Weitere ähnliche Inhalte Ähnlich wie ต่อมไร้ท่อ54 (20) Mehr von Oui Nuchanart (20) ต่อมไร้ท่อ544. ตอมไรทอ (endocrine gland) ตอมที่หลั่งสารและไปมีผลตอ
เซลลเปาหมายโดยผาน extracellular fluid เชนกระแสเลือด
ตอมมีทอ(exocrine gland) ตอมที่หลั่งสารและไปมีผลตอเซลล
เปาหมายโดยผานทอ
7. ฮอรโมนแบงตามโครงสรางทางเคมีไดเปน 4 ชนิด คือ
1. ฮอรโมนเปปไทดหรือโปรตีน (Polypeptide hormone)
เปนสารประกอบประเภทโปรตีนหรือโพลีเปปไตดขนาดเล็ก ละลายน้ําได
ระดับฮอรโมนเปลี่ยนแปลงเร็ว ออกฤทธิ์ที่เยื่อหุมเซลลของอวัยวะเปาหมาย
ไดแก ฮอรโมนจากไฮโพทาลามัส ตอมใตสมอง ตับออน และตอมพาราไทรอยด
7
8. ฮอรโมนแบงตามโครงสรางทางเคมีไดเปน 4 ชนิด คือ
2. ฮอรโมนสเตียรอยด (Steroid hormone)
เปนฮอรโมนที่ไมละลายในน้ํา และไมถูกเก็บไวในตอมที่สราง เมื่อสรางขึ้นแลวจะ
สงไปยังอวัยวะเปาหมายในทันที ระดับฮอรโมนคอนขางคงที่
ไดแกตอมหมวกไต ( adrenal gland) รังไข (ovary) และอัณฑะ (testis)
8
9. ฮอรโมนแบงตามโครงสรางทางเคมีไดเปน 4 ชนิด คือ
3. ฮอรโมนเอมีน (Amine hormone)
เปนฮอรโมนที่ไดจากกรดอะมิโนเชื่อมกันแลวตัดหมูคารบอกซิลออก จะไดเอมีน
ฮอรโมนกลุมนี้ละลายน้ําได มีระดับฮอรโมนไมแนนอน สูง ๆ ต่ํา
ไดแก ฮอรโมน ไทรอกซิน (thyroxin) และแคทีโคลามิน (catecholamine)
9
11. กลไกการออกฤทธิ์ของchemical messenger และฮอรโมน
-ออกฤทธิ์ไดโดยการจับกับตัวรับสัญญาณ(receptor)
สารเคมีตัวเดียวกันสามารถมีผลตอ
เซลลชนิดตางๆ ไดตางกันโดยขึ้นกับ
1.ตัวรับตางกัน (a กับb&c)
2.ตัวถายทอดสัญญาณในเซลล
ตางกัน (bกับc)
11
14. ฮอรโมนจากตอมไรทอที่สําคัญของรางกาย
ตอมไรทอมีการเปลี่ยนแปลงมาจากเนื้อเยื่อทั้ง 3 ชั้น คือ
1. พวกที่เปลี่ยนแปลงมาจากเนื้อเยื่อชั้นกลาง
* สรางสารพวกสเตอรอยด
- ตอมหมวกไตสวนนอก (adrenal cortex)
- รังไข (ovary)
- อัณฑะ (testis)
2. พวกที่เปลี่ยนแปลงมาจากเนื้อเยื่อชั้นนอก และเนื้อเยื่อชั้นใน
* สรางสารพวกเปปไทด โปรตน ี
- ตอมไทรอยด(thyroid gland)
- ตอมใตสมอง(hypophysis หรือ pituitary)
- ตอมหมวกไตสวนใน(adrenal medulla)
15. ความสําคญของตอมไรทอตอรางกาย
ั
1. พวกที่รางกายขาดไมได(essential endocrine gland)
- ตอมไทรอยด (thyroid gland)
- ตอมพาราไทรอยด(parathyriod gland)
- ตอมหมวกไตสวนนอก (adrenal cortex)
- ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส
2. พวกที่รางกายขาดได(non-essential endocrine gland)
- ตอมใตสมองสวนหนา (pituitary)
- ตอมไพเนียล(pineal gland)
- ตอมหมวกไตสวนใน (adrenal medulla)
- รังไข (ovary)
- อัณฑะ(testis) 15
19. 1. ตอมไพเนียล (pineal gland)
ตอมไพเนียล ของสัตวเลือดเย็น สัตวสะเทินน้ําสะเทินบก และสัตวเลื้อยคลาน
บางชนิดไมสรางฮอรโมน แตเปนกลุมของเซลลรับแสง
ในสัตวเลือดอุนจําพวกสัตวเลี้ยงลูกดวยนม การทํางานของตอมนี้สัมพันธกับแสง
สวางและการรับภาพ
ในคน ตอมไพเนียลอยูระหวางเซรีบรัมซีกซายและซีกขวา ทําหนาที่สรางฮอรโมน
เมลาโทนิน มีหนาที่ยับยั้งการเจริญเติบโตของอวัยวะสืบพันธุไมใหเติบโตเร็วเกินไป
20. 2. ตอมใตสมอง(hypophysis หรือ pituitary)
อยูติดตอกับสวนลางของสมองสวนไฮโพทาลามัส
แบงได 3 สวน คือ ตอมใตสมองสวนหนา สวนกลาง และสวนหลัง
มีขนาดประมาณ 1 – 1.5 ซม.
