3. Driebaansweg naar
bereikbaarheid
Mobiliteitsmanagement en arbeidsvoorwaarden
4. Mobiliteitsmanagement
Inhoud
Voorwoord 3
1 Waar een wil is, is een weg 5
2 Elk bedrijf een eigen aanpak 8
3 Driebaansweg naar bereikbaarheid 11
a Vermijden autogebruik 13
b Werken op afstand 19
c Flexibele werktijden 25
Ten slotte 26
4 Routeplan naar mobiliteitsmanagement 29
Interessante links en informatie 32
2
5. Mobiliteitsmanagement
Voorwoord
De filedruk in Nederland neemt onrustbarend toe. Dat is slecht voor de economie, voor bedrijven en
voor regio’s. Om nog maar te zwijgen over het milieu. Er wordt veel over de files geklaagd, er wordt
nog lang niet alles aan gedaan. Oplossen is een groot woord, maar we kunnen als bedrijfsleven,
burgers en overheid zeker wat doen om het fileleed te verminderen.
De werkgeversorganisaties vno-ncw en awvn zien vele mogelijkheden om stilstand om te zetten in
vooruitgang. Deze notitie biedt verschillende oplossingsrichtingen en praktische handvatten voor
verbetering van de bereikbaarheid. Mobiliteit is namelijk ook een kwestie van management.
Geen illusies: er bestaat niet één maatregel die hét antwoord is op alle vraagstukken en problemen
rond bereikbaarheid. De oplossing ligt in een combinatie van maatregelen, ondersteund in de
arbeidsvoorwaarden. Maar het begint allemaal met het bewustzijn dat we in Nederland op een ande-
re manier met mobiliteit moeten omgaan. De techniek is er al klaar voor, nu de mensen nog.
3
6.
7. Mobiliteitsmanagement
1 Waar een wil is, is een weg
Als we niets doen, wordt bereikbaarheid alleen maar een groter probleem. De filedruk is in 2007 met maar
liefst 10 procent toegenomen ten opzichte van het jaar 2006. De behoefte aan mobiliteit blijft de komende
jaren nog steeds stijgen door demografische, ruimtelijke, sociaal-economische en sociaal-culturele ontwikke-
lingen. Volgens berekeningen van het Centraal Planbureau neemt het personenvervoer tot 2020 met ongeveer
20 procent toe en het goederenvervoer met 15 tot 80 procent – afhankelijk van de economische ontwikkeling.
De toenemende files veroorzaken veel schade. Reizen Weer en verkeer
wordt duurder en minder betrouwbaar, zakelijke Een belangrijke oorzaak van de sterke groei van de
afspraken lopen mis, werknemers zijn steeds langer filedruk is volgens de Verkeersinformatiedienst dat
onderweg en hebben steeds meer moeite met taak- de capaciteit op de weg ‘op’ is. Automobilisten zijn
combinaties werk-privé. Dit maakt het voor bedrijven efficiënter gaan rijden, met minder dan een seconde
urgent om op zoek te gaan naar mogelijkheden om afstand. Ze kunnen niet nóg dichter op elkaar gaan
het woon-werkverkeer en het zakelijk verkeer effi- rijden. Als auto’s bij slecht weer meer afstand moe-
ciënter te laten verlopen. ten houden, geeft dat meteen heftige reacties op het
verkeer. Groot onderhoud aan belangrijke snelwegen
Steeds meer bedrijven zijn op zoek naar manieren is ook een belangrijke factor in de filegroei.
om anders om te gaan met mobiliteit. Ze maken
daarover ook afspraken in de arbeidsvoorwaarden,
bijvoorbeeld in de cao of op ondernemingsniveau. Er Slimmer reizen
zijn al heel wat praktische ideeën en handvatten Mobiliteit is een kostenpost, ook los van de files.
voor bedrijven die met mobiliteitsmanagement aan Bedrijven wegen de kosten van diverse vervoermidde-
de slag willen gaan. Want waar een wil is, is een weg. len tegen elkaar af: kosten van aanschaf, onderhoud
5
8. Mobiliteitsmanagement
en afschrijving, kosten van brandstof of kilometer- een kilometerheffing, maar ook via regelgeving over
vergoedingen, administratieve kosten, kosten van werktijden (Arbeidstijdenwet) en openingstijden van
parkeergelegenheid en van schade en/of letsel door bedrijven en instellingen (Winkeltijdenwet).
reisongevallen. Natuurlijk spelen ook aspecten als Decentrale overheden bepalen ook het ruimtelijke
tijdwinst, benutting van reistijd voor productieve ordeningsbeleid, het locatiebeleid, het parkeer-, fiets-
activiteiten en effecten op de gesteldheid en gezond- en ov-beleid en het bouw- en milieubeleid, en heb-
heid van werknemers in de afweging een rol. Dat ben daarmee ook invloed op het mobiliteitsvraagstuk
heeft alles te maken met mobiliteitsmanagement: de en op het gedrag van mensen.
zoektocht naar de meest efficiënte vorm van vervoer
en de optimale verhouding tussen kosten en baten. Ook sociale partners kunnen het gedrag beïnvloeden,
Bedrijven zoeken naar manieren om ‘slimmer’ te onder meer door voorlichting en communicatie over
reizen. mobiliteitsmanagement of door het aandragen van
voorbeelden en werkwijzen. Daarnaast kunnen werk-
Samenwerken gevers en werknemers in cao’s of arbeidsvoorwaar-
Bedrijven kunnen veel problemen zelf oplossen, denregelingen afspraken maken over flexibilisering
maar het mobiliteitsvraagstuk kan alleen in samen- van werktijden en het gebruik van alternatieve ver-
werking met de overheden worden aangepakt. voersmiddelen.
Centrale en decentrale overheden zijn primair verant- Overheden en bedrijfsleven kunnen met het oog op
woordelijk voor een goede infrastructuur en ade- een betere bereikbaarheid ook bredere samenwer-
quaat openbaar vervoer. Daarnaast kunnen over- kingsverbanden aangaan, bijvoorbeeld door een
heden het gedrag van werkgevers en werknemers convenant te sluiten, met afspraken over wederzijdse
beïnvloeden, bijvoorbeeld via fiscale faciliteiten of inspanningen en investeringen.
