XXXI KONFERENCJA POLITYKÓW SPOŁECZNYCH Spójność społeczna w wymiarze regionalnym. Perspektywa 2013-2020

1. Pomiar rozwoju społecznego na
poziomie powiatu i województwa
Piotr Arak, doktorant na IPS WDiNP UW
Koordynator Projektu w UNDP
Starszy Analityk w Polityka INSIGHT
Spała, 15 czerwca 2013 r.

2. Amartya Sen o rozwoju
Nie skomponowano wiele piosenek folkowych
sławiących kapitalizm, lecz powstało ich dużo na
temat sprawiedliwości społecznej.
Jest to przede wszystkim próba, by widzieć rozwój
jako proces poszerzenia prawdziwej wolności, którą
cieszą się ludzie. Przy takim podejściu poszerzenie
granic wolności można uważać za (1) podstawowy cel
i (2) podstawowe źródło rozwoju.
Amartya Sen (2002) Rozwój i wolność.
2

3. Indywidualne szanse –
capabilities approach
• Prawa jednostki i wspólne dobro narodu mogą czasem
pozostawać w konflikcie, to ogólnie prawa te należy
postrzegać jako coś, co służy temu wspólnemu dobru.
• Prawo do czytania tego, co chcesz, w przeciwieństwie do
tego, co wskażą ci inni, zazwyczaj daje na przykład efekt w
postaci wyższych dochodów.
• Cenię mój samochód za to, że zwiększa
moją mobilność. Moje wykształcenie umożliwia mi
uczestniczenie w takich dyskusjach.
• Indywidualne szanse (możliwości) są również uzależnione
od wielu innych czynników, takich jak długość życia,
zdrowie, wykształcenie. W tym duchu Sen zaproponował
alternatywne mierniki pomiaru dobrobytu, takie jak
stosowany przez UNDP Wskaźnik Rozwoju Społecznego
(HDI).
3

4. Rozwój społeczny według Iana Morrisa
4
1
10
100
1000 14000p.n.e.
12000p.n.e.
10000p.n.e.
8000p.n.e.
6000p.n.e.
4000p.n.e.
3000p.n.e.
2250p.n.e.
1750p.n.e.
1400p.n.e.
1200p.n.e.
1000p.n.e.
800p.n.e.
600p.n.e.
400p.n.e.
200p.n.e.
1p.n.e./n.e.
200n.e.
400n.e.
600n.e.
800n.e.
1000n.e.
1200n.e.
1400n.e.
1600n.e.
1800n.e.
2000n.e.
Poziomrozwojuspołecznegowpunktach(maks.250
pkt.)
Czas
Zachód
Wschód
Źródło: Ian Morris (2013), „The Measure of Civilization: How Social Development Decides the Fate of Nations”, Princeton University Press.

5. Czym jest Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI)?
5
• Rozwój społeczny (ang. human development) to proces, w
wyniku którego następuje poprawa warunków społeczno-
ekonomicznych w danej społeczności.
• Wskaźnik Rozwoju Społecznego został utworzony w roku 1990
z inicjatywy Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju
(ang. UNDP)
• Podnosi świadomość na temat wyzwań, przed którymi stają
kraje na różnym poziomie rozwoju oraz mobilizuje poparcie
społeczne dla polityk mających na celu poprawę sytuacji na
poziomie krajowym, jak i międzynarodowym.
• HDI mówi o potencjale rozwojowym, wskazując na kluczowe
kwestie, które powinny być wspierane przez państwo: warunki
życia, poziom edukacji i zdrowie obywateli.

6. Wymiary rozwoju społecznego -
zdrowie
6
http://www.flickr.com/photos/dancingw
ithwords/2318825480/

7. Wymiary rozwoju społecznego -
edukacja
7
http://www.flickr.com/photos/antmcneil
l/4686147794/

8. Wymiaru rozwoju społecznego -
zamożność
8
http://www.flickr.com/photos/chatirywo
rld/4916147728/

9. Przesłanki powstania HDI
Mahbub ul Haq (2003) określił kilka przesłanek, zgodnie z którymi
tworzony był nowy wskaźnik – HDI (Human Development Index)
1. znalezienie wskaźnika, który by wykraczał poza przychód, przy
zachowaniu jego wiarygodności pod względem metodologicznym,
2. ograniczenie liczby zmiennych składowych wskaźnika w celu
zachowania jego prostoty i funkcjonalności,
3. stworzenie jednego, syntetycznego wskaźnika, a nie rozbudowanego
ich zestawu oraz
4. połączenie we wskaźniku składowych społecznych i ekonomicznych
(ul Haq 2003).
Od 1990 roku HDI był stopniowo modyfikowany, lecz jego główne
założenia pozostały niezmienione.
9

10. Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)
• HDI przeniesiony na szczebel powiatowy pokazuje, jak poszczególne
jednostki administracyjne pozycjonują się względem siebie, jakie są
ich mocne i słabe strony.
• Nie chodzi tylko o stworzenie rankingu jednostek terytorialnych i
pozycjonowanie ich w układzie „lepsza-gorsza”.
• Celem jest ukazanie na podstawie jakich składowych poszczególne
regiony osiągnęły daną wartość wskaźnika LHDI – czy były to dobre
wyniki gospodarcze, zdrowie ludności, czy wysoka jakość edukacji
kompensująca opóźnienia w innych dziedzinach.
• Badanie zależności z innymi zmiennymi.
• Do jego obliczenia wykorzystano szereg czasowy 2007-2010.
10

11. Cel: pełen obraz Polski
11

12. Nowe podejście do mierzenia rozwoju
społecznego w ujęciu regionalnym
• Zdefiniowanie wskaźników nakładów – oszacowanie
wskaźników o charakterze ilościowym i
wartościującym, podzielonych ze względu na typ
nakładów: finansowych, infrastrukturalnych i innych
zasobów polityk publicznych.
• Zdefiniowanie wskaźników efektów – oszacowanie
wskaźników o charakterze ilościowym oceniających
efekty w obszarze interwencji publicznej (mniejsza
umieralność, większy poziom wiedzy obywateli i lepsze
dochody).
12

13. Wskaźniki LHDI
13
Wymiar Zdrowie Edukacja Zamożność
Wskaźniki cząstkowe LHDI
(mierniki)
Wskaźnik przeciętnego
trwania życia
(Oczekiwane trwanie życia
noworodka)
Wskaźnik edukacji
przedszkolnej
(Odsetek dzieci w edukacji
przedszkolnej: przedział
wiekowy 3-4 lata)
Wskaźnik zamożności
(Średni poziom zamożności
mieszkańców)
Zagregowany współczynnik
zgonów
(Zagregowany współczynnik
zgonów z powodu
nowotworów i chorób układu
krążenia)
Wskaźnik wyników
egzaminu gimnazjalnego
(Średnia z wyników egzaminu
gimnazjalnego: tylko dla części
matematyczno-przyrodniczej)
Wskaźniki grupowe LHDI Wskaźnik Zdrowia Wskaźnik Edukacji Wskaźnik Zamożności
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI) - powiat i województwo
Rozwój społeczny w ujęciu lokalnym i regionalnym

14. Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)
w województwach w 2010 roku (wskaźnik
przyjmuje wartości od 1 do 100 punktów)
14
36.8
39.3 39.6 41.2 42.3 42.9 43.8 44.4 44.4 46.3 47.0
49.5 50.2 51.1 51.9
60.2
0
10
20
30
40
50
60
70

15. Ranking województw ze względu na wartości LHDI w
roku 2010 i zmiana w pozycji województw w rankingu
w porównaniu do 2007 roku
15
Województwo
Pozycja wg
LHDI 2010
Zmiana pozycji
w porównaniu
do 2007 r.
LHDI HI EI WI
Mazowieckie 1 0 60,21 58,18 61,68 60,84
Małopolskie 2 0 51,93 69,10 57,65 35,15
Pomorskie 3 0 51,14 71,28 47,16 39,79
Wielkopolskie 4 0 50,22 63,32 50,19 39,86
Śląskie 5 0 49,54 48,39 53,92 46,59
Opolskie 6 0 46,95 59,76 55,94 30,96
Dolnośląskie 7 0 46,34 47,61 48,79 42,84
Podlaskie 8 1 44,40 66,08 51,60 25,67
Lubuskie 9 2 44,36 54,72 47,21 33,79
Podkarpackie 10 0 43,77 72,28 48,15 24,09
Zachodniopomo
rskie 11 -3 42,89 52,31 42,51 35,48
Warmińsko-
Mazurskie 12 0 42,33 58,61 41,85 30,93
Kujawsko-
Pomorskie 13 0 41,22 49,17 42,31 33,67
Lubelskie 14 1 39,55 48,61 46,46 27,40
Łódzkie 15 1 39,28 31,48 52,25 36,85
Świętokrzyskie 16 -2 36,78 45,95 39,18 27,62

16. Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI) w
powiatach w 2010 roku (wskaźnik przyjmuje wartości
od 1 do 100, w punktach)
16

