1. OPÓŹNIONY
ROZWÓJ MOWY

2. ROZWÓJ PRENATALNY
DZIECKA
Początki rozwoju ruchowego
podłoża mowy należy umieścić
w okresie prenatalnym.
Już w tym czasie kształtuje się
baza czynności mownych i
rozpoczynają współpracę
poszczególne analizatory
słyszenia i realizowania mowy.

3. ROZWÓJ POSTNATALNY
WG LEONA KACZMARKA
DZIELI SIĘ NA 4 ETAPY:
 okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),
 okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),
 okres zdania (od 2 do 3 roku życia),
 okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku
życia)

4. ARTYKULACJA ROZUMIENIE
- 2 miesiąc: głużenie, Okres przedmowny:
- 3 miesiąc: okres intonacji, - 7 miesiąc:rozumienie
- 8 miesiąc: gaworzenie, pewnych wyrazów,
- 10 miesiąc: sylaby da, pa, - 9 miesiąc: rozumienie
na znaku językowego: 1 wyrazu
- 1 rok: słowo: mama - rozumie 3 lub więcej
- 15 miesiąc: 5 wyrazów wyrazów
- 18 miesiąc: 8 - 10 wyrazów
- 21 miesiąc 20 wyrazów
- 2 lata: wypowiedzi - 500 – 1000 wyrazów
dwuwyrazowe - 1 zdanie

5. - 3 lata: pojawiają się - 1000 – 1800 słów,
czasowniki, - rozróżnianie barw i ich
- mowa dziecinna, nazw
- używa 100 - 200 wyrazów,
- potrafi użyć słowa "ja"
- 4 lata, odmienia - 1500 – 2000 wyrazów
czasowniki,
- nieopanowane w pełni
używanie nazw kolorów;
- 5 lat, zespół - 2000 – 2600 wyrazów
uproszczeń fonematycznych,
- język poprawny

6. Opóźniony rozwój mowy
Definicja według Małgorzaty Skorek:
Późniejsze (o około 6 lub więcej miesięcy)
pojawienie się poszczególnych etapów rozwoju
mowy. Rozwój mowy różni się tu od
prawidłowego rozwoju mowy zarówno w
aspekcie ilościowym czasu, jak i jakościowym, w
sensie czynnie i biernie opanowanych elementów
mowy w określonym czasie.

7. Podział ORM
1. Ze względu na rozległość ORM dzielimy na:
 Globalny (rozumienie + mówienie)
 Parcjalny: dotyczy wybiórczo:
- rozumienia (stosunków przestrzenno-
czasowych, relacji gramatyczno-logicznych, wyrazów,
zdań, dłuższych wypowiedzi);
- mówienia (słownictwa czynnego, struktur
gramatycznych, wymowy);
- porozumiewania się (językowej sprawności
sytuacyjnej, społecznej, pragmatycznej).

8. 2. W oparciu o głębokość można wyróżnić ORM:
lekki, umiarkowany, znaczny, głęboki.
3. ORM może też być: równomierny (gdy wyniki
wszystkich uzyskanych podtestów są poniżej
przeciętnej) oraz nierównomierny (kiedy
wyniki w poszczególnych podtestach mieszczą
się zarówno poniżej jak i powyżej przeciętnej).

9. 4. Ze względu na podłoże opóźnionego rozwoju
mowy wyróżnia się:
 SORM - samoistne opóźnienie rozwoju mowy -
inaczej prosty opóźniony rozwój mowy - związane z
indywidualnym rytmem rozwoju dziecka.
 NORM - niesamoistny opóźniony rozwój mowy -
tutaj można wskazać na konkretne przyczyny
(terapia zależy od tego, co spowodowało
opóźnienie rozwoju mowy).

10. Przyczyny ORM
Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:
 uszkodzenie CUN
 wady narządów głosowo– artykulacyjnych,
 uszkodzenia narządu słuchu,
 niedorozwoje umysłowe,
 słuchoniemotę, bądź agnozję akustyczną,
 zaburzenia psychiczne i emocjonalne,

11. Przyczyny ORM (c.d.)
Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:
 uwarunkowania genetyczne, o czym świadczy
występowanie ORM u członków
rodziny(szczególnie u osobników płci męskiej),
 opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych typu
ruchowego unerwiające mięśnie narządów
artykulacyjnych, co powoduje trudności w
wymawianiu szybkich i precyzyjnych ruchów.

