Elektroteknikë

KOLEGJI “AGA XHITE “ FERIZAJ LËNDA – ELEKTROTEKNIKË

Ramiz Kastrati

Elektroteknikë
Pjesa II-të

Tetor 2008 1 Ramiz Kastrati

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)


PJESA II

1. TRANSFORMATORËT

1.1. NJOHURI TE PËRGJITHËSHME DHE PARIMI I PUNËS
Me trasformator kuptohet një makinë elektrike statike (d.m.th. pa
organe të lëvizëshme) që lejon transmetimin e fuqisë elektrike
(aktive e reaktive) ndërmjet dy sistemeve elektrike (në rrymë
alternative) që nuk janë të lidhura direkt e që mund të punojnë dhe
në tensione të ndryshme. Trasformatorët që kryejnë këtë funksion
quhen transformatorë fuqie dhe mund të jenë monofazë o trefazë.
Kemi pastaj trasformatorët specialë siç janë autotrasformatorët (në
të cilët mungon izolimi elektrik ndërmjet dy sistemeve të lidhura) dhe
trasformatorët më rrymë kostante. Së fundi kemi trasformatorët e
matjes, të tensionit e të rrymës, që shërbejnë për të përshtatur
vlerat e tensionit e të rrymës alternative aparaturave matëse. Të
gjithë transformatorët e përmendur më lart funksionojnë me
frekuencë industriale që, në vendin tonë e në Europë është 50 Hz,
dhe ne do të ndalemi në këto lloj transformatorësh, por duhet
theksuar se veçanërisht në elektronikë ka dhe tipe të tjerë
transformatorësh që funksionojnë me frekuenca të tjera e që ne nuk
do t’i analizojmë.

1.2. TRANSFORMATORËT MONOFAZË
Për sa i përket parimit të punës, mund të thuhet shkurtimisht që
transformatorët (monofazë) përbëhen nga dy pështjella me materjal
përcellës (bakër ose alumin), që quhen pështjella primare dhe
pështjella sekondare të izoluara ndërmjet tyre, reciprokisht të lidhura
nëpërmjet një qarku magnetik (i quajtur bërthamë e i realizuar, me
anë fletësh ferromagnetike). Bërthama ka për qëllim të qarkullojë
fluksin magnetik brënda dy pështjellave, në mënyrë që këto të jënë
reciprokisht ë lidhura. Fluksi magnetik që qarkullon në primar dhe
konsiderohet i barabartë me atë që qarkullon në sekondar
Transmetimi i fuqisë bëhet duke lidhur pështjellën primare në
sistemin nga merret energjia dhe pështjellën sekondare nga ana e
konsumatorit.
Nga pikpamja konstruktive trasformatori monofazë mund të
realizohet në dy mënyra (Fig.1.1):
a) me bërthamë me kollona
b) me bërthamë të koracuar

1.3. TRASFORMATORI MONOFAZË IDEAL
Quhet trasformator ideal një tansformator që ka këto cilësi:




a) Rezistencë ohmike zero të pështjellave;
b) permeabilitet magnetik të µ0=o të ambjentit përqark
bërthamës, çka sjell që i gjithë fluksi të kufizohet në
bërthamë dhe në pështjella.
c) Permeabilitet konstant të bërthamës ferromagnetike, d.m.th.
bërthama konsiderohet materjal linear ferromagnetik.
d) Humbje zero në materjalin ferromagnetik.

Fig. 1.1 Dy realizime të transformatorit një fazor

.




a) me bërthamë me b) me bërthamë të koracuar
kollona

Fig. 1.2 Pamja e jashtme e një transformatori njëfazor

Skema elektrike e zëvëndësimit të transformatorit ideal jepet në Fig.
1.3

Fig. 1.3 Skema principiale elektrike e transformatorit ideal njëfazor

Transformatori është një makinë reversibël d.m.th. që mund të
ushqehet si nga primari ashtu dhe nga sekondari, d.m.th. ushqehet
me V1, duke fituar në dalje një tension V2; ose nga sekondari me
tension V2, duke fituar në dalje tensionin V1 . Tension i ushqimit duhet
të jetë gjithnjë alternativ, me vlera të tensionit e të frekuencës të
vendosura nga konstruktori. Trasformatori nuk mund të funksionojë
me tension të vazhduar, sepse fluksi në pështjella do t’shte konstant
dhe për pasojë nuk do të kishte f.e.m. të induktuara as në primar as
në sekondar.

