1. 2012-03-04
Prawo cywilne
Pojęcie własności
Stratyfikacja własności
Treść prawa własności
Własność
• Kategoria ekonomiczna
– Władanie częścią przyrody
– Osiąganie korzyści ekonomicznej z
przedmiotu władania
• Kategoria prawna
– Pełne władztwo nad rzeczą
– Fakt + prawo
– Instytucja interdyscyplinarna
Mienie i majątek
• Mienie
– Własność
– Inne prawa majątkowe
• Majątek
– Aktywa
– Pasywa
– Pojęcie szersze od mienia
1

2. 2012-03-04
Modele prawa własności
• Indywiduwlistyczny
• Solidaryzm: własność jako funkcja
społeczna, „własność zobowiązuje”
• Socjalizacja prawa własności
• Własność socjalistyczna
– Społeczna
– Indywidualna
– osobista
Własność w gospodarce
socjalistycznej
• Prymat własności społecznej
(socjalistycznej)
• Państwowy monopol środków produkcji,
w tym ziemi
• Nacjonalizacja własności
• Kolektywizacja
• Słabsza ochrona własności prywatnej
Przemiany prawa własności
po 1989 r.
• Zniesienie prymatu własności
społecznej
• Ograniczenie przywilejów państwa jako
właściciela
• Prywatyzacja
• Reprywatyzacja
• Problem nieusuwalnych skutków
przemian prawa własności
2

3. 2012-03-04
Własność prywatna
• Jej podmiotami są
– Osoby fizyczne i prawne
– Niepaństwowe i nie-samorządowe
• Ze względu na cel:
– Własność indywidualna
– Własność społeczna (organizacji
społecznych)
– Własność kościelna
Własność publiczna
• Własność państwowa
– Skarbu Państwa
– Agencji Skarbu Państwa
– Innych państwowych osób prawnych
• Własność samorządowa
– Jednostki samorządu terytorialnego
– Samorządowe osoby prawne
Cechy
• Skupienie w jednym podmiocie
Imperium i dominium
• Potrzebna do wykonywania zadań
• Szczególne zasady zarządu
– Ustawowe ograniczenia sposobu
wykonywania prawa własności
– Zarząd wykonywany przez osoby prawne
• Osobiście
• Przez wykonywanie praw udziałowych
3

4. 2012-03-04
Zarząd własnością państwową
• Skarb Państwa jako państwo w
stosunkach cywilnoprawnych
• Agencja Nieruchomości Rolnych
– „Rolny Skarb Państwa”
– Powiernik ustawowy
• Państwowe osoby prawne
– Fundacje (szkoły wyższe, przeds. Państw)
– Korporacje
Własność samorządowa
• Przysługuje
– jednostkom samorządu terytorialnego
• Gminie
• Powiatowi
• Województwu
– Samorządowym osobom prawnym
• Związki gmin i powiatów
• Stowarzyszenia samorządowe
• Spółki samorządowe
Cechy własności
samorządowej
• Gwarancja samodzielności jednostek
samorządu terytorialnego
• Własność powiązana z różnymi
podmiotami (inaczej niż własność
państwowa)
• Społeczno – gospodarcze
przeznaczenie
– Realizacja zadań publicznych
– Wyjątkowo innych zadań
4

5. 2012-03-04
Źródła własności państwowej
• Nacjonalizacja
– Bezpośrednia
– Pośrednia
• Wywłaszczenie
• Dochody fiskalne
• Źródła związane ze zwykłym obrotem
• Dziedziczenie
Żródła własności
samorządowej
• Pierwotne wyposażenie nowopowstałej
jednostki
– Komunalizacja
– Uwłaszczenie
• Dochody fiskalne
• Wywłaszczenie
• Obrót cywilnoprawny
• Dziedziczenie
Treść prawa własności
• Strona pozytywna
– Uprawnienie do korzystania z rzeczy
– Uprawnienie do rozporządzania rzeczą
• Strona negatywna
– Swoboda korzystania z własności z
wyłączeniem innych osób
– Uprawnienia zakazowe
5

6. 2012-03-04
Strona pozytywna
• Uprawnienia do korzystania z rzeczy
– Ius possidendi
– Ius utendi – fruendi
– Ius abutendi
• Uprawnienie do dysponowania
– Wyzbycie się rzeczy
– Obciążenie rzeczy
Strona negatywna
• Uprawnienia zakazowe
• Ograniczenia uprawnień właściciela
• Pozytywne obowiązki właściciela
(wątpliwe)
6