SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 23
Downloaden Sie, um offline zu lesen
บทที่ 1

                                             โลกและจักรวาล


1. บทนํา

         เอกภพ (Universe) เปนที่วางที่มีอาณาเขตกวางใหญไพศาลจนไมสามารถกําหนดขอบเขตได ในเอกภพ
ประกอบไปดวยหลายๆ กลุมดาว หรือเรียกวา กาแลคซี่ (Galaxy) ภายในกาแลคซี่ประกอบไปดวยดวงดาวมากมาย
หลายรอยลานดวง ทั้งดาวฤกษ ดาวเคราะห ฝุน และกลุมเนบิวลา เชนเดียวกับกลุมดาวที่โลกเราเปนสมาชิกอยู
ไดแก กาแลคซี่ทางชางเผือก (Milky Way) สาเหตุที่เราเรียกวากาแลคซี่ทางชางเผือก เนื่องจากเมื่อเรามองจากโลก
ไปยังกาแลคซี่ดังกลาวเราจะมองเห็นทองฟาเปนทางขาวคลายเมฆพาดยาวบนทองฟาในเวลากลางคืน ซึ่งนักวิทยา
ศาสตรคาดวาทางชางเผือกนี้มีดวงดาวอยูประมาณแสนลานดวง สําหรับระบบสุริยะจักรวาลของเราซึ่งเปนสวน
หนึ่งของทางชางเผือก มีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง และมีดวงดาวตาง ๆ หรือที่เรียกอีกอยางวาเทหฟากฟา ดวง
ดาวทุกดวงจะมีความเกี่ยวพันกันอยูกับดวงดาวดวงหนึ่งโดยเฉพาะ เชน ดวงจันทรกับโลก โลกกับดวงอาทิตย
เปนตน เทหฟากฟาที่ประกอบกันอยูในระบบสุริยะจักรวาล ไดแก ดาวเคราะห ดาวบริวาร ดาวเคราะหนอย
ดาวหาง ดาวตก อุกกาบาต เปนตน

2. ระบบสุริยะจักรวาล (Solar System)

          กํานิดของระบบสุริยะจักรวาลสืบเนื่องมาจากการระเบิดของดวงดาวขนาดใหญ (Supernova Explosion)
เปนสาเหตุทําใหเกิดการรวมตัวเปนกลุมกอนของฝุนและกาซ โดยการรวมตัวแบงออกเปน 2 สวน สวนในเปนการ
รวมตัวของฝุนและกาซ เมื่ออุณหภูมิลดลง แรงโนมถวงจะดึงดูดใหฝุนและกาซมีการอัดตัวกันแนน เกิดความรอน
และปฏิกริยานิวเคลียรที่แกนของกาซไฮโดรเจนเปลี่ยนเปนกาซฮีเลียมและเกิดเปนพลังงานมหาศาล สวนนี้กลาย
เปนดวงอาทิตยของระบบสุริยะจักรวาล สวนฝุนและกาซสวนที่เหลือ เมื่อเย็นตัวลงจะกลายเปนดาวเคราะหหมุน
รอบดวงอาทิตย ซึ่งดาวเคราะหเหลานี้ประกอบไปดวยของแข็ง เชน ดิน หิน และปกคลุมดวยกาซ สวนดาว
เคราะหที่อยูหางจากดวงอาทิตยมากๆ จะเปนกลุมกอนกาซที่มีขนาดใหญมาก
          ระบบสุริยะจักรวาลเปนระบบที่มีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง มีดาวพระเคราะห 9 ดวง และดวงจันทรมาก
กวา 48 ดวง นอกจากนั้นยังประกอบไปดวย ดาวเคราะหนอย ดาวหาง ดาวตก อุกกาบาต เปนบริวารโคจรรอบๆ
ดวงอาทิตย สามารถแยกพิจารณาได ดังนี้
2



          2.1 ดาวเคราะห (Planets) เปนดวงดาวที่ไมมีแสงสวางในตัวเอง แตแสงสวางที่เราเห็นเปนแสงสวางที่
สะทอนมาจากดวงอาทิตย ดาวเคราะหในระบบสุริยะจักรวาล ไดแก ดาวพุธ ดาวศุกร ดาวโลก ดาวอังคาร
ดาวพฤหัส ดาวเสาร ดาวยูเรนัส ดาวเนปจูน และดาวพลูโต
          2.2 ดาวบริวาร (Satellites) ลักษณะคลายดวงจันทรที่เปนดาวบริวารของโลก ซึ่งในระบบสุริยะจักรวาล
มีจํานวนมากกวา 30 ลานดวง
          2.3 ดาวเคราะหนอย (Asteroids) เปนดาวเคราะหขนาดเล็กมีเสนผาศูนยกลางนอยกวา 800 กิโลเมตร
เชน ดาวเคราะหนอยที่อยูระหวางที่วางของดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี มีจํานวนดวงดาวประมาณ 1,800 ดวง
ซึ่งเปนดวงดาวที่พบเปนสวนมาก รองลงมา ไดแก ดาวเคราะหนอยที่พบระหวางดวงอาทิตยและดาวพุธ
          2.4 ดาวหาง (Comets) มีสวนหัวประกอบไปดวยน้ําแข็ง ฝุน และอนุภาคของแข็งตางๆ และมีกาซแข็ง
เปนไอหอหุมใจกลางไว มีเสนผาศูนยกลางไมเกิน 100 ไมล เมื่อโคจรมาใกลดวงอาทิตย ความรอนจากดวงอาทิตย
จะทําใหน้ําแข็งละลาย และฝุนกาซตางๆ ลดลง
          2.5 ดาวตก (Meteorite) เปนเทหฟากฟาขนาดเล็กกระจัดกระจายอยูทั่วไปในระบบสุริยะจักรวาล สวนที่
เหลือตกลงมาสูพื้นโลกเราเรียกวา อุกกาบาต ดาวตกเรียกอีกอยางวาผีพุงใต เกิดเนื่องจากสะเก็ดดาวเคราะหดวง
อื่นๆ ที่หลุดออกจากวงโคจรตามปกติ และเมื่อโคจรเขามาใกลแรงดึงดูดของโลก จึงดูสะเก็ดดาวตกใหตกผานชั้น
บรรยากาศของโลกตกมายังโลก ระหวางเคลื่อนที่ผานชั้นบรรยากาศเขามายังโลกจะเกิดการเสียดสีเผาไหม ทําให
เมื่อมองดวยตาเปลาจะเห็นเปนแสงสวางลุกวาบบนทองฟา ที่เราเห็นเปนดาวตก หรือผีพุงใตนั่นเอง
          2.6 อุกกาบาต (Meteorites) เปนดาวตกที่เกิดจากการเผาไหมไมหมดและตกลงมายังพื้นโลก ประกอบ
ไปดวย เหล็ก นิเกิล เปนสวนใหญ โลกของเรามีอุกกาบาตตกลงมามากมาย แตหลุมอุกกาบาตที่มีขนาดใหญเทา
ที่พบอยูที่รัฐอริโซนา ประเทศสหรัฐอเมริกา มีความกวางประมาณ 4,660 ฟุต ลึกประมาณ 629 ฟุต เกิดจากการ
ตกของอุกกาบาตที่มีขนาด 50,000 ตัน ที่ตกลงมายังโลก (รูปที่ 1)




                     รูปที่ 1 แสดงหลุมอุกกาบาตที่พบในรัฐอริโซนา ประเทศสหรัฐอเมริกา
                                   ที่มา : Dale T. Hesser และคณะ , 1989.
3




                                                     ศูนยกลางเอกภพ
ระบบสุริยะจักรวาล
  (Solar system)




                                           รูปที่ 2 แสดงเอกภพ (Universe)




                                                                  ดาวพฤหัสบดี
                                          ดาวเสาร
                     ดาวเนปจูน ดาว
                                                                                    ดาวอังคาร โลก    ดาวศุกร ดาวพุธ
          ดาวพลูโต
                                                                                                    ดาว




                                                                         ดวงอาทิตย


                                     รูปที่ 3 และระบบสุริยะจักรวาล (Solar system)
4



3. ดวงอาทิตย (Sun)

           ดวงอาทิตยเปนกลุมกอนกาซ ที่อยูเปนศูนยกลางของระบบสุริยะจักรวาล ซึ่งอยูหางจากโลกเปนระยะทาง
ประมาณ 93 ลานไมล และมีขนาดใหญกวาโลกมากกวา 1 ลานเทา มีขนาดเสนผาศูนยกลางยาวกวาโลก 100 เทา
ดวงอาทิตยเปนดาวฤกษที่มีแสงสวางในตัวเอง ซึ่งเปนแหลงพลังงานที่สําคัญของโลก อุณหภูมิของดวงอาทิตยอยู
ระหวาง 5,500 - 6,100 องศาเซลเซียส พลังงานของดวงอาทิตยทั้งหมดเกิดจากกาซไฮโดรเจน โดยพลังงานดังกลาว
เกิดจากปฏิกริยานิวเคลียรภายใตสภาพความกดดันสูงของดวงอาทิตย ทําใหอะตอมของไฮโดรเจนซึ่งมีอยูมากบน
ดวงอาทิตยทําปฏิกริยาเปลี่ยนเปนฮีเลียม ซึ่งจะสงผานพลังงานดังกลาวมาถึงโลกไดเพียง 1 ใน 200 ลานของพลัง
งานทั้งหมด นอกจากนั้นบนพื้นผิวของดวงอาทิตยยังเกิดปรากฏการณตางๆ เชน การเปลี่ยนแปลงของพลังงาน
ความรอนบนดวงอาทิตยอันเนื่องมาจากจุดดับบนดวงอาทิตย (Sunspot) ซึ่งจะสงผลใหเกิดการแปรผันของพายุ
แมเหล็ก และพลังงานความรอน ทําใหอนุภาคโปรตรอนและอิเล็กตรอนหลุดจากพื้นผิวดวงอาทิตยสูหวงอวกาศ
เรียกวา ลมสุริยะ (Solar Wind) และแสงเหนือและใต (Aurora) เปนปรากฏการณที่ขั้วโลกเหนือและใต
           การเกิดจุดดับบนดวงอาทิตย (Sunspot) บางครั้งเราสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลา และจะเห็นไดชัด
เจนเวลาดวงอาทิตยใกลตกดิน จุดดับของดวงอาทิตยจะอยูประมาณ 30 องศาเหนือ และ ใต จากเสนศูนยสูตร ที่
เห็นเปนจุดสีดําบริเวณดวงอาทิตยเนื่องจากเปนจุดที่มีแสงสวางนอย มีอุณหภูมิประมาณ 4,500 องศาเซลเซียส ต่ํา
กวาบริเวณโดยรอบประมาณ 2,800 องศาเซลเซียส นักวิทยาศาสตรสันนิษฐานวากอนเกิดจุดดับบนดวงอาทิตยนั้น
ไดรับอิทธิพลจากอํานาจแมเหล็กไฟฟาบริเวณพื้นผิวดวงอาทิตยมีการเปลี่ยนแปลง ทําใหอุณหภูมิบริเวณดังกลาว
ต่ํากวาบริเวณอื่นๆ และเกิดเปนจุดดับบนดวงอาทิตย
           สําหรับแสงเหนือและแสงใต เปนปรากฏการณที่เกิดบริเวณขั้วโลกเหนือ และขั้วโลกใต มีลักษณะเปนลํา
แสงที่มีวงโคง เปนมาน หรือ เปนแผน เกิดเหนือพื้นโลกประมาณ 100 - 300 กิโลเมตร ณ ระดับความสูงดังกลาว
กาซตางๆ จะเกิดการแตกตัวเปนอนุภาคที่มีประจุไฟฟา และเมื่อถูกแสงอาทิตยจะเกิดปฏิกริยาที่ซับซอนทําใหมอง
เห็นแสงตกกระทบเปนแสงสีแดง สีเขียว หรือ สีขาว บริเวณขั้วโลกทั้งสองมีแนวที่เกิดแสงเหนือและแสงใตบอย เรา
เรียกวา "เขตออโรรา" (Aurora Zone) (รูปที่ 4)