12. Przyczyny ORM (c.d.)
Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:
 nieodpowiednią stymulację rozwoju języka;
 brak podniet do mówienia lub nadmiar bodźców
słownych,
 nieprawidłowe wzorce i postawy językowe
dorosłych,
 błędna wymowa,
 stosowanie nieprawidłowych form gramatycznych,
 nieadekwatne, ubogie słownictwo,
 naleciałości gwarowe przyjmowane przez dzieci,

13. Przyczyny ORM (c.d.)
Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:
 niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze
wypowiedzi dziecka– brak zainteresowania,
lekceważenie, bądź przyjmowanie z nadmiernym
entuzjazmem wypowiedzi.
 deprywacje emocjonalne i psychiczne,
 deprywacje środowiskowe:
 niewłaściwe kontakty matki z dzieckiem (małe
zainteresowanie dzieckiem, małomówność matek,
luźny związek uczuciowy, brak matki),
 wielojęzyczne otoczenie dziecka.

14. PRZEJAWY OPÓŹNIONEGO
ROZWOJU MOWY:
 ograniczenie zasobu dźwięków (wynikające z substytucji);
 metatezy, czyli przestawki głoskowe lub sylabowe
(np. krokodyl - korkodyl, ławka - wałka);
 elizje - opuszczanie głosek w nagłosie, śródgłosie i
wygłosie (np. lampa - lama, lampa - lapa, kot - ot, kot - ko);
 opuszczanie sylab początkowych (np. kanapa - napa);
 zmniejszanie ilości sylab w wyrazie (np. baloniki - baloki);
 redukcje grup spółgłoskowych (np. szczotka - śotka);

15.  częściowe lub całkowite ujednolicenie różnych
grup spółgłoskowych;
 wymawianie przez dziecko pewnych głosek w
wyrazach, których nie potrafi wypowiedzieć w
izolacji i w sylabach (np. dziecko wypowiada głoskę k
w słowie kura, ale nie potrafi jej wypowiedzieć w
izolacji (pojedynczo) i w sylabach (np. ko);

16. PONADTO W MOWIE
DZIECKA WYSTĘPUJĄ :
 kontaminacje czyli tworzenie nowych wyrazów ze
skrzyżowania dwóch różnych wyrazów (np. dlaczego +
czemu = dlaczemu);
 reduplikacje (powtórzenia) sylab końcowych lub
akcentowanych (np. kaczka - kaka);
 asymilacje (upodobnienia) (np. babka - papka, król - krór);
 augmentatywa, czyli specyficzne zgrubienia wyrazów
(np. jabłko - jabucho, placek - plakol, łyżka - łyga, łóżko - łógo);
 występowanie sylab początkowych w znaczeniu całego
wyrazu (np. kaczka - ka);
 zniekształcanie wyrazów - neologizmy dziecięce, tzw.
nowotwory językowe (np. siekiera - rąba, żelazko -
prasowalnik);

17. SORM
Zaburzenie występujące często i mające rozległe
konsekwencje dydaktyczne w postaci trudności w
czytaniu, pisaniu i opanowywaniu materiału
programowego.Występuje wówczas, gdy mowa
dziecka (czynność mówienia lub/i rozumienia)
wykształca się później niż u rówieśników.

18. SORM nie jest zjawiskiem patologicznym, dlatego
też odnosi się do tych postaci opóźnień, które są
przejawem dysharmonii rozwoju, trudności wieku
dziecięcego, wolniejszego tempa dojrzewania
układu nerwowego, bądź niekorzystnego wpływu
środowiska.
Zjawiska te są przejściowymi formami zakłóceń
procesu rozwojowego, które nie prowadzą do
trwałych zmian (zaburzeń mowy) ani do
poważniejszych konsekwencji rzutujących na
proces rozwojowy.
Charakter przyczyn i konsekwencje decydują, iż
SORM uznaje się za odmianę rozwoju mieszczącą
się w dalszej granicy normy.