Mobiliteitsmanagement: de zoektocht naar de meest
efficiënte vorm van vervoer en de optimale verhouding
tussen kosten en baten.
6
9.
10. Mobiliteitsmanagement
2 Elk bedrijf een eigen aanpak
Zoveel bedrijven, zoveel verschillen. De praktijk laat zien dat bedrijven hun eigen specifieke mobiliteitsvraag-
stuk hebben en daarbij een eigen aanpak kiezen.
Voor veel bedrijven is de bereikbaarheid van de eigen locatie een zorg. Die bereikbaarheid kan slechter wor-
den door de filedruk, maar ook door tijdelijk groot onderhoud aan het nabijgelegen wegennet, of door een
parkeerprobleem rond de bedrijfslocatie. Voor andere bedrijven ligt het probleem breder, omdat er niet alleen
sprake is van woon-werkverkeer, maar ook van veel zakelijk verkeer naar andere bestemmingen dan de eigen
bedrijfslocatie. De filedruk kan daarbij een belangrijke tijd- en dus kostenfactor worden. Veel bedrijven willen
de kosten van zowel woon-werkverkeer als van zakelijk reizen beheersbaar maken, of de werknemers meer
keuzemogelijkheden bieden. Soms willen bedrijven hun kantoorruimte beter benutten, en ook dat kan te
maken hebben met mobiliteitsbeleid. Bij sommige bedrijven speelt het mobiliteitsbeleid een rol bij het verkrij-
gen van een milieuvergunning. Andere bedrijven verbinden mobiliteitsmanagement met gezondheidsbeleid
(meer mensen laten bewegen, dus laten fietsen) en duurzaamheidsbeleid.
Vanwege al die verschillende achtergronden en Het managen van mobiliteit is maatwerk. Om het
motieven, bestaat er geen blauwdruk voor het opti- juiste pakket maatregelen en arbeidsvoorwaarden te
male pakket van mobiliteitsmaatregelen en mobili- vinden, kan het volgende stappenplan echter behulp-
teitsgerelateerde arbeidsvoorwaarden. zaam zijn.
Het managen van mobiliteit is maatwerk om het juiste
pakket maatregelen en arbeidsvoorwaarden te vinden.
8
11. Mobiliteitsmanagement
Stappenplan mobiliteitsmanagement
1 Formuleer zo helder mogelijk het mobiliteits- 3 Ontwikkel aan de hand van deze analyse een
vraagstuk of -probleem van uw bedrijf. mobiliteitsplan met doelstellingen, randvoor-
waarden, voorgenomen maatregelen en een
Indien gewenst kan een projectteam verantwoor- communicatieplan.
delijk worden gesteld voor de probleemanalyse, het
ontwikkelen van nieuw beleid, het implementatie- 4 Kies desgewenst voor een proef of een pilot
plan, en eventueel de uitvoering van een pilot. om te bezien of de voorgenomen maatregelen
haalbaar zijn en/of bijstelling behoeven.
2 Maak een analyse van de elementen die het
mobiliteitsvraagstuk bepalen: De praktijk van verplaatsingsgedrag is vaak weer-
a de bereikbaarheid van de bedrijfslocatie barstig. Het gedrag van werknemers wordt beïnvloed
b het verplaatsingsgedrag van werknemers door externe factoren die nooit helemaal beheers-
(woon-werk en/of zakelijk) en klanten, even- baar zijn. Proefdraaien kan daarom nuttig zijn.
tueel het verplaatsingsgedrag in de omgeving
c (eventuele) mobiliteitsknelpunten 5 Houd continu in de gaten of de arbeidsvoor-
d toereikendheid van de bestaande mobiliteits- waardelijke regelingen aanpassing behoeven
regelingen en –maatregelen om een ander mobiliteitsgedrag te ondersteu-
e mogelijke nieuwe of aangepaste mobiliteits- nen of te stimuleren.
maatregelen
f een kosten/baten-analyse
De analyse kan duidelijk maken dat aanpassingen
van mobiliteitsgerelateerde arbeidsvoorwaarden
nodig zijn. Dit vraagt vroegtijdige betrokkenheid van
werknemersorganisaties en/of medezeggenschap.
9
12.
13. Mobiliteitsmanagement
3 Driebaansweg naar bereikbaarheid
Bedrijven en organisaties kunnen zelf verschillende maatregelen nemen om anders om te gaan met mobili-
teit. In grote lijnen zijn er drie oplossingsrichtingen voor het mobiliteitsprobleem. Die kunnen natuurlijk ook
in combinatie worden toegepast.
A zoveel mogelijk vermijden van autogebruik, door inzet van alternatieve vervoermiddelen
B stimuleren van werken op afstand
C stimuleren van (meer) flexibele werkpatronen
Arbeidsvoorwaardelijke afspraken kunnen een krach- Hierna worden de drie bovengenoemde mobiliteits-
tig instrument zijn om het verplaatsingsgedrag van maatregelen toegelicht, in samenhang met de rele-
werknemers te beïnvloeden. Het gaat in de praktijk vante arbeidsvoorwaardelijke regelingen en de even-
om vier categorieën: reiskostenvergoedingen, ver- tuele fiscale faciliteiten.
huiskostenvergoedingen, afspraken over ewerken
(vergoedingen, rechten en plichten) en werktijden-
regelingen.
Arbeidsvoorwaardelijke afspraken kunnen een krachtig
instrument zijn om het verplaatsingsgedrag van werk-
nemers te beïnvloeden.
11
14.
15. Mobiliteitsmanagement
A Vermijden van autogebruik
Mobiliteitsmaatregelen
Openbaar vervoer Beschikbaarstelling van fietsen voor woon-werk
Het autogebruik kan omlaag door het openbaar ver- verkeer en ook op de werkplek is fiscaal gefaciliteerd
voer aantrekkelijker te maken. Het openbaar vervoer en kan onderdeel zijn van mobiliteitsmanagement.