                                รูปที่ 4 แสดงแสงเหนือ แสงใต บริเวณขั้วโลก
                                  ที่มา : Robert W. Christopherson , 1995.
5



4. ดาวเคราะหในระบบสุริยะจักรวาล

        ระบบสุริยะจักรวาล มีดวงอาทิตยเปนดาวฤกษที่มีแสงสวางในตัวเองเปนศูนยกลาง และประกอบไปดวย
ดาวเคราะหที่ไมมีแสงสวางในตัวเองเปนดาวบริวารจํานวน 9 ดวง ดังนี้ (ตารางที่ 1)

ตารางที่ 1 แสดงรายละเอียดบางประการของดาวเคราะหในระบบสุริยะจักรวาล

ชื่อ       ระยะหางจาก ขนาดเสนผา       จํานวน       ระยะเวลาใน     ระยะเวลาใน แกนเอียง
ดาว        ดวงอาทิตย  ศูนยกลาง         ดวงจันทร       1 วัน           1 ป
เคราะห    (ลานไมล)    (ไมล)           (ดวง)         (ชั่วโมง)    (เทียบกับโลก) (องศา)

พุธ          36               3,030        0           1,408           0.24          0

ศุกร        67               7,518        0           5,832           0.62          177

โลก          93               7,923        1            24              1            23.5

อังคาร       142              4,219        2           24.6            1.9           25

พฤหัส        483             88,012 16          9.8            12             3.1

เสาร        886             74,500 17         10.2            29             26.7

ยูเรนัส      1,782           31,550      15            16.8            84            98

เนปจูน       2,793            30,190      2            17.8            165           30

พลูโต        3,670            1,860        1           153             248           118

ที่มา : ทรงวุฒิ สุธาอรรถ ,2543.
6



             4.1 ดาวพุธ (Mercury)
                    เปนดาวเคราะหที่อยูใกลกับดวงอาทิตยมากที่สุด สังเกตเห็นดวยตาเปลาไดตอนใกลค่ําและ
ชวงรุงเชา ดาวพุธไมมีดวงจันทรเปนดาวบริวาร ดาวพุธหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตกไปยังทิศตะวันออกกินเวลา
ประมาณ 58 - 59 วัน และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 88 วัน
             4.2 ดาวศุกร (Venus)
                    สังเกตเห็นไดดวยตาเปลา โดยสามารถมองเห็นไดทางขอบฟาดานทิศตะวันตกในเวลาใกลค่ํา
เราเรียกวาดาว "ประจําเมือง" (Evening Star) สวนชวงเชามืดปรากฏใหเห็นทางขอบฟาดานทิศตะวันออกเรียกวา
"ดาวรุง" (Morning Star) เรามักสังเกตเห็นดาวศุกรมีแสงสองสวางมากเนื่องจาก ดาวศุกรมีชั้นบรรยากาศที่ประกอบ
ไปดวยกาซคารบอนไดออกไซด มีผลทําใหอุณหภูมิพื้นผิวสูงขึ้น ดาวศุกรหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันออกไปยังทิศ
ตะวันตก ไมมีดวงจันทรเปนดาวบริวาร
             4.3 ดาวโลก (Earth)
                    โลกเปนดาวเคราะหดวงเดียวที่มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู เนื่องจากมีชั้นบรรยากาศและมีระยะหาง
จากดวงอาทิตยที่เหมาะสมตอการเจริญเติบโตและการดํารงชีวิตของสิ่งมีชีวิต นักดาราศาสตรอธิบายเกี่ยวกับการ
เกิดโลกวา โลกเกิดจากการรวมตัวของกลุมกาซ และมีการเคลื่อนทีสลับ ซับซอนมาก โดยเราจะไดศึกษาในราย
ละเอียดตอไป
             4.4 ดาวอังคาร (Mars)
                    อยูหางจากโลกของเราเพียง 35 ลานไมล และ 234 ลานไมล           เนื่องจากมีวงโคจรรอบดวง
อาทิตยเปนวงรี พื้นผิวดาวอังคารมีปรากฏการณเมฆและพายุฝุนเสมอ เปนที่นาสนใจในการศึกษาของนักวิทยา
ศาสตรเปนอยางมาก เนื่องจากมีลักษณะและองคประกอบที่ใกลเคียงกับโลก เชน มีระยะเวลาในการหมุนรอบตัว
เอง 1 วัน เทากับ 24.6 ชั่วโมง และระยะเวลาใน 1 ป เมื่อเทียบกับโลกเทากับ 1.9 มีการเอียงของแกน 25 องศา
ดาวอังคารมีดวงจันทรเปนบริวาร 2 ดวง
             4.5 ดาวพฤหัสบดี (Jupiter)
                    เปนดาวเคราะหที่ใหญที่สุดในระบบสุริยะจักรวาล หมุนรอบตัวเอง 1 รอบใชเวลา 9.8 ชั่วโมง
ซึ่งเร็วที่สุดในบรรดาดาวเคราะหทั้งหลาย และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา12 ป นักดาราศาสตรอธิบายวา
ดาวพฤหัสเปนกลุมกอนกาซหรือของเหลวขนาดใหญ ที่ไมมีสวนที่เปนของแข็งเหมือนโลก และเปนดาวเคราะหที่มี
ดวงจันทรเปนดาวบริวารมากถึง 16 ดวง
             4.6 ดาวเสาร (Saturn)
                    เปนดาวเคราะหที่เราสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลา เปนดาวที่ประกอบไปดวยกาซและของ
เหลวสีคอนขางเหลือง หมุนรอบตัวเอง 1 รอบใชเวลา 10.2 ชั่วโมง และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบใชเวลา 29 ป
ลักษณะเดนของดาวเสาร คือ มีวงแหวนลอมรอบ ซึ่งวงแหวนดังกลาวเปนอนุภาคเล็กๆ หลายชนิดที่หมุนรอบดาว
เสารมีวงแหวนจํานวน 3 ชั้น ดาวเสารมีดวงจันทรเปนดาวบริวาร 1 ดวง และมีดวงจันทรดวงหนึ่งชื่อ Titan ซึ่งถือ
วาเปนดวงจันทรที่ใหญที่สุดในระบบสุริยะจักรวาล
7




         4.7 ดาวยูเรนัส (Uranus)
                   หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 16.8 ชั่วโมง และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 84 ป
ดาวยูเรนัสประกอบดวยกาซและของเหลว เชนเดียวกับ ดาวพฤหัส และดาวเสาร
         4.8 ดาวเนปจูน (Neptune)
                   เปนดาวเคราะหที่มีระยะเวลาในการหมุนรอบตัวเอง 1 รอบ เทากับ 17.8 ชั่วโมง และระยะ
เวลาในการโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ เทากับ 165 ป มีดวงจันทรเปนดาวบริวาร 2 ดวง
         4.9 ดาวพลูโต (Pluto)
                   เปนดาวเคราะหดวงสุดทายของระบบสุริยะจักรวาล มีระยะเวลาในการหมุนรอบตัวเอง 1 รอบ
รอบ เทากับ 453 ชั่วโมง ระยะเวลาในการโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ เทากับ 248 ป เปนดวงดาวที่มีขนาดใกล
เคียงกับดาวพุธ และมีระยะหางจากดวงอาทิตยมากที่สุด

5. โลก (Earth)