17. Wskaźnik Zdrowia (HI) w 2010 roku w
powiatach
17

18. Wskaźnik Edukacji (EI) w powiatach w
2010 roku
18

19. Wskaźnik Zamożności (WI) LHDI w
powiatach w 2010 roku
19

20. Ranking 10 powiatów o najwyższych wartościach
LHDI w roku 2010 i zmiana pozycji w rankingu w
porównaniu do 2007 roku
20
Powiat
Pozycja
wg LHDI
2010
Zmiana pozycji w
porównaniu do
2007 r.
LHDI HI EI WI
Warszawa 1 0 87,63 68,97 97,75 99,83
Piaseczyński 2 0 80,75 68,01 83,74 92,44
Pruszkowski 3 0 72,92 59,95 78,93 81,96
Warszawski Zachodni 4 1 72,48 67,39 70,88 79,72
Kraków 5 -1 72,05 69,00 88,47 61,27
Poznań 6 0 71,52 62,35 85,83 68,37
Rzeszów 7 0 71,22 85,90 83,24 50,52
Sopot 8 10 69,78 52,86 88,38 72,74
Gdynia 9 2 69,55 75,60 77,53 57,40
Legionowski 10 3 69,09 66,35 73,76 67,37

21. Ranking 10 powiatów o najniższych wartościach LHDI w roku
2010 i zmiana pozycji w rankingu w porównaniu do 2007 roku
21
Powiat
Pozycj
a wg
LHDI
2010
Zmiana pozycji w
porównaniu do 2007
r.
LHDI HI EI WI
Moniecki 369 5 23,31 53,11 33,64 7,09
Skierniewicki 370 -18 23,24 13,07 37,20 25,80
Janowski 371 -6 22,78 30,51 30,77 12,60
Opatowski 372 -19 22,67 21,39 26,66 20,43
Przysuski 373 -3 21,30 23,11 28,52 14,66
Kolneński 374 4 20,47 66,39 25,00 5,16
Chełmski 375 2 20,46 29,67 17,13 16,86
Łomżyński 376 3 18,69 57,26 16,82 6,78
Pińczowski 377 -79 18,11 9,67 29,07 21,13
Kazimierski 378 -5 17,91 17,18 29,29 11,41
Suwalski 379 -3 17,24 54,53 6,89 13,65

22. Nakłady polityk publicznych
22

23. Relacje między rozwojem społecznym a
nakładami polityk publicznych
23
Wpływ pozostałych
czynników: polityki rządu,
inflacji, zmian zjawisk
demograficznych,
ukształtowania
przestrzennego, położenia
geograficznego, zaszłości
historycznych etc.

24. Zależność między Lokalnym Wskaźnikiem Rozwoju
Społecznego (LHDI) a Lokalnym Wskaźnikiem Rozwoju
Społecznego nakładów polityki publicznej (LHDIPI) w 2010
roku według powiatów
24
R² = 0.17
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
LokalnyWskaźnikRozwojuSpołecznegonakładów
politykipublicznej(LHDIPI)
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

25. Nakłady na rozwój społeczny
• W przypadku inwestycji takich jak ochrona zdrowia, czy edukacja
okres zwrotu nakładów inwestycyjnych w postaci zwiększonego
poziomu rozwoju społecznego może być dłuższy niż perspektywa 4
lat objętych tym badaniem.
• Potwierdza to fakt, że współczynnik korelacji liniowej LHDIPI z 2007
roku z wartościami LHDI w 2010 roku wynosi 0,538 i jest większy niż
w przypadku korelacji LHDIPI dla 2010 roku. Oznacza to, że
zależność między nakładami z roku 2007 a poziomem rozwoju
społecznego w roku 2010 jest silniejsza niż zależność z bieżącymi
nakładami.
• Należy także pamiętać, że rok 2007 był kulminacyjnym momentem
rozliczania środków z perspektywy finansowej 2004-2006, w którym
samorządy inwestowały większość zakontraktowanych inwestycji i
projektów.
25

26. Polityka społeczna

27. Zależność między sumą wydatków na pomoc społeczną na
terenie danego powiatu (władze gminy i powiatu) na
mieszkańca w 2010 roku (w zł) a wartością Lokalnego
Wskaźnika Rozwoju Społecznego (LHDI) w 2010 roku według
powiatów
27
y = -0,6357x + 68,978
R² = 0,31
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Sumawydatkównapomocspołecznąnatereniedanego
powiatu(władzegminyipowiatu)namieszkańcaw2010
roku(wzł)
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)
LHDI
Linear (LHDI)