Në se shënojmë me N1 numurin e spirave të primarit e me N2
numurin e spirave të sekondarit, raporti:

quhet raporti i spirave, kurse raporti:

quhet koefiçienti i transformimit të transformatorit.




Për rrjedhojë:

koefiçienti i transformimit të transformatorit është i barabartë me
raportin e spirave. Në praktikë në se

N1=N2

kemi

V1=V2.

Në se N1>N2 tensioni i primarit do të jetë më i madh se ai i
sekondarit d.m.th. V1>V2 transformatori quhet “ulës”, pra tensioni
daljes është më i ulët se ai i hyrjes. Në se përkundrazi N2 > N1
tensioni në sekondar do të jetë më i madh se ai primar, pra V2>V1,
transformatori quhet i tipit “ngritës”.

1.4. TRANSFORMATORËT TREFAZORË

1.4.1. Aspekte konstruktive të trasformatorëve trefazorë
Edhe trasformatorët trefazorë ndahen në dy tipe: bërthamë me
kollona, bërthamë të koracuar (ose mantel). Ndërsa për
trasformatorët monofazë ndryshimi ndërmjet dy tipeve të
bërthamave ishte i natyrës teknologjike, për trasformatorët trefasorë
tipi i bërthamës implikon ndryshime efektive në funksionimin e
trasformatorit.




a) Bërthama me kollona b) bërthamë e
koracuar

Fig. 1.5 Dy tipet e bërthamave të transformatorëve

a) Transformator b) Transformator me c) Transformator
me vaj rezinë i thatë

Fig. 1.6 Pamja e jashtëme e transformatorëve

Ndryshimi i parë ndërmjet dy tipeve të bërthamave është fakti se
meqëse në bazë të ligjit të Kirchoff-it për nyjen A (Fig. 1.5):




d.m.th. të tre flukset nuk janë të lira të ndryshojnë arbitrarisht por
duhet të kënaqin marëdhënjen e mesipërme, prandaj quhen
bërthama me flukse të kufizuara. Një ndryshim tjetër është që në
trasformatorin me bërthamë me kollona rezistenca magnetike e
kollonës qëndrore është më e vogël se sa e kollonave anësore, kurse
për trasformatorët më bërthamë të koracuar ajo është e njëjtë. Kjo
shpjegohet me faktin që fluksi i prodhuar në kollonën qëndrore
mbyllet nëpërmjet dy qarqeve magnetike (zgjedhat) në paralel
ndërmjet tyre karshi asaj kollone. Flukset e kollonave anësore kalojnë
nëpër qarqe magnetike që janë në seri: pra kemi rezistenca të
ndryshme magnetike për faza të ndryshme, çka sjell dhe ndryshime
në rrymat e punimit pa ngarkesë në pështjellat e vendosura në
kollona të ndryshme. Meqenëse flukset duhet të jenë të njëjtë dhe
rezistenca magnetike kolonës qëndrore është më e vogël se dy
kollonave të tjera, rryma e fazës qëndrore do të jetë më e vogël se e
dy fazëve të tjera. Meqenëse rezistenca magnetike në rastin e
bërthamës me kollona varet nga rezistenca e zgjedhave, atëhere për
të evituar këtë josimetri seksioni i zgjedhave bëhet më i madh se i
kollonave.

Nga pikapamja e izolacionit të ambjentit rrethues të pështjellave,
trasformatorët ndahen në tre grupe:
a) Transformatorë ajrorë (i thatë) vaj (Fig.1.6b)
b) Transformatorë me rezinë (i thatë)
c) Transformatorë me vaj (Fig.1.6a)

1.5. AUTOTRANSFORMATORI

a) Transformatori njëfazor b)
Ekuivalenit i tij si auto transformator

Fig. 1.13 Skema pricipiale e kalimit nga transformatori në autotransformator

Le të kemi një trasformator monofazë zbritës (Fig.1.13a) që ka një
pështjellë primare me N1 spira dhe një sekondare me N2 spira (N2 <
N1). Ne mund të bashkojmë një pikë të pështjellës primare me një




pikë të pështjellës sekondare, p.sh. pikën B me pikën b pa ndryshuar
regjimin e funksionimit. Meqenëse numuri i spirave primare është më
i madh se ai i spirave sekondare, mund të gjendet një pikë  me të
njëjtin potencial si pika a e sekondarit. Në këtë rast është e mundur
të lidhet elektrikisht pika  me pikën a pa shkaktuar ndryshim të
regjimit të punës se transformatorit. Pështjella me N2 spira rezulton e
tepërt dhe kështu që mund të realizohet një transformator me vetëm
një pështjellë: makina e realizuar njihet me emrin autotransformator
monofazë.

