1. STANDARDED DHE STANDARDIZIMI
Të gjitha provat e materialeve bëhen
përherë në laboratoret përkatëse me qëllim të
përcaktimit të vetive të materialeve të ndryshme.
Njëherit edhe nëpër fabrika të ndryshme bëhen
provat përkatëse në fazën e fillimit, në mesfaza
dhe në fazën e përfundimit të produkteve të
ndryshme, të prodhuar nga materiale të
ndryshme. Me qëllim që rezultatet e provave dhe
hulumtimeve të materialeve të cilat kryhen në
vende të ndryshme të mund të krahasohen dhe
plotësisht të njihen, është e domosdoshme që
ato të bëhen në kushte plotësisht të njëjta.
2. Kushtet (konditat) e realizimit të provave,
përkatësisht kontrollit, janë të definuara me
nëpërmjet standardeve përkatëse, ku në
mënyrë të detajuar përshkruhen të gjitha
aktivitetet që duhet
ndërmarrë gjatë
realizimit të provave, përkatësisht kontrollit
të materialeve.
Vlen të theksohet se përshkrimi i këtillë i
aktiviteteve për realizimin e provave,
përkatësisht kontrollit të materialeve,
eliminon rrezikun e përfitimit të rezultateve
që nuk mund të krahasohen.
3. Çka janë standardet?
Standardet janë dokumente teknike,
vullnetare, të cilët:
-përmbajnë specifikime teknike për produkte
apo shërbime të fushave të ndryshme,
-përgatiten me propozimin e palëve të
interesuara, pjesëmarrës ose jo në Komitetet
Teknike të formuara për këtë qëllim,
-bazohen
në
rezultatet
e
zhvillimit
bashkëkohor të teknologjisë,
-miratohen me konsensus nga Komitetet
Teknike dhe ratifikohen edhe nga organe tjera
më të larta, varësisht prej nivelit të standardit
-vihen në dispozicion të kujtdo.
4. Sipas Ligjit për standardizim (Nr.2004/12)
të sjellë nga Kuvendi i Kosovës, termi
standard përkufizohet si vijon:
Standardi- është specifikim teknik, i
miratuar nga Agjencia për standardizim e
Kosovës, për përdorim të vazhdueshëm,
aplikimi i të cilave është i paobligueshëm dhe
shërben si dokument për arritjen e nivelit të
cilësisë.
5. Çka janë rregullat teknike?
Rregullat
teknike
janë
akte
normative (nënligjore) me karakter teknik,
të cilat vendosin kritere për prodhimin,
kontrollin, tregëtimin e produkteve të
ndryshme, në funksion të sigurisë së
jetës. Rregullat teknike përgatiten nga
organet përkatëse dhe institucionet tjera
dhe i dedikohen një fushe, përkatësisht
një veprimtarie të caktuar.
Rregullat
teknike
janë
të
detyrueshme për zbatim nga subjektet
fizike dhe juridike, të fushës përkatëse.
6. Sipas Ligjit për standardizim (Nr.2004/12)
të sjellë nga Kuvendi i Kosovës, termi rregulla
teknike përkufizohet si vijon:
Rregullat Teknike - janë aktet nënligjore
me karakter teknik të cilat i përcaktojnë
karakteristikat e produkteve, proceset e
prodhimit të tyre, ku përfshihen edhe masat
administrative që zbatohen në rast të shkeljes
së tyre. Rregullat teknike mund të përmbajnë
terminologjinë,
simbolet,
ambalazhin,
shënjimet ose kërkesat për etiketimin që kanë
të bëjnë me produktin, procesin apo metodën
e prodhimit.
7. Çka është standardizimi?
Standardizimi është veprimtaria për
përcaktimin e rregullave dhe pjesëmarrjen e të
gjithë atyre që janë të interesuar dhe që u
përkasin, si dhe zbatimin e këtyre rregullave.
Në kuadët të fushës së materialeve,
nëpërmjet kësaj veprimatrie përcaktohen
rregulla që u dedikohen provave dhe kontrollit
të materialeve.
Duke i zbatuar këto rregulla në këtë
fushë, sigurohet mundësia e realizimit të
provave dhe kontrollit në kondita të njejta dhe
në laboratorë të ndryshëm.
