2. SIDASIDA
Virusi HIV/AIDSVirusi HIV/AIDS virusi i mungesës së imunitetit te njeriu është një virusi i mungesës së imunitetit te njeriu është një
virus që shkatërron sistemin imunitar. AIDS-Sindroma e fituar e mungesësvirus që shkatërron sistemin imunitar. AIDS-Sindroma e fituar e mungesës
së imunitetit – është gjendja që pason kur trupi është i infektuar me virusinsë imunitetit – është gjendja që pason kur trupi është i infektuar me virusin
HIV kalon nga faza e mbartësit të virusit në fazën e sëmundjes.Virusi HIVHIV kalon nga faza e mbartësit të virusit në fazën e sëmundjes.Virusi HIV
nuk mund të depërtojë nëpërmjet lëkurës së padëmtuar dhe as nëpërmjetnuk mund të depërtojë nëpërmjet lëkurës së padëmtuar dhe as nëpërmjet
mbrojtjes që ofron një prezervativ. Virusi nuk mund të transmetohetmbrojtjes që ofron një prezervativ. Virusi nuk mund të transmetohet
nëpërmjet kontakteve të tilla si puthja, shtrëngimi i duarve, prekja enëpërmjet kontakteve të tilla si puthja, shtrëngimi i duarve, prekja e
ndenjëses së banjës dhe përdorimi i lugëve, pirunëve dhe thikave të njëjtandenjëses së banjës dhe përdorimi i lugëve, pirunëve dhe thikave të njëjta
me personat e infektuar. Ai nuk transmetohet nëpërmjet pickimit tëme personat e infektuar. Ai nuk transmetohet nëpërmjet pickimit të
insekteve. Ka tri mënyra kryesore të transmetimit të virusit nga një personinsekteve. Ka tri mënyra kryesore të transmetimit të virusit nga një person
në një tjetër. Një mënyrë është nëpërmjet marrëdhënieve seksuale tënë një tjetër. Një mënyrë është nëpërmjet marrëdhënieve seksuale të
pambrojtura Mënyra e dytë është ajo e kalimit të virusit direkt në gjak.pambrojtura Mënyra e dytë është ajo e kalimit të virusit direkt në gjak.
D.m.th. nëpërmjet transfuzionit të gjakut ose përdorimit të ageve tëD.m.th. nëpërmjet transfuzionit të gjakut ose përdorimit të ageve të
shiringave tek më shumë se një person. Zakonisht preken persona që bëjnëshiringave tek më shumë se një person. Zakonisht preken persona që bëjnë
transfuzion gjaku nëse bëjnë një operacion dhe persona të cilët bëjnëtransfuzion gjaku nëse bëjnë një operacion dhe persona të cilët bëjnë
praktikimin e drogës me të njëjtën shiringë midis tyre. Mënyra e tretë ështëpraktikimin e drogës me të njëjtën shiringë midis tyre. Mënyra e tretë është
kalimi i virusit nga nëna tek fëmija. Gratë që janë të infektuara me këtë viruskalimi i virusit nga nëna tek fëmija. Gratë që janë të infektuara me këtë virus
ia kalojnë atë fëmijëve të tyre të ardhshëm gjatë barrës ose nëpërmjetia kalojnë atë fëmijëve të tyre të ardhshëm gjatë barrës ose nëpërmjet
qumështit të gjirit. Kur virusi HIV hyn në trupin e një personi, ai cilësohet siqumështit të gjirit. Kur virusi HIV hyn në trupin e një personi, ai cilësohet si
HIV pozitiv. Njeriu mund të jetë HIV pozitiv pa e ditur se është i tillë.HIV pozitiv. Njeriu mund të jetë HIV pozitiv pa e ditur se është i tillë.