          ดังที่ทราบมาแลววาโลกเกิดจากการรวมตัวของกลุมกาซ และมีการศึกษากันมาวาโลกกลม โดยการหาวิธี
การตางในการสังเกตวาโลกกลมนั้นไดมีการหาวิธีการหลายอยาง อาทิเชน
                       1. การสังเกตเรือที่แลนเขาสูฝง โดยเมื่อเรือแลนเขาสูฝงเราจะเห็นสวนของเสากระโดงเรือกอน
จากนั้นจึงคอย ๆ เห็นสวนอื่น ๆ เนื่องจากพื้นผิวทะเลเปนสวนโคงนั่นเอง
                       2. การสังเกตตําแหนงดาวเหนือ สังเกตโดยผูที่อยูในตําแหนงเสนศูนยสูตรของโลกจะมองเห็น
ดาวเหนืออยูบนเสนระนาบขอบฟา แตเมื่อเคลื่อนที่หรือเดินทางขึ้นไปทางเหนือมากขึ้น ตําแหนงของดาวเหนือจะอยู
สูงขึ้นไปเรื่อย ๆ เมื่อเดินทางหรือเคลื่อนที่ไปถึงขั้วโลกเหนือ ตําแหนงของดาวเหนือจะอยูตรงศีรษะพอดี
                       3. การสังเกตจากการเกิดจันทรุปราคา เนื่องจากปรากฏการณดังกลาวเงาของโลกจะปรากฏให
เห็นบนดวงจันทร ของเงาของโลกที่สังเกตเห็นจะมีลักษณะเปนสวนโคงของวงกลม
                       4. โดยการถายภาพของโลก เปนวิธีการพิสูจนไดชัดเจนที่สุด โดยถายภาพจากดาวเทียม หรือ
การถายภาพจากยานอวกาศ ที่โคจรอยูรอบโลก
                       5. นอกจากนี้ยังมีวิธีการอื่น ๆ อีกมาก เชน การชั่งน้ําหนักสิ่งของ ซึ่งจะมีน้ําหนักแตกตางกัน
ในแตละสวนของโลก วิธีการทางดานเทคโนโลยีการสํารวจ และการสังเกตจากวิธีการเดินเรือสมัยใหม
          5.1 ลักษณะรูปทรงของโลก
                       จากการศึกษาของนักดาราศาสตร นักวิทยาศาสตร และนักสํารวจ ทําใหสามารถสรุปลักษณะรูป
ทรงของโลกได ดังนี้
                       5.1.1. ทรงรีที่ขั้วทั้งสองยุบตัวลง (Oblate Ellipsoid) หรือเราเรียกวาทรงรีแหงการหมุน เนื่อง
มาจากสภาวะของโลกที่หนืด เมื่อโลกหมุนรอบตัวเองทําใหเกิดแรงเหวี่ยง และทําใหเกิดการยุบตัวบริเวณขั้วโลก
8



เหนือ และขั้วโลกใต และปองตัวออกบริเวณสวนกลางหรือเสนศูนยสูตร สามารถสังเกตไดจากความยาวของเสน
ศูนยสูตร ที่มีความยาว 12,757 กิโลเมตร (7,927 ไมล) และระยะทางจากขั้วโลกเหนือมาขั้วโลกใตมีความยาว
12,714 กิโลเมตร (7,900 ไมล) ซึ่งมีความแตกตางกัน 43 กิโลเมตร (27 ไมล)
                      5.1.2 รูปทรงแบบยีออยด (Geoid) โดยจะเปนไปตามสภาพพื้นผิวโลกที่มีความขรุขระสูงต่ํา
ดังนั้นสวนที่เปนภาคพื้นทวีปจะมีลักษณะนูนสูง จึงตองมีการปรับลักษณะพื้นผิวโลกเสียใหม โดยใชแนวของพื้นผิว
ของระดับน้ําทะเลตัดผานเขาพื้นดินที่มีระดับเทากันกับรูปทรงโลก เรียกวา รูปทรงของโลกแบบยีออด
            5.2 การเคลื่อนไหวของโลก
                      การเคลื่อนไหวของโลกสามารถจําแนกเปน 2 ลักษณะ คือ ถาหากเปนการเคลื่อนไหวของโลก
รอบตัวเองเราเรียกวา “การหมุน” สวนการเคลื่อนที่ของโลกรอบดวงอาทิตยเราเรียกวา “การโคจร” ซึ่งสามารถศึกษา
ไดดังรายละเอียดตอไปนี้
                      5.2.1 การหมุนของโลก
                                         เปนการเคลื่อนไหวของโลกรอบแกนของตัวเอง ปรากฏการณการหมุนของ
โลกทําใหเกิดกลางวัน และกลางคืน ซึ่งเรียกวา “วัน” แตละวันใชเวลาแตกตางกันไปดังนี้
                                         วันดาราคติ (Sidereal Day) ยึดหลักการหมุนรอบแกนตัวเองของโลกครบ 1
รอบ โดยใชเวลา 23 ชั่วโมง 56 นาที 4.09 วินาที
                                         วันสุริยคติ (Solar Day) ยึดหลักชวงระยะเวลาที่ดวงอาทิตยเคลื่อนที่ผาน
แนวเสนเมอริเดียนครบ 1 รอบ (เที่ยงวันหนึ่งไปยังอีกเที่ยงวันหนึ่ง) ซึ่งจะกําหนดเวลาเทากับ 24 ชั่วโมง
                               อยางไรก็ตามทิศทางการหมุนรอบตัวเองของโลกอาจยึดหลักการขอใดขอหนึ่งดังตอป
นี้ไดเชนกัน เชน ถาหากมองลงมายังบริเวณขั้วโลกเหนือ ทิศทางการหมุนของโลกจะมีทิศทางทวนเข็มนาฬิกา โลก
จะหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตกไปยังทิศตะวันออกเสมอ ทิศทางการหมุนรอบตัวเองของโลกจะตรงขามกับเทห
ฟากฟาอื่น ๆ ที่มีแนวการเคลื่อนที่จากทิศตะวันออกไปยังทิศตะวันตกเสมอ
                      5.2.2 อัตราความเร็วในการหมุนรอบตัวเองของโลก
                                         จะมีความแตกตางกันอยางชัดเจน โดยบริเวณเสนศูนยสูตร ความเร็วในการ
หมุนรอบตัวเองของโลกเทากับ 1,700 กิโลเมตร / ชั่วโมง สวนบริเวณละติจูดที่ 60 องศา ความเร็วของการหมุน
รอบตัวเองของโลกจะมีคาประมาณ 850 กิโลเมตร / ชั่วโมง หรือประมาณครึ่งหนึ่งของความเร็วที่ศูนยสูตร แต
บริเวณขั้วโลกความเร็วในการหมุนรอบตัวเองของโลกมีคาเปนศูนย ผลจากการที่อัตราความเร็วของการหมุนรอบตัว
เองของโลกตางกัน จะมีผลตามมาที่สําคัญ คือ
                               - แรงเหวี่ยงของโลกมีผลตอน้ําหนักของวัตถุ เพราะเปนแรงหนีศูนยกลาง ดังเชน
วัตถุชิ้นหนึ่งมีน้ําหนัก 250 กิโลกรัมที่ศูนยสูตร ขณะที่โลกยังไมมีแรงเหวี่ยง แตถาโลกมีแรงเหวี่ยงเกิดขึ้นจะทําให
น้ําหนักของวัตถุเทากับ 249 กิโลกรัม แสดงวาแรงเหวี่ยงจากการหมุนรอบตัวเองของโลกมีผลตอน้ําหนักของวัตถุ
                               - มีผลตอทิศทางของลมและกระแสน้ํา โดยทิศทางของลมและกระแสน้ําบริเวณขั้ว
9



โลกเหนือจะเบนไปทางขวามือ สวนซีกโลกใตจะเบนไปทางซายมือ เพราะโลกหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตกไปทิศ
ตะวันออก
           5.3. ปรากฏการณจากการหมุนรอบตัวเองของโลก
                     การหมุนรอบตัวเองของโลกทําใหเกิดปรากฏการณที่สําคัญ ไดแก การเกิดกลางวัน-กลางคืน
การเกิดรุงอรุณ และสนธยา ซึ่งสามารถพิจารณาไดดังนี้
                             5.3.1 การเกิดกลางวันและกลางคืน (Day and Night)
                                                เมื่อโลกหมุนรอบตัวเองดานที่หันหนาเขาหาดวงอาทิตย จะทําให
เกิดกลางวัน สวนดานที่หันหลังใหดวงอาทิตย จะเปนเวลากลางคืน ในขณะที่โลกหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตก
ไปยังทิศตะวันออก จะทําใหเราเห็นดวงอาทิตยขึ้นมาจากขอบฟาทางดานทิศตะวันออก และตกทางขอบฟาดานทิศ
ตะวันตกเสมอ ณ บริเวณเสนศูนยสูตรเวลาในชวงกลางวันและกลางคืนจะเทากัน คือ 12 ชั่วโมง และเนื่องจากการ
เอียงของแกนโลกทําใหบริเวณตางๆ มีระยะเวลาในการรับแสงอาทิตยไมเทากัน ทําใหระยะเวลาในชวงกลางวันและ
กลางคืนตางกัน เชน ซีกโลกเหนือระยะเวลากลางวันในฤดูรอนจะยาวนานมาก และในบริเวณขั้วโลกเหนือ และขั้ว
โลกใตจะมีเวลากลางวันตลอด 24 ชั่วโมง
                             5.3.2 รุงอรุณและสนธยา (Dawn and Twilight)
                                               เปนปรากฏการณที่เกิดจากโมเลกุลหรือนุภาคตาง ๆ ในบรรยากาศ
เชน ฝุนละออง ความชื้น เกิดการสะทอนแสงของดวงอาทิตยกลับมายังพื้นโลก ซึ่งจะเกิดกอนดวงอาทิตยขึ้น และ
หลังดวงอาทิตยตกดิน เราจะเห็นเปนแสงสีแดงเนื่องจากแสงที่สองมาจากดวงอาทิตยอยูในลักษณะเอียงลาด ไม
ไดตั้งฉากเหมือนตอนกลางวัน แสงสีน้ําเงินและสีเหลืองมีการหักเหของแสงมาก แตแสงสีแดงมีการหักเหนอยที่สุด
ทําใหเรามองเห็นทองฟาเปนสีแดงในชวงเวลาดังกลาว
           5.4 การโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย
                     เคปเลอร : Kepler ไดคนพบปรากฏการณเบื้องตนเกี่ยวกับการโคจรของโลก และดาวเคราะห
ตาง ๆ ที่โคจรรอบดวงอาทิตย เขากลาววา
                     “แนวการโคจรของดาวเคราะห รอบดวงอาทิตยจะมีลักษณะเปนวงรี”
                     “ดาวเคราะหดวงหนึ่ง ๆ จะโคจรไปตามแนวเสนตรงที่เชื่อมตอระหวางดาวเคราะหกับดวงอาทิตย
ซึ่งอัตราความเร็วของการโคจรดังกลาว ในพื้นที่รัศมีซึ่งมีระยะทางเทากันจะใชเวลาในการโคจรเทากัน”
                     วงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย มีลักษณะเปนวงรีประกอบกับแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา
มีผลทําใหตําแหนงตาง ๆ ของโลกที่อยูหางจากดวงอาทิตยมีความแตกตางกัน คือ ระยะทางของโลกที่อยูใกลดวง
อาทิตยมากที่สุดของวงโคจร คือ 147 ลานกิโลเมตร (91.5 ลานไมล) โดยจะตรงกับวันที่ 3 มกราคม เรียกวา วัน
พสุสงกรานตเหนือ (Perihelion) หมายถึง ชวงที่พื้นดินสวนใหญอยูทางเหนือ (รูปที่ 5) ซึ่งสามารถอธิบายไดวาใน
วันดังกลาว โลกจะโคจรตามวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยซึ่งประกอบกับแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา ทําให
ขั้วโลกเหนือไมไดรับแสงในแนวดิ่งจากดวงอาทิตยมากเทาขั้วโลกใต และชวงวันดังกลาวซึ่งสัมพันธกับตําแหนงวง
โคจรซึ่งโลกอยูใกลกับดวงอาทิตยมากที่สุด
10