23. สรางฮอรโมนประสาท
ปลอยที่ตอมใตสมองสวนหลัง
ปลายแอกซอนมาสิ้นสุดและหลั่งฮอรโมนประสาทออกสูกระแสเลือด
24. ( anterior pituitary gland or adenohypophysis )
1. โกรทฮอรโมน (GH)
2. โกนาโดโทรฟน (Gn) ประกอบดวย FSH และ LH
3. โพรแลกทิน
4. อะดรีโนคอรติโคโทรฟน (ACTH)
5. ไทรอยดสติมิวเลติงฮอรโมน (TSH)
6. เอนดอรฟน
25. 1. ฮอรโมนโกรท (Growth hormone,GH)
- ฮอรโมนโกรท (Growth hormone,GH) เปนสารพวกโปรตีน
ควบคุมการเจริญเติบโต ของรางกาย
นอยไป มากไป
เด็ก dwarfism giantism
ผูใหญ acromegaly simmon’s disease
25
27. 13 years old
21 years old
Entering his car,
18 years old front seat had
to be removed
18 years old 27
High School
Graduation
http://www.altonweb.com/history/wadlow/
29. ACROMEGALY
เนื่องจากในวัยผูใหญมีฮอรโมน GH มากเกินไปจะมีผลตอการกระตุนการ
เจริญของกระดูกในดานกวาง เนื่องจากกระดูกทางดานยาวบิดไปแลว ยาวอีก
ไมได และยับยั้งเนือเยื่อเกี่ยวพันดวย ทําใหกระดูกที่คางขยายขนาดกวางขึ้น
้
ฟนหางใบหนาเปนรูปสี่เหลี่ยมคางหมู นิ้วมือ นิ้วเทามีขนาดใหญขึ้น ผิวหนัง
หนาและหยาบ
29
32. ในเพศชาย
- FSH กระตุนการเจริญเติบโตของหลอดสรางอสุจิ (siminiferous tubule)
ในอัณฑะและกระตุนการสรางอสุจิ (Spermatogenesis)
- LH กระตุนใหกลุมอินเตอรสติเชียลเซลลของอัณฑะใหสรางและหลั่ง
ฮอรโมน เทสโทสเทอโรน (Testosterone) ซึ่งเปนฮอรโมนเพศชาย ดังนั้นในเพศ
ชายจึงเรียกอีกชื่อหนึ่งวา ฮอรโมนกระตุนอินเตอรสติเชียล ( interstitial cell
stimulating hormone หรือ ICSH)
33. - ฮอรโมน LH กระตุนกลุมเซลล
อินเตอรสติเชียลใหหลั่ง
- ฮอรโมนเทสโทสเตอโรน (testosterone)
33
34. ในเพศหญิง
- FSH จะกระตุนการเจริญเติบโตฟอลลิเคิลของรังไข (Ovarian follicle)
และออกฤทธิ์รวมกับฮอรโมน LH ใหสรางและหลั่งฮอรโมนอีสโทรเจน (estrogen )
- LH กระตุนใหไขสุกและการตกไข และหลังการตกไขแลวจะชวยกระตุน
ใหเซลลที่เหลือในฟอลลิเคิลใหกลายเปนคอรปสลูเทียม (corpus luteum) เพื่อสราง
ฮอรโมนโพรเจสเทอโรน ( progesterone)ซึ่งมีผลตอการเปลี่ยนแปลงของเยื่อบุมดลูก
เพื่อรองรับการฝงตัวของเอ็มบริโอ
34
35. 3. ฮอรโมนโพรแลกติน (prolactin) หรือ (lactogenic hormone)
• เปนฮอรโมนประเภทโปรตีน กระตุน
การเจริญของทอของการผลิตน้ํานม
กระตุนการสรางและผลิตน้ํานม
• ในขณะตั้งครรภและตอนคลอดจะมี
โพรแลกตินสูง
• โพรแลกตินในเพศชายไมทราบ
หนาที่แนชัด แตมีผูรายงานวา
