1. ENERGJIA (PUNA) E GODITJES

2. • The Charpy Impact Test
was invented by Georges
Augustin Albert Charpy
(1865-1945).
• The Charpy impact test
continues to be used as
an economical quality
control
method
to
determine
the
notch
sensitivity and impact
toughness of engineering
materials.
2

3. Energjia (puna) goditëse e thyerjesviskoziteti dinamik (shtalbësia) përcakton sjelljen
e materialeve ndaj veprimit të ngarkesave
goditëse. Prova realizohet me ndihmën e
kampioneve me kanal që mundëson krijimin e
gjendjes së sforcuar shumë aksiale në rrënjën e
kanalit. Vlera e energjisë (punës) goditëse të
thyerjes tregon sjelljen e materialit në pikëpamje
të thyerjes plastike (të shtalbët-duktile) ose të
brishtë (frazhile) në kondita të veprimit të
ngarkesave goditëse. Prova shpesh kryhet në
temperatura të ulëta sepse te disa materiale,
temperatura në mënyrë sinjifikative ndikon në
vlerat e energjisë goditëse të thyerjes.

4. Ngarkesat dinamike:

5. Izod Impact Test
Measures a materials toughness
Pendulum
•The Specimen is held
vertically in a vice
•The notch on the
specimen faces the
pendulum
Vice
Specimen
•The striking energy of
the pendulum is 167
Joules

6. Charpy Impact Test
Measures a materials toughness
Pendulum
•The Specimen is held
horizontally – between
two supports
•The notch on the
specimen faces away
from the pendulum
Support
Specimen
•The striking energy of
the pendulum is 300
Joules

7. energjia (puna) goditese:
..........................
......./1/
Shpeshherë në literaturë, energjia(puna)
goditëse shprehet vetëm në J dhe
shkurtesa
për
karakteristikën
e
energjisë (punës) goditës është (CVNCharpy-V-Notch), por në këto raste
është e domosdoshme të theksohet lloji
dhe përmasat e mostrës.
P.sh.: CVN 20 J (ISO-V-5)

8. Mostrat (kampionet) për këtë provë kanë
prerje tërthore katërkëndore, me kanal në
mes (ose pa te), që goditet me lavjerrësin
(çekanin) e Charpy-it.

9. Në fig. ne vazhdim janë prezantuar dy lloje të
kampionëve të cilët më së shumti përdoren
për përcaktimin e energjisë goditëse të
thyerjes. Këto janë:
-kampioni me kanal „V“ me thellësi
2mm, i njohur me emrin ISO-V kampioni,
-kampioni me kanal „U“ me thellësi 3mm
i njohur me emrin DVM kampioni.

10. Kampioni
i
vendosur
në
dy
mbështetësa, ngarkohet-goditet në lakim me
veprimin goditës të çekanit në mesin e
distancës së tij, nga ana e kundërt e kanalit.
Gjatë veprimit të goditjes kampioni çahet në
rrënjën e kanalit dhe shkatërrohet ose
eventualisht
maja e çekanit e deformon
kampionin duke e lakuar dhe pa e thyer.

11. Në raste kur nuk ekziston sasi e mjaftueshme
e materialit për provë, atëhere shfrytëzohen
kampione me dimenzione më të vogëla, fig.
Ne vazhdim.

15. Energjia e nevojshme e majës së çekanit
(lavjerrësit) të Charpy-it për ta thyer
kampionin ose për ta përshkuar në mes të
mbështetësave është e barabartë me punën
goditës të thyerjes dhe mund të llogaritet
edhe me shprehjet:
KV(U) = G(ho-h1)
/J/...........2
KV(U)=Gr(cosβ-cosα) /J/.........3
ku:
G=mxg (N)-pesha e çekanit,
ho(m)-lartësia fillestare e çekanit,
h1(m)-lartësia përfundimtare e çekanit

16. initial height
final height

20. Temperatura e ftohjes:
0, -10, -20, -30, -40, -50 i -60 oC
Mjetet ftohese:
Uji, alkooli etilik dhe metilik, akulli I thate
(CO2), Azoti etj.
Aparati ftohes: kriostati deri ne zero
absolute

21. Charpy Impact Testing
Five Temperature Ranges:
Liquid Nitrogen (-196 deg C)
Dry Ice (-78 deg C)
Ice Water (0 deg C)
Room Temp (25 deg C)
Boiling Water (100 deg C)
The University of Tennessee
MSE 201 – Laboratory I

23. Brittle to Ductile Transition
Impact
Transition
Energy
Range
Temperature
The University of Tennessee
MSE 201 – Laboratory I

24. Temperatura e cila e ndan zonën me
vlera të larta të energjisë goditëse të
thyerjes nga zona me vlera të ulëta të
energjisë goditëse të thyerjes
quhet
temperatura kalimtare ose transitore (Ttr).
Te çeliqet e konstruksionit praktikohet
të shënohen vlerat e energjisë goditës të
thyerjes për një temperaturë të caktuar mbi
temperaturë transitore për materialin
përkatës. Në këtë mënyrë gjatë eksploatimit
të këtyre çeliqeve në temperatura mbi
temperaturën transitore, eliminohet rreziku
nga thyerja e brishtë (egër).

35. Varësia e temperaturës tranzitore nga trashësia

37. Protokolli (raporti) i përcaktimit të energjisë
(punës ) goditëse

38. Energjia (puna )goditëse për disa materiale

39. Shqyrtimi makrostrukturor i sipërfaqes së thyer-makrofraktografia

41. Impact Fracture
ductile fracture
41
brittle fracture

43. Seksioni tërthor i thyerjes

45. Shqyrtimi mikrostrukturor i sipërfaqes së thyer-mikrofraktografia

46. Fracture Surfaces
Ductile
The University of Tennessee
Brittle
MSE 201 – Laboratory I

48. Energjia (puna) goditëse e përcaktuar në
këtë mënyrë paraqet energjinë (punën) e
tërsishme
për
thyerjen(shkatërrimin)
e
mostrës, përkatësisht:
-energjinë (punën) për inicimin e
plasaritjes (Ei)
-energjinë (punën) për përhapjen e
plasaritjes (Ep)
Et=Ei+Ep................................4
Kjo është mundësia e përcaktimit të
energjisë (punës) goditëse sipas metodës
konvencionale të Charpy-it.

49. Vlen
të
theksohet
se
në
aparatet
bashkëkohore për përcaktimin e energjisë
(punës) goditëse sipas Charpy-it është e
mundur që të përcaktohen këto energji
ndaras-veçmas.