                     วันที่ตําแหนงของโลกอยูหางจากดวงอาทิตยมากที่สุดเรียกวา วันพสุสงกรานตใต (Aphelion)
ซึ่งตรงกับวันที่ 4 กรกฎาคม โดยระยะทางของโลกจะหางจากดวงอาทิตยมากที่สุดเปนระยะทาง 152 ลานกิโลเมตร
(94.5 ลานไมล) โดยในวงโคจรระยะที่โลกจะเคลื่อนที่ลงมาทางทิศตะวันตก ประกอบกับแกนโลกเอียงทําใหพื้นดิน
สวนใหญของขั้วโลกเหนือไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยมากที่สุด (พสุสงกรานต มาจากคําวา พสุ + สงกรานต ซึ่ง พสุ
หมายถึง พื้นดิน สวนสงกรานต หมายถึง การเคลื่อน หรือ ยาย)
          อยางไรก็ตามถาหากกลาวโดยเฉลี่ยแลวโลกของเราจะมีแนวการโคจรหางจากดวงอาทิตย ประมาณ 150
ลานกิโลเมตร (93 ลานไมล) การโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยทําใหเกิดป (Year) ซึ่งการนับเวลาที่โลกโคจรรอบดวง
อาทิตยครบ 1 รอบ หรือ 1 ป มีวิธีการพิจารณาหลายแบบดวยกัน ดังนี้
                                ปดาราคติ (Sidereal Year) พิจารณาจากความสัมพันธของการโคจรของโลกกับ
ตําแหนงของดวงดาว
                                ปสุริยคติ (Tropical Year) พิจารณาจากวงโคจรของโลกที่สัมพันธกันระหวางแนวเสน
ศูนยสูตร และดวงอาทิตย ซึ่งจะมีเวลาเทากับ 365 วัน 5 ชั่วโมง 48 นาที 45.68 วินาที หรือ 365 วัน กับอีก
1/4 วัน
                                ปอธิกสุรทิน (Leap Year) พิจารณาจากปสุริยคติ ซึ่งมีระยะเวลาเทากับ 365 วัน กับ
อีก 1/4 วัน ซึ่งถาพิจารณาจากเวลาดังกลาวจะเห็นไดวาเมื่อครบ 4 ป (365 1/4 วัน x 4) จะมีจํานวนวันเพิ่มขึ้นมา 1
วัน ทุก ๆ 4 ป ดังนั้นในเดือนกุมภาพันธของทุก 4 ป จึงมี 29 วัน เพื่อปรับวันของปฏิทินใหตรงกับวันของปสุริยคติ




                                 รูปที่ 5 แสดงวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย
11




           5.5 ผลที่เกิดขึ้นจากการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย
                    ดังที่ไดกลาวมาแลววาแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา ทําใหการเคลื่อนที่ของโลก โดยแกน
ของโลกจะชี้ไปยังจุดใดจุดหนึ่งบนทองฟาเพียงจุดเดียว แกนของโลกดานหนึ่งจะเอนเขาหาดวงอาทิตย สวนแกนอีก
ดานหนึ่งจะเอนออกหางจากดวงอาทิตยเสมอ (รูปที่ 5) ซึ่งผลจากการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยจะทําใหเกิด
ปรากฏการณตาง ๆ ดังนี้
                    5.5.1 ความผันแปรของระยะเวลากลางคืนและกลางวัน
                                          เนื่องมาจากแกนโลกเอียงจึงทําใหเกิดความผันแปรของความยาวนานของ
กลางคืนและกลางวันเมื่อโลกโคจรรอบดวงอาทิตย ในซีกโลกเหนือในฤดูหนาว (เดือนธันวาคม ดูรูปที่ 5) จะเห็นวา
ผลจากการเอียงของแกนโลกทําใหขั้วโลกเหนือไมไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตย ซึ่งมีผลทําใหความยาวนานของระยะ
เวลากลางคืนเพิ่มมากขึ้น ดังนั้นในชวงฤดูหนาวทางขั้วโลกเหนือจะเปนชวงเวลากลางคืนถึง 24 ชั่วโมง ในทางตรง
กันขามชวงดูรอน (เดือนมิถุนายน ดูรูปที่ 5) จากการเอียงของแกนโลกขั้วโลกเหนือจะหันเขาหาดวงอาทิตย ทําใหพื้น
ที่บริเวณดังกลาวไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยมากขึ้นจะเปนเวลากลางวันตลอด 24 ชั่วโมง ดินแดนดังกลาวเปนที่รู
จักกันทั่วไปวา “ดินแดนแหงพระอาทิตยเที่ยงคืน” (รูปที่ 6) สําหรับในซีกโลกใตสามารถอธิบายปรากฏการณดัง
กลาวไดเชนเดียวกับซีกโลกเหนือในทางกลับกัน




                                 รูปที่ 6 แสดงปรากฏการณพระอาทิตยเที่ยงคืน
                                    ที่มา : Robert W. Christopherson , 1995.
12



                   5.5.2         การเกิดฤดูกาลบนพื้นโลก (Season)
                                           การเกิดฤดูกาลจะแปรผันโดยตรงกับปริมาณของความรอนที่โลกไดรับจาก
ดวงอาทิตย อยางไรก็ตามจํานวนฤดูกาลที่เกิดบนพื้นโลกในสวนตาง ๆ กันก็ยังมีระยะเวลาและจํานวนฤดูกาลแตก
ตางกันไป ซึ่งจากรูปที่ 5 จะเห็นไดวา ชวงเดือน ธันวาคม-กุมภาพันธ โลกจะหันซีกเหนือออกหางจากดวงอาทิตย
ทําใหไดรับแสงนอยมากมีผลทําใหอุณหภูมิต่ําลง สวนซีกโลกใตจไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยทําใหอุณหภูมิสูงขึ้น
มากจึงเปนชวงฤดูรอน
                                           หลังจากเดือนกุมภาพันธ โลกจะคอย ๆ หันดานขางเขาหาดวงอาทิตยทําให
บริเวณเสนศูนยสูตรไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตย ชวงเดือนมีนาคม-พฤษภาคม พื้นที่บริเวณดังกลาวจึงเปนฤดูรอน
สวนพื้นที่ซีกโลกเหนือจะเริ่มเขาฤดูใบไมผลิ
                                           ในชวงระหวางเดือนมิถุนายน-สิงหาคม โลกหันซีกเหนือเขาหาดวงอาทิตย จึง
ทําใหซีกโลกเหนือไดรับความรอนจากดวงอาทิตยในอัตราสูง สงผลใหซีกโลกเหนือมีอุณหภูมิสูงขึ้น ซีกโลกเหนือจึง
เปนฤดูรอน ในทางกลับกันซีกโลกใตจะมีอุณหภูมิต่ําเนื่องจากไดรับแสงจากดวงอาทิตยนอย
                                           จากเดือนกันยายน เปนตนไป โลกเริ่มโคจร โดยเบนดานขางเขาหาดวง
อาทิตย ทําใหแสงดิ่งของดวงอาทิตยคอย ๆ เคลื่อนลงทางใต ทําใหอุณหภูมิของซีกโลกเหนือคอย ๆ ลดลง ในชวง
เวลาดังกลาว (เดือนกันยายน-พฤศจิกายน) จึงเปนฤดูใบไมรวงในซีกโลกเหนือ
                      5.5.3 ความสูงของดวงอาทิตยเที่ยงวัน
                                              จากระนาบวงโคจรและการเอียงของแกนโลกมีผลตอการเปลี่ยนแปลงของ
ดวงอาทิตยตอนเที่ยงวัน ซึ่งตามความเปนจริงแลวแสงดิ่งของดวงอาทิตยจะตกกระทบตามแนวเสนศูนยสูตรใน 1 ป
มี 2 วันเทานั้น (ดูรูปที่ 5) คือ ในวันที่ 21 มีนาคม และวันที่ 23 กันยายน เราเรียกสองวันนี้วา วันวิษุวัต (Equinox)
โดยจะเปนวันที่มีชวงเวลากลางวันเทากับกลางคืน (วิษุวัต แปลวา เทากัน)          โดยวันที่ 21 มีนาคม (ชวงฤดูฝน)
เรียกวาวัน วสันตวิษุวัต (Vernal Equinox) และวันที่ 23 กันยายน (ชวงฤดูใบไมรวง) เรียกวาวัน ศารทวิษุวัต
(Autumnal Equinox)
                                           ถาจะอธิบายความสูงของดวงอาทิตยเที่ยงวัน (ดูรูปที่ 5) เริ่มจากวันวสันต-
วิษุ (วันที่ 21 มีนาคม) ซึ่งจากรูปจะเห็นวาบริเวณเสนศูนยสูตรของโลกจะไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยพอดี ทําให
เวลากลางวันเทากับกลางคืน ถาพิจารณาที่กราฟจะเห็นวาเปนชวงวันที่แสงสองตรงเสนศูนยสูตร (ที่ 0 องศา พอดี)
หลังจากนั้นโลกจะคอย ๆ เคลื่อนที่ไปทางซาย ไปจนถึงวันที่ 21 มิถุนายน จะเห็นไดวาแกนโลกเอียง ขั้วโลกเหนือ
หันเขาหาดวงอาทติยมากทําใหไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยมากที่สุดเชนกัน ซึ่งถาเราสังเกตจากปรากฏการณบน
ทองฟาในวันที่ 21 มิถุนายนนี้ ดวงอาทิตยจะเคลื่อนที่ไปอยูทางซายสุดของทองฟา เราเรียกวันที่ 21 มิถุนายนนี้วา
วันศรีษมายัน (Summer Solstice) (ศรีษมายัน มาจาก ศรีษม แปลวา รอน อายัน แปลวา มาถึง) ซึ่งปรากฏการณดัง
กลาวในวันนี้ทางซีกโลกเหนือจะเปนฤดูรอน และมีชั่วโมงของกลางวันมากกวากลางคืน
                      จนกระทั่งวันที่ 23 กันยายน จะเปนวันที่โลกโคจรมายังตําแหนงของวัน ศารทวิษุวัต (Autumnal
Equinox) ซึ่งเปนวันที่มีชั่วโมงของกลางวันเทากับกลางคืนอีกครั้ง โดยแสงอาทิตยจะอยูในแนวดิ่งกับเสนศูนยสูตร
13