Fig. 1.14 Pamja e jashtëme e një autotransformatori njëfazor

Në punën pa ngarkesë sjellja e autotransformatorit është krejt e
ngjashme me atë të trasformatorit.

Në punën me ngarkesë, në se mbesin konstante tensioni dhe
frekuenca e ushqimit, duhet të mbesë konstant dhe fluksi i dobishëm,
dhe si për rastin e transformatorit do të kërkohet një rrymë I1 në
primar për ngarkesë I2 në sekondar. Duke e konsideruar rastin e
transformatorit (autotransformatorit) ideal (pa humbje)mund të
shkruajmë:

Rryma në primar do të jetë me shenjë të kundërt me rrymën e
ngarkesës dhe me modul më të vogël. Duke aplikuar ligjin e
Kirchhoff-it për nyjen  fitohet:




Kjo marredhënje tregon që në pjesën me N2 spira të përbashkët me
sekondarin dhe primarin qarkullon një rrymë qe mund të jetë mjaft e
vogël se ryma që jep autotransformatori.

Për të shikuar avantazhet e autotransformatorit në krahasim me
transformatorin duhet të shikojmë fuqitë e dimensionimit të njerit
dhe të tjetrit. Me fuqi dimensionimi të një pështjellë kuptohet
produkti i tensionit me rrymën në të.

Në një transformator meqenëse, , fuqia e dimensionimit
e të dy pështjellave është e barabartë dhe përputhet me fuqine e
dukëshme nominale të trasformatorit.

Nga sa thamë më sipër autotrasformatori ka kosto më të ulët
prodhimi sepse fuqia e dimensionimit lejon të zvogëlohet seksioni i
bërthamës dhe i përcjellësave të pështjellave.
Rendimenti i autotransformatorit do të jetë më i madh, sepse
humbjet në bakër do të jenë për densitet rryme të njejtë në
pështjella:

Humbjet në hekur me gjithëse përdoret më pak hekur se në
transformator, ngelin pothuajse të pandryshueshme per fuqi të
njëjta natyrisht).

Si përfundim përparësitë e autotransformatorit mund të përmblidhen:

a. Autotransformatori ka vetëm një pështjellë, në vend të dy
pështjellave që ka transformatori;
b. Në një pjesë të pështjellave të autotransformatorit kalon një
rrymë më e vogël se e sekondarit të transformatorit.

Por mund të rrjeshtojmë dhe disa mangësi:

- Ndërsa në transformator të dy pështjellat janë elektrikisht të
ndara, në autotransformator janë të lidhura ndërmjet tyre. Për
këtë arësye, ndërsa një transformator lejon gjithnjë tokëzimin e
sekondarit, autotransformatori e lejon vetëm kur është i ushqyer
nga një burim me neutër të izoluar ose nga një burim i tokëzuar
dhe kur jemi të sigurtë për tokëzimin e bornës së AT me neutrin.
- Ndërsa në transformator si rezultat i këputjes së një spire të
pështjellës sekondare ngarkesa mbetet pa tension, në rastin e
autotransformatorit ngarkesa i nenshtrohet një tensioni të
barabartë me atë të primarit, me pasojë kuptueshme.




2. MOTORËT ASINKRONË

2.1. Fusha rrotulluese
Motorët asinkronë bëjnë pjesë në makinat rrotulluese. Ato
transformojnë energjinë elektrike në energji mekanike duke
shfrytëzuar Ligjin e Induksionit Elektromagnetik, parimin e Fushës
Magnetike Rrotulluese si dhe parimin e Motorit elektrik.
Quhet fushë rrotulluese një fushë magnetike me intensitet kostant,
drejtimi i së cilës rrotullohet në mënyrë të njëtrajtëshme. Kjo gjë
mund të fitohet duke rrotulluar një magnet permanent ose një bobinë
të ushqyer me rrymë të vazhduar, por dhe si kombinim fushash
alternative sinusoidale.

2.1.1. Komponentet rrotulluese të një fushe alternative
sinusoidale

Fig. 2.1 Fusha magnetike pulsante

Në solenoidin e fig.2.1 kalon një rrymë alternative sinusoidale i(t) =
IM·sin(·t) e cila do të krijojë gjatë boshtit x një fushë magnetike
sinusoidale h(t) = HM·sin(·t). Me pika janë shënuar drejtimet e
rrymës që dalin(majat e shigjetës) dhe me x (fundet e shigjetës) ato
që hyjnë. Mund të vërtetohet që në çdo çast, fusha magnetike
sinusoidale h(t) është e barabartë me shumën vektoriale të dy




fushave me intensitet HM/2 e që rotullohen simetrikisht në
sense të kundërta me shpejtësi këndore  [rad/s] të barabartë me
atë të fushës sinusoidale.