(ov) is in veel gevallen een aantrekkelijk alternatief Voor incidenteel zakelijk verkeer kan de ov-fiets
voor de auto. Bedrijven kunnen het gebruik van aantrekkelijk zijn.
openbaar vervoer stimuleren met behulp van ver-
goedingsregelingen, maar ook door kortingen te
bedingen bij ov-aanbieders vanwege bulkafname van OV-fiets
abonnementen. Eventueel kan een bedrijf vervoer Werknemers die regelmatig met het ov reizen,
organiseren van ov-haltes naar de bedrijfslocatie. kunnen een abonnement nemen op de ov-fiets.
Bedrijven en (regionale) overheden kunnen in een De ov-fiets is een huurfiets die binnen een minuut
convenant afspraken maken over het aanbod van is te verkrijgen op meer dan 100 locaties, vooral bij
openbaar vervoer. stations. www.ov-fiets.nl
Fiets
Een ander alternatief is de fiets. De meeste verplaat- Carpoolen
singen voor woon-werkverkeer zijn minder dan 7 à 8 Naast vervoersalternatieven voor de auto zijn er ook
km. In die gevallen is de fiets een zeer efficiënt, maatregelen, waarmee het autogebruik op zichzelf
milieuvriendelijk en gezond alternatief. De fiets efficiënter kan worden gemaakt en het aantal autoki-
zorgt vaak ook voor aansluiting op het ov: van huis lometers kan worden verminderd. Bijvoorbeeld door
naar ov-halte en/of van ov-halte naar bedrijfslocatie. carpooling. Bedrijven kunnen dit stimuleren en
administratief ondersteunen. Daarbij is praktische
Voor verplaatsingen in woon-werkverkeer van minder eenvoud in de uitvoering van het hoogste belang.
Carpooling kan worden gestimuleerd door bijvoor-
dan zeven à acht kilometer is de fiets een efficiënt, beeld aantrekkelijke reisvergoedingsregelingen en
de koppeling met parkeerrechten en/of -tarieven.
milieuvriendelijk en gezond alternatief.
13
16. Mobiliteitsmanagement
Parkeerbeleid Menzis: voorrangsregeling carpoolers Spits mijden
Een van de vestigingen van Menzis heeft voor hoog- Een andere manier om de filedruk te verminderen,
uit eenderde van de werknemers parkeerruimte. is het vermijden van de verkeersspits. Er zijn diverse
Menzis introduceerde daarom een parkeerbeleid manieren om dat mogelijk te maken of te stimule-
waarbij medewerkers die carpoolen voorrang krijgen. ren. Zo is al geëxperimenteerd met het belonen van
– Medewerkers die binnen 10 km van het werk wo- spitsmijdend reizen, met positieve ervaringen.
nen, krijgen geen toegang tot het parkeerterrein. Reisgedrag kan ook worden beïnvloed door werk-
– Parttimers (minder dan 4 dagen in de week) krij- nemers te laten betalen voor het parkeren van hun
gen geen toegang tot het parkeerterrein: het par- auto bij de bedrijfslocatie of door parkeerrechten te
keerprobleem is voor hen makkelijker op te los- koppelen aan spitsmijdend reisgedrag.
sen dan voor wie 4 of 5 dagen werkt.
– Medewerkers die fulltime werken, verder dan Het mijden van de spits is soms lastig of zelfs on-
10 km van het werk wonen en carpoolen hebben mogelijk omdat bedrijfs- en/of werktijden daar niet
altijd recht op een parkeerplaats. op zijn afgestemd. Het verruimen van het dagvenster
– Medewerkers die fulltime werken, verder dan van bedrijfsopeningstijden en werktijden kan daarbij
10 km van het werk wonen en niet carpoolen, helpen. Dit heeft in veel gevallen ook arbeidsvoor-
krijgen de resterende plaatsen, te beginnen bij waardelijke gevolgen, bijvoorbeeld in de sfeer van
de medewerkers met de verste reisafstand. overwerk en toeslagen, en is daarmee niet zonder
Inmiddels zijn 44 carpoolteams gevormd, met een meer een simpele of snelle maatregel. Toch kan het
gemiddelde bezetting van 2,3 personen per auto. in de bredere context van bereikbaarheid en produc-
Dat is 20 procent van de medewerkers die verder tiviteit de moeite van het overwegen waard zijn.
dan 10 km van het werk wonen. De resterende par-
keerplaatsen werden op de genoemde manier ver- Bewuste keuzes stimuleren
deeld. Dit betekent dat medewerkers die verder dan Werknemers zijn primair zelf verantwoordelijk voor
14 à 15 km van het werk wonen, een parkeerplaats hun mobiliteit, maar vanuit algemeen en bedrijfs-
hebben. Voor medewerkers die dichter bij het werk belang kunnen bewuste en efficiënte individuele
wonen en niet carpoolen, is geen parkeerplek keuzes worden bevorderd. Bijvoorbeeld door reizen
beschikbaar. met openbaar vervoer of spitsmijdend vervoers-
De bestaande vergoedingsregeling voor woon-werk- gedrag te belonen, of door reisvergoedingen te ver-
verkeer bleef ongewijzigd. Beneden de 10 km strekken die niet de keus voor de auto bevorderen.
afstand geldt geen vergoeding. Boven de 10 km ont-
vangen medewerkers die met de auto komen een Een andere mogelijkheid is een persoonsgebonden
vergoeding op basis van ov, gemaximaliseerd op mobiliteitsbudget, waaruit werknemers de voor hen
30 km. Wie aantoonbaar met het ov reist, krijgt optimale mobiliteit bekostigen. Keuzevrijheid en
op vertoon van zijn maandkaart de volledige reis- flexibiliteit voor werknemers kunnen een onder-
kosten vergoed tot 50 km. scheidende arbeidsvoorwaarde en bindingsfactor
Bron: www.slimreizen.nl zijn voor een bedrijf.
