2. Πρώτη φάση
Ο Μ. Κωνσταντίνος ξεκίνησε να χτίζει
έναν ναό αφιερωμένο στη Σοφία του
Θεού, ο οποίος όμως ολοκληρώθηκε
από τον διάδοχό του Κωνστάντιο Β΄ το
360. Κάηκε το 404 μ.Χ.
Δεύτερη φάση
Ξαναχτίστηκε το 415 μ.Χ. από τον
Θεοδόσιο Β΄. Πυρπολήθηκε όμως το
532 μ.Χ. κατά τη διάρκεια της «Στάσης
του Νίκα».
Τρίτη-τελική φάση
Η τελική μορφή δόθηκε από τον
Ιουστινιανό.
• Οι εργασίες ξεκίνησαν αμέσως μετά
την καταστροφή, το 532 μ.Χ.
• Εγκαινιάστηκε πεντέμισι χρόνια
μετά, στις 27 Δεκεμβρίου 537 μ.Χ.
3. Σε πρώτο πλάνο η Αγία Σοφία του Θεοδοσίου, στη μέση η Αγία Σοφία του
Ιουστινιανού (537) και στο βάθος η εκκλησία όπως αποκαταστάθηκε μετά από
σεισμό και αφού προστέθηκε ο μεγάλος τρούλος (557)
4. • Ναός αφιερωμένος στη σοφία του Θεού
• Ιδρυτής: Ιουστινιανός
• Εγκαίνια: 537 μ.Χ.
• Αρχιτέκτονες: Ανθέμιος και Ισίδωρος
• Η έδρα της: Κωνσταντινούπολη
• Ρυθμός: βασιλική με τρούλο
7. Χωρίζεται με κιονοστοιχίες σε 3, 5 ή
περισσότερα μέρη, τα κλίτη
Κίονας=κυλινδρικήκολόνα
Κιονοστοιχία:
σειρά ολόιδιων
κιόνων, που
τοποθετείται ο ένας
πίσω από τον άλλο
και απέχουν ίσα
μεταξύ τους
8. Κλίτος: καθένα από τα 3 ή 5 μέρη που χωρίζεται η βασιλική
ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΛΙΤΟΣ
ΠΛΑΓΙΟ ΚΛΙΤΟΣ
ΠΛΑΓΙΟ ΚΛΙΤΟΣ
Το κεντρικό κλίτος καταλήγει σε αψίδα-κόγχη, η οποία εξέχει απ’ το
ορθογώνια σχήμα του ναού και προορίζεται για τους ιερείς.
9. Κλίτος: καθένα από τα 3 ή 5 μέρη που χωρίζεται η βασιλική
ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΛΙΤΟΣ
Κόγχη ή
αψίδα
11. Η κόγχη ή αψίδα του Ιερού προορίζεται για τους ιερείς. Σ’ αυτήν
καταλήγει το κεντρικό κλίτος. Η κόγχη εξέχει του ορθογώνιου ναού.
ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΛΙΤΟΣ
Κόγχη ή αψίδα
12. Η στέγη είναι ξύλινη. Μπορεί να έχει τις εξής μορφές:
• ενιαία (μία στέγη για όλα τα κλίτη)
• το κεντρικό – μεσαίο κλίτος στεγάζεται με μία στέγη και τα
πλάγια κλίτη με διαφορετικές στέγες. Η στέγη του κεντρικού
κλίτους είναι υπερυψωμένη και διατρυπάται από παράθυρα.
Πεντάκλιτη βασιλική που
στεγάζεται με ενιαία στέγη
1 543 2
Πεντάκλιτη βασιλική με τρεις στέγες: μία
για το κεντρικό κλίτος, υπερυψωμένη και
δυο για τα πλάγια κλίτη
13. Το εσωτερικό και ο τρόπος στέγασης της πεντάκλιτης βασιλικής της
Γέννησης στη Βηθλεέμ. Στην ανατολική πλευρά υπάρχει ένα
οκτάγωνο κτίσμα, για να σκεπάσει τη σπηλιά, όπου γεννήθηκε ο
Χριστός.