8. Sipas
Ligjit
për
standardizim
(Nr.2004/12) të sjellë nga Kuvendi i Kosovës,
termi standardizim përkufizohet si vijon:
Standardizim – është veprimtaria për
përcaktimin e standardeve me mbështetjen
dhe pjesëmarrjen e gjithë atyre që janë të
interesuar.
9. Pra, standardizimi është aktivitet i
vendosjes
së
tërësisë
së
rregullave
(standardeve) dhe i vënies në zbatim i tyre,
duke synuar sigurimin e uniformitetit në të
gjitha fushat dhe në rastin konkret në fushën
e provave dhe kontrollit të materialeve.
Veprimtaria e standardizimit është tejet e
rëndësishme nga se shfaq benificione të
caktuara në aspektin teknik, ekonomik dhe në
aspektin
social.
Nga
veprimtaria
e
standardizimit
përveç
tjerash,
përfiton
konsumatori nga se
nëpërmjet kësaj
veprimtarie sigurohet cilësi e lartë e
produkteve dhe e shërbimeve.
10. Standardet vendosin Standarde!
Ato çojnë përpara ndryshimin, lehtësojnë
arritjen e cilësisë, japin siguri, unifikojnë
metodat e provave dhe procedurat dhe
lehtësojnë në përgjithësi komunikimin duke
përcaktuar çfarë është një “standard” për
produktet
dhe
shërbimet.
Standardet
përgatiten nga ata që i zbatojnë ato në
praktikë dhe që dinë ekzaktësisht se për çfarë
janë ato.
Standardet kontribuojnë ndjeshëm në
rritjen ekonomike të vendit.
11. Sipas IO/IEC 2: 1996: “Standardi është
dokument për përdorim të shumtë dhe të
përgjithshëm, i aprovuar me koncensus, i
lejuar dhe i pranuar nga institucionet, që
përmban
rregullat,
udhëzimet
dhe
karakteristikat e veprimtarisë e të rezultateve
të tyre si dhe garanton shkallën më të mirë të
rregullshmërisë në rrethana të caktuara”.
Standardet janë dokumente teknike me
karakter ndërkombëtar, regjional, kombëtar
ose te niveleve tjera të cilët i përgatisin palët
e interesuara (firmat, konsumuesit, punëtorët,
institucionet publike) në bazë të disa
parimeve (p.sh., koncensusit, sinqeritetit dhe
qartësisë).
12. Standardet mund të kenë role me rëndësi
në legjislacion, para se gjithash në dispozitat
teknike. Nëse ligjdhënësi i përfshin standardet
në aktin ligjor ose i udhëzon në to në çfarëdo
mënyre, standardet mund të marrinë vlerën e
vërtetë. Kështu standardet bëhen pjesë e
kërkesave të aktit ligjor të veçantë ose të
sistemit.
Me standardizim nënkuptohet mekanizmi
i cili u mundëson palëve të interesuara që me
koncensus, e veprime të hapëta dhe të qarta
në kuadër të institucioneve të pranuara për
standardizim t’i definojnë specifikacionet
teknike, të cilat me integrimin publik i
pranohen si standarde.
13. Standardizimin në të vërtetë e përbëjnë
tërësia e veprimeve të cilat punën e caktuar
profesionale (standardin), eksperiencën e
vërtetuar e promovojnë në normë juridike, kjo
do të thotë obligim për të gjithë ata të cilët
merren me veprimtarinë e caktuar, që në të
vërtetë parakushtëzojnë veprimet për punë
cilësore. Këtë e vërteton edhe vetë mënyra e
përcaktimit të standardit të veprimit në çdo
proces të punës dhe në çdo veprimtari tjetër
jetësore me karakter prodhues ose shërbyes
për përmbushjen e nevojave të përditshme
jetësore.
14. Shikuar në sytë e shfrytëzuesit,
standardet sigurojnë nivelin e pranuar të
cilësisë së prodhimit dhe të shërbimeve nga
burime të ndryshme.
Standardet mundësojnë:
- zgjerimin e arritjeve akademike dhe të
publikimeve në nivel ndërkombëtar,
- përdorimin e lehtë në komunikimin
elektronik,
- zvogëlimin e shpenzimeve të nevojave të
përgjithshme të shërbimeve informative dhe
në këmbimin e burimit të informatave.
