1. ENERGJIA

2.  C’ËSHTË ENERGJIA?
 LLOJET E ENERGJISË
 METODAT E PËRFITIMIT TË ENERGJISË
 SHNDËRRIMI I ENERGJISË
 TERMODINAMIKA
 BURIMET E ENERGJISË
 MBROJTJA E MJEDISIT
 ENERGJIA NË JETËN E PËRDITSHME
 PËRFUNDIME
PËRMBAJTJA E
PROJEKTIT

4.  Energjia (fjala vete rrjedh nga greqishtja energos
që do të thotë “në punë”) në fizikë, është aftësia e
ndërveprimit të një sistemi me një tjetër. Energjia
ka të bëjë edhe me fuqinë e kërkuar për të lëvizur
apo zhvendosur një peshë në një largësi të
caktuar. Sa më e rëndë të jetë pesha ose sa më e
gjatë largësia, aq më shumë energji nevojitet. Ka
shumë lloje energjish: energji kimike nga fosilet
djegëse, energji elektrike nga shfrytëzimi i fuqisë
se ujit, energji diellore, energjia e erës, energji
termale, dhe energji bërthamore nga ndarja
e atomit. Njësia e energjisë është xhauli me shenjë
"J", për nder të Xhejms Xhaulit.
Ç’ËSHTË ENERGJIA?

5. LLOJET E
ENERGJISË
 Energjinë përreth nesh e gjejmë në forma të
ndryshme. Ndër format më të përhapura janë :
1. Energjia kinetike
2. Energjia potenciale
3. Energjia kimike
4. Energjika bërthamore (nga ndarja e atomit)
5. Energjia elektrike
6. Energjia termike
7. Energjia diellore

7.  Energjia kinetike është aftësia e trupave që të
kryejnë punë për shkak se kanë një shpejtësi të
caktuar. Për ta llogaritur energjinë kinetike të
trupit me masën , i cili lëviz me shpejtësi , bëhet
llogaritja e punës, e cila nevojitet
që forca ta nxitojë trupin në ndonjë rrugë nga
gjendja e qetësisë deri në gjendjen me shpejtësi .
Pra, madhësia e energjisë kinetike është e
barabartë me punën e cila është kryer në mënyrë
që trupi ta ketë fituar shpejtësinë . energjia
kinetike do të jetë:
ENERGJIA
KINETIKE

8. 



9.  Përveç energjisë kinetike, të cilën e shkakton lëvizja, trupi
mund ta ketë edhe energjinë potenciale, e cila është
pasojë e pozitës së tij ndaj trupave të tjerë apo pasojë e
konfiguracionit të trupit, përkatësisht e sistemit të trupit.
Trupat kanë energji potenciale për shkak të veprimit
reciprok të tyre. Ashtu trupi me masën , i ngritur në
lartësinë mbi sipërfaqen e Tokës, ka një energji potenciale
të caktuar dhe është i aftë, që duke zbritur nga ajo lartësi, të
kryejë një punë të caktuar. Ngjashëm, susta elastike ka
energji potenciale dhe, duke u kthyer në pozitën
ekuilibruese, mund të kryejë punë. Varësisht nga forca e cila
vepron në trup, dallohen këto lloj energjish potenciale:
të gravitetit, elastike, elektrostatike dhe magnetike. Në
mekanikë do të shqyrtohen vetëm dy të parat (të gravitetit
dhe elastike).
ENERGJIA
POTENCIALE

10.  Që të llogariteet energjia
potenciale e trupit në
fushën e gravitetit në
sipërfaqen e Tokës,
supozohet se grimca me
masën zhvendoset në
fushën e gravitetit të
Tokës. Puna e forcave të
rëndimit është e barabartë
me ndryshimin e dy
funksionese të pozitës.
Funksioni quhet energjia
potenciale e gravitetit të
trupit në lartësinë h:
 Që të deformohet ndonjë
trup, për shembull susta
apo shkopi, nevojitet që
në të të veprohet me një
forcë, përkatësisht të
kryhet një punë . Trupi i
deformuar do të përftojë
një energji potenciale në
llogari të punës .
Supozojmë se trupi në
formë të shkopit zgjatet
për shkak të veprimit të
forcës, e cila rritet nga
vlera zero deri në njëfarë
vlere . Puna e kryer është
e barabartë me sipërfaqen
e trekëndëshit:

11.  Energjia bërthamore është energji e fituar me metodat e fusionit të
kontrolluar në ndërtesa qendrore të Centrale Bërthamore. Shtetet e
Bashkuara të Amerikës janë furnizuesit më të mëdhenj të energjisë
bërthamore për qëllime komerciale. SHBA-ja ka më shumë se 100 centrale
të liçensuara bërthamore dhe në vitin 2006, këto centrale gjeneronin rreth
20% të prodhimit energjitik në vend, duke përmbushur 9% të nevojave të
vendit me energji. Franca ka më shumë se 50 centrale bërthamore që
sigurojnë 79% të prodhimit energjitik. Franca është eksportuese e
konsiderueshme e energjisë elektrike në vendet të tjera. Kina ka 11 reaktorë
bërthamorë, por nevojat në vend janë kaq të mëdha, sa kjo infrastrukturë
në vitin 2005 përmbushte vetëm 1% të nevojave të vendit për energji.
Gjendje e ngjajshme ndodhet edhe në Indi. Rusia hapi uzinën e parë
bërthamore në vitin 1954. Zgjerimi i industrisë u ngadalësua pas
katastrofës së Çernobilit. Më 2005, reaktorët bërthamorë prodhonin rreth
6% të energjisë që konsumohej. Rusia energjinë bërthamore e shehë si një
mundësi për eksportë. Më anën tjetër në Gjermani, në vitin 2006, 12% e
energjis së përdorur vinte nga energjia bërthamore. Përqindje e lartë për
një vend që trumpeton për mbylljen e qendrave të energjis bërthmamore.
ENERGJIA
BERTHAMORE

12.  Energjia termike : Energjia e brendshme e
sistemit, e barabartë me shumën e energjive kinetike
dhe potenciale të grimcave të sistemit.Ajo mund të
prodhohet nga fërkimi dhe sjell ndryshim të
temperaturës së sistemit.
 Energjia kimike : shuma e energjive të
plota te grimcave perberese të molekulave.
Energjia kimike e karburanteve dhe e
ushqimeve janë format e energjise kimike te
depozituara.
 Energjia elektrike është energjia e
fituar nga rryma e ngarkesës elektrike
nëpër një përçues elektrik.

13.  Shfrytëzimi i energjisë bëhet më i dobishëm duke i
shfrytëzuar teknologjinë e re. Në kohën e fundit vazhdojnë hulumtimin e
metodave të reja për shfrytëzimin e burimeve alternative të energjisë. Me
termin burimi alternativ i energjisë nënkuptohen energjia e cila nuk
përfitohet nga lëdet e djegshme fosilore. Vazhdimsia e hulumtimeve për
metodat e përfitimit të energjisë nga burimet e tjera, p.sh :
 Nga energjia potenciale e ujit, duket e akumuluar ujin nga lumenjtë,
ndërtohet hidrocentrale për prodhimin e energjisë elektrike. Energjia
potenciale e ujit i vë në përdorim turbina, pra kjo energji shëndrrohet në
energji mekanike. Turbina vë në lëvizje gjeneratorët të cilët energjinë
mekanike e shëndrrojnë në energji elektrike.
 Nga energjia solare(e diellit) mund të shfrytëzohet ngrohja e banesave,
për centrale elektrike etj.
 Energjia e erës shëndrrohet në energji mekanike, elektrike etj.
 Kohëve të fundit, një burim alternativ i energjisë është Hidrogjeni. Gjatë
djegies së hidrogjenit në prani të oksigjenit lirohet një energji me sasi të
madhe.
METODAT E PERFITIMIT
TE ENERGJISE

15.  Dy format e shndërrimit të energjisë janë
puna dhe nxehtësia.
 Puna A vlerëson shndërrimin e energjisë
makroskopike të një sistemi në
energjimakroskopike të një sistemi tjetër
dhe anasjelltas.
 Nxehtësia Q vlerëson shndërrimin e
energjisë makroskopike po në energji
mikrskopike ,sikurse rasti i shkëmbimit të
energjisë termike midis dy trupave me
temperatura të ndryshme në kontakt termik.
SHNDËRRIMI I
ENERGJISË

16. Ligji i parë i Termodinamikës është:
 Nxehtësia që merr një sistem
shndërrohet në energji të brendshme të
sistemit dhe në punë që sistemi kryen
ndaj trupave jashtë tij :
Q = (U2 –U1)+ A
TERMODINAMIKA

17. Burimet e energjisë i kemi
tre llojesh
 Të ripërtërishme
 Të paripërtërishme
 Alternativë
BURIMET E
ENERGJISË

19.  Burimet e ripërtërishme të energjisë janë burime jo-fosile të energjisë
të tilla si:
1. Energjia e erës
2. Energjia diellore
3. Hidro-energjia
4. Energjia e biomasës
5. Energjia gjeotermike
6. Energjia e valëve të detit
7. Energjia nga baticat dhe zbaticat
8. Gazi nga mbeturinat
BURIMET E
RIPËRTËRISHME

20.  Pjesa më e madhe e
energjisë së ripërtërishme
vjen drejpërdrejt ose
tërthorazi nga dielli. Rrezet
e diellit, ose energjia
diellore, mund të përdoret
direkt për ngrohje dhe
ndricim të shtëpive dhe
ndërtesave të tjera, për
prodhimin e energjisë
elektrike, për ngrohje të ujit,
ftohje dhe shumë përdorime
të tjera komerciale dhe
industriale.
ENERGJIA DIELLORE

21. ENERGJIA E ERËS
 Nxehtësia e diellit
gjithashtu
shkakton erëra,
energjia e së cilës
kapet nga turbina
të erës. Pastaj
nxehtëis e erës
dhe e diellit
shkaktojnë
avullimit e ujit.