14
17. Mobiliteitsmanagement
Deze aanpak brengt administratieve en organisatori- Verkleinen woon-werkafstand
sche lasten met zich mee. Die spelen uiteraard mee Een rigoureuze manier om autogebruik terug te
in de algehele afweging. Eventueel kan een externe brengen, is het verkleinen van de woon-werkafstand.
marktpartij worden ingeschakeld om het mobiliteits- Dat kan door werknemers te stimuleren dichter bij
budget te beheren en de voorzieningen te verzorgen. het werk te gaan wonen, bijvoorbeeld via verhuis-
kostenvergoedingen, óf als dat mogelijk is: door de
vestigingslocatie van een bedrijf af te stemmen op
Meer vrijheid in mobiliteitskeuze het reisgedrag en/of woonlocaties van (potentiële)
werknemers.
Capgemini heeft de ns-Business Card opgenomen in
het mobiliteitsbudget van de leaseautorijder. Dit is
een creditcardachtige kaart waarmee telefonisch
of via internet een treinreis kan worden geboekt en
betaald. De kaart geldt als vervoersbewijs. Ook kun-
nen consultants van Capgemini hiermee betalen
voor de treintaxi en de speciale q-Park parkeer-
plaatsen. Capgemini ontvangt maandelijks een
gespecificeerde factuur met voor iedere kaart de
abonnementskosten en de kosten voor trein, trein-
taxi en q-Park. Voor treinreizen in de daluren geldt
een korting van 20 procent, voor iedere taxirit
10 procent.
Twynstra Gudde heeft naast de introductie van de
ns-Business Card een integraal pakket voor mobili-
teitsmanagement afgenomen van een leasemaat-
schappij. In het pakket zitten verschillende moge-
lijkheden voor zakelijke reizen: naast de trein en
ov-fiets, is er ook toegang tot (trein)taxi’s, p+r par-
keren, pool- & huurauto’s. De kilometerdeclaraties
worden elektronisch verwerkt op basis van per-
soonsgebonden mobiliteitsbudgetten. De uitgebrei-
de reismogelijkheden en het reisadvies van deur tot Eventueel kan een externe marktpartij worden
deur hebben bij de medewerkers van Twynstra
Gudde een verschuiving teweeg gebracht van de ingeschakeld om het mobiliteitsbudget te beheren en
auto naar het ov.
Bron: www.slimreizen.nl de voorzieningen te verzorgen.
15
18. Mobiliteitsmanagement
Arbeidsvoorwaarden
Maatregelen gericht op vermindering van het Fiscaal kader
autogebruik of het efficiënter gebruik van de auto Fiscaal bestaat er sinds 1 januari 2004 geen onder-
kunnen met arbeidsvoorwaardelijke afspraken scheid meer tussen woon-werkkilometers en dienst-
worden ondersteund. Alternatieve vervoermiddelen, reiskilometers. De werkgever kan alle zakelijke
efficiëntere manieren van reizen en het verkleinen kilometers (inclusief woon-werkverkeer) aan zijn
van de woon-werkafstand kunnen aantrekkelijker werknemers fiscaal onbelast vergoeden tot een
worden door vergoedingsregelingen. In veel cao’s en maximum van € 0,19 per kilometer, ongeacht de
arbeidsvoorwaardenregelingen komen al afspraken wijze van vervoer.
voor over reiskostenvergoedingen en verhuiskosten-
vergoedingen, maar die kunnen in veel gevallen De werkgever kan in plaats van een kilometerver-
beter worden ingepast in het geheel van het mobili- goeding ook de aanschaf van een fiets vergoeden.
teitsmanagement van een bedrijf. De werknemer hoeft deze vergoeding niet bij te
tellen bij het inkomen, als de fiets niet duurder is
Reiskostenvergoedingen dan € 749. De werknemer wordt direct eigenaar
Er is een onderscheid in vergoedingen voor reis- van de fiets. In dit geval is sprake van eigen vervoer.
kosten met de (eigen) auto of met het openbaar ver- Dit betekent dat in beginsel ook een onbelaste
voer of de fiets. Om de bereikbaarheid te bevorderen, vergoeding van € 0,19 per kilometer moet kunnen
kunnen bedrijven vergoedingen voor het reizen met worden gegeven.
openbaar of ander vervoer gunstiger maken dan voor
reizen met de (eigen) auto. Naast de mogelijkheid om onbelast € 0,19 per
Bijvoorbeeld door voor openbaar vervoer de werkelijk kilometer te vergoeden, kan de werkgever ook de
afgelegde reisafstand te vergoeden, terwijl auto- feitelijke kosten van het plaatsbewijs of abonne-
vervoer maar tot een maximum reisafstand of juist ment voor het openbaar vervoer vergoeden.
vanaf een minimumaantal kilometers wordt vergoed.
Een verdergaande vorm is alleen openbaar vervoer
te vergoeden en autogebruik in het geheel niet (of
slechts indien noodzakelijk).
De druk van woon-werkverkeer gaat ook omlaag
als werknemers dichter bij het werk komen wonen.
16
19. Mobiliteitsmanagement
Verhuiskostenvergoedingen Fiscaal kader:
De druk van woon-werkverkeer gaat ook omlaag als De verhuiskosten van de werknemer in het kader
werknemers dichter bij het werk komen wonen. van zijn dienstbetrekking, komen in de volgende
Een verhuisregeling, met een (gedeeltelijke) kosten- situaties in aanmerking voor een fiscale faciliteit:
vergoeding, kan dit bevorderen. In cao’s of arbeids- – de werknemer gaat wonen binnen een afstand
voorwaardenregelingen is vaak geregeld welke kos- van 10 kilometer van zijn arbeidsplaats, terwijl
ten de werkgever bereid is (onbelast) te vergoeden. hij eerst op een afstand van meer dan 10 kilo-
meter woonde;
Voorbeelden verhuiskostenvergoedingen in CAO’s – door de verhuizing verkort de werknemer de reis-
afstand tussen zijn woning en de arbeidsplaats
De werknemer komt in aanmerking voor een met ten minste 50 procent en ten minste 10 kilo-
verhuisvergoeding, als hij op verzoek van de werk- meter.