15. Standardet kanë rol të rëndësishëm në të
gjitha lëmitë e jetës njerëzore, prej
teknologjisë, industrisë, shkencës deri të
bartja e informatave dhe e dijës. Pa standarde
vështirë se mund të paramendohen proceset
integruese që shërbejnë në këmbimin e
informatave në mënyrë efikase dhe të sigurt,
në kapacitetet e prodhimeve duke përkufizuar
dallimet, në tregtinë më të lehtë dhe këmbimin
ndërkombëtar të prodhimeve, në shërbimet
dhe në informacionet, andaj janë të një
rëndësie të madhe në integrimet globale në të
gjitha nivelet.
16. Parimet e standardizimit
Parimet qenësore për pjesëmarrje në
përpilimin dhe aplikimin e standardeve janë:
- koncensusi,
- transparenca,
-mbështetja në veprimet shkencore të
dëshmuara,
- bashkëkohësim i përherëshëm.
17. Standardet shërbejnë për këmbimin
efikas dhe të sigurt të informatave, rezultatet e
prodhimeve, përkufizimin e dallimeve dhe
organizimin e ndërlidhjeve të prodhimeve të
ndryshme, tregtisë së lirë dhe këmbimit
ndërkombëtar të prodhimeve, shërbimeve dhe
të informatave. Në mënyrë që standardet të
jenë për të gjithë të pranueshme dhe të
përshtatshme për përdorim, standardizimi
bazohet në parimet e të gjitha palëve të
interesuara, marrëveshjeve të tyre koncesuale
si garanci e aplikimit të përhershëm në
vazhdimësi të standardeve dhe transparenca
e punës.
18. Niveli i standardeve
Në nivelin më formal standardet përbëjnë
rregulla dhe dispozita të cilat i bien dhe i
miratojnë organizatat, agjencitë dhe institucionet që kanë të bëjnë me punën e tyre.
Mund të jenë lokale, kombëtare dhe
ndërkombëtare. Aplikimi i tyre është nuk
është obligativ, dhe për atë kujdesët qeveria,
organet disiplinore dhe shoqatat profesionale.
22. Standardet kombëtare (nacionale)
cilët përdoren më së shumti janë:
-DIN-Gjermani,
-UNI-Itali,
-ANFOR-France,
-GOST-ish BRSS,
-ANSI-SHBA,
-BS-Britani e Madhe,
-AS-Australi,
të
23. Me qëllim të arritjes së një
pajtueshmërie sa më të madhe në mes të
standardeve nacionale (kombëtere) është
themeluar
standardi
internacional
(ndërkombëtar)-ISO. Vlen të theksohet se ky
standard ka karakter rekomandues dhe nga
shumë shtete është marrë si bazë për
standardet e tyre.
24.
25. Disa nga standardet e serisë ISO
ISO 9001
ISO 27001
OHSAS 18001
ISO 14001
ISO 17025
ISO 31000:2008
ISO 22000
ISO 26000
IFS
HACCP
26. Klasifikimi
ndërkombëtar
i
standardeve
(International Classification for Standards- ICS)
Në
kuadër
të
këtij
klasifikimi
ndërkombëtar të standardeve, ekzistojnë tre
nivele.Vlen të theksohet se niveli i parë
përmbledh 40 veprimtari për standardizim dhe
çdo
veprimtari
shenjohet
me
numër
dyshifrorë: p.sh.:
Metalurgjia ka shifrën.....77
Çdo
veprimtari
përmbledh
fushat
përkatëse koresponduese dhe shenjohen me
numër treshifrorë, p.sh.:
27. 77.040 ........Provat e metaleve
77.020.........Prodhimi i metaleve, etj.
Çdo
fushë
përmbledh
tematikat
përkatëse koresponduese dhe shenjohen me
numër dyshifrorë, p.sh.:
77.040.10.......Provat
mekanike
(me
shkatërrim),
77.040.20......Kontrolli
pa
shkatërrim
(defektoskopia),
77.040.30........Analizat kimike e kështu me
radhë.
28. Të gjithë standardet, pavarsisht nivelit, që u
dedikohen realizimit të provave dhe kontrollit
të materialeve, kryesisht përcaktojnë:
-marrjen e mostrave,
-formën e mostrave
-përgatitjen e mostrave,
-metodën e provës dhe ecurinë e saj,
para, gjatë dhe pas realizimit të provës,
përkatësisht kontrollit,
-protokollin
(raportin)
e
provës,
përkatësisht kontrollit, etj.
