา
้
บล็อกหรือเว็บไซตมีคนเขา “นอย”
• ไมควรสนใจขอครหาวามี “อคติ” หรือ “ไมเปนกลาง”
มากนัก
– โดยธรรมชาติ “ขาว” ซึ่งเปนสิ่งที่เกิดจากการเลือกประเด็น
เลือกใหน้ําหนัก ตลอดจนน้ําเสียงนัน “ไมเปนกลาง” อยูแลว
้
– สื่อที่ “ดี” จึงไมใชสื่อที่ “เปนกลาง” หากเปนสื่อทีนาเสนอ
่ํ
ขอเท็จจริงอยางไมบิดเบือน และไมปดบังจุดยืนของตัวเอง
– สื่อพลเมืองเปนเจาของประสบการณ

10. ขอคิดบางประการ (ตอ)
• ไมตองพยายามทําตัวเปน “นักขาวอาชีพ” มากนัก
– “ความนาเชื่อถือ” ของสื่อรากหญา ขึ้นอยูกับขอเท็จจริงที่

นําเสนอ โดยเฉพาะในฐานะผูไดรับผลกระทบโดยตรง มากกวา
ความสละสลวยของภาษา
– เราเปนผูกําหนดเองวาอะไรควรเปน “ขาว”

• แตตองมีประเด็นทีชัดเจน และทําใหคนอานเขาใจวา
่
เชือมโยงกับสังคมอยางไร
่
• ในขณะเดียวกัน พยายามเนนการจัดทําและอัพโหลด
“ขอมูลดิบ” เชน รูปถาย คลิปวีดีโอ ฯลฯ
– เปนวัตถุดิบชันดีสาหรับสื่อรากหญา สื่อกระแสหลัก นักเขียน
้ ํ
และนักวิชาการ
– ทําใหขอครหาวา “อคติ” หมดความหมาย และลดความเสี่ยงที่
จะถูกฟอง เพราะไมมีใครเถียงขอเท็จจริงได