Fusha e Solenoidit me rrymën e dhënë në Fig.2.1 quhet pulsuese
sepse intensiteti i fushës h(t) shkon nga zero deri në Hm duke
mbajtur drejtimin e aksit x të bobinës.

Arrihet në përfundimin se, duke mbivendosur dy ose më shumë fusha
alternative me të njëjtën amplitudë e frekuencë, që veprojnë në
drejtime të përshtatëshme e të sfazuara në kohë në mënyrë të
përshtatëshme, mund të krjohen komponente fushe rrotulluese që në
njërin sens anullohen kurse në sensin tjetër mblidhen, duke dhënë
kështu një fushë ekuivalente rrotulluese me intensitet konstant.

2.1.2. Fusha rrotulluese bifazore

Fig. 2.2 Dy bobina të zhvendosura në hapësirë me 90

Le të marrim dy bobina(Fig.2.2) të njëjta akset e të cilave x1 dhe x2
janë të zhvendosura me 90 nga njëra tjetra dhe ushqehen me të
njëjtën rrymë (senset e rrymave në bobinë tregohen me pikë dhe me
kryq si më parë) sinusoidale:

Bobina 1 do të krijojë fushën e sajë pulsante e cila siç e pamë më
sipër mund të mendohet e përbërë nga dy fusha rrotulluese me sens
të kundërt me vektorët D1 dhe S1 me amplituda Hm/2 seicili; po
kështu Bobina 2 do të krijojë fushën e sajë pulsante e cila siç e pamë




më sipër mund të mendohet e përbërë nga dy fusha rrotulluese me
sens të kundërt me vektorët D2 dhe S2 e me amplitudë Hm/2 secili.

Fig. 2.3 Fusha rrotulluese bifazore

Mund të konstatohet lehtë (Fig. 2.3) që fushat S1 dhe S2 eliminojnë
njera tjetrën kurse D1 dhe D2 mblidhen duke dhënë një fushë
rrotulluese ekuivalente me amplitudë Hm:

2.2. PARIMI I PUNËS SË MOTORIT ASINKRON
Në Fig.2.8 jepen pjesët kryesore përbërëse të një Motori
asinkron.Figura i referohet prerjes tërthore normal me aksin e
motorit.

Pjesët kryesore të Motorit asinkron siç shihet janë:

 statori i përbërë prej fletësh llamarine ferromagnetike të
presuara ku janë hapur kanalet për futjen e përcjellësave të
pështjellave (në figurë nuk janë treguar përcjellësat e statorit).




Fig. 2.8 Pjesët kryesore të Motorit

 Rotori – edhe ky i përbërë prej fletësh llamarine ferromagnetike
të presuara, në të cilin janë hapur kanalet për futjen e
përcjellesave të pështjellave të rotorit të cilat mund të jenë dy
tipesh:

a) Pështjella normale që përfundojnë në tre unaza prej bakri
(rotor me faza)
b) Zbarra përcjellëse (bakri ose alumini të lidhuar në të
shkurtër (rotor kafaz ketri)




a) Prerja tërthore me pështjellat b) Parimi i punës

Fig. 2.9 Parimi i punës së Motorit asinkron

Për të kuptuar parimin e punës së Motorit asinkron do t’i referohemi
Fig.1.9b tregohet parimi i.

Pështjellat trefazore të statorit të zhvendosura në hapësirë me 120
nga njëra tjetra e të ushqyera nga një sistem simetrik rrymash
trefazore të zhvendosura në fazë me 120 elektrike nga njëra tjetra,
siç e pamë më lart prodhojnë një fushë magnetike rrotulluese më
induksion B [Wb /m2] dhe me shpejtësi rrotullimi n1 [rrot / min] që
varet nga frekuenca e ushqimit f1 [Hz] dhe nga numuri p i çift poleve
sipas formulës së mëposhteme:

