1. KUVVET ve HAREKET
SARMAL YAYLAR VE ÖZELLİKLERİ
• Sarmal yaylara kuvvet uygulandığında Sarmal yaylarında
bu kuvvete eşit ve zıt yönlü kuvvet uyguladığı görülür. Bu
kuvvete tepki kuvveti denir. Kuvvet artarsa tepki kuvveti
de artar.
FTEP
FTEP
F
FTEP
F
F

2. • Bir yaya gereğinden fazla kuvvet uygulandığında (sıkıştırılma veya gerilme)
Sarmal yay esneklik özelliğini kaybeder.
• Yaydaki uzama miktarı yaya uygulanılan kuvvete veya yaya asılan çismin
ağırlığına bağlıdır . Yaya asılan çismin ağırlığı veya uygulanılan kuvvetin
büyüklüğü arttıkça uzama miktarı artar.
20cm
30cm
P
P=10 N

3. • Ağırlık ölçmeye yarayan aletlere DİNAMOMETRE denir.
Dinamometreler yaylardan yararlanılarak yapılır.
• Her ağırlık her dinamometre ile ölçülmez. Çünkü
dinamometreye ölçebileceğinden fazla ağırlık asılırsa yayı
özelliğini kaybeder ve bozulur.
• Dinamometreye asılan ağırlık ile dinamometre yayının uzama
miktarı doğru orantılıdır. Yani ağırlık arttıkça uzama miktarı
NOT : yaydaki uzama miktarı yayın cinsine , kalınlığına , uygulanılan
artar.
kuvvete bağlıdır.
ağırlık N
40
YANDAKİ ŞEKİLDE AĞIRLIK 10 N ARTTIĞINDA
YAY 10 cm UZAR.
30
20
10
cm
10 20 30 40
Uzama mik.
Yaydaki uzama miktarları hesaplanırken
doğru orantıdan faydalanılır.

4. ÖRN : Bir yaya 10 N luk bir cisim asıldığında yay 5 cm uzadığına
göre yaya 50 N luk cisim asılsaydı yay kaç cm uzardı.
ÇÖZÜM :
Yay 10 N ‘luk cisim asıldığında
5 cm uzadığına göre
Yay 50 N ‘luk cisim asıldığında
kaç cm uzar ? (x)
X=
5 cm x
10 N
= 25 cm
50 N
=
250 cm
10
=

5. • Bir cismin değişmeyen madde miktarına kütle
denir. Birimi gram (g) veya kilogram (kg ) dir.
• Kütle miktarı her yerde aynıdır değişmez.
• Bir cisme etki eden çekim kuvvetine ağırlık
denir. Birimi nivton (N) veya dyne (dyn) dir.
• Cismin bulunduğu yere göre değişir. ağırlık bir
kuvvettir.
• Ağırlık ile kütle doğru orantılıdır
• Kütlesi 1 kg olan cismin ağırlığı 10 N dur.

6. İŞ:Bir kuvvetin etkisiyle cisim kuvvetle aynı
yönde hareket ederse iş yapmış olur.
W=F.X
F
F:Kuvvet
X:Alınan Yol
W:İŞ
x
F
X
W
N
M
Joule
Dyne
Cm
erg

7. •Uygulanan Kuvvetle cisim farklı yönlerde
hareket ediyorsa iş yapılmış sayılmaz.
-Balık tutan bir
avcı oltasını
yukarı doğru
kaldırdığında,
uyguladığı
kuvvet hareket
yönünde
olduğundan avcı
iş yapmış olur.