3. SimptomatSimptomat
Shenjat dhe simptomat e mundshme të virusit HIV janë: rreth 10 %Shenjat dhe simptomat e mundshme të virusit HIV janë: rreth 10 %
humbje nëhumbje në peshë, ethe për më shumë se një muaj, lodhje dhepeshë, ethe për më shumë se një muaj, lodhje dhe
djersitje natën. Por këto shenja nuk janë standarte dhe janëdjersitje natën. Por këto shenja nuk janë standarte dhe janë
pothuajse të pa dukshme ose ta themi më thjesht nuk i vëmë shumëpothuajse të pa dukshme ose ta themi më thjesht nuk i vëmë shumë
rëndësi pasi janë gjëra që ndokush mund ti hasë ato në jetën erëndësi pasi janë gjëra që ndokush mund ti hasë ato në jetën e
përditshme. Njerëzit mund të jenë të infektuar, domethënë të jenëpërditshme. Njerëzit mund të jenë të infektuar, domethënë të jenë
HIV pozitiv, për disa vjet përpara se Sistemi imunitar i tyre të bie aqHIV pozitiv, për disa vjet përpara se Sistemi imunitar i tyre të bie aq
shumë saqë infeksione të ndryshme të shkaktojnë kalimin e tij ngashumë saqë infeksione të ndryshme të shkaktojnë kalimin e tij nga
HIV pozitiv në pacient me sëmundje të AIDS-it. Zakonisht njëHIV pozitiv në pacient me sëmundje të AIDS-it. Zakonisht një
periudhe 4 deri në 7 vjet është një kohë relativisht e shkurtër, porperiudhe 4 deri në 7 vjet është një kohë relativisht e shkurtër, por
dhe vendimtare për një person që mund të jetë infektuar. Kjo do tëdhe vendimtare për një person që mund të jetë infektuar. Kjo do të
thotë se nëse ka bëre një test, me kalimin e kohës padituria ethotë se nëse ka bëre një test, me kalimin e kohës padituria e
infektimit me HIV mund të jetë e rrezikshme për jetën e tij. Në faktinfektimit me HIV mund të jetë e rrezikshme për jetën e tij. Në fakt
një person i shëndetshëm ka në gjakun e tij nga 500 deri në 1200një person i shëndetshëm ka në gjakun e tij nga 500 deri në 1200
trupa CD4-T ose rruaza të bardha. Kur një person HIV bie metrupa CD4-T ose rruaza të bardha. Kur një person HIV bie me
poshtë se 300 CD4-T për kampion gjaku ai menjëherë duhet të fillojposhtë se 300 CD4-T për kampion gjaku ai menjëherë duhet të filloj
kurimin me ilaçe antiretroiale në mënyrë të tillë që dendësia e virusitkurimin me ilaçe antiretroiale në mënyrë të tillë që dendësia e virusit
për kapion gjaku të bie d.m.th të parandaloj shumimin e tij në gjakpër kapion gjaku të bie d.m.th të parandaloj shumimin e tij në gjak
dhe nga ana tjetër të ndihmoj trupin të rris CD4-T për kampiondhe nga ana tjetër të ndihmoj trupin të rris CD4-T për kampion
gjaku.gjaku.
4. MjekimiMjekimi
Deri më sot nuk ekziston ndonjë vaksinë ose ilaç i cili shkatërronDeri më sot nuk ekziston ndonjë vaksinë ose ilaç i cili shkatërron
plotësisht virusin HIV. Përkundrazi ekzistojnë një sasi e madheplotësisht virusin HIV. Përkundrazi ekzistojnë një sasi e madhe
ilaçesh të cilat bëjnë të mundur kontrollin e shumimit të HIV si edheilaçesh të cilat bëjnë të mundur kontrollin e shumimit të HIV si edhe
parandalimin e futjes së tij nëparandalimin e futjes së tij në ARNARN për të realizuar relativishtpër të realizuar relativisht
programimin e pjesëve përkatëse nëprogramimin e pjesëve përkatëse në ADNADN të cilat i bën me gabime.të cilat i bën me gabime.
Virusi HIV nuk duhet paragjykuar, dhe nuk i përket grupeve tëVirusi HIV nuk duhet paragjykuar, dhe nuk i përket grupeve të
caktuara njerëzish. Ai është thjesht një virus që transmetohet sicaktuara njerëzish. Ai është thjesht një virus që transmetohet si
rezultat i mos marrjeve të masave mbrojtëse gjatë raporteverezultat i mos marrjeve të masave mbrojtëse gjatë raporteve
seksuale. Virusi përbën një rrezik që mund të na prekë të gjithëve,seksuale. Virusi përbën një rrezik që mund të na prekë të gjithëve,
por nuk është i pashmangshëm. Hulumtimet moderne janë dukepor nuk është i pashmangshëm. Hulumtimet moderne janë duke
bërë kërkime për gjetjen e ndonjë vaksine e cila mund të ndihmontebërë kërkime për gjetjen e ndonjë vaksine e cila mund të ndihmonte
në parandalimin e HIV, megjithatë dekada hulumtime nuk kanënë parandalimin e HIV, megjithatë dekada hulumtime nuk kanë
dhënë rezultate. Nga ana tjetër duhet të themi se ku virus mund tëdhënë rezultate. Nga ana tjetër duhet të themi se ku virus mund të
vihet në gjumë nga një seri e madhe ilaçesh të cilat bëjnë të mundurvihet në gjumë nga një seri e madhe ilaçesh të cilat bëjnë të mundur
jo shkatërrimin e virusit por parandalimin e tij të shumohet në gjak.jo shkatërrimin e virusit por parandalimin e tij të shumohet në gjak.
D.m.th të ulë vetinë e shumimit dhe të rrisD.m.th të ulë vetinë e shumimit dhe të rrisee vetinë e trupit tëvetinë e trupit të
prodhojë CD4+T ose rruaza të bardha të cilat bëjnë të mundurprodhojë CD4+T ose rruaza të bardha të cilat bëjnë të mundur
pastrimin e gjakut nga mikrobe, infektime etj. Pra rrisin nivelin epastrimin e gjakut nga mikrobe, infektime etj. Pra rrisin nivelin e
ssistemit imunitar në standarde pothuajse normale ose me nivele tëistemit imunitar në standarde pothuajse normale ose me nivele të
pëlqyeshme që trupi i njeriut të jetë i gatshëm të përballoj çdo llojpëlqyeshme që trupi i njeriut të jetë i gatshëm të përballoj çdo lloj
mikrobe. Këto ilaçe quhen ilaçe antiretriorale.mikrobe. Këto ilaçe quhen ilaçe antiretriorale.
5. Si paraqitet gjendja sot ne bote ?Si paraqitet gjendja sot ne bote ?
Sot bota po futet në dekadën e tretë të epidemisë së AIDS-it. Sot bota po futet në dekadën e tretë të epidemisë së AIDS-it.
Numri i personave të sëmurë me SIDA, sot në botë arrin shifraNumri i personave të sëmurë me SIDA, sot në botë arrin shifra
vërtet shqetësuese, ato variojnë në 42 milionë persona të sëmurëvërtet shqetësuese, ato variojnë në 42 milionë persona të sëmurë
në të gjithë botën. Moshat më të prekura janë ato të reja dhenë të gjithë botën. Moshat më të prekura janë ato të reja dhe
variojnë nga 20 deri 39 vjeç. Afrika e Jugut është rajoni më i prekurvariojnë nga 20 deri 39 vjeç. Afrika e Jugut është rajoni më i prekur
nga kjo sëmundje, ndërkohë që në të gjithë globin po rritetnga kjo sëmundje, ndërkohë që në të gjithë globin po rritet
ndjeshëm edhe numri i grave të infektuara me këtë virus. Në bazëndjeshëm edhe numri i grave të infektuara me këtë virus. Në bazë
të një raporti të ri të Kombeve të Bashkuara, rajoni më i prekurtë një raporti të ri të Kombeve të Bashkuara, rajoni më i prekur
është Afrika e Jugut, njerëzit e së cilës po vuajnë jo vetëm pasojat eështë Afrika e Jugut, njerëzit e së cilës po vuajnë jo vetëm pasojat e
sëmundjes, por edhe mungesën e ushqimeve dhe të thatësirës. Nësëmundjes, por edhe mungesën e ushqimeve dhe të thatësirës. Në
këtë vend, më shumë se 14 milionë rrezikojnë të vdesin nga uriakëtë vend, më shumë se 14 milionë rrezikojnë të vdesin nga uria
dhe për më tepër, vende si Somalia, Zimbabve, Mozambiku janë tëdhe për më tepër, vende si Somalia, Zimbabve, Mozambiku janë të
goditura nga edhe nga sëmundja e SIDA-s, ku më shumë se 5goditura nga edhe nga sëmundja e SIDA-s, ku më shumë se 5
milionë të rritur janë të infektuar me këtë virus dhe 600 mijë fëmijëmilionë të rritur janë të infektuar me këtë virus dhe 600 mijë fëmijë
nën moshën 15 vjeç. Edhe në Europën lindore dhe Rusi është mjaftnën moshën 15 vjeç. Edhe në Europën lindore dhe Rusi është mjaft
e përhapur kjo sëmundje, kryesisht nga përdoruesit e drogës qëe përhapur kjo sëmundje, kryesisht nga përdoruesit e drogës që
përdorin gjilpëra mes njëri-tjetrit, duke infektuar kështu edhe të tjerë.përdorin gjilpëra mes njëri-tjetrit, duke infektuar kështu edhe të tjerë.