Imagjinojmë për një moment që rrotori të jetë i ndalur, pra n2 = 0 .
Fusha magnetike me induksion B do të presë përcjellësat e rotorit që
përbëjnë anët aktive të një spire të mbyllur në qark të shkurtër. Në
spirë pë shkak të ligjit të induksionit elektromagnetik, do të lindë një
rrymë I2, sensi i të cilës tregohet në figurë. Kjo rrymë duke
bashkëvepruar me fushën magnetike do të bëjë të lindin një çift
forcash elektromagnetike F të cilat krijojnë një moment rrotulles CM .
Për shkak të këtij momenti rrotullues rotori do të lëvizë në të njëjtin
kah me atë të fushës rrotulluese. Me rritjen e shpejtësisë së rotorit
nën veprimin e momentit rrotullues, filllon të zvogëlohet shpejtësia




me të cilën fusha rrotulluese pret pëecjellësat aktivë (ato që janë
normal me fushën magnetike) të rotorit e së bashku me të
zvogëlohen rrymat në rotor dhe momenti rrotullues. Në mënyrë
ideale, në se nuk përfillen forcat e fërkimit, momenti rrotullues bëhte
zero kur shpejtësia n2 e rotorit barazohet me shpejtësinë n1 të fushës
rrotulluese. Në të vërtetë, megjithëse motori punon pa ngarkesë
(d.m.th pa moment frenues në boshtin e tij), humbjet mekanike për
shkak të fërkimeve në kushineta e në ventilim të rotorit në ajër,
bëjnë që gjithmonë n2 < n1 e kështu mbetet një moment i vogël
rrotullues i aftë për të mposhtur momentin e rezistencës.

Në se motorit të ushqyer (pra egziston fusha magnetike rrotulluese)
e që po punon pa ngarkesë, i aplikohet një moment frenues rotori
fillon të ngadalësohet e kështu rritet shpejtësia me të cilën fusha
rrotullues pret pështjellat e rotorit. Kjo sjell ritjen e rrymës e rrymës
në rotor e me të dhe të momentit rrotullues derisa momenti
rrotullues të barazohet me momentin frenues duke rivendosur kushte
të reja ekuilibri dinamik me një shpejtësi me të vogël se ajo e
mëparëshmja. Në se momenti frenues do të jetë shumë i madh,
rotori do të frenohet deri sa të ndalet plotësisht dhe motori do të
gjëndet në kushtet e lidhjes në të shkurtër (ose me rotor të
bllokuar). Në këto kushte motori mund të qëndrojë vetëm për një
kohë të shkurtër për shkak të rrymave të mëdha në pështjella.




PJESA III

1.1 Ç`janë normat I.E.C
Nga vetë gërmat përbërëse të saj I.E.C do të thotë International Electrotechnic
Comunity.
Ky është një institut i cili merret me standartizimet dhe normat e sigurimit teknik të
një impianti dhe personi. Këto norma janë të detyrueshme në zbatimin e një impianti
elektrik. Në fund të realizimit të impiantit nevojitet kolaudimi i tij i cili bëhet nga
persona të deleguar duke kontrolluar standartizimin e impiantit. Këto norma çdo vitë
pësojnë ndryshime në përmirësim në mënyrë që të rritet në maksimum siguria dhe
mbrojtia e impiantit elektrik.

Një instalues duhet që të njohë mirë normat I.E.C dhe t`i zbatojë ato në reptësin më
të madhe. Vetëm në këtë mënyrë do të sigurohet impianti, pajisjet dhe personi që
përdor ato.

1.2 Përgjithsime mbi impiantet elektrike
Të gjitha impiantet elektrike të përmëndura në këtë libër, për të siguruar një mbrojtje
ndaj personave dhe të mirave materiale, duhet t`i nënshtrohen disa rregullave të
rëndësishme; Këto rregulla ndahen në dy sektor: legjislativ dhe normativat
IMPIANTI ELEKTRIK është një bashkësi pajisjesh, materialesh, struktura, në
mënyrë që të mundësoj funksionimin e pajisjeve mekanike, aparatura, pajisje
elektroshtëpiake, sistemet elektrike, etj. Impianti elektrik është ndërmjetësi midis
ardhjes së energjisë elektrike dhe përdoruesit (makina ose pajisje të ndryshme)

IMPIANTI ELEKTRIK duhet të përmbajë të gjitha sistemet e mbrojties së
mundëshme dhe parandalimin e defekteve të mundëshme që mund të shkaktohen.
Defektet që mund të shkaktohen duhet të reduktohen në kufijtë më minimal të
mundur duke e ngushtuar në maksimum mbrojtien e saj në një pjesë të caktuar të
impiantit. Kjo gjë realizohet duke përdorur sisteme mbrojtëse të një shkallë më të
lartë.