8. ENERJİ: Bir cismin iş yapabilme yeteneğine
enerji denir.
-Farklı enerji türleri vardır.
- Nükleer
enerji
Rüzgar
enerjisi
Isı ve ışık enerjisi
Potansiyel ve
Kinetik
enerji

9. Potansiyel Enerji: Cisimlerin
bulundukları durum nedeni ile sahip
oldukları enerjidir.
m
Ep=m.g.h
m:Kütle (kg)
g:Yerçekimi İvmesi (m/s²)
h:Yükseklik (metre)
h

10. Kinetik Enerji: Bir cismin hareket halinde
olmasından dolayı sahip olduğu enerjiye kinetik
enerji denir.
m
V
Ek = ½mV²
m:Kütle (kg)
V:Hız (m/s)
Ek: Kinetik Enerji (Joule)

11. Enerjinin Korunumu:
Enerjinin yoktan var edilmesi ya da var olan
enerjinin yok edilmesi mümkün değildir.Toplam
enerji daima sabittir,korunur.Ancak bir enerji bir
başka enerjiye dönüşebilir.
Bir cismin kinetik enerjisi ile potansiyel
enerjisinin toplamına o cismin mekanik enerjisi
denir.
Emekanik=Ep + Ek = mgh + ½mV²

12. İş ve Enerji birimleri aynıdır.
• Soru: m=2kg lık bir cisim 20m yükseklikten serbest
bırakılıyor.Yere çarptığında hızı ne olur?
(g=10m/s²
sürtünmeler önemsiz)
m
Eilk=Eson
mgh=½mV²
h
2.10.20=½.2.V²
V=?
400=V²
V=20 m/s

13. GÜÇ: Birim zamanda yapılan işe güç
denir.
P= W/t = F.x / t
W: İş (joule)
t: zaman (saniye)
P:Güç (Watt)

14. BASİT MAKİNELER

15. Günlük yaşantımızda işlerimizi kolaylaştırmak için kullandığımız,
bir yada iki parçadan oluşan araçlara BASİT MAKİNELER denir.

16. Basit Makinelerin Özellikleri
• Basit makineler, kuvvetin doğrultusunu, yönünü
yada büyüklüğünü değiştirmek için kullanılır.

17. Basit Makinelerin Özellikleri
• Basit makinelerle kuvvetten ve yoldan
kazanç sağlanabilir. Ancak hiçbir basit
makine işten yada enerjiden kazanç
sağlamaz.

18. Basit Makinelerin Özellikleri
• Sürtünmeler ihmal edildiğinde, basit makinede
yapılan iş, yükün kazandığı enerjiye eşittir.

19. Basit Makinelerin Özellikleri
• Kuvvetten kazanç varsa aynı oranda
yoldan kayıp olur.
Resimdeki yükü zeminden 1 metre yükseltebilmek
için kuvvetin uygulandığı ipin 4 metre çekilmesi
gerekir.

20. Basit Makinelerin Özellikleri
• Enerji kaybının önemsenmediği
durumlarda basit makinelerin çalışma
ilkesi;
bağıntısı ile verilir.

21. KALDIRAÇLAR
• Sabit bir destek etrafında hareket edebilen
sağlam çubuklara KALDIRAÇ denir

22. • Bana bir kaldıraç verin dünyayı yerinden
oynatayım.
Archimedes

23. • Uygulanan kuvvetin destek noktasına uzaklığına Kuvvet Kolu
denir. Yükün destek noktasına olan uzaklığına Yük Kolu denir.

25. • Denge durumundaki bir kaldıraçta kuvvet il kuvvet kolu çarpımı
(kuvvetin yaptığı iş), yük ile yük kolunun çarpımına (yükün
yaptığı iş) eşittir. Buna kaldıraç bağıntısı denir.
Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu
• Bir kaldıraçta kuvvet kolu yük kolundan ne kadar büyük olursa,
kaldırılabilecek yük de o kadar büyük olur.

26. • Çalışma prensibi değişmemek kaydıyla iki
tür kaldıraç vardır.
KALDIRAÇLAR
ÇİFT TARAFLI
KALDIRAÇ
TEK TARAFLI
KALDIRAÇ

27. • Destek noktası kuvvet ile yük arasında
olan kaldıraç tipine çift taraflı kaldıraç
denir.