โพรแลกตินจะทําหนาที่รวมกับ
ฮอรโมนเพศชายในการกระตุน
อวัยวะที่เกี่ยวของกับการสืบพันธุ
เชน ตอมลูกหมาก ทอนําอสุจิ
และตอมสรางน้ําเลี้ยงอสุจิ
35
38. 5. ฮอรโมนกระตุนไทรอยด
(thyroid stimulating hormone)
หรือ TSH ทําหนาที่กระตุนตอมไทรอยดใหหลั่งฮอรโมนตาม ปกติ ฮอรโมนจากตอม
ใตสมองสวนหนาจะควบคุมโดยฮอรโมน ประสาทที่สรางมาจากไฮโพทาลามัส
38
39. 6. เอนเดอรฟน (Endorphin)
• ออกฤทธิ์คลายมอรฟน
• สรางจากตอมใตสมองสวนหนา หรือเนื้อเยื่ออื่นๆ
• ทําหนาที่ระงับความเจ็บปวด
• ชวยใหคิดในทางสรางสรรค
• ชวยเพิ่มความตื่นตัว มีชีวิตชีวาและความสุข
• จะหลั่งออกมาเมื่อเรามีอารมณแจมใส
39
42. ตอมใตสมองสวนหลังหรือ
นิวโรไฮโพไฟซีส ไมได Axons to
สรางฮอรโมนเอง แต primary
capillaries
ฮอรโมนถูกสรางมาจาก
นิวโรซีครีทอรีเซลลของ
ไฮโพทาลามัสโดยกลุม Portal Primary
เซลลเหลานี้จะมีแอกซอน venules capillaries
Pituitary stalk
มาสิ้นสุดอยูภายในตอมใต
สมองสวนหลัง และเขาสู
กระแสเลือด Secondary
Posterior pituitary
capillaries
Anterior pituitary
42
43. 1.วาโซเพรสซิน (Vasopressin) หรือ ฮอรโมนแอนติไดยูเรติก
- ADH มีหนาที่ดูดน้ํากลับของหลอดไต และกระตุนใหหลอด เลือดบีบตัว ถาขาดฮอรโมนนี้จะเกิด
การเบาจืดทําใหปสสาวะ บอย
43
44. ADH
มีผลใหมีการดูดน้ํากลับที่ทอหนวยไต
ฮอรโมนนี้จะมีการหลั่งออกมาเมื่อ กระหายน้ํา และขาดน้ํา ความเครียดสูง
ความดันเลือดสูง
ยาที่มีผลตอการกระตุนประสาทสวนกลาง ฝน เฮโรอีนจะมีผลในการกระตุน
การหลั่งฮอรโมนดวย
ถามี ADH นอยมากๆจะทําใหเกิดโรคเบาจืด(diabetes insipidus) มีปสสาวะ
ออกมามากถึงวันละ 20 ลิตรตอวัน
สภาพตึงเครียดและสารนิโคตินทําใหมีการหลั่ง ADH เพิ่มขึ้น ทําใหปสสาวะ
นอยลง แตแอลกอฮอลยับยั้งการหลั่ง ADH ทําใหปสสาวะมากขึ้น
44
47. 3. ตอมไทรอยด (THYROID GLAND)
จัดเปนตอมไรทอขนาดใหญที่สุด
อยูติดกับบริเวณกลองเสียง
มีลักษณะเปน 2 พู
มีเนื้อเยื่อของพาราไทรอยดติดอยูขางละ 2 ตอม
48. • นําตอมไทรอยดของแกะมาทําใหแหง
แลวบดละเอียดใหคนปกติกินปรากฏวา
ทําใหอัตราเมแทบอลิซึมของรางกายสูงขึ้น
• ผลจากการคนพบสามารถรักษาคนไขที่
ไมสามารถผลิตฮอรโมนจากตอมไทรอยดไดสําเร็จ
49. • ป 2439 โบมานน พบวา เซลลในตอมไทรอยด
มีปริมาณไอโอดีนสูงกวาเซลลอื่นถึง 100 เทา
• คนอยูใกลทะเลมีไอโอดีนในตอมไทรอยด
เขมขนกวาคนที่อยูหางไกลทะเล
50. o ป 2448 มารีน พบวา คนที่อยูริมฝงทะเลเปนโรคคอพอก
นอยกวาคนที่อยูหางทะเล