IMPANTI ELEKTRIK duhet të jetë i dimensionuar në pjesë sa më të vogla të
veçanta, duke i kordinuar në mënyrën më racionale ndërhyrjet e pajisjeve
mbrojtëse.
IMPIANTI ELEKTRIK duhet të jetë i realizaur duke ndjekur në mënyrë të
rreptë normat I.E.C. Normat I.E.C thojnë që një impiant elektrik duhet të jetë
realizuar sipas rregullave të arta për të qënë konform këtyre normale.
Nëpër IMPIANTET ELEKTRIKE duhet të përdoren materiale, pajisje,
përdoruesa dhe aksesor të ndryshëm të një cilësie të lartë. Cilësia e një impianti ose
pajisje të përdorur duhet të jetë i njohur dhe kontrolluar nga I.M.Q. (Istituto del
Marchio di Qualita,).

Materialet që përmbajnë simbolin e I.M.Q janë materiale të kontrolluara
sipas normave I.E.C. Garancit e ofruara nga I.M.Q. vijnë nga një kontroll i rreptë dhe
rastësor që kryhet nëpër fabrikat e prodhimit pa u njoftuar duke u testuar materiali
në të gjitha parametrat teknik të tij.

IMPIANTET ELEKTRIK klasifikohen në varësi të përdorimit të tij, të ambientit
ku do të përdoret etj. Impiantet elektrike mund të jenë:

IMPIANTET E TRANSFORMIMIT (kabina elektrike)
IMPIANTET E SHPËRNDARJES (për përdorim industrial ose shtëpiak)
IMPIANTET TË NDRIÇIMIT PUBLIK DHE PRIVAT

Pikërisht në bazë të këtyre klasifikimeve realizohen edhe impiantet elektrike të cilat

mund të jenë: në tuba, kanalinë, brënda mureve, të mbrojura, kundrazjarrit etj

gjithmon duke respektuar normat I.E.C për secilën kategori të impiantit.

1.3 – Impianti i transformimit
Shëmbuj tipik janë pikërisht kabibat elektrike të transformimit. Këto impiante
realizohen ku nevoja për energji elektrike është e madhe, dhe për këtë arësye ajo
shpërndahet në tension te mesëm 6/10/20 kV. Me këto vlera të tensionit është më
ekonomike transporti i energjisë elektrike edhe pse duhet të kemi vëmëndje të
madhe në sistemin e izolimit. Impianti i transformimit në të vërtet shndëron
tensionin e mësëm në tension të ulët dhe është i përbërë si në fig.1.1

Shpërndarja në
TU




Fig. 1.1Shëmbull i një kabine transformimi nga tension i mesëm në TU

Një kabine transformuese është e ndërtuar nga një seksionator nën ngarkesë, nga
një çelës automatik dhe nga një grup siguresash me aftësi të lartë vepruese për
ndërprerje, nga transformatori ulës i cili është i lidhur në YLL/TREKËNDËSH 10/04 kV
+ N, nga një mbrojtës automatik për tension të ulët, dhe më pas tij lidhet ngarkesa
(konsumatori).

1.4 Impianti i shpërndarjes në tension të ulët
TU
Këto impiante shpërndajnë energjinë në përdoruesa të ndryshëm ose konsumator
që ushqehen në tension të ulët. Ato janë të realizuar sipas skemës bllok të fig 1.2
dhe në veçanti nga, nga një çelës automat të instaluar në fillim të impiantit; nga
një automat diferencial magneto-termik të instaluar në vëndin ku është lidhur
konsumatori, dhe nga automatët e ndryshëm magneto-termik të instaluar në
secilin degë të impiantit sipas ngarkesës së tyre. Sipas rrezikshmërisë ato mund
të jenë edhe automat diferencial. Për parimin e punës së këtyre mbrojtësave do të
studiohet në mënyrë më të detajuar në kapitullin e mbrojtësave.