28. TEK TARAFLI KALDIRAÇLAR
• Desteğin uçların birinde olduğu kaldıraç
tipidir.

29. • Kaldıraçlarda (aslında bütün basit makinelerde) Kuvvet
Kazancı yükün kuvvete oranı ile bulunur.
Kuvvet Kazancı =
MAKARALAR
• Sabit bir eksen etrafında dönebilen disk şeklindeki basit
makinelere MAKARA denir.

30. • Bir eksen etrafında
serbestçe dönebilen,
üzerinde ipin
geçebileceği oluk
bulunan, dönme ekseni
bir yere sabitlenmiş, disk
şeklindeki basit
makineye SABİT
MAKARA denir

31. SABİT MAKARALAR
• Sabit makaralar çift taraflı kaldıraç gibi çalışır.
F
YÜK KOLU
KUVVET KOLU
F
YÜK
F
 Sabit makara sadece
kuvvetin yönünü ve
doğrultusunu değiştirir.
Kuvvetten kazanç
sağlamaz. Tabii yoldan
da kazanç sağlamaz.
Sürtünmeler ihmal
edilirse uygulanan
kuvvet kaldırılmaya
çalışılan yüke eşittir.

32. Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu
Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu
YÜK KOLU
YÜK
r
r
Kuvvet =
KUVVET KOLU
KUVVET
Yük

33. !!! UNUTMAYIN !!!
Sabit makaralarda Kuvvet Yüke eşittir.
Kuvvetten yada Yoldan kazanç sağlanmaz.
Bunu deneyle görelim
Yapılan deneyde makaranın
ucuna asılan yüke eşit bir
kuvvetle kaldırılabileceği
dinamometreden okunacaktır.
Örneğin 10 Newtonluk bir yük yine
10 Newtonluk kuvvetle çekilir.

34. HAREKETLİ MAKARA
• Çevresinden geçen ip
sayesinde, yüke
bağlanmış olarak
hareket eden
makaralara
HAREKETLİ MAKARA
denir.

35.  Hareketli makara, tek taraflı
kaldıraç gibi çalışır.
KUVVET
KUVVET KOLU
YÜK KOLU
YÜK
Hareketli makarada kuvvetten
kazanç vardır. Ancak aynı
oranda yoldan kayıp vardır.
Sürtünmeler ihmal edilirse,
hareketli makarada kuvvet yükün
yarısına eşittir. (Yani yükün yarısı
kadar bir kuvvetle yük
kaldırılabilmektedir.)

36. KUVVET
KUVVET KOLU
Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu
Kuvvet Kolu = 2 x Yük Kolu
YÜK KOLU
Kuvvet x 2 x Yük Kolu = Yük x Yük Kolu
YÜK
Kuvvet = Yük / 2

37. !!! UNUTMAYIN !!!
Hareketli makaralarda Kuvvet Yükün yarısına eşittir.
Kuvvetten kazanç sağlanır, ancak aynı oranda yoldan
kayıp oluşur.
Bunu deneyle görelim
Yapılan deneyde makaranın ucuna
asılan yükün yarısına eşit bir
kuvvetle kaldırılabileceği
dinamometreden okunacaktır.
Örneğin 10 Newtonluk bir yükü 1
metre kaldırmak için 5 Newtonluk
kuvvet uygulamak yeterli olurken
ipi 2 metre çekmek gerekmektedir.