o ทดลองไมใหไอโอดีนแกสัตวพบวาสัตวเปนโรคคอพอก
เมื่อใหอาหารที่มีไอโอดีนสัตวเหลานั้นก็หายจากโรค
51. - ฮอรโมนที่สรางจากตอมไทรอยดเปนกรดอะมิโนที่มีไอโอดีนอยูดวย
คือ กรดอะมิโน ไทโรซีน ฮอรโมนมี 2 ชนิด คือ
ไทรไอโอโดไทโรนีน (Triiodothyronine , T3 ) ซึ่งมีไอโอดีน 3 อะตอม
และไทรอกซิน (Thyroxin , T4 ) ซึ่งมีไอโอดีน 4 อะตอม
ฮอรโมนที่หลั่งออกมาสวนใหญ (90 % ) เปนไทรอกซิน (T4)
แต T3 ที่มีปริมาณนอยกวา มีความเขมขนมากกวา ฮอรโมนนี้จะถูกเก็บไวในตอม
และจะหลั่งออกมาเมื่อถูกกระตุนจากตอมใตสมองสวนหนา ฮอรโมนทั้ง 2 ชนิด
ใหผลอยางเดียวกันตอเซลลเปาหมาย
55. - จะสงผลใหอัตราเมแทบอลิซึมลดนอยลง
- ทําใหออนเพลีย เหนื่อยงาย เซื่องซึม
- เคลื่อนไหวชา กลามเนื้อออนแรง
- รางกายออนแอ ติดเชื้อไดงาย
- หัวใจเตนชา
- ทนหนาวไมได
- มีคอเลสเทอรอลสูงผิวหนังบวมน้ํา หนาบวม
- อวน ทําใหน้ําหนักเพิ่ม
- ผมและผิวแหง
- สมองจะทํางานชาลง ปฏิกิริยาโตตอบชาหรือ
ถึงขั้นความจําเสื่อม
- ประจําเดือนผิดปกติ
62. หนาที่ : ลดระดับแคลเซียมในเลือดใหต่ําลงถาในเลือดมีระดับแคลเซียมสูง
กวาปกติ ทําไดโดย
- เพิ่มการสะสมแคลเซียมที่กระดูก
- ลดการดูดแคลเซียมกลับจากทอหนวยไต ( ขับแคลเซียมทิ้งทางน้ําปสสาวะ )
- ลดการดูดซึมแคลเซียมที่ลําไสเล็ก ( เพื่อไมใหแคลเซียมถูกดูดเขาสูกระแสเลือด )
http://www.pibul.ac.th/vicha
kan/sciweb/Biology42042/H
ormone/Hormone/html/Web
site-endocrine-
system/thyroid.htm
64. 4. ตอมพาราไทรอยด (PARATHYROID GLAND)
ฮอรโมนจากตอมพาราไทรอยด
- พาราทอรโมน (parathormone,PTH)
ทําหนาที่
- รักษาสมดุลของแคลเซียมในรางกายใหคงที่
- กระตุนใหมีการเพิ่มระดับแคลเซียมและฟอสฟอรัส ถาหากระดับแคลเซียมในเลือดต่ํา
- ทําใหมีการดูดซึมแคลเซียมที่ลําไสและทอหนวยไตมากขึ้น
- มีการกระตุนใหมีการสลายแคลเซียมออกจากกระดูกมาก
ดังนั้นถาหากมีฮอรโมนนี้มากเกินไปจะมีผลทําใหเกิดการสะสมของแคลเซียมที่ไต
ที่หลอดเลือด มีการดึงเอาแคลเซียมจากกระดูกและฟนออกมา ทําใหเกิดอาการ
กระดูกเปราะบางและหักงาย ทําใหเปนโรคกระดูกพรุน ฟนหักและผุงาย
68. 5. ตับออน (pancreas)
68
http://www.pibul.ac.th/vichakan/sciweb/Biology42042/Hormone/Hormone/html/Website-endocrine-system/Pancreas.htm
70. การศึกษาเกี่ยวกับตับออน
• ป พ.ศ. 2411 พอล แลงเกอรฮานส สังเกตพบกลุมเซลล
กระจายอยูเปนหยอมๆมีหลอดเลือดมาหลอเลี้ยง ตอมาเรียก