gever, door overplaatsing, of vanwege een nieuwe
functie een langere reistijd krijgt. Vergoeding Houdt de verhuizing verband met de dienstbetrek-
omvat: in- en uitpakkosten, transportkosten en king, dan is een vrijgestelde vergoeding mogelijk
herinrichtingskosten, ten bedrage van 2x bruto voor de kosten van het overbrengen van de inboe-
maandsalaris, minimaal € 3.176 en maximaal del, ongeacht het bedrag van die kosten. De overige
€ 5.445. kosten, inclusief herinrichtingskosten, kunnen vrij
worden vergoed tot maximaal 12% van het jaar-
De werkgever bepaalt in overleg met de or het loon, met een maximum van € 5.445. De werkgever
woongebied van de werknemer. De noodzaak tot kan eveneens onbelast de kosten voor huisvesting
verhuizing die hieruit voortvloeit, geeft recht op buiten de woonplaats vergoeden of huisvesting bui-
een verhuiskostenvergoeding van maximaal 12% en ten de woonplaats verstrekken, zodat de werknemer
minimaal 4% van het jaarsalaris, afhankelijk van niet met dubbele woonlasten zit. Dit kan maximaal
het wel of niet voeren van een eigen huishouden. voor een periode van twee jaar.
De werknemer die verplicht is te verhuizen of op
grond van een medische noodzaak verhuist, heeft
recht op een verhuisvergoeding en een vergoeding
van de reiskosten voor het woon-werkverkeer bij
verhuizing. De werkgever treft in overleg met de or
of pvt een verhuiskostenvergoeding.
17
20.
21. Mobiliteitsmanagement
B Stimuleren van werken op afstand
Mobiliteitsmaatregelen
Een manier om het woon-werkverkeer substantieel te Dit kan worden vastgelegd in regelingen en overeen-
verminderen, is thuiswerken en ewerken met behulp komsten met werknemers, met behulp van collectie-
van informatietechnologie. Hierdoor daalt niet ve instrumenten (arbeidsvoorwaardenregeling, cao,
alleen het autogebruik per werknemer, maar ook de afspraken met de or/pvt) of op individueel niveau.
reistijd in het algemeen. Ook dat is maatwerk.
Ewerken stelt hoge eisen aan de organisatie en de
uitvoering van het werk. Dit vraagt aandacht voor Los van de organisatorische en/of arbeidsvoorwaar-
aspecten als arbeidsvoorwaarden, bescherming van delijke aspecten, vraagt ewerken ook een cultuur-
gegevens en privacy, aanschaf en gebruik van appara- omslag, zowel bij het management als bij werk-
tuur, veiligheid en gezondheid, scholing en de orga- nemers. Ewerken heeft niet alleen gevolgen voor de
nisatie van het werk. Zowel voor de werkgever als de managementstijl van leidinggevenden, maar vergt
werknemer moet duidelijk zijn wat de voorwaarden van werknemers ook het vermogen om de grenzen
en afspraken over ewerken zijn. tussen werk en privé te managen.
Een manier om het woon-werkverkeer substantieel te
verminderen, is thuiswerken en ewerken met behulp
van informatietechnologie.
19
22. Mobiliteitsmanagement
KPN: eWerkconcept Flexibele werktijden
Medewerkers op een hoger functieniveau kunnen
KPN heeft gekozen voor de inrichting van flexwerk- desgewenst een functiecontract afsluiten, dat is
plekken op kantoor en de stapsgewijze introductie vastgelegd in de cao. kpn gaat er vanuit dat een
van eWerken. Alle kantoormedewerkers met een organisatie die flexibiliteit van de medewerkers
mobiele functie (consultants, account- en project- vraagt, door bijvoorbeeld ’s avonds een keer door
managers) werken formeel vanuit huis. te werken, medewerkers ook de gelegenheid moet
bieden tijdens werktijden privé-zaken uit te voeren.
In het contract worden afspraken gemaakt over de
Faciliteiten ewerken werkzaamheden die de medewerker binnen een
– Thuis: de medewerkers zijn uitgerust met een bepaalde periode en met een bepaalde kwaliteit
adsl-aansuiting, laptop, docking station, muis, verricht. Ook worden afspraken gemaakt over zijn
toetsenbord, voeding, printer met een service- bereikbaarheid. De medewerker bepaalt vervolgens
contract en veelal een blackberry of smartphone. zelf hoe hij de werkzaamheden invult.
– Onderweg: een mobiel internet kaart voor de Wie kiest voor het functiecontract kan zijn atv-
laptop van iedere medewerker, zodat zij via dagen inruilen voor een financiële vergoeding of
umts/hsdpa en hotspots overal toegang kunnen opsparen voor bijvoorbeeld een sabbatical leave,
krijgen tot het bedrijfsnetwerk. ouderschaps- of studieverlof. In de praktijk kiest
– Kantoor: 1 werkplek op 4 flexwerkers; iedere een overgrote meerderheid van de werknemers
medewerker heeft een locker. voor de financiële vergoeding.
Medewerkers doen in principe het standaard-
bureauwerk thuis. De werkplekken op kantoor zijn ewerken met IP-technologie
beschikbaar voor afspraken of kantoorwerk tussen Een nieuwe stap in het eWerkconcept is het werken
twee afspraken in. De werknemer beschikt thuis op basis van ip-technologie (internet protocol-
over een werkplek die aan de arbo-eisen voldoet. technologie). Hierdoor ontstaat er binnen kpn
De teleflexregeling biedt de mogelijkheid één keer één volledig geïntegreerd communicatienetwerk,
in de vijf jaar kantoormeubilair aan te schaffen dat New Multimedia office (nemo) genoemd, waarmee
voldoet aan de arbo-eisen. Alle mobiele werkers medewerkers kunnen (beeld)bellen, faxen, e-mailen,
beschikken over een lease- of bedrijfsauto. Een reis- chatten en bijvoorbeeld op afstand kunnen samen-
kostenvergoeding voor woon-werkverkeer is niet werken aan één document. Medewerkers zijn beter
van toepassing. bereikbaar doordat zij bijvoorbeeld doorschake-
lingen kunnen instellen en kunnen aangeven dat
zij online zijn. De pc fungeert als een soort privé-
telefooncentrale. Alle voicemail-, fax- en e-mail-
berichten komen binnen in één mailbox.