Η στέγη του
κεντρικού κλίτους
είναι υπερυψωμένη
και διατρυπάται
από παράθυρα
Δύο στέγες
χρησιμοποιούνται
για να στεγάσουν
τα πλάγια κλίτη
ανά δύο
29. • Πάνω απ’ τα 4 τόξα
διαμορφώνονται 4 σφαιρικά
τρίγωνά ή λοφία, τα οποία
βοηθούν στη στήριξη του
τεράστιου τρούλου
• Με αυτή τη στήριξη του πελώριου
τρούλου ο κεντρικός χώρος του
ναού μένει ελεύθερος, χωρίς
στηρίγματα κι έτσι δημιουργείται
μια αίσθηση ενότητας και
ανάτασης.
35. λοφίο
Το βόρειο και νότιο τόξο
κλείνουν με τύμπανα
που διατρυπώνται με
πολλά τοξωτά
παράθυρα.
λοφίο
ημιθόλιο
Τα τύμπανα αυτά
στηρίζονται από
κιονοστοιχίες σε δύο
ορόφους που βρίσκονται
ανάμεσα στους
πεσσούς.
36. Εσωτερικό
Με αυτή τη στήριξη του
πελώριου τρούλου ο
κεντρικός χώρος του ναού
μένει ελεύθερος, χωρίς
στηρίγματα κι έτσι
δημιουργείται μια
αίσθηση ενότητας και
ανάτασης.
37. Στη φωτογραφία ξεχωρίζουν οι
κιονοστοιχίες σε δύο ορόφους
πάνω στις οποίες στηρίζεται το
βόρειο τύμπανο με τα πολλά
τοξωτά παράθυρα.
38. Στη φωτογραφία ξεχωρίζουν οι
κιονοστοιχίες σε δύο ορόφους
πάνω στις οποίες στηρίζεται το
βόρειο τύμπανο με τα πολλά
τοξωτά παράθυρα.
39.
40.
41. Βασικά χαρακτηριστικά
• Υπάρχει ένα κεντρικό τετράγωνο που ορίζεται από 4 πεσσούς (τετράγωνες
κολώνες)
• Οι πεσσοί συνδέονται με τεράστια τόξα
• Πάνω σ’ αυτά τα τόξα ακουμπά ο τρούλος
• Πάνω απ’ τα 4 τόξα διαμορφώνονται 4 σφαιρικά τρίγωνά ή λοφία, τα
οποία βοηθούν στη στήριξη του τεράστιου τρούλου
• Με αυτή τη στήριξη του πελώριου τρούλου ο κεντρικός χώρος του ναού μένει
ελεύθερος, χωρίς στηρίγματα κι έτσι δημιουργείται μια αίσθηση ενότητας και
ανάτασης.
• Στη βόρεια και νότια πλευρά ανάμεσα στους πεσσούς υπάρχουν
κιονοστοιχίες σε δύο ορόφους πάνω στις οποίες στηρίζονται τύμπανα με
πολλά τοξωτά παράθυρα.
• Στην ανατολική και δυτική πλευρά μετά τα τόξα που συνδέουν τους πεσσούς
υπάρχουν τεράστιες κόγχες, οι οποίες έχουν ως μέτωπο τα τόξα αυτά.
42. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ
•Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Ζ΄, Αθήνα 1971,
Εκδοτική Αθηνών.
•Γκιολές Ν., Βυζαντινή Ναοδομία (600-1204), Αθήνα 1987,
εκδ. Καρδαμίτσα.
•Εικονική περιήγηση στην Αγία Σοφία
•Καλοπίση – Βέρτη Σ., Μαθήματα Παλαιοχριστιανικής
Αρχιτεκτονικής. Από την εμφάνιση του χριστιανισμού
μέχρι το τέλος της βασιλείας του Ιουστινιανού, Αθήνα 1984
(Πανεπιστημιακές σημειώσεις).
•Μπούρας Χ., Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, τ. 2, Αθήνα
19992, εκδ. Μέλισσα.