กลุมเซลลนวา ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส (Islets of Langerhans)
ี้
• ป พ.ศ.2432 โยฮันน วอน เมอริง พบวาเมื่อตัดตับออนของสุนัข
จะมีผลตอการยอยอาหารประเภทไขมัน
• ป พ.ศ. 2455 พบวากลุมเซลลไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส ผลิต
สารบางอยางมาทางกระแสเลือดและใหชื่อวา อินซูลน (insulin)
ิ
• ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส สรางฮอรโมนที่สําคัญ 2 ชนิด คือ
อินซูลิน และกลูคากอน
72. • เปนฮอรโมนจากกลุมเบตาเซลล (B-cell)
ที่บริเวณสวนกลางของไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส
• ทําหนาที่ลดระดับน้ําตาลในเลือดใหเปนปกติ
• ถากลุมเซลลที่สรางอินซูลินถูกทําลาย ระดับน้ําตาล
ในเลือดสูงกวาปกติทําใหเปนโรคเบาหวาน
73. • เปนฮอรโมนที่สรางจากแอลฟาเซลล (∞ - cell)
ซึ่งเปนเซลลประเภทหนึ่งของไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส
• กลูคากอนทําหนาที่ตรงขามกับอินซูลิน คือ กระตุน
การสลายตัวของไกลโคเจน
• การเปลี่ยนแปลงระดับน้ําตาลจะเปนสัญญาณยับยั้งและ
กระตุนการหลั่งอินซูลินและกลูคากอน
75. โรคเบาหวาน (diabetes mellitus)
diabetes เปนภาษากรีก มีความหมายวา “ผานโดยตลอด” สวน
คําวา mellitus มีความหมายวา “หวานเหมือนน้ําผึ้ง”
• เกิดจากความผิดปกติในการสรางฮอรโมน
ของไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส
• พบน้ําตาลในปสสาวะ
• น้ําตาลในเลือดสูงรางกายกําจัดออกทางปสสาวะ
• โรคเบาหวานมี 2 แบบ
แบบที่ 1 เกิดจากตับออนไมสามารถสรางอินซูลินได
แบบที่ 2 เกิดจากตับออนสรางอินซูลินไดปกติ
แตตวรับอินซูลินผิดปกติอินซูลินทํางานไมได
ั
76. อาการที่สําคัญ
- ปสสาวะบอยและมาก เนื่องจากมีน้ําตาลในเลือดมาก ทอหนวยไตไมสามารถดูดกลับคืนสู
รางกายไดหมด
- กระหายน้ํามากและบอยผิดปกติ
- เมื่อเปนแผลจะหายอยาก มีอาการคันบริเวณอวัยวะสืบพันธุและผิวหนัง
- น้ําหนักตัวลด ออนเพลีย เซื่องซึม เมื่อยลา
- เลือดและปสสาวะมีฤทธิ์เปนกรดมากกวาปกติ เนื่องจากมีสารคีโตน
( ketone body ) จากการสลายไขมันและถาเปนโรคเบาหวานนาน ๆ อาจจะทําให ตาบอด
และไตจะคอย ๆ หมดสภาพในการทํางาน
76
77. 6. ฮอรโมนจากตอมหมวกไต (adrenal gland)
ตั้งอยูเหนือไตทั้ง 2 ขาง แบงออกเปน 2
บริเวณคือบริเวณสวนนอกเรียกวา adrenal cortex และ
สวนในเรียกวา adrenal medulla
77
78. ฮอรโมนจากตอมหมวกไต
ตอมหมวกไต (adrenal gland) ประกอบดวยเนื้อเยื่อ 2 ชนิดคือ
