1. Զվարթնոցի Տաճար
Զվարթնոց տաճարը, որը կոչվել է Նաև
Սուրբ Գրիգոր, ինչպես նաև. ոչ հեռու
գտնվող կաթողիկոսական պալատը
կառուցել է տվել Ներսես 3-րդ Շինող
կաթողիկոսը (իր շինարարական
գործունեության համար ստացել է
«Շինարար» անվանումը) 641–661թթ: 10-րդ
դարի վերջերին այն գրեթե ամբողջովին
փլուզվել է: 20-րդ դարի սկզբին Թորոս
Թորամանյանիջանքերով Զվարթնոցի
ավերակները դուրս են բերվել հողի
դարավոր շերտերի տակից:

2. Համաձայն մեծ ճարտարապետի
վերակազմության՝ մոտ 45 մ բարձրությամբ
տաճարը կառուցված է եղել բաց մոխրագույնից
մինչև սև գույնի տուֆից և ունեցել է 5 մուտք:
Սյուների ճակատները զարդարված են եղել
գեղանկար բարձրաքանդակներով, որոնք
պատկերել են թևատարած արծիվ, խաղողի
որթատունկ, նռնազարդ ճյուղեր:

3. Սուրբ Գայանե եկեղեցի
Ըստ X դարի հայ պատմիչ և Կաթողիկոս
Հովհաննես Դրասխանակերտցու, Սուրբ Գայանե
եկեղեցին 630-641 թվականներին հիմնադրել է
Եզր Կաթողիկոսը, այն վայրում, որտեղ հայ
հեթանոս թագավոր Տրդատ III-ը Գայանե
մայրապետին տանջանքների է ենթարկել և
սպանել: Սուրբ Գայանե եկեղեցին պատկանում
է VII դարի հայկական փայլուն
ճարտարապետական կոթողների շարքին: Այն
կենտրոնական նավով և երկու ավանդատներով
բազիլիկ տիպի կենտրոնագմբեթ եկեղեցի է:
Սուրբ Գայանեն հայկական
ճարտարապետության մեջ այն վաղ
օրինակներից մեկն է, որտեղ համատեղվել են
եռանավ բազիլիկը և կենտրոնագմբեթ
եկեղեցին, և որը հետագայում լայն տարածում է
ստացել Հայաստանում: Եկեղեցու ներսում
կենտրոնական գմբեթը հիմնված է չորս բարձր
սյուների վրա, որը ստեղծում է խաչաձև
հորինվածք:

5. Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի
Էջմիածնի Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի, հայկական
նշանավոր եկեղեցիԷջմիածին քաղաքում: Եկեղեցին
հիմնադրվել է 618թ Կոմիտաս Ա Աղցեցի կաթողիկոսի
կողմից՝ Վաղարշապատ քաղաքի պարիսպներից
դուրս, վայրում, որտեղ ըստ ավանդության
նահատակվել և թաղվել է Սուրբ
Հռիփսիմե կույսը: Պատկանում է կենտրոնագմբեթ
խաչաձև տիպի եկեղեցիներին, աչքի է ընկնում իր
ճարտարապետական ձևերի պարզությամբ ու
վեհությամբ: Հռիփսիմե կույսի գերեզմանը գտնվում է
եկեղեցու ավանդատան տակ:Նորոգումների
ժամանակ բացվել են որմնասյուների տակ որպես
հիմնաքարեր դրված հելլենիստ. տաճարի
քանդակազարդ քիվի բեկորներ, որոնք վկայում են, որ
Հռիփսիմեի տաճարի տարածքում եղել է
հեթանոսական տաճար: Եկեղեցու շրջապատի
պեղումների ժամանակ բացվել են
նախաքրիստոնեական և վաղ քրիստոնեական
շրջանի թաղումներ ու վաղ միջնադարի միանավ
եկեղեցի՝ արտաքուստ հնգանիստ աբսիդով: