2. KRUJA
Me nje popullsi reth 20.000 banore.Si ish kryeqytet i
Shqiperise ajo u be e njohur qe ne kohen e GJERGJ
KASTRIOT SKENDERBEUT,hero kombetar.Ne prillin e vitit
1450 keshtjella e Krujes rezistoi per rreth pese muaj
sulmesh nga turqit,duke u hakmarre keshtu me te gjithe
boten e krishtere(nga vete fakti se popullsia e aso kohe
ishte shumica e krishtere),te cilet shikonin te preokupuar
avancimin qe Turqia po bente. Emri i qytetit ,ka
prejardhien nga fjala “krua”,per vete faktin se duke qene
ne faqen e nje mali te pasur me uje te fresket, ajo eshte
plot me te tille.Kruja eshte nje qytet turistik me vende
mjaft te bukur, si psh. keshtjella ne te cilen brenda saj
ndodhet dhe muzeu kombetar GJERGJ KASTRIOT
SKENDERBEU, dhe jasht saj ndodhet pazari i vjeter,i cili
eshte i mrekullueshem.Keshtjella eshte ndertuar ne
shekullin 4-5 pas lindje se Krishtit.Ne fund te shekullit te
XII keshtjella mori formen e kompletuar, duke u bere
keshtu qender guarnicioni per bizantet.Si qender per
Skenderbeun dhe e rezistences kunder turqve otoman, ajo
u be nje nga qytetet me te njohur ne Evropen mesjetare.
3. Kalaja e Krujes
Kalaja e Krujës është një nga kalatë me të njohura
në Shqipëri. Kjo kala me trajtë eliptike dhe me
perimetër 804 m, zë një sipërfaqe prej 2.5 ha tokë
dhe është ngritur në një kodër shkëmbore.
Gërmimet arkeologjike të vitit 1978 dëshmojnë se
kodra ka qenë e banuar që në shek e III p.e.r.
ndërsa kalaja është ngritur në shek. V-VI e.r. Pranë
saj është zbulluar një varrezë e madhe e kulturës
arbërore. Përmendet me emrin e sotëm në shek e IX
bashkë me qytetin e Krujës si qendër peshkopale.
Në shek XIII-XIV ishte qendra e shtetit të Arbrit.
Gjatë periudhës së Skënderbeut u bë kryfortesa e
qëndresës së shqiptarëve kundër pushtimit
osman.Edhe ne ditet e sotme njihet nje nder vendet
me te njohura dhe me te vizituar nga turistet.
4. Muzeu Etnografik
Muzeu Kombëtar Etnografik i Krujës u përurua më
20 Nëntor 1989. Është një ndërtesë tradicionale e
ndërtuar në mesin e shekullit të XVIII (1764) nga
Ismail Pashë Toptani. Arkitektura e saj është
orientale me koridor të mbyllur, tip kulle, dy
katëshe me mure guri me gjerësi 60-80 cm. Në të
gjenden piktura të stilit barok, dhe islamik, të
cilat zbukurojnë dhomat kryesore të saj. Që në
hyrje të saj bien ne sy harqet e portave me gur të
gdhendur dhe rrugët e shtruara me kalldrëm. Në
këtë banesë gjenden shumë elemente të traditës
së zonës për mënyren e jetesës, veshjet, zakonet
etj.
5. Muzeu Kombetar Gjergj Kastrioti
Muzeu Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu është
një nga më të vizituarit në Shqipëri. Përurimi i muzeut
është bërë më 1 Nëntor 1982 në kështjellën e Krujës.
Njëkohësisht ky muze ka edhe karakterin e një memoriali
që trajtohet si kullë shqiptare e Veriut. Ky muze është
ndërtuar në kalanë e famshme të Krujës, kryeqendra e
shtetit të arbërit dhe personifikim i disfatës së ushtrive
turke, për tri herë rresht, në shek. XIV-XV. Në këtë muze
janë të ekspozuara mjaft objekte, dokumente dhe
bibliografi origjinale, riprodhime autentike që flasin qartë
për historinë e popullit shqiptar në shek. XV e më
gjerë.Ketu numërohen pavione të tilla si pavioni i
antikitetit dhe mesjetës së hershme, pavioni i principatave
shqiptare, i pushtimit osman dhe përballimit të këtij
pushtimi, pavioni i kështjellave mesjetare, i qëndresës
shqiptare, kanceleria e Skënderbeut, biblioteka, salla e
princave, e pinokotekës dhe së fundi pavioni i
trashëgimisë dhe i jehonës. Në këto pavione janë
ekspozuar objekte prej qeramike, bronxi, hekuri, bakri,
faksimile të ndryshme, ikona origjinale, shkrime, këmbanë
e vitit 1462, shpata origjinale të shek. XV etj.
6. Pazari i Vjeter
Sipas dokumenteve, ky pazar është ndërtuar rreth
400 vjet më parë dhe në të kishte 150 dyqane, që
nisnin nga hyrja e kalasë së sotme e deri te Hani i
Picorrit, aty ku është vendosur Bashkia e sotme e
qytetit të Krujës. Në shekullin XVII, qyteti mori një
zhvillim ekonomik dhe rrjedhimisht dhe zejet e
vendosura në pazar. Në vitin 1959 ngrihet në Krujë
monumenti i Gjergj Kastriot Skënderbeut, heroit
kombëtar, i cili i dha namin e mirë qytetit. Pak vite
më vonë, më 1968, Kruja merr nga shteti i asaj
kohe emërtimin qytet-hero. Pazari i Krujës u mor
nënkujdesin e qeverisë në vitin 1961, kurse më
1966 u krye ndërhyrja e parë serioze për
rikonstruksionin e tij.
7. Folklori,veshjet dhe festat në Krujë
Folklori i zonës së Krujës është shumë i pasur.Veçohen këngët e
dasmave.Grupi karakteristik “Pleqtë e Krujës” vazhdon akoma
dhe sot të marrë pjesë në festivalet kombëtare e ndërkombëtare.
Po kështu dhe vallet janë të larmishme si psh. vallet e burrave që
kanë karakter heroik dhe valle grash me natyrë të gëzuar.Për
nga pikëpamja e veshjeve popullore dallojmë disa njësi
etnografike.Veshja më e vjetër e burrave është ajo me këmishë
të gjatë dhe me dollmë prej shajaku të bardhë. Në shek.XIX kjo
veshje u zëvendësuanga veshja me tirq të bardhë dhe xhokën e
zezë. Një veshje e përdorur shumë është ajo e grave qytetare me
linjë të gjatë dhe xhybe me gajtan të zi. Kjo veshje është
përdorur nëpër dasma në shek. XIX. Vendin e kësaj veshjeje do
e zënë Dimitet.Dimitet e grave krutane dallohen nga pëlhurat e
mëndafshta që përdoren apo dhe për zbukurimin me fije ari apo
rruaza të bardha që i bëhej këmishës dhe këmbëve të
dimiteve.Një pjesëmarrje të madhe ka në Krujë gjatë kremtimit
të festave, sidomos atyre fetare si Kurban Bajrami, Bajrami i
madh apo Sulltan Novruzi, kur njerëzit zakonisht zgjedhin si vend
pelegrinazhi teqenë e Sari-Salltikut që gjendet në Malin e Krujës.
Origjinale në Krujë është ceremonia e përgatitjes dhe shprazjes
së Hashures.Përveç përgatitjes së Hashures, zona e Krujës
dallohet dhe për një kuzhinë të pasur. Mes gjellëve karakteristike
dallojmë pulën me harapash, fërgesën e gjizës me tavë dheu,
byrekun, trahananë etj.