1. อะดรีนัลคอรเทกซ (adrenal cortex) เปนเนื้อเยื่อชั้นนอก
2. อะดรีนัลเมดุลลา (adrenal medulla) เปนเนื้อเยื่อชั้นใน
อะดรีนัลคอรเทกซ
ผลิตฮอรโมนไดมาก สามารถแบงออกเปน 2 กลุมใหญ คือ
78
79. อะดรีนัลคอรเทกซ (adrenal cortex)
1. ฮอรโมนกลูโคคอรติคอยด (Glucocorticoid hormone)
ทําหนาที่ควบคุมเมตาโบลิซึมของคารโบไฮเดรต
ฮอรโมนที่สําคัญคือ ฮอรโมนคอรติซอล (cortisol)
มีหนาที่
เพิ่มปริมาณกลูโคสในเลือดใหสูงขึ้น โดยการกระตุนเซลลตับใหเปลี่ยน
กรดอะมิโนและกรดไขมันเปนคารโบไฮเดรตและเก็บสะสมในรูปของไกลโคเจน
จากนั้นจึงกระตุนตับใหเปลี่ยนไกลโคเจนเปนกลูโคสสงเขากระแสเลือด
ถามีฮอรโมนกลูโคคอรติคอยด มากเกินไป จะทําใหเปนโรคคูชชิง
(Cushing’ s syndome)
79
80. โรคคูชชิง (CUSHING’ S SYNDOME)
กลามเนื้อออนแรงเนื่องจากมีการสลายโปรตีนและไขมันตามบริเวณแขนขา
อวนมีไขมันสะสมแกนกลางลําตัว ใบหนากลมคลายดวงจันทร หนาทองแตก
ลาย บริเวณตนคอมีหนอกยื่นออกมา
81. 2. ฮอรโมนมิเนราโลคอทิคอยด (mineralocorticoid) ทําหนาที่
ควบคุมสมดุลของน้ําและเกลือแรในรางกาย เชน แอลโดสเตอโรน (aldosterone)
ทําหนาที่
• ควบคุมการดูดกลับของโซเดียมไอออน (Na+) และน้ําที่ทอหนวยไต
เขาสูหลอดเลือด
• ขับโพแทสเซียมออกจากทอหนวยไตใหสมดุลกับความตองการของรางกาย
• ควบคุมสมดุลความเขมขนของฟอสเฟตในรางกายอีกดวย
• การขาดแอลโดสสเตอรโรนจะมีผลใหรางกายสูญเสียน้ําและโซเดียมไปพรอมกับ
น้ําปสสาวะและสงผลใหปริมาณเลือดลดลงจนอาจทําใหผูปวยตายเพราะความดัน
เลือดต่ําได
81
82. 3. ฮอรโมนเพศ (ADRENAL SEX HORMONE )
ในภาวะปกติฮอรโมนที่สรางจากอะดรีนัลคอรเทกซมีเพียงเล็กนอยเมื่อ
เทียบกับฮอรโมนเพศจากอวัยวะเพศ สวนใหญจะเปนฮอรโมนเพศชายมี
ฮอรโมนเพศหญิงนอยมาก ฮอรโมนเพศที่สราง เชน แอนโดรเจน (ฮอรโมนเพศ
ชาย) และแอสโทรเจน (ฮอรโมนเพศหญิง)
84. อะดรีนัลเมดุลลา (ADRENAL MEDULLA)
อะดรีนัลเมดุลลา ผลิตฮอรโมนดังนี้
1. อะดรีนาลิน (adrenalin)
ทําใหน้ําตาลในเลือดเพิ่มขึ้น และ กระตุนการเตนของหัวใจ
ทําใหเมแทบอลิซึมเพิ่มขึ้นมาก ซึ่งเปนฮอรโมนที่หลั่งออกมาเมื่อ
รางกายอยูในสภาวะฉุกเฉิน ดังนั้นจึง เรียกอีกชื่อ หนึ่งวา
fligth or fight hormone
2. นอรอะดรีนาลิน (noradrenalin)
ทําหนาที่หลั่งจากเสนประสาทซิมพาเทติก ทําใหความดันเลือดสูงทํา
ใหหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงอวัยวะตางๆ บีบตัว
84
85. 7. ฮอรโมนจากอวัยวะเพศ
เพศชาย
- แหลงที่ทําหนาทีสรางฮอรโมนในอัณฑะ (testis) คืออินเตอรสติเชียลเซลล (Interstitial cell)
่
- อยูระหวางหลอดสรางอสุจิในเพศชาย
- เมื่อเริ่มวัยหนุมอินเตอรสติเชียลเซลลจะถูกกระตุนจากฮอรโมน LH หรือ ICSH จากตอมใต
สมองสวนหนาใหสรางฮอรโมนเพศชายทีเรียกวา แอนโดเจน (Androgen) ประกอบดวย
่
ฮอรโมนหลายชนิดที่สําคัญที่สุด คือ เทสโทสเทอโรน (Testosterone)
- เทสโทสเทอโรนมีหนาที่ควบคุมการเจริญเติบโตของอวัยวะสืบพันธุเพศชาย
- และควบคุมลักษณะขั้นที่สองของเพศชาย (Male secondary characteristic)
- คือ เสียงแตก นมขึ้นพาน ลูกกระเดือกแหลม มีหนวดเครา มีขนขึ้นบริเวณหนาแขง รักแร และ
อวัยวะสืบพันธุ กระดูกหัวไหลกวางและกลามเนื้อตามแขนขาเติบโตแข็งแรงมากกวาเพศหญิง
-
85
86. 1. ฮอรโมนจากอวัยวะสืบพันธุในเพศชาย
- แหลงที่ทําหนาที่สรางฮอรโมนในอัณฑะ (testis) คืออินเตอรสติเชียล
เซลล (Interstitial cell)
- อยูระหวางหลอดสรางอสุจิในเพศชาย
- เมื่อเริ่มวัยหนุมอินเตอรสติเชียลเซลลจะถูกกระตุนจากฮอรโมน LH หรือ
ICSH จากตอมใตสมองสวนหนาใหสรางฮอรโมนเพศชายที่เรียกวา แอนโดเจน
(Androgen) ประกอบดวยฮอรโมนหลายชนิดที่สําคัญที่สุด คือ เทสโทสเทอโรน
(Testosterone)
- เทสโทสเทอโรนมีหนาที่ควบคุมการเจริญเติบโตของอวัยวะสืบพันธุเพศชาย
และควบคุมลักษณะขั้นที่สองของเพศชาย (Male secondary
characteristic) ลักษณะดังกลาวที่สําคัญ คือ เสียงแตก นมขึ้นพาน ลูกกระเดือก
แหลม มีหนวดเครา มีขนขึ้นบริเวณหนาแขง รักแร และอวัยวะสืบพันธุ กระดูกหัวไหล
กวางและกลามเนื้อตามแขนขาเติบโตแข็งแรงมากกวาเพศหญิง
93. ในระยะกอนการตกไข เซลลฟอลลิเคิลที่ลอมรอบไข
จะสรางฮอรโมนอีสโทรเจน
อีสโทรเจน ทําใหเกิดลักษณะของหญิง
ควบคุมการเปลี่ยนแปลงที่รังไขและเยื่อบุมดลูก
อีสโทรเจนกระตุนใหหลั่ง LH มาทําใหโอโอไซตระยะที่ 2
หลุดออกจากฟอลลิเคิล เรียกวาการตกไข
หลังการตกไขฟอลลิเคิลมีการเปลี่ยนแปลงเปนคอรปสลูเทียม
94. สรางฮอรโมนโพรเจสเทอโรน ทํางานรวมกับอีสโทรเจน
กระตุนการเจริญของเยื่อบุชั้นในของผนังมดลูก
กระตุนตอมน้ํานมใหเติบโต แตไมกระตุนการสรางน้ํานม
เซลลไขไมไดรับการผสมจากอสุจิ คอรปสลูเทียมจะเปลี่ยนแปลง
และหยุดสรางโพรเจสเทอโรน ทําใหเยื่อบุผนังมดลูกสลายตัว
ถูกขับออกมาเปนประจําเดือน
99. 8. ฮอรโมนจากรก (PLACENTA)
เซลลของรกจะหลั่งฮอรโมนฮิวแมน คอริโอนิก
โกนาโดโทรฟน (HCG) หลังจากเอ็มบริโอฝงตัว
ที่ผนังมดลูก
HCG กระตุนคอรปสลูเทียมในรังไขใหเจริญตอไป
และสรางฮอรโมนโพรเจสเทอโรนเพิ่มขึ้น