พอดี จากนั้นวงโคจรของโลกจะไปทางขวามือหรือในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาจนมาถึงวันที่ 22 ธันวาคม แสงดิ่งของ
ดวงอาทิตยจะเคลื่อนที่ลงไปทางใตสุด เมื่อแกนโลกเอียงสงผลใหขั้วโลกใต ไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตย ซึ่งชวงวัน
ดังกลาวขั้วโลกเหนือจะมีชั่วโมงของกลางคืนมาก และขั้วโลกใตจะมีชั่วโมงของกลางวันมาก เราเรียกวันที่ 22
ธันวาคม ของทุกปวา วันเหมายัน (Winter Solstice) (เหม แปลวา หนาว อายัน แปลวา มาถึง เหมายัน แปลวา วันที่
ฤดูหนาวมาถึง) จากปรากฏการณดังกลาวในวันที่ 22 ธันวาคม เราจะเห็นดวงอาทิตยขึ้นและตก เบี่ยงเบนไปทางทิศ
ใต หรือที่เราเรียกวา “ตะวันออมใต” นั่นเอง
                      จากเหตุผลดังกลาวอาจสรุปไดวาแสงดิ่งของดวงอาทิตยที่สองมายังโลกจะแปรผันอยูตลอดเวลา
กับวงโคจรของโลก และแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา และถาหากเราตองการทราบวาวันใดแสงดิ่งของดวง
อาทิตยจะตกกระทบในบริเวณละติจูดใดก็สามารถดูไดโดยอาศัยตารางอนาเลมมา (รูปที่ 7) กราฟอนาเลมมา เปน
กราฟแสดงใหเห็นตําแหนงละติจูดที่แสงอาทิตยตกกระทบเปนมุมฉากในเวลาตางๆ ของป โดยบริเวณที่แสงอาทิตย
ตกกระทบเปนมุมฉากจะอยูระหวางละติจูดที่ 23 1/2 องศาเหนือ และใต
14




     รูปที่ 7 กราฟอนาเลมมาที่แสดงคาการเบี่ยงเบนของแสงดิ่งดวงอาทิตย และสมการแหงเวลาตลอดทั้งป
                         ที่มา : Robert W. Christopherson , 1995.
6. ดวงจันทร (Moon)
15



          ดวงจันทรเปนบริวารของโลก มีขนาดเสนผาศูนยกลาง 3,480 กิโลเมตร (2,160 ไมล) มีมวลเปน 1 ใน 8
ของโลก วิถีการโคจรของดวงจันทรรอบโลกจะเปนวงรี เชนเดียวกับวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย ดวงจันทรมีระยะ
ทางหางจากโลกโดยเฉลี่ยประมาณ 385,000 กิโลเมตร (240,000 ไมล) วิถีการโคจรของดวงจันทรจะหมุนทวนเข็ม
นาฬิกา (รูปที่ 8)
          ดวงจันทรมีวงโคจรรอบโลกเปนวงรี ดังนั้นจะมีชวงของวงโคจรที่อยูใกลโลกมากที่สุด เรียกวา เปริจี
(Perigee) มีระยะทาง 356,000 กิโลเมตร (221,500 ไมล) อัตราความเร็วของการโคจรของดวงจันทรรอบโลกจะ
เร็วมากที่สุดเมื่อยูใกลตําแหนง เปริจี (Perigee)
          สวนชวงของวงโคจรที่หางจากโลกมากที่สุด เรียกวา อะโปจี (Apogee) มีระยะทาง 407,000 กิโลเมตร
(253,000 ไมล) อัตราความเร็วของการโคจรของดวงจันทรรอบโลกจะชาที่สุดเมื่ออยูใกลตําแหนง อะโปจี (Apogee)
เชนกัน
          บริเวณพื้นผิวของดวงจันทรสวนใหญเต็มไปดวย ภูเขา ที่ราบ และหุบเหวตางๆ จากการวิเคราะหตัวอยาง
แร หิน และดิน บนดวงจันทรของนักวิทยาศาสตร ทําใหเราทราบวาวัตถุตางๆ ไมไดอยูในสภาพแวดลอมที่มี
ออกซิเจนและน้ํา เราจึงพอสรุปไดวาบนดวงจันทรไมมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู




                                                     โลก
                     อะโปจี (Apogee) 407,000 กิโลเมตร เปริจี (Perigee) 356,000 กิโลเมตร
                               (253,000 ไมล)                      (221,500 ไมล)




                                รูปที่ 8 แสดงการโคจรรอบโลกของดวงจันทร



        6.1 การโคจรของดวงจันทรรอบโลก
                การโคจรของดวงจันทรรอบโลกทําใหเกิดเดือนตาง ๆ กัน ตามแตละหลักการอางอิง ไดแก
                6.1.1 เดือนดาราคติ (Sidereal Month) โดยอาศัยดวงดาวเปนตําแหนงอางอิงในการหมุนรอบ
โลกของดวงจันทร พบวา 1 รอบ ใชเวลา 27.32166 วัน
                6.1.2 เดือนจันทรคติ (Synodic Month) โดยอาศัยดวงอาทิตยเขามาเกี่ยวของในการหมุนรอบ
โลกพบวา 1 รอบ ใชเวลา 29 1/2 วัน
16



                      เดือนจันทรคติจะตางจากเดือนดาราคติ โดยเดือนดาราคติจะมีระยะเวลาที่แนนอนกวา ในขณะ
ที่เดือนจันทรคติจะอาศัยความสัมพันธของวิถีการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยเขามาเกี่ยวของดวยจึงทําใหตําแหนง
ของดวงจันทรในแตละวันตางกันออกไป ซึ่งมีความสําคัญมาก เพราะมีความสําคัญตอปรากฏการณของดวงจันทร
และการเกิดน้ําขึ้นน้ําลง
            6.2 ปรากฏการณที่เกิดจากการโคจรรอบโลกของดวงจันทร
                      6.2.1 การเกิดน้ําขึ้นน้ําลง (Tide)
                                เกิดจากแรงดึงดูดระหวาง โลก ดวงจันทร และดวงอาทิตย เปนความสัมพันธระหวาง
แรงดึงดูดตอระยะทาง ซึ่งเมื่อพิจารณาพบวาดวงอาทิตยอยูหางจากโลกและดวงจันทรมาก ดังนั้น อิทธิพล การเกิด
น้ําขึ้น - น้ําลง จะเกิดจากดวงจันทรมากกวา แตถา โลก ดวงจันทร และดวงอาทิตย โคจรมาอยูในแนวเดียวกันจะ
เกิดน้ําขึ้นและน้ําลงเปนอยางมาก เราเรียกวา "น้ํามาก" (Spring Tide) (รูปที่ 9) ซึ่งเปนผลมาจากน้ําเปนของเหลว
เมื่อถูกแรงดึงดูด และแรงหนีศูนยกลางเพียงเล็กนอยก็สามารถจะไหลถายเทไปรวมกันที่จุดเดียวได แตถาหากดวง
จันทร และดวงอาทิตย มี แรงดึงดูดที่ กระทําตอโลกเปน มุม การเกิดน้ําขึ้น น้ําลงจะมี นอ ยมาก เรียกวา "น้ําตาย"
(Neap Tide) ซึ่งน้ําขึ้น น้ําลง แตละแหงบนโลกไมเทากัน โดยเฉลี่ยขึ้นหรือลงที่ระดับประมาณ 1 - 3 เมตร




                                             น้ําตาย


                                            (Neap Tide)




                                โลก                                                                ดวงอาทิตย
                      น้ํามาก
                    (Spring Tide)




                            รูปที่ 9 แสดงอิทธิพลของดวงจันทรตอการเกิดน้ําขึ้น น้ําลง
                  6.2.2     สุริยุปราคา (Solar Eclipse)
                                      สุริยุปราคา เกิดจากตําแหนงรวม (Conjunction)      ของการโคจรมาอยูใน
17



แนวเดียวกันของ โลก ดวงจันทร ดวงอาทิตย ทําใหเงาของดวงจันทรบังดวงอาทิตยเอาไวในเวลากลางวัน แตมี
โอกาสเกิดขึ้นนอยมาก เพราะขนาดของดวงจันทรเล็กกวาดวงอาทิตยมาก (รูปที่ 10) การเกิดสุริยุปราคามีหลาย
แบบ ไดแก สุริยุปราคาแบบวงแหวน (Annular Eclipse) เกิดเนื่องมาจากระยะหางจากโลกไปยังดวงจันทรไมแน
นอน (เนื่องจากดวงจันทรโคจรรอบโลกเปนวงรี) เชน ถาเกิดในชวงที่ดวงจันทรโคจรหางจากโลกมาก เงามืดของดวง
จันทรจะทอดมาไมถึงโลก ทําใหบริเวณที่เงาดวงจันทรทอดมาบังดวงอาทิตยเห็นเปนรูปวงแหวน ในจํานวนการเกิด
สุริยุปราคาทั้งหมดนั้น มีประมาณรอยละ 35 ที่เกิดแบบวงแหวน รอยละ 5 เกิดแบบวงแหวนและเต็มดวง และรอย
ละ 28 เกิดแบบเต็มดวง สําหรับการเกิดสุริยุปราคาแบบเต็มดวง (Total Eclipses of Sun) เกิดไดเนื่องมาจาก
ตําแหนงการโคจรของดวงจันทรเขามาใกลโลกมาก เงามืดของดวงจันทรจึงบังดวงอาทิตยไดเต็มดวง




                                              ดวงจันทร
                      โลก                                           ดวงอาทิตย


                                            สุริยุปราคา




                                                โลก                     ดวงอาทิตย
               ดวงจันทร

                                            จันทรุปราคา



             รูปที่ 10 แสดงตําแหนงรวม (Conjunction) ของการเกิดสุริยุปราคา และจันทรุปราคา




                 6.2.3      จันทรุปราคา (Lunar Eclipse)
18



                                         เกิดจากตําแหนงรวม (Conjunction) ของดวงจันทร โลก ดวงอาทิตย ที่
โคจรมาอยูในแนวเดียวกัน ทําใหเงาของโลกบังดวงจันทรและเนื่องจากเงาของโลกมีความยาวถึง 900,000 ไมล
เมื่อดวงจันทรโคจรผานเงาของโลก ทําใหคนที่อาศัยบนโลกมองเห็นจันทรุปราคาตางๆ กันในแตละสวนของพื้นที่
เชน ถาดวงจันทรโคจรผานมาในเงามืดทั้งดวง เรียกวาจันทรุปราคาเต็มดวง (Total Eclipse) แตถาโคจรเฉียดเงามืด
จะเกิดจันทรุปราคาบางสวน (Partial Eclipse) และถาโคจรผานเงามัวก็จะเกิดจันทรุปราคาแบบเงามัว (Penumbra
Eclipse of moon)
                     6.2.4 ปรากฏภาคของดวงจันทรบนทองฟา
                                         ในเวลากลางคืนเราจะเห็นดวงจันทรในขางขึ้นขางแรม ซึ่งลักษณะจะเปลี่ยน
แปลงอยูตลอดเวลา เราเรียกลักษณะดังกลาววา "Phase of the Moon" ซึ่งจะเกิดขึ้นตลอดในเดือนทางจันทรคติ
สวนของดวงจันทรที่หันเขาหาดวงอาทิตยจะสวาง สวนที่อยูตรงขามจะมืดเสมอ จากรูปที่ 11 เดือนทางจันทรคติจะ
เริ่มตั้งแตชวงดวงจันทรดับ (New Moon) ซึ่งเปนชวงที่ดวงอาทิตย ดวงจันทร และโลกอยูในตําแหนงรวมกัน
(Conjunction) ดังนั้นสวนของดวงจันทรที่มืดสนิทจะหันมายังโลก ทําใหคนบนโลกไมสามารถเห็นดวงจันทรไดใน
ชวงนี้ ถาเราสังเกตจะพบวาชวงนี้จะเปนขางแรม 15 ค่ํา
                                         หลังจากนั้นดวงอาทิตยและดวงจันทรจะเคลื่อนที่ไปตามวิถีการโคจรรอบโลก
โดยดวงจันทร จะเคลื่อนที่ไปประมาณ 1 ใน 8 ของระยะทางทั้งหมด ใชเวลาประมาณ 4 วัน เราจะเห็นดวงจันทร
เสี้ยวขนาดเล็กปรากฏขึ้นทางขอบฟาทางดานทิศตะวันตก เราเรียกวันดังกลาววา ดวงจันทรเสี้ยวขางขึ้น (The
Crescent New Moon)
                                         จากนั้นอีกประมาณ 7 วัน ดวงจันทรจะเคลื่อนที่ไปอีก ณ ตําแหนงหนึ่ง ซึ่งเรา
เรียกวา ดวงจันทรครึ่งซีกขางขึ้น (Half Moon) หรือ ปรากฏภาคของดวงจันทรเสี้ยวที่ 1 (The First Quarter) ซึ่งคน
บนพื้นโลกจะเห็นดวงจันทรสวางครึ่งดวง
                                         จากนั้นเมื่อผานไปประมาณ 10 วัน เราจะเห็นภาพดวงจันทรบนทองฟาไดถึง
3 ใน 4 ดวง เราเรียกวา ดวงจันทรคอนดวงขึ้น (Gibbous Moon) และเมื่อโคจรมาอีกเปนเวลา 14 วัน จะเห็นดวง
จันทรเต็มดวง (Full Moon) ซึ่งเปนชวงที่วงโคจรของดวงจันทรโคจรมาอยูตรงขามกับดวงอาทิตย เราจึงเห็นดวง
จันทรเต็มดวงขึ้น 15 ค่ํา พอดี
                              หลังจากดวงจันทรเต็มดวง คือ ดวงจันทรจะปรากฏอยูทางทิศตะวันออกของทองฟา
หลังจากขางขึ้นดวงจันทรจะโคจรไปเรื่อย ๆ เขาสูขางแรม ซึ่งเราสามารถสังเกตการเกิดขางขึ้นและขางแรมไดโดย
งาย คือ ในขางขึ้นดวงจันทรจะปรากฏทางทิศตะวันตก และเคลื่อนไปเต็มดวงที่ทิศตะวันออก สวนขางแรมดวงจันทร
จะขึ้นทางทิศตะวันออก และคอย ๆ เคลื่อนที่ไปมืดสนิททั้งดวงทางทิศตะวันตกเสมอ
19




                                                                                              ดวงอาทิตย
                                        โ โลก
                                        โลก




            รูปที่ 11 แสดงการโคจรของดวงจันทรรอบโลก และปรากฏภาคของดวงจันทรบนทองฟา
                           ที่มา : Dale T. Hesser และ Susan S. Leach , 1987.




7. การกําหนดตําแหนงบนพื้นโลก

          เนื่องจากขนาดของโลกซึ่งมีขนาดใหญเราจึงมีการกําหนดที่ตั้งของสถานที่ตาง ๆ บนพื้นโลก โดยอาศัยการ
ลากเสน 2 ชุด คือ ละติจูด และลองติจูด ดังนี้คือ
          7.1 ละติจูด (Latitude)
                    เปนการกําหนดระยะทางเชิงมุมบนพื้นโลก เปนจํานวนองศาจากจุดศูนยกลางของโลก เมื่อนํา
ตําแหนงดังกลาวมาตอกันจะกลายเปนแนวเสนขนานไปกับศูนยสูตร บางครั้งเราจึงเรียกวา เสนขนาดแหงละติจูด
(Parallels of Latitude) ตามปกติชวงหางของละติจูดแตละเสนหางกัน 1 องศา ดังนั้นจะมีทั้งหมด 180 เสน คือ อยู
เหนือเสนศูนยสูตร 90 เสน ใตเสนศูนยสูตร 90 เสน (รูปที่ 12) สําหรับคาเฉลี่ยของระยะทาง 1 องศาละติจูด
บนพื้นโลกเทากับ 110 กิโลเมตร (69 ไมล)

         7.2 ลองติจูด (Longitude)
20



                    เปนการกําหนดระยะทางเชิงมุมที่วัดจากศูนยกลางของโลกในแนวนอนของเสนศูนยสูตรไปทาง
ทิศตะวันออก หรือทิศตะวันตกจากเมริเดียนยานกลาง (Prime Meridian) เมริเดียนยานกลาง หรือ เมริเดียน 0
องศา ถูกกําหนดขึ้นเมื่อป ค.ศ.1884 โดยใหลากผานหอดูดาวเมืองกรีนิช ใกลมหานครลอนดอน ประเทศอังกฤษ
สวนแนวเสนเมริเดียนอื่น ๆ จะเปนแนวรัศมีออกไปทางตะวันออก และตะวันตกขางละ 180 องศา         ซึ่ง 1 องศา
ลองติจูด คิดเปนระยะทางบนพื้นโลก 111 กิโลเมตร (69 ไมล) ลองติจูด มีบทบาทสําคัญในการกําหนดเวลาบน
พื้นโลก (รูปที่ 12)

                      ละติจูด (Latitude)




                          ลองติจูด (Longitude)




                 รูปที่ 12 แสดงการกําหนดเสนละติจูด (Latitude) และเสนลองติจูด (Longitude)
                                     ที่มา : Tom L. Mcknight , 1990.
21



                      อยางไรก็ตามเนื่องจากโลกมีรูปทรงสัณฐานเปนทรงกลมในการกําหนดเสนลองติจูด หรือละติจูด
จะมีผลโดยตรง เชน ลองติจูด เมื่อเขาสูขั้วโลกทั้งสองจะสงผลใหระยะทางระหวางเสนแคบเขาและมีคาเปน 0 ที่ขั้ว
โลก เชนเดียวกับเสนละติจูดที่ 90 องศาเหนือและใต จะมีระยะทางเปน 0 หรือเปนเพียงแคจุดเทานั้น
              7.3 เสนแบงเขตวันสากล (International Date Line)
                      ในขณะที่โลกหมุนรอบตัวเอง 360 องศา ใชเวลา 24 ชั่วโมง หรือ 15 องศา ใน 1 ชั่วโมง ดังนั้น
พื้นที่ที่อยูในแนวเสนลองติจูดเดียวกันจะมีเวลาเทากัน จากการประชุมนานาชาติป ค.ศ. 1884 ไดมีการกําหนดให
แนวเสนลองติจูดที่ 180 องศา เปนเสนแบงเขตวันสากล โดยแนวเสนแบงเขตมิไดเปนเสนตรงแตจะเบนไปทางตะวัน
ออกสุดของไซบีเรีย และเบนมาทางทิศตะวันตกของหมูเกาะอลูเซียล สวนทางใตศูนยสูตรลงมาจะเบนไปทางทิศ
ตะวันออกราว 7 1/2 องศา เพื่อใหหมูเกาะฟจิและตองกา มีวันเหมือนกับประเทศนิวซีแลนด (รูปที่ 13) แนวเสนแบง
เขตวันสากลนี้เมื่อเดินทางจากตะวันตกไปตะวันออกเวลาจะลด 1 วัน แตถาเดินทางจากตะวันออกมาตะวันตกเวลา
จะเพิ่มขึ้น 1 วันเสมอ นอกจากนั้นไดมีการกําหนดเวลาของแตละพื้นที่ขึ้น (Time Zone) โดยกําหนดโซนละ 15 องศา
แตละโซนจะมีเวลาแตกตางกัน 1 ชั่วโมง




                                     รูปที่ 13 แสดงเสนแบงเขตวันสากล
                                        ที่มา : Tom L. Mcknight , 1990.
หนังสืออิเล็กทรอนิกส

ฟสิกส 1(ภาคกลศาสตร (                                         ฟสิกส 1 (ความรอน)

ฟสิกส 2                                                            กลศาสตรเวกเตอร
โลหะวิทยาฟสิกส                                               เอกสารคําสอนฟสิกส 1
ฟสิกส 2 (บรรยาย(                                       แกปญหาฟสิกสดวยภาษา c
ฟสิกสพิศวง                                           สอนฟสิกสผานทางอินเตอรเน็ต
ทดสอบออนไลน                                                   วีดีโอการเรียนการสอน
หนาแรกในอดีต                                                 แผนใสการเรียนการสอน
เอกสารการสอน PDF                                   กิจกรรมการทดลองทางวิทยาศาสตร
แบบฝกหัดออนไลน                                                     สุดยอดสิ่งประดิษฐ
                             การทดลองเสมือน

บทความพิเศษ                                            ตารางธาตุ ) ไทย1) 2 (Eng)
พจนานุกรมฟสิกส                                             ลับสมองกับปญหาฟสิกส

ธรรมชาติมหัศจรรย                                                    สูตรพื้นฐานฟสิกส

การทดลองมหัศจรรย                                                ดาราศาสตรราชมงคล
                             แบบฝกหัดกลาง

แบบฝกหัดโลหะวิทยา                                                        แบบทดสอบ

ความรูรอบตัวทั่วไป                                                        อะไรเอย ?