29. Qëllimet e standardizimit
Të bazuar në rregullat dhe parimet e
përgjithshme, qëllimet e standardizimit janë:
- ngritja e nivelit të sigurisë së prodhimeve dhe
proceseve, ruajtja e shëndetit të njerëzve dhe
mbrojtja e ambientit,
- nxitja e cilësisë së prodhimeve, proceseve dhe
shërbimeve,
- sigurimi gjithëpërfshirës i përdorimit në punë,
material dhe energji,
-përmirësimi
i
efikasitetit
të
prodhimit,
përkufizimi i dallimeve, sigurimi i pajtueshmërisë
dhe këmbimeve,
- mënjanimi i pengesave teknike në tregtinë
botërore.
30. Organizatat dhe standardizimi në botë
Në botë ekziston rrjeti botëror për
standarde - WSSN - World Standards Services
Network. Ai është rrjet publik i organizatave
për standardizim.
International Organization for Standardisation
(ISO) – Organizata Ndërkombëtare për
Standardizim është lidhje e institucioneve
ndërkombëtare për standarde. Ajo është
agjencia më e rëndësishme për standarde, në
punën e të cilës janë të përfshirë rreth 40.000
ekspertë. Si organizatë joqeveritare është
themeluar në vitin 1947.
31. Sot ka 157 anëtarë nga tërë bota dhe deri
me tani ka publikuar më tepër se 16.000
standarde ndërkombëtare.
Në
botë
ekzistojnë
edhe
shumë
organizata tjera, të ranguara në nivel
ndërkombëtar, rajonal dhe nacional. Ndër
organizatat më të njohura për standardizim
duhet përmendur:
-IEC
(International
Electrotechnical
Commission - Komisioni Ndërkombëtar për
Elektroteknikë),
- ITU (International Telecommunication
Union
Unioni
Ndërkombëtar
i
Telekomunikacionit),
32. - ANSI (American Nacional Standards Institute ANSI -Instituti Nacional Amerikan për Standarde). ANSI
nuk përpilon norma, por organeve të tij u ndihmon në
punën e tyre në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar në
përpilimin e standardeve,
NISO
(National
Information
Standards
Organization - Organizata Nacionale Informative për
Standarde),
- CEN (Comité Européen de Normalisation Këshilli Evropian për Standardizim,
- CENALEC (Comité Européen de Normalisation
Electrotech-nique - Këshilli Evropian për Standardizim
Elektroteknik,
- WTO (World Trade Organization -Organizata
Botërore e Tregtisë),
- ETSI (European Telecommunications Standards
Institute - Instituti Evropian për Standarde të
Telekomunikacionit).
33. ISO
(Organizata
Ndërkombëtare
për
Standardizim) është federatë botërore e
organeve kombëtare për standarde (anëtarët e
ISO). Puna në përgatitjen e standardeve
ndërkombëtare bëhet në komitetet teknike të ISO.
Çdo anëtare e ISO, kur është e interesuar për
objekt të punës së ndonjë nga komitetet teknike
themelore, ka të drejtë që të delegon
përfaqësuesit e vetë në atë komitet. Në këtë punë
marrin
pjesë
organizatat
ndërkombëtare,
organizata qeveritare dhe joqeveritare, të cilat
janë të ndërlidhura me ISO-n. ISO bashkëpunon
ngushtë me Komisionin Ndërkombëtar të
Elektronetknikes (IEC) në lidhje me të gjitha
çështjet
e
standardizimit
në
lëmin
e
elektroteknikës.
34. Projektet e standardeve ndërkombëtare
përpilohen sipas rregullave që janë dhënë në
ISO/IEC Udhëzimet, Pjesa 3.
Detyra themelore e komitetit teknik është
përgatitja
e
standardëve
ndërkombëtare.
Projektet e standardeve ndërkombëtare të
cilët i kanë aprovuar komitetet teknike përkatëse
ua dërgojnë të gjithë anëtarëve të saj për votim.
Në mënyrë që standardi ndërkombëtar të
publikohet, është e nevojshme që ta aprovojnë
së paku 75% e anëtarëve që votojnë.