Fig. 1.2 Impiant shpërndarje të tensionit të ulët

1.5 Impiant ndriçimi publik

Këto impiante realizohen për ndriçimin e rrugëve urbane dhe ndërurbane në
mënyrë të veçantë aty ku ndodhen edhe kryqëzime. Impiantet e ndriçimit publik
përbëhen nga një kuadër elektrik i cili përmban një çelës automat; një
programator e cila jep munësin e komandimit të ndriçimit në mënyrë parciale dhe
kohë të ndryshme. Dalja e këtij programatori do të komandojë bobinën e një
rëleje kontaktor fuqie (do të shihen në mesimin e rëleve të dritës) e cila e ndanë
grupin e dritave në grupe të ndryshme. Realizimi i ushqimit nga një shtyllë në
tjetër realizohet në disa mënyra sipas kushteve të caktuara psh. mund të
realizohet me linjë ajrore të tërhequr nga një fije zinngu (tirand). Në këtë rast
kablli i ushqimit duhet të ketë disa karakteristika të veçanta teknike pasi është i
ekspozuar në ambient; ose me linjë të nëndheshme të futur në tubacione
përkatëse.
Një shëmbull tipk i një impianti ndriçimi publik është ajo e paraqitur në fig 1.3

Fig. 1.3 Shëmbull tipik i ndriçimit public




1.6 Impiant elektrik i realizuar me tuba jashtë
murit

Këto llojë impiantesh realizohen kryesisht duke i fiksuar të gjitha linjat dhe
pajisjet elektrike të ushqimit dhe të komandimit në mënyrë të dukshme. Këto
impiante instalohen kryesisht nëpër kapanone industriale, ofiçina, palestra etj.

1.7 Impiant elektrik i realizuar me tuba
brënda murit

Këto impiante realizohen ku për probleme të estetikës nuk mund të realizohet
asnjë nga impiaantet e përmëndura më lartë; në mënyrë të veçantë ndërtesa
banimi cilvile, në zyra, në shkolla, spitale dyqane etj. Këto impiante elektrike
realizohen duke futur brënda në mur tuba për përcjellësa elektrik (sipas një
seksioni të përshtatshëm në varësi të numrit të përcjellësave që do të futen). Për
të realizuar një impiant brënda në mur, nevojitet që tubacionet të shtrohen në
mënyrë të tillë që të krijohet mundësia e heqjeve ose futjes së përcjellësave në
mënyrë të lehtë pa pësuar dëmtime në të. Në këto tipe impiantesh elektrik, ashtu
si edhe në ato të përmëndura më sipër nevojitet që të përdoren materiale të
garantuara teknikisht nga IMQ.

1.8 Impiant elektrik i realizuar me kanalin
kalimtare me mbajtës kabllosh elektrik

Këto impiante realizohen në ndërtesa industriale, në ofiçina të mëdha, në
laboratore etj. Këto tipe impiantesh realizohen në këtë mënyrë pasi kabllot e
përdorura për ushqimin e makinerive janë të një seksioni shumë të madh dhe
nëpër të kalojnë rryma të mëdha industriale. Realizimi në këtë mënyrë i këtyre
impianteve krijonë mundësinë e kontrollimit gjithmon të impiantit elektrike si
edhe shtimin dhe modifikimin në mënyrë më të lehtë në një periudhë më të
vonshme. Një shëmbull tipik i këtyre impianteve elektrike të realizuar me sistem
kanalin kalimtare ose kanalinë të tjera është i treguar në fig. 1.4. Edhe në këto
impiante këshillohet të përdoret një material i kontrolluar nga IMQ dhe të
realizohet sipas normave të veçanta IEC për këtë karakteristikë impianti.




Fig. 1.4 Shëmbull tipik i impiantit realizuar me kanalin kalimtare

1.9 Impiante elektrike kundrër shpërthimeve
dhe zjarreve

Në disa ambiente është e nevojshme instalimi i një impianti i cili duhet të jetë
plotësisht i ndarë nga jashtë. Ky lloj impianti i realizuar në këtë mënyrë mbron
përcjellësit elektrik nga një zjarr ose shpërthim i mundshëm.
Për këtë arsye impianti duhet të realizohet më përcjellësa kundërzjarrit (antifiam)
dhe duhet të përdoren rekorderi në mënyrë që në rast të një zjarri, nëpër linja
dhe pajisje të mos kemi vështirsim dhe rritje të rrezikshmërise së tij. Nëpër tipet
e impianteve antideflagrante (kundër shpërthimeve dhe zjarrit) instalohen pajisje
të ndërtuar me të njëjtën kriter siç përmëndëm më sipër.
Një pajisje e ndërtuar për këto kushte pune (AD) njihet nga mënyra se si
është e ndërtuar dhe e rrethuar nga një shtresë kallaji.




Këto tipe impiantesh gjejnë përdorim të madh në të gjitha ato vënde ku kryhen
punime me shkëndija zjarri ose me shpërthime.
Këshillohet që të përdoret në mënyrë të rreptë normat I.E.C që i përkasin
impianteve (AD) si edhe të gjitha ato norma të tjera që janë të parashikuara nga
autoritetet vendore. Në fig1.5 janë paraqitur disa pajisje dhe rekorderi të
ndërtuara sipas (AD).