ทดสอบ)เกมเศรษฐี (                                                           คดีปริศนา

ขอสอบเอนทรานซ                                                เฉลยกลศาสตรเวกเตอร
คําศัพทประจําสัปดาห
                               ความรูรอบตัว

การประดิษฐแของโลก                                           ผูไดรับโนเบลสาขาฟสิกส
นักวิทยาศาสตรเทศ                                                   นักวิทยาศาสตรไทย
ดาราศาสตรพิศวง                                       การทํางานของอุปกรณทางฟสิกส
การทํางานของอุปกรณตางๆ
การเรียนการสอนฟสิกส 1 ผานทางอินเตอรเน็ต

1. การวัด                                                                                2. เวกเตอร
3. การเคลื่อนที่แบบหนึ่งมิติ                                               4. การเคลื่อนที่บนระนาบ
5. กฎการเคลื่อนที่ของนิวตัน                                   6. การประยุกตกฎการเคลื่อนที่ของนิวตัน
7. งานและพลังงาน                                                             8. การดลและโมเมนตัม
9. การหมุน                                                               10. สมดุลของวัตถุแข็งเกร็ง
11. การเคลื่อนที่แบบคาบ                                                            12. ความยืดหยุน
13. กลศาสตรของไหล                                 14. ปริมาณความรอน และ กลไกการถายโอนความรอน
15. กฎขอที่หนึ่งและสองของเทอรโมไดนามิก                            16. คุณสมบัติเชิงโมเลกุลของสสาร
17. คลื่น                                                                   18.การสั่น และคลื่นเสียง
                             การเรียนการสอนฟสิกส 2 ผานทางอินเตอรเน็ต

1. ไฟฟาสถิต                                                                           2. สนามไฟฟา
3. ความกวางของสายฟา                                             4. ตัวเก็บประจุและการตอตัวตานทาน
5. ศักยไฟฟา                                                                         6. กระแสไฟฟา
7. สนามแมเหล็ก                                                                        8.การเหนี่ยวนํา
9. ไฟฟากระแสสลับ                                                                   10. ทรานซิสเตอร
11. สนามแมเหล็กไฟฟาและเสาอากาศ                                              12. แสงและการมองเห็น
13. ทฤษฎีสัมพัทธภาพ                                                            14. กลศาสตรควอนตัม
15. โครงสรางของอะตอม                                                                  16. นิวเคลียร
                            การเรียนการสอนฟสิกสทั่วไป ผานทางอินเตอรเน็ต

1. จลศาสตร )kinematic)                                               2. จลพลศาสตร (kinetics)
3. งานและโมเมนตัม                                                     4. ซิมเปลฮารโมนิก คลื่น และเสียง
5. ของไหลกับความรอน                                                        6.ไฟฟาสถิตกับกระแสไฟฟา
7. แมเหล็กไฟฟา                                                         8. คลื่นแมเหล็กไฟฟากับแสง
9. ทฤษฎีสัมพัทธภาพ อะตอม และนิวเคลียร




                                           ฟสิกสราชมงคล

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

ระบบสุริยะจักรวาล
ระบบสุริยะจักรวาลระบบสุริยะจักรวาล
ระบบสุริยะจักรวาลGwang Mydear
 
บทที่ 6 ดาวฤกษ์
บทที่ 6 ดาวฤกษ์บทที่ 6 ดาวฤกษ์
บทที่ 6 ดาวฤกษ์Ta Lattapol
 
บทที่ 3 ระบบสุริยะ
บทที่ 3 ระบบสุริยะ บทที่ 3 ระบบสุริยะ
บทที่ 3 ระบบสุริยะ narongsakday
 
อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55
อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55
อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55yadanoknun
 
7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์
7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์
7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์Wichai Likitponrak
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะkalita123
 
กำเนิดสุริยะ ม.3
กำเนิดสุริยะ ม.3กำเนิดสุริยะ ม.3
กำเนิดสุริยะ ม.3Sukumal Ekayodhin
 
ดาราศาสตร์
ดาราศาสตร์ดาราศาสตร์
ดาราศาสตร์ployprapim
 
โครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาล
โครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาลโครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาล
โครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาลMeanz Mean
 
Astronomy VII
Astronomy VIIAstronomy VII
Astronomy VIIChay Kung
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะsupatthra1111
 

Was ist angesagt? (15)

ระบบสุริยะจักรวาล
ระบบสุริยะจักรวาลระบบสุริยะจักรวาล
ระบบสุริยะจักรวาล
 
บทที่ 6 ดาวฤกษ์
บทที่ 6 ดาวฤกษ์บทที่ 6 ดาวฤกษ์
บทที่ 6 ดาวฤกษ์
 
บทที่ 3 ระบบสุริยะ
บทที่ 3 ระบบสุริยะ บทที่ 3 ระบบสุริยะ
บทที่ 3 ระบบสุริยะ
 
อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55
อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55
อุณหภูมิและสีของดาวฤกษ์55
 
ดาวฤกษ
ดาวฤกษ ดาวฤกษ
ดาวฤกษ
 
กลุ่มที่ 4
กลุ่มที่ 4กลุ่มที่ 4
กลุ่มที่ 4
 
7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์
7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์
7.ปฏิสัมพันธ์สุริยะgs ดวงจันทร์ดาวเคาระห์
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
กำเนิดสุริยะ ม.3
กำเนิดสุริยะ ม.3กำเนิดสุริยะ ม.3
กำเนิดสุริยะ ม.3
 
Contentastrounit4
Contentastrounit4Contentastrounit4
Contentastrounit4
 
ดาราศาสตร์
ดาราศาสตร์ดาราศาสตร์
ดาราศาสตร์
 
โครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาล
โครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาลโครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาล
โครงงานเรื่อง ระบบสุริยะจักรวาล
 
Astronomy VII
Astronomy VIIAstronomy VII
Astronomy VII
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
กาแลกซี (Galaxy)
กาแลกซี (Galaxy)กาแลกซี (Galaxy)
กาแลกซี (Galaxy)
 

Ähnlich wie ดาราศาสตร์1

ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะratchaneeseangkla
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะsupatthra2556
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะsupatthra
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะsupatthra1111
 
ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์Un Sn
 
ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์Un Sn
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะsupatthra2557
 
8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้า
8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้า8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้า
8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้าWichai Likitponrak
 
งานคอมยิม
งานคอมยิมงานคอมยิม
งานคอมยิมPornthip Nabnain
 
9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาว
9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาว9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาว
9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาวWichai Likitponrak
 
ระบสุริยะ2.
ระบสุริยะ2.ระบสุริยะ2.
ระบสุริยะ2.pangpon
 
แบบทดสอบ บทที่ 1
แบบทดสอบ บทที่ 1แบบทดสอบ บทที่ 1
แบบทดสอบ บทที่ 1Jariya Jaiyot
 
แบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
แบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะแบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
แบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะJariya Jaiyot
 

Ähnlich wie ดาราศาสตร์1 (20)

ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
Contentastrounit3
Contentastrounit3Contentastrounit3
Contentastrounit3
 
ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์
 
ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์ดาวเคราะห์
ดาวเคราะห์
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
ระบบสุริยะ
ระบบสุริยะระบบสุริยะ
ระบบสุริยะ
 
42101 3
42101 342101 3
42101 3
 
8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้า
8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้า8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้า
8.ดาวในท้องฟ้าgs บอกตำแหน่งวัตถุท้องฟ้า
 
งานคอมยิม
งานคอมยิมงานคอมยิม
งานคอมยิม
 
9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาว
9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาว9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาว
9.ดาวในท้องฟ้าgs กลุ่มดาว
 
ม611(แก้)
ม611(แก้)ม611(แก้)
ม611(แก้)
 
ม611(แก้)
ม611(แก้)ม611(แก้)
ม611(แก้)
 
ระบสุริยะ2.
ระบสุริยะ2.ระบสุริยะ2.
ระบสุริยะ2.
 