Në raste të jashtëzakonshme, kur komiteti
teknik ka grumbulluar të dhëna të cilat dallohen
nga ato të cilat në mënyrë të rëndomtë janë
publikuar në standardet ndërkombëtare (“shkalla
e zhvillimit”, p.sh.) mund të vendoset edhe me
shumicën e votave të anëtarëve me të drejtë të
plotë që të publikohet raporti teknik.
35. ISO dhe IEC ( komisioni ndërkombëtar
për elektroteknikë) së bashku përfaqësojnë
sistemin e standardizimit ne botë.
Organizatat nacionale që janë anëtare të ISO-s
dhe IEC-së marrin pjesë në zhvillimin e
standardeve
ndërkombëtare
nëpërmjet
komiteteve teknike, që janë formuar të
punojnë në fusha të caktuara.
Përveç këtyre organizatave këtu vlen të
përmendet edhe Organzata
(konferenca
)ndërkombëtare
për
akreditimin
e
laboratoreve (ILAC- International Laboratory
Accreditation Conference).
36. Raporti teknik plotësisht është i natyrës
informative dhe nuk propozon revidim deri në
atë kur vlerësohet se të dhënat e siguruara
nuk vlejnë më ose nuk janë më të dobishme.
Iu tërhiqet vëmendja në mundësinë që
disa nga këto elemente të kësaj pjese të
standardit ndërkombëtar ISO 15489 mund të
bëhen objekt e të drejtës së pronësisë
intelektuale. ISO nuk bartë përgjegjësinë për
identifikimin e sëcilës prej të gjitha atyre të
drejtave.
37. Përgatitja dhe miratimi i standardeve
Standardet ndërkombëtare zakonisht i
përgatisin këshillat teknike të ISO, në
bashkëpunim me organizatat e caktuara
profesionale ndërkombëtare. Çdo institucion
anëtar e interesuar për lëmin për të cilën
është themeluar Këshilli Teknik ka të drejtë
me qenë i përfaqësuar në këtë këshill.
Organizatat ndërkombëtare, qeveritare dhe
joqeveritare, të ndërlidhura me ISO marrin
pjesë gjithashtu në këto punë. Projektet e
standardeve ndërkombëtare të cilat i ka
miratuar Këshilli Teknik u shpërndahen
institucioneve anëtare për votim.
38. Standardet ndërkombëtare nga koha në
kohë mund të ndryshohen, përkatësisht i
nënshtrohen revizionit, së paku çdo 5 vjet.
Unioni Evropian krijon dhe harmonizon
standarde të cilat i zëvendësojnë me qindra
standarde kombëtare, kështu që ai sot është
përpiluesi kryesor dhe parakusht i tregut të
përbashkët
dhe
këmbimit
global
të
informatave. Për aq sa është e mundur janë
duke u pranuar standardet ndërkombëtare
ISO dhe IEC, ndërsa ato vendore zbatohen
vetëm kur nuk ekzistojnë ato ndërkombëtare.
39. Standardet mund të jenë de jure, të
lejuara nga organizata e pranuar, ose de facto,
si rezultat i aplikimit të një numri të madh të
shfrytëzuesve (standardi industrial).
Standardi ndërkombëtar është standard
që i jepet në shërbim opinionit kur e ka
pranuar
organizata
ndërkombëtare
për
standardizim. Standardi evropian është
standard të cilin e ka miratuar ndonjë
organizatë evropiane për standardizim.
Ndërsa, standardi nacional është ai standard
të cilin e ka pranuar ndonjë organ kombëtar i
shtetit të caktuar.
40. Agjencia për standardizim e Kosovës
(ASK), si institucion ekzekutiv, është
themeluar në prill të vitit 2005, në kuadër të
Ministrisë së Industrisë dhe Tregtisë. ASK-ja,
është organ i vetëm standardizues kosovar,
në harmoni me ligjin dhe me Kartën Evropiane
të Ndërmarrjeve të Vogla.
41. Qëllimi kryesor i ASK-së është:
-Të kontribuojë në kualitetin
e prodhimeve vendore dhe
shërbimeve si dhe konkurueshmërinë,
-Të ndihmojë në reduktimin e barrierave teknike në tregti,
-Të lehtësojë njohjen e produkteve kosovare në tregun e jashtëm,
-Të ndërgjegjësojë biznesin për rolin dhe rëndësinë e standardeve
evropiane dhe ndërkombëtare,
-Të përafrojë praktikat e IC-së kosovare me ato të organizmave
homolog të BE-së,
-T’u përgjigjet kërkesave të OBT-së për standardet dhe rregullat
teknike.