Bron: www.slimreizen.nl
20
23. Mobiliteitsmanagement
Ewerken gebeurt niet alleen vanuit huis. Bedrijven Videovergaderen
kunnen ook andere locaties gebruiken die qua Videoconferentie is real time communicatie in
bereikbaarheid minder problematisch zijn, waar beeld en geluid over grote afstanden tussen twee of
technische mogelijkheden in de sfeer van telefonie, meer participanten. Nog niet zo lang geleden was
internet, videoconferenties en flexwerkplekken aan- videovergaderen in een redelijke resolutie met
wezig zijn. werkbaar geluid behoorlijk prijzig. Met de komst
van dsl en andere breedbandverbindingen zijn
videoconferenties een stuk voordeliger geworden.
Videoconferenties hebben een groot aantal voorde-
len: tijdsbesparing, minder jetlags, lagere reis- en
verblijfskosten, om nog te zwijgen over de risico’s
van bijvoorbeeld een ongeluk, ontvoering, geweld
tegen officials of ziekten. Videoconferenties verho-
gen de efficiency van informatie-overdracht en het
samenwerken aan projecten, in vergelijking tot tele-
foon, e-mail of fax.
De toepassingen zijn legio: overleggen van marke-
ting & sales, crisisoverleg, r&d-besprekingen,
projectoverleg met thuiswerkers en tele-educatie.
Videovergaderen is bij uitstek geschikt voor fre-
quente korte bijeenkomsten over afstanden van
meer dan 30-60 minuten reistijd, en zeker om
even een inkoper in Taiwan virtueel face-to-face
te ontmoeten. Over het algemeen geldt: hoe langer
een vergadering duurt, des te acceptabeler de reis-
en verblijftijd. Bij twee uur reizen om een uurtje
te vergaderen, levert videoconferentie twee uur
besparing op. Bij een vergadering van drie uur is
het rendement al minder.
Een nieuwe stap in het ewerkconcept is het werken op
basis van IP-technologie (internet protocoltechnologie).
21
24. Mobiliteitsmanagement
Arbeidsvoorwaarden
Het stimuleren, faciliteren en organiseren van thuis- Fiscale kader
werken en ewerken heeft natuurlijk ook te maken De werkgever heeft mogelijkheden om onbelaste
met arbeidsvoorwaarden. Dit betreft onder meer vergoedingen te verstrekken voor het gebruik van
eventuele vergoedingen van computerapparatuur, de een thuis- of ewerkplek door de werknemer. Voor
inrichting van de thuiswerkplek, de internet- en tele- een zelfstandige werkruimte thuis geldt een vrij-
foonverbinding, de arbeidsomstandigheden en stelling van maximaal 20 procent van de huur of
afspraken over de minimale of maximale thuiswerk- huurwaarde, vast te stellen op basis van een staffel
frequentie. Afspraken over thuiswerken en ewerken van woz-waarden.
kunnen als raamwerk in de cao of arbeidsvoorwaar- De inrichting van een werkruimte komt onder voor-
denregeling worden vastgelegd, en in overleg met waarden in aanmerking voor een onbelaste vergoe-
medezeggenschapsorganen of met individuele werk- ding: één keer in de vijf jaar een bedrag van € 1.815
nemers verder worden uitgewerkt. (inclusief btw). De werknemer moet dan ten minste
één dag per week thuis werken en de inrichting
moet voldoen aan de arbo-eisen. Sinds 1 januari
Voorbeelden van CAO-afspraken over thuis- en/of ewerken 2007 komen ook internet- en telefoonaansluitingen
in aanmerking voor een onbelaste vergoeding,
Als de bedrijfsvoering aanleiding geeft tot telewer- mits de werknemer die faciliteiten voor meer dan
ken en dit op vrijwillige basis gebeurt, is tele/thuis- 10 procent zakelijk gebruikt.
werken in principe mogelijk. In overleg met het
medezeggenschapsorgaan wordt het aantal dagen
thuiswerk minimaal 1 keer per jaar besproken en
eventueel bijgesteld.
Thuiswerken is toegestaan als het minimaal één
dag per week plaatsvindt en voor maximaal 50 pro-
cent van de arbeidsduur, en als het aan de arbo- en
fiscale voorwaarden voldoet. Thuiswerken mag niet Werkgevers zouden hun werknemers een onbelaste
leiden tot kostenverhogingen, en gebeurt alleen op
basis van vrijwilligheid. anti-filebonus moeten kunnen geven als zij ewerken.
22
25. Mobiliteitsmanagement
Aanbevelingen verruiming van het fiscale kader ewerken
vno-ncw heeft enkele aanbevelingen gedaan om de
fiscale faciliteiten voor thuis- en/of ewerken te ver-
ruimen:
1 Verruiming fiscale mogelijkheden werkruimte 3 Anti-filebonus
De kosten van de werkruimte mogen alleen vergoed Om congestie verder terug te dringen, kan het e-
worden als de werkruimte een zelfstandig gedeelte werken ook op een andere manier fiscaal worden
van de woning is. Deze zelfstandigheidseis is per gestimuleerd. Werkgevers zouden hun werknemers
1 januari 2005 in de wet gekomen en heeft ertoe een onbelaste anti-filebonus moeten kunnen geven
geleid dat veel werkruimtes niet meer voldeden aan als zij ewerken. De extra kosten voor de werkgever
de criteria. Ook zzp’ers konden de kosten van hun worden in eerste instantie gecompenseerd door toe-
werkruimte aan huis niet langer in aftrek brengen. name van de arbeidsparticipatie en een verminde-
Door het schrappen van deze zelfstandigheidseis ring van de reistijd van het personeel. Om de extra
zou de regeling weer nieuw leven ingeblazen kun- kosten verder te verminderen, dient de anti-file-
nen worden. Dit zou tevens een groot probleem op- bonus te worden opgenomen in het cafetariastelsel.
lossen van veel zzp’ers die kantoor aan huis houden. Met andere woorden: een stukje brutoloon wordt
uitgeruild tegen de onbelaste anti-filebonus.