Ndërsa në Ballkan, shifrat janë disi më të ulëta, në krahasim meNdërsa në Ballkan, shifrat janë disi më të ulëta, në krahasim me
vendet më të zhvilluara. Konkretisht në shtetin tonë fqinj, Maqedoni,vendet më të zhvilluara. Konkretisht në shtetin tonë fqinj, Maqedoni,
kjo sëmundje ka hyrë që në 1987 dhe që atëherë kanë vdekur 41kjo sëmundje ka hyrë që në 1987 dhe që atëherë kanë vdekur 41
persona.persona.
6. SSTSST
SST është një term që aplikohet për sëmundje që transmetohenSST është një term që aplikohet për sëmundje që transmetohen
kryesisht nëpërmjet marredhenieve seksuale.Efektet e tyre nukkryesisht nëpërmjet marredhenieve seksuale.Efektet e tyre nuk
kufizohen në organet riprodhuese dhe jo gjithmonë ato duhet tëkufizohen në organet riprodhuese dhe jo gjithmonë ato duhet të
përfshijnë aktivitetin seksual, por në pjesën më të madhe të rastevepërfshijnë aktivitetin seksual, por në pjesën më të madhe të rasteve
ai përfshihet. Në shumicën e rasteve organizmat që shkaktojnëai përfshihet. Në shumicën e rasteve organizmat që shkaktojnë
SST- të hyjne në trup nëpërmjet membranave mukoze.Megjithatë,SST- të hyjne në trup nëpërmjet membranave mukoze.Megjithatë,
në disa raste, ekspozimi ndaj plagëve të hapura në lëkurë, ose tipenë disa raste, ekspozimi ndaj plagëve të hapura në lëkurë, ose tipe
të tjera të kontaktit lëkurë me lëkurë mund të jenë të mjaftueshmetë tjera të kontaktit lëkurë me lëkurë mund të jenë të mjaftueshme
për të transmetuar infeksionin.Përveç këtyre, çdo çarje apo dëmtimpër të transmetuar infeksionin.Përveç këtyre, çdo çarje apo dëmtim
që lejon mikrobet të hyjnë në rrjedhën e gjakut mund të rrisinqë lejon mikrobet të hyjnë në rrjedhën e gjakut mund të rrisin
rrezikun e transmetimit në mënyrë të veçantë për infeksione tërrezikun e transmetimit në mënyrë të veçantë për infeksione të
ardhura nga gjaku si HIV dhe Hepatit B. Hepatiti është e vetmja SSTardhura nga gjaku si HIV dhe Hepatit B. Hepatiti është e vetmja SST
për të cilën egziston një vaksinë.për të cilën egziston një vaksinë.
7. Perse eshte e rendesishme te parandalosh SST-Perse eshte e rendesishme te parandalosh SST-
te?te?