100. 9. ตอมไทมัส (THYMUS GLAND)
• มีลักษณะเปนพู มีตําแหนงอยูระหวางกระดูกอก
กับหลอดเลือดใหญของหัวใจ
• มีหนาที่สรางเซลลเม็ดเลือดขาวลิมโฟไซตชนิด ที
หรือเซลล ที
• การแบงเซลลและพัฒนาการของลิมโฟไซตชนิด ที
อาศัยฮอรโมนไทโมซิน (thymosin) ที่สรางจากเซลล
บางสวนของตอมไทมัส
• ไทโมซิน เปนฮอรโมนที่เกี่ยวของกับการสรางภูมคุมกันของรางกาย
ิ
102. 10. กระเพาะอาหารและลําไสเล็ก
แกสตริน (Gastrin)
• สรางจากกระเพาะอาหาร
• กระตุนการหลั่งเอนไซมและกรดไฮโดรคลอริก
ซีครีทิน (Secretin)
• สรางจากดูโอดีนัมของลําไสเล็ก
• กระตุนตับออนใหหลั่งเอนไซมและ
โซเดียมไฮโดรเจนคารบอเนต
• กระตุนการบีบตัวของทอน้ําดี
109. ฟโรโมนมี 3 ทางคือ
1. ทางกลิ่น (Olfaction) : พบในแมลงหลายชนิด สวนมากก็เพื่อการดึงดูดเพศตรงขามใหมาหา
หรือไมก็เปนการบอก.... ใหรูวาอยูที่ไหน หรือเปนสัญญาณอันตรายเตือนใหรู เชน ฟโรโมนของตัว
ชะมดมีกลิ่นแรงมากเราสกัดเอามาทําเปนหัวน้ําหอม
2. การกิน (Ingestion) : เชน ผึ้งนางพญาจะสรางสารจากตอมบริเวณระยางคปาก เรียกวา Queen
substance สําหรับ.... เอาไวลอผึ้งงาน เมื่อผึ้งงานกินเขาไปจะไปยับยังรังไขของผึ้งงานไมใหมีการ
้
เจริญเติบโตและสรางรังไขจึงไมมีโอกาส.... สืบพันธุเหมือนนางพญา
3. การดูดซึม (Absorption) : พบเฉพาะในสัตวไมมีกระดูกสันหลังเทานั้น เชน แมงมุมบางชนิดและ
แมลงสาบ ....ตัวเมียจะปลอยฟโรโมนทิ้งเอาไวจนกระทั่งตัวผูมาสัมผัส ก็จะซึมเขาไปกระตุนใหเกิด
ความตองการทางเพศ... ติดตามหาตัวเมียจนพบและทําการผสมพันธุ แตในตั๊กแตนตัวผูจะปลอย
ฟโรโมนทิ้งเอาไวหลังจากผสมพันธุ ....เมื่อตัวออนมาสัมผัสฟโรโมนนั้นก็จะดูดซึมเขาไปกระตุนให
เติบโตเปนตัวเต็มวัยและสืบพันธุได
109
112. สามารถจําแนกฟโรโมนตามพฤติกรรมไดดังนี้
1. สารดึงดูดเพศตรงขาม (sex pheromone) พบในผีเสื้อไหมตัวเมีย ปลอย
ออกมาดึงดูดผีเสื้อไหมตัวผู
2. สารเตือนภัย (alarm pheromone) เชนมดตาย จะมีฟโรโมนออกมาจากซาก
มดตัวนั้น ทําใหมีการขนซากมดตัวนั้นไปทิ้งนอกรัง
3. สารนําทาง (trail pheromone) ไดแก กรดบางชนิดที่มดงานปลอยออกมา
ตามทางเดิน ทําใหมดตัวอื่นสามารถเดินไปยังอาหารไดถูกตอง
4 สารจากนางพญา (queen substance) เชนสารที่นางพญาใหผึ้งงานกิน
ทําใหผึ้งงานเปนหมัน
5. สารทําใหรวมกลุม (aggregation pheromone) เชน นางพญาปลวกปลอย
ออกมาทําใหปลวกงานมารวมกลุมกัน
6. สารแสดงอาณาเขต (territory pheromone) เชน สุนัขปสสาวะรดสิ่งตาง ๆ
ที่มันเดินผาน
112