2 Verruiming vergoeding inrichting werkruimte
De huidige fiscale regeling staat eens per vijf jaar
een vergoeding toe voor de inrichting van de werk-
ruimte thuis van maximaal € 1.815. De regeling
geldt uitsluitend voor werknemers die minimaal één
hele dag per week ewerken. Door de eis van één hele
dag per week te vervangen door acht uur per week is
de regeling ook toepasbaar als bijvoorbeeld twee
keer een halve dag wordt ge-ewerkt, of een aantal
keer per week de spits wordt vermeden.
Naast deze flexibilisering van de regeling, dient
de vergoeding te worden verhoogd tot een bedrag
van € 3.000. Het huidige bedrag is sinds de invoering
in 1997 niet geïndexeerd en niet meer toereikend.
23
26.
27. Mobiliteitsmanagement
C Stimuleren van flexibele werktijden
Voor de woon-werkmobiliteit zijn ook de dagelijkse Bavaria: Flexibeler werktijden
werktijden van belang. Hoe ruimer het ‘dagvenster’, De medewerkers van Bavaria krijgen meer invloed
hoe meer variatie in aanvangs- en eindwerktijden op hun werktijden. De chauffeurs werkten vijf
van individuele werknemers. Dat maakt meer sprei- dagen per week, maar waren vanwege alle files
ding van woon-werkverkeer mogelijk. vaak niet om vijf uur ’s middags terug. Er werden
dus veel dure overuren gedraaid, en daar wilde
De werktijden van de 25 grootste bedrijfstak- en Bavaria van af. De chauffeurs werken nu vier lange
onderneming-cao’s variëren tussen 06:00-08:00 uur dagen per week, in plaats van vijf normale dagen
’s ochtends en 18:00-21:30 uur ’s avonds. De omvang met overuren. En ze mogen die ene vrije dag zo
van het dagvenster varieert daarmee tussen de 10 en veel mogelijk zelf inplannen. Dat was eerst even
15,5 uren. De cao’s bieden op zichzelf dus al aardig wennen, maar inmiddels zijn de meeste werk-
wat ruimte voor gespreid woon-werkverkeer. nemers enthousiast.
Bron: Het Financieele Dagblad 9 oktober 2007
Ook de inrichting van roosters en de manier van
roosteren bieden gelegenheid tot verdere flexibili-
sering van werktijden. Afhankelijk van de aard van
het werk kunnen de werktijd- en roosterwensen van
werknemers en de wensen van de werkgever rond
beschikbaarheid van productiecapaciteit op elkaar
worden afgestemd. Dit draagt bij aan het mobiliteits-
management van de onderneming. De werktijden en
de personeelsinzet zijn op die manier ook beter af te
stemmen op het dagelijkse, wekelijkse, maandelijkse
of seizoensgebonden werkaanbod.
Hoe ruimer het ‘dagvenster’, hoe meer variatie
in aanvangs- en eindwerktijden van individuele
werknemers.
25
28. Mobiliteitsmanagement
Ten slotte
Mobiliteitsmanagement hoeft zich niet op één maat- – het gebruik van de fiets en het ov te stimuleren;
regel te richten. Het past in de eerder beschreven – autogebruik slimmer te combineren met mogelijk-
aanpak om een mix van maatregelen in te zetten. heden van openbaar vervoer;
– dichter bij het werk wonen te stimuleren;
Een bedrijf dat werk wil maken van mobiliteits- – thuis- en/of ewerken te stimuleren en daarbij dui-
management doet er goed aan zijn arbeidsvoorwaar- delijke (arbeidsvoorwaardelijke) randvoorwaarden
den tegen het licht te houden van gericht mobili- vast te leggen (collectief en/of individueel);
teitsbeleid. De cao of arbeidsvoorwaardenregeling – werktijdenregelingen en arbeidstijdmanagement
kan worden benut om: af te stemmen op spitstijden.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Het projectteam FileProof kwam met een breed
In 2006 sloot de gemeente Den Haag in verband maatregelenpakket:
met wegwerkzaamheden een aantal belangrijke toe- – een volledige vergoeding van trein- of strippen-
voerwegen af. 2750 medewerkers van het ministerie kaartkosten vanaf een trein-/ov-locatie (auto
van Verkeer en Waterstaat zouden daar direct hin- parkeren en met het ov verder);
der van ondervinden. De gemeente gaf het dringen- – een ov-fiets vanaf station Den Haag Centraal
de advies de auto tijdens de werkzaamheden te of Hollands Spoor (kosten voor de werkgever);
laten staan en gebruik te maken van alternatief ver- – tijdelijke werk-/vergaderruimtes Den Haag cs
voer. en andere locaties, zoals flexplekken bij station
Zoetermeer;
Het projectteam FileProof Voorbeeldfunctie VenW greep – ruimere kantooropeningstijden en de mogelijk-
de wegwerkzaamheden aan om een aantal experi- heid het werkritme te verschuiven naar 11.00-
menten uit te voeren rond flexibel reizen en wer- 19.30 uur of 7.00-15.30 uur;
ken. De pilot kreeg een brede opzet en richtte zich – een ontbijtbuffet op kantoor (vanaf 7.00 uur,
op zowel automobilisten als niet-automobilisten. niet gratis);
Ze haakte ook aan bij een trend binnen het ministe- – gebruik van WebAccess om eerst thuis te werken
rie, waarbij in toenemende mate (inter)departemen- en na de spits naar Den Haag te reizen;.
taal wordt samengewerkt en medewerkers steeds – thuis of elders werken faciliteren door doorscha-
vaker op verschillende locaties in projecten samen- keling van de vaste telefoon naar mobiel.
werken. Bron: www.slimreizen.nl
26
29.