38. PALANGALAR
• Sabit ve
hareketli
makaraların
birlikte
kullanıldığı
sistemlere
PALANGA
denir.

39. EĞİK DÜZLEM
• Bir ucu diğer ucundan daha yüksekte olan
düzlemlere EĞİK DÜZLEM denir.

40. • Eğik düzlem yolu uzatarak kuvvetten kazanç sağlayan basit bir
makinedir.
• Bir yük eğik düzlem üzerinde daha az kuvvet uygulanarak
yükseğe çıkarılabilir.
Eğik düzlemde kuvvetin yaptığı iş, yükün yaptığı işe eşittir.
(Sürtünmeler ihmal)
KUVVET X KUVVET KOLU = YÜK X YÜK KOLU
KUVVET X EĞİK DÜZ.BOYU = YÜK X EĞİK DÜZ.YÜKSEKLİĞİ
KUVVET
YÜK
K
Ğİ
E
L
ÜZ
D
N
Mİ
E
OY
B
(L)
U
EĞİK
DÜZLEMİN
YÜKSEKLİĞİ
(h)

41. • Eğik düzlemin yüksekliği büyürse yükü çekmek için daha
büyük kuvvet uygulanmalıdır. Deneyle görelim.
• Bir eğik düzlemde kuvvet kazancı;
Kuvvet Kazancı = YÜK / KUVVET
Eğik Düzlemin Uzunluğu
Kuvvet Kazancı=
Eğik Düzlemin Yüksekliği
İle bulunur.

42. ÇIKRIK
• Yarıçapları birbirinden farklı, dönme eksenleri
aynı, birbirine sabitlenmiş iki silindirden oluşan
düzeneğe ÇIKRIK denir.

43. R= Büyük silindirin yarıçapı= KUVVET KOLU
R
r
KUVVET
YÜK
r= Küçük silindirin yarıçapı= YÜK KOLU

44. KUVVET X KUVVET KOLU = YÜK X YÜK KOLU
KUVVET X R = YÜK X r
Her basit makinede olduğu gibi çıkrıkta da kuvvet kolunun (büyük
silindirin yarıçapının büyük olması) kuvvet kazancının o kadar
büyük olması anlamına gelir.
• Bir çıkrıkta kuvvet kazancı;
• Kuvvet Kazancı = YÜK / KUVVET
Büyük Silindirin Yarıçapı
Kuvvet Kazancı=
Küçük Silindirin Yarıçapı
İle bulunur.

45. DİŞLİ ÇARKLAR VE KASNAK
• Sabit bir eksen etrafında dönebilen silindir şeklindeki yapılardan
etrafında diş bulunanlara DİŞLİ , etrafında kayış geçmeye
yarayan oluk bulunanlara ise KASNAK denir.

46. • Hareket dişlilerde zincir ile kasnaklarda kayış ile iletilir.
• Dişli ve Kasnağın çalışma ilkesi aynıdır.
DİŞLİLERDE ZİNCİR İLE
DİŞLİLERDE KAYIŞ İLE

47. • Dişlilerin dönme eksenleri aynı ise dişlilerin
dönme yönleri ve sayıları aynıdır
r2
r1

48. • Dişlilerin dönme eksenleri aynı değil ise dönme yönleri
zıttır ve dönme sayıları farlıdır. Dönme Sayıları dişlinin
yarıçapına veya dişli sayısına bağlıdır.

49. • Kasnaklar farklı dönme eksenlerine sahip ve paralel bağlı ise dönme yönleri
aynı, dönme sayıları farklıdır.

50. • Kasnaklar farklı dönme eksenlerine sahip ve çapraz
bağlı ise dönme yönleri ve dönme sayıları farklıdır.
r1
r2

51. • Dişli çark veya kasnaklarda çalışma ilkeleri
aynıdır.
n1, Büyük Dişlinin (kasnağın) dönme sayısı
n2, Küçük Dişlinin (kasnağın) dönme sayısı
r1, Büyük Dişlinin (kasnağın) diş sayısı veya yarıçapı
r2, Küçük Dişlinin (kasnağın) diş sayısı veya yarıçapı olmak üzere
n1
n2
r2
r1
bağıntısı vardır

52. VİDA
• Bir ilindir üzerine açılan spiral oyuklardan oluşan ve
yüzeyleri birleştirmeye, delici kuvvet elde etmeye yarayan
basit makineye VİDA denir.