1. 1
ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (Sufficiency Economy Philosophy)
คณะอนุกรรมการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงสานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจ
และสังคมแห่งชาติ (2549 ,หน้า 6 ) เศรษฐกิจพอเพียง เป็ นปรัชญาชี้ถึงแนวการดารงอยูและปฏิบติตน
่ ั
ของประชาชนในทุกระดับตั้งแต่ระดับครอบครัว ระดับชุมชนจนถึงระดับรัฐ ทั้งในการพัฒนาและ
บริ หารประเทศให้ดาเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจเพื่อให้กาวทันต่อโลกยุค
้
โลกาภิวตน์ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผลรวมถึงความจาเป็ นที่จะต้องมีระบบ
ั
ภูมิคุมกันในตัวที่ดีพอสมควรต่อการมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายนอกและ
้
ภายใน ทั้งนี้จะต้องอาศัยความรอบรู้ ความรอบคอบ และความระมัดระวังอย่างยิง ในการนาวิชาการต่าง
่
ๆ มาใช้ในการวางแผนและการดาเนินการทุกขั้นตอน และขณะเดียวกันจะต้องเสริ มสร้างพื้นฐานจิตใจ
ของคนในชาติโดยเฉพาะเจ้าหน้าที่ของรัฐ นักทฤษฎีและนักธุรกิจในทุกระดับให้มีสานึกในคุณธรรม
ความซื่อสัตย์สุจริ ต และให้มีความรอบรู้ที่เหมาะสม ดาเนินชีวิตด้วยความอดทน ความเพียร มีสติ
ปัญญา และความรอบคอบ เพื่อให้สมดุลและพร้อมต่อการรองรับการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ วและ
กว้างขวางทั้งด้านวัตถุ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกได้เป็ นอย่างดี
1. เศรษฐกิจพอเพียง หมายถึง ความสามารถของชุมชนเมือง รัฐ ประเทศ หรื อภูมิภาคหนึ่ง ๆ
ในการผลิตสินค้าและบริ การทุกชนิดเพื่อเลี้ยงสังคมนั้นๆได้โดยไม่ตองพึ่งพาปัจจัยต่างๆ ที่เราไม่ได้เป็ น
้
เจ้าของ
2. เศรษฐกิจพอเพียงในระดับบุคคลนั้น คือ ความสามารถในการดารงชีวิตได้อย่าง ไม่
เดือดร้อน มีความเป็ นอยูอย่างประมาณตน ตามฐานะ ตามอัตภาพ และที่สาคัญไม่หลงใหลไปตาม
่
กระแสของวัตถุนิยม มีอิสรภาพเสรี ภาพไม่พนธนาการอยูกบสิ่งใด
ั ่ ั
3. หากกล่าวโดยสรุ ป คือ หันกลับมายึดเส้นทางสายกลางในการดารงชีวิต
หลักการพึ่งตนเอง
1. ด้านจิตใจ ทาตนให้เป็ นที่พ่งตนเอง มีจิตสานึกที่ดี สร้างสรร ค์ให้ตนเองและชาติโดยรวม
ึ
มีจิตใจเอื้ออาทร ประนีประนอม เห็นประโยชน์ส่วนรวมเป็ นที่ต้ง ั
2. ด้านสังคม แต่ละชุมชนต้องช่วยเหลือเกื้อกูลกัน เชื่อมโยงกัน เป็ นเครื อข่ายชุมชนที่
แข็งแรง เป็ นอิสระ
3. ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ให้ใช้และจัดการอย่างฉลาด พร้อมทั้งหาทางเพิ่ม
มูลค่า โดยให้ยดอยูบนหลักการของความยังยืน
ึ ่ ่
4. ด้านเทคโนโลยี จากสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงรวดเร็ วเทคโนโลยีที่เข้ามาใหม่ มีท้งดี
ั
และไม่ดี จึงต้องแยกแยะบนพื้นฐานของภูมิปัญญาชาวบ้านและ เลือกใช้เฉพาะที่สอดคล้องกับความ
ต้องการ และสภาพแวดล้อม และควรพัฒนาเทคโนโลยีจากภูมิปัญญาของเราเอง

2. 2
5. ด้านเศรษฐกิจ แต่เดิมนักพัฒนามักมุ่งที่การเพิ่มรายได้ และไม่มีการมุ่งที่การลดรายจ่าย ใน
เวลาเช่นนี้จะต้องปรับทิศทางใหม่ คือ จะต้องมุ่งลดรายจ่ายก่อน เป็ นสาคัญ และยึดหลักพออยู่ พอกิน
พอใช้
การปฏิบติตนตามแนวทางเศรษฐกิจแบบพอเพียงอันเนื่องมาจากพระราชดาริ
ั
1. ยึดความประหยัด ตัดทอนค่าใช้จ่ายในทุกด้าน ลดละความฟุ่ มเฟื อยในการดารงชีพอย่าง
จริ งจัง ดังพระราชดารัสว่า “ความเป็ นอยูที่ตองไม่ฟงเฟ้ อ ต้องประหยัดไปในทางที่ถกต้อง”
่ ้ ุ้ ู
2. ยึดถือการประกอบอาชีพด้วยความถูกต้อง สุจริ ต แม้จะตกอยูในภาวะขาดแคลน ในการ
่
ดารงชีพก็ตาม ดังพระราชดารัสที่ว่า “...ความเจริ ญของคนทั้งหลาย ย่อมเกิดมาจากการประพฤติชอบ
และการหาเลี้ยงชีพ ชอบเป็ นหลักสาคัญ...”