30.
31. Mobiliteitsmanagement
4 Routeplan naar mobiliteits-
management
Mobiliteitsmanagement biedt handvatten om de filedruk te verminderen. Dit gebeurt door de efficiency in
het verplaatsingsgedrag van werknemers te bevorderen en de kosten en baten van mobiliteit beter in balans
te brengen. Mobiliteitsmanagement wil werknemers stimuleren tot bewuste keuzes of en wanneer de reis
wordt gemaakt en met welk vervoermiddel.
Een bedrijf dat werk wil maken van mobiliteits-
management doet er goed aan zijn arbeidsvoorwaarden
tegen het licht te houden van een gericht mobiliteits-
beleid. De arbeidsvoorwaarden dienen het mobiliteits-
management te ondersteunen.
29
32. Aanpak
Stappenplan Mogelijke maatregelen
Mobiliteitsmanagement is maatwerk. Om de juiste Bedrijven kunnen zelf (een mix van) verschillende
mix van maatregelen te vinden, kan het volgende maatregelen toepassen om de bereikbaarheid te
stappenplan behulpzaam zijn: verbeteren.
1 Formuleer zo helder mogelijk het mobiliteits-
vraagstuk van uw bedrijf.
2 Maak een analyse van:
a de bereikbaarheid van uw bedrijfslocatie
b het verplaatsingsgedrag van werknemers,
klanten en omgeving
c de mobiliteitsknelpunten 1 Zoveel mogelijk vermijden van autogebruik,
d de toereikendheid van de bestaande door:
mobiliteitsregelingen en -maatregelen
e mogelijke nieuwe of aangepaste mobiliteits- Mobiliteitsmaatregelen:
maatregelen a aantrekkelijker maken van het gebruik van
f een kosten/baten-analyse. openbaar vervoer
b aantrekkelijker maken van het gebruik van fiets
3 Ontwikkel aan de hand van deze analyse een c organiseren en stimuleren van carpooling
mobiliteitsplan met doelstellingen, randvoor- d opzetten van een project spits mijden
waarden, voorgenomen maatregelen en een e keuzevrijheid en flexibiliteit voor werknemers te
communicatieplan. stimuleren
4 Draai desgewenst eerst een pilot om te bezien f het verkleinen van de woon-werkafstand.
of de voorgenomen maatregelen haalbaar zijn
of bijstelling behoeven. Arbeidsvoorwaarden:
5 Houd continu in de gaten of de arbeidsvoor- – gebruik ov en/of fiets meer vergoeden dan auto-
waardelijke regelingen aanpassing behoeven gebruik (fiscaal gefaciliteerd)
om een ander mobiliteitsgedrag te ondersteu- – vergoedingen van verhuiskosten.
nen of te stimuleren.
30
33. Mobiliteitsmanagement
2 Stimuleren van werken op afstand, door: 3 Stimuleren van flexibeler werkpatronen, door:
Mobiliteitsmaatregelen: Mobiliteitsmaatregelen/arbeidsvoorwaarden:
a stimuleren en organiseren van thuiswerken a verruimen van dagvensters: vervroegen aan-
b stimuleren en organiseren van ewerken (onder- vangswerktijden en/of latere eindwerktijden
weg werken, videovergaderend, flexwerkplekken) mogelijk maken
b flexibeler afstemming roosters op werktijd-
Arbeidsvoorwaarden: wensen van werknemers en wensen van werk-
– afspraken rechten en plichten gevers rond beschikbaarheid productiecapaci-
– fiscaal gefaciliteerde vergoedingen voor gebruik teit, in relatie tot het werkaanbod.
en/of inrichting thuiswerkplek
Een bedrijf dat werk wil maken van mobiliteits-
management doet er goed aan zijn arbeidsvoor-
waarden tegen het licht te houden van een gericht
mobiliteitsbeleid. De arbeidsvoorwaarden dienen
het mobiliteitsmanagement te ondersteunen.
31
34. Mobiliteitsmanagement
Interessante links en informatie
www.awvn.nl www.verkeerenwaterstaat.nl
Voor documenten als: Zie Mobiliteit en bereikbaarheid en Openbaar vervoer
– overzicht fiscale maatregelen ter bevordering
mobiliteitsmanagement www.transumo.nl
– voorbeeld ewerk-contract Transumo (transition sustainable mobility) is
– voorbeeld ewerk-overeenkomst een platform van bedrijven, overheden en kennis-
instellingen die gezamenlijk kennis ontwikkelen
www.vno-ncw.nl op het gebied van duurzame mobiliteit
Zie dossiers Infrastructuur, Prijsbeleid en Verkeer en
Vervoer www.slimreizen.nl
Onder andere voor meer inspirerende voorbeelden
www.ewerkforum.nl
Zie met name de brochure Telewerken: iets voor u?
en de uitgebreide pagina met (internationale) links
32
35.
36. Meer informatie:
AWVN-werkgeverslijn
(070) 850 86 05
werkgeverslijn@awvn.nl
www.awvn.nl
EWERKFORUM VNO-NCW AWVN
‘Malietoren’ ‘Malietoren’ ‘Malietoren’
Bezuidenhoutseweg 12 Bezuidenhoutseweg 12 Bezuidenhoutseweg 12
Postbus 93002 Postbus 93002 Postbus 93050
2509 AA Den Haag 2509 AA Den Haag 2509 AB Den Haag
Telefoon (070) 349 02 06 Telefoon (070) 349 03 49 awvn-werkgeverslijn
Fax (070) 349 03 00 Fax (070) 349 03 00 (070) 850 86 05
Internet www.ewerkforum.nl E-mail informatie@vno-ncw.nl E-mail werkgeverslijn@awvn.nl
Internet www.vno-ncw.nl Telefoon (070) 850 86 00
Fax (070) 850 86 01
Internet www.awvn.nl