Parandalimi i infeksionit është sot më urgjent seParandalimi i infeksionit është sot më urgjent se
asnjëherë më parë, për shkak të rritjes së Sasnjëherë më parë, për shkak të rritjes së SSTST virusalevirusale
dhe të pakurueshme. Infektimi me shumicën e Sdhe të pakurueshme. Infektimi me shumicën e SSTST rritrrit
shanset e kapjes dhe, ndoshta, dhe të transmetimit tëshanset e kapjes dhe, ndoshta, dhe të transmetimit të
një Snjë SSTST--jje tjetër, duke përfshirë edhe HIV. Gjithashtu, nëe tjetër, duke përfshirë edhe HIV. Gjithashtu, në
qoftë se ju keni më shumë se një Sqoftë se ju keni më shumë se një SSTST, ato mund të, ato mund të
bashkëveprojnë me njëra-tjetrën. Për shembull, në njëbashkëveprojnë me njëra-tjetrën. Për shembull, në një
grua të infektuar me HIV, simptomat e një STS –grua të infektuar me HIV, simptomat e një STS – jje tëe të
dytë si herpesi janë më serioze dhe më dëmtuese.dytë si herpesi janë më serioze dhe më dëmtuese.PraPra
parandalimi i semundjeve seksualisht teparandalimi i semundjeve seksualisht te
transmetueshme eshte shume i rendesishem.Tetransmetueshme eshte shume i rendesishem.Te
parandalosh nje semundje eshte me lehte se sa taparandalosh nje semundje eshte me lehte se sa ta
kurosh ate.kurosh ate.
8. Rrugët e trasmetimit tëRrugët e trasmetimit të
HIV/AIDSHIV/AIDS
-Përmes transfuzionit të gjakut, shiringave-Përmes transfuzionit të gjakut, shiringave
apo gjakut të infektuarapo gjakut të infektuar
-Marrëdhënieve seksuale të pambrojtura,-Marrëdhënieve seksuale të pambrojtura,
me persona bartës të HIV-itme persona bartës të HIV-it
-Nga nëna e infektuar tek fëmija gjatë-Nga nëna e infektuar tek fëmija gjatë
shtatzanisë, lindjes, apo gjatë ushqyerjesshtatzanisë, lindjes, apo gjatë ushqyerjes
me gji.me gji.
9. Rrugët me anë të së cilaveRrugët me anë të së cilave
nuk transmetohet HIV/AIDSnuk transmetohet HIV/AIDS
-Nëpërmjet kontaktëve të zakonshme si prekja,-Nëpërmjet kontaktëve të zakonshme si prekja,
shtërngimi i duarve, puthjet.shtërngimi i duarve, puthjet.
-Gjatë kollitjes apo teshtitjes-Gjatë kollitjes apo teshtitjes
-Nga pickimi i insketëve të ndryshme-Nga pickimi i insketëve të ndryshme
-Gjatë përdorimit të përbashkët të tualetit, pishinave dhe-Gjatë përdorimit të përbashkët të tualetit, pishinave dhe
dushitdushit
- Gjatë ngrënies ose pirjes me një persona të infektuar- Gjatë ngrënies ose pirjes me një persona të infektuar
-Gjatë shoqërimit me personat e infektuar-Gjatë shoqërimit me personat e infektuar
10. Rrugët me anë të së cilaveRrugët me anë të së cilave
nuk transmetohet HIV/AIDSnuk transmetohet HIV/AIDS
-Nëpërmjet kontaktëve të zakonshme si prekja,-Nëpërmjet kontaktëve të zakonshme si prekja,
shtërngimi i duarve, puthjet.shtërngimi i duarve, puthjet.
-Gjatë kollitjes apo teshtitjes-Gjatë kollitjes apo teshtitjes
-Nga pickimi i insketëve të ndryshme-Nga pickimi i insketëve të ndryshme
-Gjatë përdorimit të përbashkët të tualetit, pishinave dhe-Gjatë përdorimit të përbashkët të tualetit, pishinave dhe
dushitdushit
- Gjatë ngrënies ose pirjes me një persona të infektuar- Gjatë ngrënies ose pirjes me një persona të infektuar
-Gjatë shoqërimit me personat e infektuar-Gjatë shoqërimit me personat e infektuar
