1. Απο τον Δημήτρη Αντώνιου μαθητή του Α1 του 5 ο ΓΕΛ Αμαρουσίου
ΑΣΚΗΣΗ 1:
Να επισημάνετε τα στοιχεία που αναφέρονται στο θεσμό της προίκας μέσα στην παραλογή
«της νύφης που κακοπάθησε» (σελ. 28-30)
Οι πρώτοι έξι στίχοι μιλούν αποκλειστικά για το θεσμό της προίκας, δηλαδή, λένε ότι
προξενεύουν την Ελένη και ότι όλη η οικογένεια, η μητέρα, ο πατέρας αλλά και τα αδέρφια
συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της προίκας (βέβαια, υπάρχει το παραμυθικό στοιχείο και η
υπερβολή, π.χ. «τση τάζει κι ο πατέρας της κάτεργ’ αρματωμένα, τση τάζουν και τ’ αδέρφια
της καράβια φορτωμένα»). Επίσης, στους στίχους 7-10 φαίνεται ότι η αξία της προίκας
καθοριζόταν από όλα τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα, δηλαδή συμβάλλουν με το μερίδιό τους
και τα μεγαλύτερα αδέρφια της Ελένης και ο πατέρας της, ως κυρίως υπεύθυνος, και, τέλος,
και η ίδια της η μάνα. Η διαχείριση, όμως, αυτών των περιουσιακών στοιχείων στην πράξη
γίνεται από την οικογένεια του γαμπρού και από το νεόνυμφο ζεύγος. Επιπλέον, φαίνεται από
τους ίδιους στίχους ότι η οικογένεια του γαμπρού ήταν φτωχή, άρα ο θεσμός της προίκας
ίσχυε για όλες τις κοινωνικές τάξεις.
ΑΣΚΗΣΗ 2:
Με αφορμή το κείμενο και με βάση το συνοδευτικό υλικό που σας δίνεται, α) πώς
προσδιορίζει ο θεσμός της προίκας τη θέση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια;
Η θέση της γυναίκας ήταν σχετικά υποβιβασμένη και μπορούμε να το διακρίνουμε αυτό από
τον θεσμό της προίκας. Τότε, μια γυναίκα για να παντρευτεί, έπρεπε να έχει προίκα γιατί
αλλιώς δεν μπορούσε να παντρευτεί. Για αυτό η κάθε οικογένεια που είχε μια κόρη
δεινοπαθούσε (αν ήταν φτωχή) για να μαζέψει την προίκα. Αυτό μας δείχνει ότι ο μόνος
σκοπός της γυναίκας ήταν να ξέρει να κάνει οικιακές δουλειές (π.χ. αργαλειό, μαγείρεμα), να
μαζεύει την προίκα της και να παντρευτεί. Επιπλέον, και η ίδια οικογένεια νοιαζόταν
περισσότερο να μαζέψει την προίκα παρά να προσέχει την ευτυχία της κόρης της.
και β) πώς φαίνεται ότι καθορίζει την πορεία της συζυγικής της ζωής;
Τότε η γυναίκα για να παντρευτεί έπρεπε οπωσδήποτε να κατέχει προίκα. Όσο μεγαλύτερη
προίκα είχε τόσο πιο περιζήτητη νύφη γινόταν. Δηλαδή, η προίκα καθόριζε αν η γυναίκα
μπορεί να παντρευτεί ή όχι. Βέβαια, το μόνο που μπορούσε να κάνει η προίκα ήταν να
διασφαλίσει ότι η νύφη θα παντρευτεί. Όμως προκαλούνταν προβλήματα λόγω της προίκας,
γιατί, αφού παντρευόταν η νύφη, ο γαμπρός συνέχεια εκβίαζε την οικογένεια για να του δώσει
το τελικό ποσό που ήθελε. Επίσης η προίκα δεν εγγυόταν ότι ο γάμος θα ήταν πετυχημένος,
αποτελούσε εγγύηση ότι απλά θα γίνει, όπως για παράδειγμα στην παραλογή «Η νύφη που
κακοπάθησε», η Ελένη είχε τεράστια προίκα που τη βοήθησε να παντρευτεί , αλλά ο γάμος της
κατέληξε σε αποτυχία επειδή και η νύφη και ο γαμπρός την κατασπαταλήσανε (την προίκα)
και
η
Ελένη
έφυγε
από
το
σύζυγό
της.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
2) Για ποιους άλλους λόγους δινόταν η προίκα;
3) Υπάρχει στη σημερινή εποχή ή έχει αλλάξει;

2. Στα μεταβυζαντινά χρόνια (και όχι μόνο), ο θεσμός της προίκας είχε πάρει πολύ μεγάλες
διαστάσεις. Η προίκα δινόταν προκειμένου μεγάλες οικογένειες να ενώσουν τα πλούτη τους.