Fig. 1.5 Rekorderi dhe pajisje antideflagrante (AD)




MJETET E PUNËS TË NEVOJSHME PËR
NJË INSTALUES ELEKTRIK




SHENJAT DHE SIMBOLET GRAFIKE
I.E.C.
Shenjat grafike kanë rëndësi të veçantë në paraqitjen skematike të
impianteve elektrike. Ato tregojnë pajisje të caktuara, pjesë pajisjesh, ose
plotësojnë specifikimin e aparaturave që duken të ngjashme por që kanë
karakteristika dhe funksione të ndryshme. Edhe në këtë fushë ekzistojnë një seri
normash, të nxjerra nga IEC, që kanë për qëllim klasifikimin e skemave ose
diagramave të ndryshme që përfaqësojnë impiantin elektrik.
Përpara se të bëjmë një përmbledhje të shenjave grafike të pajisjeve
komanduese dhe të ushqimit që shërbejnë për realizimin e impianteve civil është
e nevojshme tju japim një përkufizim të përmbledhur e të thjeshtë të skemave që
do të studiojmë.

SKEMA FUNKSIONALE paraqet në mënyrë të thjeshtë veçorin e funksionimit të
pajisjes që përbën impiantin . Kjo skemë paraqet në mënyrë të detajuar mënyrën
e lidhjes së pajisjeve komanduese duke pasur parasysh morsetat e tyre. Kjo
skemë përdoret më shumë për instaluesit për të kuptuar më mirë mënyrën e
funksionimit të impiantit. Sipas skemës funksionale linjat e ushqimit L dhe N
paraqiten horizontalisht të barazlarguar 10 – 12 cm ndërsa vertikalisht paraqiten
qaret e ndryshme të komandimit. Duhet të theksojmë se një pjesë e mirë e
pajisjeve komanduese ndryshojnë simbologjinë në këtë skemë.

SKEMA E MONTIMIT paraqet aparaturat dhe pajisjet në formën e tyre të
plotë të pozicionimit dhe instalimit. Në këtë skemë, përveç aparaturave apo
pajisjeve elektrike, paraqiten edhe kutijat e shpërndarjes dhe degëzime që
ndihmojnë në realizimin e një impianti. Në skemën e montimit linjat e ushqimit
paraqiten të barazlarguar me njëra tjetrën dhe të shoqeruara gjithmon bashkë.
Qëllimi i kësaj skeme është që instaluesi të krijoj një ide të qartë përmënyrën e
lidhjes së pajisjes pa pasur parasysh mënyrën e funksionimit të tij. Në këtë skemë
instaluesi është në gjëndje të bëjë një llogari të përafërt të materialeve që mund
te ketë nevojë.

SKEMA TOPOGRAFIKE ose e quajtur ndryshe arqitektonike paraqet pajisjet
elektrike dhe ato jo elektrike në vëndin real ku do të montohen dhe instalohen
ato. Kjo skemë është ndryshe një model i skemës së montimit por i pasuruar dhe
me detaje të tjera të rëndësishme. Nga vetë emri kjo mënyrë paraqitjeje përfshin




të vizatuar planimetrin e plotë të ambientit ku do të realizohet instalimi përfshi
këtu muret dyert, dritaret, mobilimi në disa raste etj. Skema topografike mund të
paraqitet në dy mënyra

Skemë topografike një-vijore

Skemë topografike shumë-vojore

Skema njëvijore është paraqitja më e thjeshtë nëpërmjet një linje. Mbi këtë linjë
paraqiten disa segmentë të pjerrët që përcaktojnë fazën L, nulin N, tokëzimin T.
Një linjë mund të përmbajë disa vija të pjerrëta në varësi të numrit të
përcjellësave.
Skema sumëvijore paraqet të gjitha përcjellësat që nevojiten për realizimin e
impiantit. Përparësi e kësaj mënyre paraqitjeje është se në këtë mënyrë mund të
llogaritet në mënyrë të saktë preventivi i një impianti elektrik si edhe përcakton
vëndin ku do të montohen saktësisht pajisjet e komandimit. Kjo skemë paraqitet
veçanërisht nga arkitektët të cilët bëjnë edhe projektimin e impiantit.



Elektroteknikë

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (8)

Ähnlich wie Elektroteknikë

Ähnlich wie Elektroteknikë (16)

Mehr von Burim Guri

Mehr von Burim Guri (12)

Elektroteknikë