3. ละเลิกการแก่งแย่งผลประโยชน์ และแข่งขันกันในทางการค้าขาย ประกอบอาชีพแบบ
ต่อสูกนอย่างรุ นแรงดังอดีต ซึ่งมีพระราชดารัสเรื่ องนี้ว่า “...ความสุขความเจริ ญอันแท้จริ งนั้น หมายถึง
้ ั
ความสุขความเจริ ญที่บุคคลแสวงหามาได้ดวยความเป็ นธรรมทั้งในเจตนา และการกระทา ไม่ใช่ได้มา
้
ด้วยความบังเอิญ หรื อด้วยการแก่งแย่งเบียดบังมาจากผูอื่น...”
้
4. ไม่หยุดนิ่งที่จะหาทางให้ชีวิตหลุดพ้นจากความทุกข์ยากครั้งนี้ โดยต้องขวนขวายใฝ่ หา
ความรู้ให้เกิดมีรายได้เพิ่มพูนขึ้น จนถึงขั้นพอเพียงเป็ นเป้ าหมายสาคัญ พระราชดารัสตอนหนึ่งที่ให้
ความชัดเจนว่า “...การที่ตองการให้ทุกคนพยายามที่จะหาความรู้ และสร้างตนเองให้มนคงนี้เพื่อตนเอง
้ ั่
เพื่อที่จะให้ตวเองมีความเป็ นอยูที่กาวหน้า ที่มีความสุข พอมีพอกิน เป็ นขั้นหนึ่งและขั้นต่อไป ก็คือให้มี
ั ่ ้
เกียรติว่ายืนได้ดวยตนเอง...”
้
5. ปฏิบติตนในแนวทางที่ดีลดละสิ่งชัวให้หมดสิ้นไป ทั้งนี้ดวยสังคมไทยที่ล่มสลายลงใน
ั ่ ้
ครั้งนี้ เพราะยังมีบุคคลจานวนมิใช่นอยที่ดาเนินการโดยปราศจากละอายต่อแผ่นดิน พระบาทสมเด็จ
้
พระเจ้าอยูหวได้พระราชทานพระราโชวาท ว่า “...พยายามไม่ก่อความชัวให้เป็ นเครื่ องทาลายตัว ทาลาย
่ ั ่
ผูอื่น พยายามลดพยายามละความชัวที่ตวเองมีอยู่ พยายามก่อความดีให้แก่ตวอยูเ่ สมอ พยายามรักษาและ
้ ่ ั ั
เพิ่มพูนความดีท่ีมีอยูน้ น ให้งอกงามสมบูรณ์ข้ ึน...”