-Të adoptojë standardet evropiane dhe ndërkombëtare,
-Të
plotësoj kërkesat e anëtarësimit në ISO/IEC dhe
CEN/CENELEC,
-Të avancoj standardizimin kosovar në nivelin e organizmave
homologe rajonale dhe evropiane.
ASK-ja ka dy njësi organizative brenda saj:
-Njësinë e standardizimit dhe
-Njësinë e akreditimit.
42.
43.
44. Procesi i standardizimit
Procsi i standardizimit përbëhet nga:
-Identifikimi i fushave dhe termave
përkatëse për standardizim,
-Identifikimi i kompanive krahasuese,
-Zgjedhja e metodës së grumbullimit të të
dhënave dhe mbledhja e tyre,
-Identifikimi i pengesave dhe mënjanimi i
tyre në krahasim me të tjerët,
-Projektimi i përsosmërisë në të
ardhmen,
45. -Komunikimi i përfundimeve të gjetura
dhe afrimi i partnerëve,
-Vendosja e qëllimeve funksionale,
-Zhvillimi i planeve të veprimit,
-Zbatimi i planeve dhe matja e progresit,
-Rishikimi i standardizimit.
Standardizimi duhet të jetë një proces i
vazhdueshëm me ritme të caktuara të
zhvillimit në përputhje me nevojat e
parashtruara në konkurrencën e tregjeve
botërore.
46. Aktivitete tjera që lidhen me standardizimin
Akreditimi është njohja zyrtare, autorizimi
dhe regjistrimi i një laboratori që
demonstron se është i aftë, kompetent dhe i
besueshëm për të kryer detyrat e tij. Pra,
akreditimi është përcaktimi i aftësisë së një
laboratori për të kryer analiza dhe për të
dhënë raporte të vlefshme dhe të
besueshme, të njohura dhe të pranuara.
Këto laboratore njihen zyrtarisht nga
institucione shtetërore që janë të autorizuar
për dhënien e akreditimit.
47. Sipas Ligjit për akreditim (Nr.02/L-43) të
sjellë nga Kuvendi i Kosovës, termi akreditim
përkufizohet si vijon:
Me Akreditim kuptohet procedura e
njohjes zyrtare, nga një organizëm i
autorizuar, te kompetencës së një organi për
vlerësimin e konformitetit me standardet dhe
rregullat teknike për të kryer detyra të tilla, si
testim, kalibrim, certifikim, inspektim.
48. Me Autorizim
kuptohet dhënia, nga
ministritë dhe institucionet tjera qëndrore
përkatëse të drejtës për të kryer vlerësimin e
konformitetit me standardet dhe rregullat teknike
të produkteve, proceseve, shërbimeve në sferën
e detyrueshme, organeve publike ose privatë,
vendas ose të huaj që kryejnë veprimtari në
territorin e Kosovës.
Konformitet – është plotësimi nga një
produkt, proces apo shërbim i kërkesave të
specifikuara.
49. Vlerësimi i konformitetit është çdo
veprimtari me të cilën në mënyrë të
drejtpërdrejtë ose të tërthortë vlerësohet nëse
janë plotësuar kërkesat e caktuara.
Sipas Ligjit për akreditim (Nr.02/L-43) të
sjellë nga Kuvendi i Kosovës, termi çertifikim
përkufizohet si vijon:
Me Çertifikim kuptohet veprimtaria e një
pale të tretë e të pavarur e cila vërteton nëse
procesi, shërbimi ose produkti në fjalë
plotëson kërkesat e veçanta të standardeve
përkatëse, rregullat teknike ose akteve
normative në fuqi
50. Sipas Ligjit për akreditim (Nr.02/L-43) të
sjellë nga Kuvendi i Kosovës, termi çertifikata
e akreditimit përkufizohet si vijon:
Çertifikata e akreditimit është dokument
në bazë të së cilës vërtetohet kompetenca për
kryerjen e detyrave të veçanta në fushën e
vlerësimit të konformitetit me standardet dhe
rregullat teknike,