22.  Kur uji i avulluar kthehet
në shi ose dëborë dhe
rrjedh teposhtë nëpër
lumenj energjia e tij mund
të përdoret në
hidrocentralet. Hidro-
energjia ose energjia e ujit
është energji që prodhohet
nga fuqia e ujit. Uji në
rënie që rrjedh nëpër
turbinë, në gjenerator
kthehet në energji
elektrike. Kjo quhet hidro-
energji.
HIDRO-ENERGJIA

23. ENERGJIA E BIOMASËS
 Së bashku me shiun dhe
borën, rrezet e diellit bëjnë
që bimët të rriten. Lënda
organike që përbën ato
bimë njihet si biomasa.
Biomasa mund të përdoret
për ngrohje, për të
prodhuar energji elektrike,
karburante për transport
ose kimikate. Përdorimi i
biomasës për cilindo nga
këto qëllime quhet energji
e biomasës.

24. ENERGJIA GJEO-
TERMIKE
 Jo të gjitha burimet e
ripërtërishme të
energjisë vijnë nga
dielli. Energjia gjeo-
termike e kap
nxehtësinë e
brendshme të Tokës
për një
shumëllojshmëri
përdorimesh,
përfshirë prodhimin e
energjisë elektrike, si
dhe ngrohjen dhe
ftohjen e hapësirave

25. ENERGJIA E VALËVE DHE
BATICAVE E ZBATICAVE
 Energjia e valëve të
oqeanit vjen nga
tërheqja e
gravitacionit të hënës
dhe diellit ndaj tokës.
Oqeani absorbon
energjinë diellore, nga
energjia e akumuluar
mund të përfitohet
energji termike dhe
energji mekanike nga
baticat dhe valët

26. Burimet e ripërtëritshme:
Energjia diellore
Uji
Era
Burimet gjeo-termale
Biomasa etj
Mbrojtja e mjedisit
Ulja e nivelit të përdorimit të
lëndëve djegëse fosile
Ulja e nivelit të emetimeve të gazeve
Rritja e shfrytëzimit të burimeve të
ripërtëritshme të energjisë
Ulja e nivelit të CO2
Ulja e nivelit të gazeve serë
Ulja e nivelit të mbeturinave dhe
riciklimi
MBROJTJA E MJEDISIT

27. Lëndët djegëse fosile:
Thëngjilli
Nafta
Gazi natyror
Lëndët djegëse nukleare
Emetimi i gazrave serë:
Ndryshimet klimatike
Degradimi i mjedisit
BURIMET E
PARIPËRTËRITSHME

28. ENERGJIA NË JETËN E
PËRDITSHME
Energjia gjen
zbatim në fusha
të ndryshme të
jetës së
përditshme duke
u bërë një faktor
shumë i
rëndësishëm i
zhvillimeve të
mëtejshme të
njeriut.

29.  Energjinë e gjejmë në biologji , ku dimë shume
mire se cdo sistem natyror apo dhe vete
organizmat e gjalle zotëron energji të cilët në
sajë të kësaj energjie që e fitojnë nga lëndë të
ndryshme kimike , janë të aftë të lëvizin apo
veprojnë.
Në gjeologji , veprimtaria e shumë elementeve
të natyrës si tërmetet , ortekët , lëvizjet e erës
etj mund të shpjegohen nëpërmjet konceptit të
energjisë dhe transformimit të saj.

30. Falë termodinamikës njeriu tashmë ka
frigoriferin në shtëpinë e tij i cili e ka bërë
më efikase ruajtjen e burimeve ushqimore.
Falë termodinamikes njeriu njohu shkëmbimin
termik me të cilin tashmë mbrohet nga i ftohti.
Me pak fjalë me anë të termodinamikës , njeriu
jeton sot komod dhe mbizotëron mbi gjallesat
e tjera të natyrës , të paktën për gjysmën e
periudhës së ekzistencës së tij.

31.  Energjia është aftësia e ndërveprimit të
një sistemi me një tjetër
 Ka shumë lloje energjish: energji kimike nga
fosilet djegëse, energji elektrike nga
shfrytëzimi i fuqisë se ujit, energji
diellore, energjia e erës, energji termale,
dhe energji bërthamore nga ndarja e atomit.
 Ajo shfaqet në forma të ndryshme dhe e
vecanta e saj është se energjia as nuk
krijohet e as nuk shkatërrohet. Ajo thjesht
shndërrohet nga njëra formë në tjetrën
PERFUNDIMET

32.  Shfrytëzimi i energjisë bëhet më i dobishëm
duke i shfrytëzuar teknologjinë e re.
 Dy format e shndërrimit të energjisë janë puna
dhe nxehtësia.
 Burimet e energjisë i kemi tre llojesh: të
ripërtërishme ,të paripërtërishme, Alternativë
 Energjia gjen zbatim në fusha të ndryshme të
jetës së përditshme duke u bërë një faktor
shumë i rëndësishëm i zhvillimeve të
mëtejshme të njeriut.