28. Polityka spójności

29. Suma wydawanych środków unijnych z budżetów
samorządów gminnych i powiatowych na obszarze
danego powiatu w latach 2006-2010
29
R² = 0.00
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Sumawydawanychśrodkówunijnychzbudżetów
samorządówgminnychipowiatowychnaobszarze
danegopowiatuwlatach2006-2010wprzeliczeniuna
mieszkańca(wzł,nominalnie)
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

30. Suma dofinansowania projektów z wojewódzkich
RPO oraz programów operacyjnych do końca 2010
roku w przeliczeniu na mieszkańca (w zł, nominalnie)
30
R² = 0.04
0
500
1000
1500
2000
2500
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Wartośćsumydofinansowansowaniaprojektówz
wojewódzkichRPOorazprogramówoperacyjnychdo
końca2010rokuwprzeliczeniunamieszkańca(w
zł,nominalnie)
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

31. Suma dofinansowania projektów z programów
operacyjnych do końca 2010 roku w przeliczeniu na
mieszkańca (w zł, nominalnie)
31
R² = 0.00
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Wartośćsumydofinansowaniaprojektówzprogramów
operacyjnychdokońca2010rokuwprzeliczeniuna
mieszkańca(wzł,nominalnie)
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

32. Suma dofinansowania projektów z Regionalnych
Programów Operacyjnych do końca 2010 roku w
przeliczeniu na mieszkańca (w zł, nominalnie)
32

33. Suma dofinansowania projektów z Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki do końca 2010 roku w
przeliczeniu na mieszkańca (w zł, nominalnie)
33
R² = 0.34
-100
0
100
200
300
400
500
600
700
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
WartośćsumydofinansowaniaprojektówzProgramu
OperacyjnegoKapitałLudzkidokońca2010rokuw
przeliczeniunamieszkańca(wzł,nominalnie)
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

34. Kapitał ludzki

35. Zależność między rednią liczbą lat nauki potrzebną na zdobycie osiągniętego
wykształcenia dla b w wieku powyżej 25 r.ż., w 2002 roku (w latach) a cią
redniomiesięcznego dochodu będącego podstawą opodatkowania w 2010 roku (w
zł, nominalnie) i cią Lokalnego nika Rozwoju Społecznego (LHDI) w
2010 roku według w
35
Współczynniki wystandaryzowane w modelu SEM:
Dochód - przeciętne miesięczne wynagrodzenie będące podstawą opodatkowania w 2010 roku w zł nominalnie (patrz rozdział 1 - opis wskaźników)
Edukacja - średnia liczba lat nauki potrzebna do zdobycia osiągniętego wykształcenia dla osób w wieku powyżej 25 r.ż. w 2002 roku w latach
LHDI - Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego, wartość dla 2010 roku
E_1 – zmienne resztkowe (residual), odzwierciedlają wpływ tych zmiennych na dochód, które nie są objęte analizą
E_2 – zmienne resztkowe (residual, odzwierciedlają wpływ tych zmiennych na LHDI, które nie są objęte analizą
Wartość dochodu liczona bez udziału świadczeń z pomocy społecznej.

36. Średnia liczba lat nauki potrzebną na zdobycie
osiągniętego wykształcenia dla osób w wieku
powyżej 25 r.ż. w 2002 roku (w latach)
36
R² = 0.76
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Średnialiczbalatnaukipotrzebnychnazdobycie
osiągniętegowykształceniadlaosobwwiekupowyżej25
r.ż.w2002roku
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

37. Udział deklaracji podatkowych wysłanych przez
system e-Deklaracje w ogóle deklaracji wysłanych z
danego powiatu (w proc.)
37
R² = 0.22
0.0%
1.0%
2.0%
3.0%
4.0%
5.0%
6.0%
7.0%
8.0%
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Udziałdeklaracjipodatkowychwysłanychprzezsysteme-
Deklaracjewogóledeklaracjipodatkowychzłożonychw
danympowiecie(wproc.)
Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI)

38. Wnioski
38
MIASTA
OBSZARY WIEJSKIE
STARZENIE SIĘ
KAPITAŁ LUDZKI
KOMPETENCJE
CYFROWE
PO KL
POLITYKA SPÓJNOŚĆI
BIG DATA
BADANIA JAKOŚCIOWE

39. Cel dalekosiężny: dobrostan 2030
39
http://www.flickr.com/photos/t
orrelodones/2727949918/

40. Dziękuję za uwagę
Raport na stronie: www.undp.org.pl
Dane na stronie: www.mojapolis.pl
Kontakt: p.arak@politykainsight.pl
40