19. NORM
Niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM),
towarzyszy: głuchocie, niedosłuchowi,
zaburzeniom wzroku, upośledzeniu umysłowemu,
zaburzeniom psychicznym, schorzeniom
przemiany materii (np. fenyloketonuria),
uszkodzeniom ośrodkowego układu nerwowego
(np. dysfazja, mózgowe porażenie dziecięce,
minimalne dysfunkcje mózgowe), jąkaniu;
Niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy jest
konsekwencją zaburzeń rozwoju.

20. NORM
Jest konsekwencją określonych lub bliżej
nieokreślonych schorzeń i wad rozwojowych, które
zostały wywołane przez patogenne (biologiczne bądź
psychospołeczne) czynniki działające na organizm
dziecka w różnych okresach rozwojowych (prenatalnym,
perinatalnym i postnatalnym).
Powstałe zmiany zazwyczaj mają charakter trwały, co
oznacza, że w końcowej fazie rozwojowej mowa nie
osiąga normalnego poziomu i że jej zaburzeniom
mogą towarzyszyć dodatkowe problemy, jak np.
zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania, trudności
w nauce szkolnej.

21. Badanie i leczenie dzieci z opóźnionym rozwojem mowy
BADANIE

22. WYWIAD – podstawa diagnozy
Warto przypomnieć sobie o:
 przebytych przez dziecko chorobach,
niekorzystnym przebiegu ciąży czy
porodu
 lekach, negatywnych stanach
emocjonalnych, urazach
 rozwoju ruchowym dziecka
 INFORMACJACH DOTYCZĄCYCH
ROZWOJU MOWY DZIECKA

23. Badanie lekarskie w poradni
 Sprawdzanie rodzaju
oddychania i ogólnej
sprawności ruchowej
(wargi, język,
podniebienie miękkie)
 Rozmowa z dzieckiem

24. Świetlica obserwacyjna
 Matka rozmawia z dzieckiem, zachęca do
wypowiedzi
 Nagrywanie mowy spontanicznej w celu
analizowania
Ważne!
Należy rozróżniać sprawność mowy
dziecka od zaprezentowanej próbki, bo
mogą się od siebie różnić!

25. Badania dodatkowe
BADANIE SŁUCHU BADANIE PSYCHOLOGICZNE
• badanie audiometryczne • testy bez odpowiedzi słownej
• instrumenty muzyczne • współpraca z lekarzem
• inne badania jak np. foniatrą i logopedą
impedancja ucha, otoemisja
BADANIE NEUROLOGICZNE
I PSYCHIATRYCZNE

26. Leczenie zależy od przyczyny!
LECZENIE

27. ORM NORM
 pracę rozpoczynamy od  postępowanie terapeutyczne
tego co dla dziecka będzie obejmowało zarówno
stymulację funkcji związanych z
najłatwiejsze
mową jak i pracę nad
specyficznymi trudnościami
 konieczne jest danego dziecka
stosownie wzmocnień
pozytywnych  terapia logopedyczna będzie
częścią terapii kompleksowej
prowadzonej przez wielu
 do programu należy
specjalistów
włączać ćwiczenia
ogólnorozwojowe.

28. Bibliografia
1. Jastrzębowska G., Podstawowe problemy logopedii, [w:] Gałkowski T.,
Jastrzębowska G. (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Opole 1999.
2. Parol U., Dziecko z niedokształceniem mowy, Warszawa 1989.
3. Sawa B., Dzieci z zaburzeniami mowy, Warszawa 1990.
4. Styczek I, Logopedia, Warszawa 1980.
5. Zaleski T., Opóźniony rozwój mowy, Warszawa 1992.
6. http://www.logolandia.pl/index.php?option=com_content&task=view&id
=46&Itemid=44 (data dostępu: 22.03.2010)
7. http://www.logopedia.pl/index.php?option=com_content&task=view&id
=238&Itemid=37 (data dostępu: 22.03.2010)
8. http://www.logopedia.net.pl/artykuly/10/opozniony-rozwoj-mowy.html
(data dostępu: 22.03.2010)