่ ั
นัยสาคัญของแนวคิดระบบเศรษฐกิจแบบพอเพียง
1. เป็ นระบบเศรษฐกิจที่ยดถือหลักการที่ว่า “ตนเป็ นที่พ่งแห่งตน ” โดยมุ่งเน้นการผลิต
ึ ึ
พืชผลให้เพียงพอ กับความต้องการบริ โภคในครัวเรื อนเป็ นอันดับแรก เมื่อเหลือพอจากการบริ โภคแล้ว
จึงคานึงถึงการผลิตเพื่อการค้าเป็ นอันดับรองลงมา ผลผลิตส่วนเกินที่ออกสู่ตลาดก็จะเป็ นกาไรของ
เกษตรกร ในสภาพการณ์เช่นนี้เกษตรกรจะกลายสถานะเป็ นผูกาหนดหรื อเป็ นผูกระทาต่อตลาด แทน
้ ้
ที่ว่าตลาดจะเป็ นตัวกระทา หรื อเป็ นตัวกาหนดเกษตรกรดังเช่นที่เป็ นอยูในขณะนี้ และหลักใหญ่สาคัญ
่

3. 3
ยิง คือ การลดค่าใช้จ่าย โดยการสร้างสิ่งอุปโภคบริ โภคในที่ดินของตนเอง เช่น ข้าว น้ า ปลา ไก่ ไม้ผล
่
พืชผัก ฯลฯ
2. เศรษฐกิจแบบพอเพียงให้ความสาคัญกับการรวมกลุ่มของชาวบ้าน ทั้งนี้ กลุ่มชาวบ้าน
หรื อองค์กรชาวบ้านจะทาหน้าที่เป็ นผูดาเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ ให้หลากหลาย ครอบคลุมทั้ง
้
การเกษตรแบบผสมผสานหัตถกรรมการแปรรู ปอาหาร การทาธุรกิจค้าขาย และการท่องเที่ยวระดับ
ชุมชน ฯลฯ เมื่อองค์กรชาวบ้านเหล่านี้ได้รับการพัฒนาให้เข้มแข็ง และมีเครื อข่ายที่กว้างขวางมากขึ้น
แล้ว เกษตรกรทั้งหมดในชุมชนก็จะได้รับการดูแลให้มีรายได้เพิ่มขึ้น รวมทั้งได้รับการแก้ไขปัญหาใน
ทุก ๆ ด้าน เมื่อเป็ นเช่นนี้ เศรษฐกิจโดยรวมของประเทศก็จะสามารถเติบโตไปได้อย่างมีเสถียรภาพ ซึ่ง
หมายความว่าเศรษฐกิจสามารถขยายตัวไปพร้อม ๆ กับสภาวการณ์ดานการกระจายรายได้ที่ดีข้ ึน
้
3. เศรษฐกิจแบบพอเพียงตั้งอยูบนพื้นฐานของการมีความเมตตา ความเอื้ออาทร และความ
่
สามัคคีของสมาชิกในชุมชนในการร่ วมแรงร่ วมใจ เพื่อประกอบอาชีพต่าง ๆ ให้บรรลุผลสาเร็ จ
ประโยชน์ที่เกิดขึ้นจึงมิได้หมายถึงรายได้แต่เพียงมิติเดียว หากแต่ยงรวมถึงประโยชน์ ในมิติอื่น ๆ ด้วย
ั
ได้แก่ การสร้างความมันคงให้กบสถาบันครอบครัว สถาบันชุมชน ความสามารถ ในการอนุรักษ์
่ ั
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การพัฒนากระบวนการเรี ยนรู้ของชุมชนบนพื้นฐานของภูมิปัญญา
ท้องถิ่น รวมทั้งการรักษาไว้ ซึ่งขนบธรรมเนียมประเพณี ที่ดีงามของไทย ให้คงอยูตลอดไป่
หลักแนวคิดของเศรษฐกิจพอเพียง
การพัฒนาตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง คือ การพัฒนาที่ต้งอยูบนพื้นฐานของทาง สายกลาง
ั ่
และความไม่ประมาท โดยคานึงถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสร้างภูมิคุมกัน ้ ที่ดีในตัว
ตลอดจนใช้ความรู้ความรอบคอบ และคุณธรรม ประกอบการวางแผน การตัดสินใจและ การกระทา
ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไม่นอยเกินไปและไม่มากเกินไปโดย ไม่เบียดเบียน
้
ตนเองและผูอื่น เช่นการผลิตและการบริ โภคที่อยูในระดับพอประมาณ
้ ่
ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงนั้น จะต้องเป็ นไป
อย่างมีเหตุผลโดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้องตลอดจนคานึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการ
กระทานั้น ๆ อย่างรอบคอบ
การมีภูมิคุมกันที่ดีในตัว หมายถึง การเตรี ยมตัวให้พร้อมรับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลง
้
ด้านต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้นโดยคานึงถึงความเป็ นไปได้ของสถานการณ์ต่างๆที่คาดว่า จะเกิดขึ้นในอนาคต
ทั้งใกล้และไกล
เงื่อนไข การตัดสินใจและการดาเนินกิจกรรมต่าง ๆ ให้อยูในระดับพอเพียงนั้น ต้องอาศัยทั้ง
่
ความรู้ และคุณธรรมเป็ นพื้นฐาน กล่าวคือ
เงื่อนไขความรู้ ประกอบด้วย ความรอบรู้เกี่ยวกับวิชาการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องอย่าง รอบด้าน
ความรอบคอบที่จะนาความรู้เหล่านั้นมาพิจารณาให้เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผน และความ
ระมัดระวังในขั้นปฏิบติ ั

4. 4
เงื่อนไขคุณธรรม ที่จะต้องเสริ มสร้างประกอบด้วย มีความตระหนักในคุณธรรม มีความ
ซื่อสัตย์สุจริ ตและมีความอดทน มีความเพียร ใช้สติปัญญาในการดาเนินชีวิต
แผนภูมที่ 3 สรุ ปปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
ิ
ที่มา : http//www.sufficiencyeconomy. (22 พฤษภาคม 2550)