Επίσης, αποτελούσε άγραφο νόμο και είχε ριζώσει πολύ βαθιά στις καρδιές των ανθρώπων.
Τότε θεωρούσαν τη γυναίκα ως κατώτερο όν και, επειδή η νύφη θα έμενε μαζί με το γαμπρό,
θεωρούσαν ότι ο γαμπρός έπρεπε να λάβει κάποιο αντίτιμο γι’ αυτό. Όμως, αφού η νύφη
ζούσε με το γαμπρό, η οικογένειά της, λόγω των λιγότερων εξόδων που είχαν, μπορούσαν να
αυξήσουν την προίκα της για τη γρηγορότερη αποκατάστασή της.
Στη σημερινή εποχή δεν υπάρχει ο θεσμός της προίκας. Η γυναίκα κοινωνικά είναι ίση με τον
άντρα και έχουν τα ίδια δικαιώματα. Επίσης, η γυναίκα στη σημερινή εποχή μπορεί να
δουλέψει και να ανεξαρτητοποιηθεί οικονομικά, χωρίς να στηρίζεται στην οικογένειά της. Ο
γάμος σήμερα γίνεται με την κοινή συναίνεση των δυο φίλων, χωρίς να εμπλέκονται άλλοι
παράγοντες, π.χ. οι γονείς και τα αδέρφια. Αυτό ισχύει στις Δυτικές χώρες.
Ωστόσο, στην Ανατολή ο θεσμός της προίκας ακόμα ισχύει, επειδή η γυναίκα θεωρείται ακόμα
κατώτερη σε σχέση με τον άντρα και αυτό επιφέρει πολλά προβλήματα. Ο φανατισμός που
επικρατεί σε αυτές τις χώρες κάνει ακόμα πιο εφικτή την ύπαρξη της προίκας. Πολλές φορές, ο
γαμπρός κακομεταχειρίζεται τη νύφη, ή μπορεί και να φτάσει στο φόνο της γυναίκας του αν οι
γονείς της δεν του δώσουν όσα επιθυμεί.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
5) Ποιες συμβουλές δίνει ο φίλος του στον Ερωτόκριτο προκειμένου να αποφύγει το
θάνατο;
Ο φίλος του Ερωτόκριτου (ο Πολύδωρος) τον συμβουλεύει να μη μονομαχήσει για να πάρει
την Αρετούσα, γιατί ο βασιλιάς Ρήγας τον είχε δει όταν έκανε καντάδα στην κόρη του ένα
βράδυ. Γι’ αυτό, αν τον αντίκρυζε θα τον καταλάβαινε, δε θα του έδινε την Αρετούσα ακόμα κι
αν κέρδιζε, και μπορεί να τον εξόριζε ή να τον εκτελούσε.
Σύγκριση των ηρωίδων, της Αρετής και της Ελένης, από τις παραλογές του «νεκρού
αδελφού», σελ. 24, 25, 26 και της «νύφης που κακοπάθησε», σελ 28, 29 ,30.
Η Αρετή είναι βουβό πρόσωπο, γιατί δεν είχε κάποια ιδιαίτερη θέση στην οικογένεια και
επειδή ήταν η μόνη γυναίκα στην οικογένεια, δεν της έπεφτε κάποιος λόγος. Είναι ταπεινή,
ήσυχη και χαμηλών τόνων (έχει μιλήσει μόνο σε κάποια απαραίτητα σημεία όπου χρειαζόταν
ο λόγος της).
Η πιο δυναμική ήταν η Ελένη, γιατί όταν της τελείωσαν τα χρήματα και πτώχευσε και αυτή και
ο άντρας της, δεν κάθισε εκεί, αλλά άφησε τον άντρα της (που τότε δεν ήταν εύκολο να γίνει
αυτό), πήρε τους δρόμους για να γυρίσει σπίτι της και δεν αποκάλυψε την ταυτότητά της όταν
έφτασε εκεί, αλλά παρακάλεσε να την πάρουν για υπηρέτρια.
Το πιο τραγικό πρόσωπο ήταν η Αρετή γιατί μετά το γάμο της στην ξενιτιά, όλα τα αδέρφια της
πέθαναν και όταν την πήρε ο νεκρός αδελφός της και τη γύρισε σπίτι, είδε τη μητέρα της, την
αγκάλιασε και πέθαναν και οι δύο.
Η Αρετή ακούσια υποφέρει τις συνέπειες αποφάσεων που άλλοι πήραν γι’αυτήν.