แบบทดสอบ บทที่ 1
แบบทดสอบ บทที่ 1แบบทดสอบ บทที่ 1
แบบทดสอบ บทที่ 1
 
แบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
แบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะแบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
แบบทดสอบ บทที่ 1 ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
 
ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
ปฏิสัมพันธ์ในระบบสุริยะ
 

ดาราศาสตร์1

  • 1. บทที่ 1 โลกและจักรวาล 1. บทนํา เอกภพ (Universe) เปนที่วางที่มีอาณาเขตกวางใหญไพศาลจนไมสามารถกําหนดขอบเขตได ในเอกภพ ประกอบไปดวยหลายๆ กลุมดาว หรือเรียกวา กาแลคซี่ (Galaxy) ภายในกาแลคซี่ประกอบไปดวยดวงดาวมากมาย หลายรอยลานดวง ทั้งดาวฤกษ ดาวเคราะห ฝุน และกลุมเนบิวลา เชนเดียวกับกลุมดาวที่โลกเราเปนสมาชิกอยู ไดแก กาแลคซี่ทางชางเผือก (Milky Way) สาเหตุที่เราเรียกวากาแลคซี่ทางชางเผือก เนื่องจากเมื่อเรามองจากโลก ไปยังกาแลคซี่ดังกลาวเราจะมองเห็นทองฟาเปนทางขาวคลายเมฆพาดยาวบนทองฟาในเวลากลางคืน ซึ่งนักวิทยา ศาสตรคาดวาทางชางเผือกนี้มีดวงดาวอยูประมาณแสนลานดวง สําหรับระบบสุริยะจักรวาลของเราซึ่งเปนสวน หนึ่งของทางชางเผือก มีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง และมีดวงดาวตาง ๆ หรือที่เรียกอีกอยางวาเทหฟากฟา ดวง ดาวทุกดวงจะมีความเกี่ยวพันกันอยูกับดวงดาวดวงหนึ่งโดยเฉพาะ เชน ดวงจันทรกับโลก โลกกับดวงอาทิตย เปนตน เทหฟากฟาที่ประกอบกันอยูในระบบสุริยะจักรวาล ไดแก ดาวเคราะห ดาวบริวาร ดาวเคราะหนอย ดาวหาง ดาวตก อุกกาบาต เปนตน 2. ระบบสุริยะจักรวาล (Solar System) กํานิดของระบบสุริยะจักรวาลสืบเนื่องมาจากการระเบิดของดวงดาวขนาดใหญ (Supernova Explosion) เปนสาเหตุทําใหเกิดการรวมตัวเปนกลุมกอนของฝุนและกาซ โดยการรวมตัวแบงออกเปน 2 สวน สวนในเปนการ รวมตัวของฝุนและกาซ เมื่ออุณหภูมิลดลง แรงโนมถวงจะดึงดูดใหฝุนและกาซมีการอัดตัวกันแนน เกิดความรอน และปฏิกริยานิวเคลียรที่แกนของกาซไฮโดรเจนเปลี่ยนเปนกาซฮีเลียมและเกิดเปนพลังงานมหาศาล สวนนี้กลาย เปนดวงอาทิตยของระบบสุริยะจักรวาล สวนฝุนและกาซสวนที่เหลือ เมื่อเย็นตัวลงจะกลายเปนดาวเคราะหหมุน รอบดวงอาทิตย ซึ่งดาวเคราะหเหลานี้ประกอบไปดวยของแข็ง เชน ดิน หิน และปกคลุมดวยกาซ สวนดาว เคราะหที่อยูหางจากดวงอาทิตยมากๆ จะเปนกลุมกอนกาซที่มีขนาดใหญมาก ระบบสุริยะจักรวาลเปนระบบที่มีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง มีดาวพระเคราะห 9 ดวง และดวงจันทรมาก กวา 48 ดวง นอกจากนั้นยังประกอบไปดวย ดาวเคราะหนอย ดาวหาง ดาวตก อุกกาบาต เปนบริวารโคจรรอบๆ ดวงอาทิตย สามารถแยกพิจารณาได ดังนี้
  • 2. 2 2.1 ดาวเคราะห (Planets) เปนดวงดาวที่ไมมีแสงสวางในตัวเอง แตแสงสวางที่เราเห็นเปนแสงสวางที่ สะทอนมาจากดวงอาทิตย ดาวเคราะหในระบบสุริยะจักรวาล ไดแก ดาวพุธ ดาวศุกร ดาวโลก ดาวอังคาร ดาวพฤหัส ดาวเสาร ดาวยูเรนัส ดาวเนปจูน และดาวพลูโต 2.2 ดาวบริวาร (Satellites) ลักษณะคลายดวงจันทรที่เปนดาวบริวารของโลก ซึ่งในระบบสุริยะจักรวาล มีจํานวนมากกวา 30 ลานดวง 2.3 ดาวเคราะหนอย (Asteroids) เปนดาวเคราะหขนาดเล็กมีเสนผาศูนยกลางนอยกวา 800 กิโลเมตร เชน ดาวเคราะหนอยที่อยูระหวางที่วางของดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี มีจํานวนดวงดาวประมาณ 1,800 ดวง ซึ่งเปนดวงดาวที่พบเปนสวนมาก รองลงมา ไดแก ดาวเคราะหนอยที่พบระหวางดวงอาทิตยและดาวพุธ 2.4 ดาวหาง (Comets) มีสวนหัวประกอบไปดวยน้ําแข็ง ฝุน และอนุภาคของแข็งตางๆ และมีกาซแข็ง เปนไอหอหุมใจกลางไว มีเสนผาศูนยกลางไมเกิน 100 ไมล เมื่อโคจรมาใกลดวงอาทิตย ความรอนจากดวงอาทิตย จะทําใหน้ําแข็งละลาย และฝุนกาซตางๆ ลดลง 2.5 ดาวตก (Meteorite) เปนเทหฟากฟาขนาดเล็กกระจัดกระจายอยูทั่วไปในระบบสุริยะจักรวาล สวนที่ เหลือตกลงมาสูพื้นโลกเราเรียกวา อุกกาบาต ดาวตกเรียกอีกอยางวาผีพุงใต เกิดเนื่องจากสะเก็ดดาวเคราะหดวง อื่นๆ ที่หลุดออกจากวงโคจรตามปกติ และเมื่อโคจรเขามาใกลแรงดึงดูดของโลก จึงดูสะเก็ดดาวตกใหตกผานชั้น บรรยากาศของโลกตกมายังโลก ระหวางเคลื่อนที่ผานชั้นบรรยากาศเขามายังโลกจะเกิดการเสียดสีเผาไหม ทําให เมื่อมองดวยตาเปลาจะเห็นเปนแสงสวางลุกวาบบนทองฟา ที่เราเห็นเปนดาวตก หรือผีพุงใตนั่นเอง 2.6 อุกกาบาต (Meteorites) เปนดาวตกที่เกิดจากการเผาไหมไมหมดและตกลงมายังพื้นโลก ประกอบ ไปดวย เหล็ก นิเกิล เปนสวนใหญ โลกของเรามีอุกกาบาตตกลงมามากมาย แตหลุมอุกกาบาตที่มีขนาดใหญเทา ที่พบอยูที่รัฐอริโซนา ประเทศสหรัฐอเมริกา มีความกวางประมาณ 4,660 ฟุต ลึกประมาณ 629 ฟุต เกิดจากการ ตกของอุกกาบาตที่มีขนาด 50,000 ตัน ที่ตกลงมายังโลก (รูปที่ 1) รูปที่ 1 แสดงหลุมอุกกาบาตที่พบในรัฐอริโซนา ประเทศสหรัฐอเมริกา ที่มา : Dale T. Hesser และคณะ , 1989.
  • 3. 3 ศูนยกลางเอกภพ ระบบสุริยะจักรวาล (Solar system) รูปที่ 2 แสดงเอกภพ (Universe) ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร ดาวเนปจูน ดาว ดาวอังคาร โลก ดาวศุกร ดาวพุธ ดาวพลูโต ดาว ดวงอาทิตย รูปที่ 3 และระบบสุริยะจักรวาล (Solar system)
  • 4. 4 3. ดวงอาทิตย (Sun) ดวงอาทิตยเปนกลุมกอนกาซ ที่อยูเปนศูนยกลางของระบบสุริยะจักรวาล ซึ่งอยูหางจากโลกเปนระยะทาง ประมาณ 93 ลานไมล และมีขนาดใหญกวาโลกมากกวา 1 ลานเทา มีขนาดเสนผาศูนยกลางยาวกวาโลก 100 เทา ดวงอาทิตยเปนดาวฤกษที่มีแสงสวางในตัวเอง ซึ่งเปนแหลงพลังงานที่สําคัญของโลก อุณหภูมิของดวงอาทิตยอยู ระหวาง 5,500 - 6,100 องศาเซลเซียส พลังงานของดวงอาทิตยทั้งหมดเกิดจากกาซไฮโดรเจน โดยพลังงานดังกลาว เกิดจากปฏิกริยานิวเคลียรภายใตสภาพความกดดันสูงของดวงอาทิตย ทําใหอะตอมของไฮโดรเจนซึ่งมีอยูมากบน ดวงอาทิตยทําปฏิกริยาเปลี่ยนเปนฮีเลียม ซึ่งจะสงผานพลังงานดังกลาวมาถึงโลกไดเพียง 1 ใน 200 ลานของพลัง งานทั้งหมด นอกจากนั้นบนพื้นผิวของดวงอาทิตยยังเกิดปรากฏการณตางๆ เชน การเปลี่ยนแปลงของพลังงาน ความรอนบนดวงอาทิตยอันเนื่องมาจากจุดดับบนดวงอาทิตย (Sunspot) ซึ่งจะสงผลใหเกิดการแปรผันของพายุ แมเหล็ก และพลังงานความรอน ทําใหอนุภาคโปรตรอนและอิเล็กตรอนหลุดจากพื้นผิวดวงอาทิตยสูหวงอวกาศ เรียกวา ลมสุริยะ (Solar Wind) และแสงเหนือและใต (Aurora) เปนปรากฏการณที่ขั้วโลกเหนือและใต การเกิดจุดดับบนดวงอาทิตย (Sunspot) บางครั้งเราสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลา และจะเห็นไดชัด เจนเวลาดวงอาทิตยใกลตกดิน จุดดับของดวงอาทิตยจะอยูประมาณ 30 องศาเหนือ และ ใต จากเสนศูนยสูตร ที่ เห็นเปนจุดสีดําบริเวณดวงอาทิตยเนื่องจากเปนจุดที่มีแสงสวางนอย มีอุณหภูมิประมาณ 4,500 องศาเซลเซียส ต่ํา กวาบริเวณโดยรอบประมาณ 2,800 องศาเซลเซียส นักวิทยาศาสตรสันนิษฐานวากอนเกิดจุดดับบนดวงอาทิตยนั้น ไดรับอิทธิพลจากอํานาจแมเหล็กไฟฟาบริเวณพื้นผิวดวงอาทิตยมีการเปลี่ยนแปลง ทําใหอุณหภูมิบริเวณดังกลาว ต่ํากวาบริเวณอื่นๆ และเกิดเปนจุดดับบนดวงอาทิตย สําหรับแสงเหนือและแสงใต เปนปรากฏการณที่เกิดบริเวณขั้วโลกเหนือ และขั้วโลกใต มีลักษณะเปนลํา แสงที่มีวงโคง เปนมาน หรือ เปนแผน เกิดเหนือพื้นโลกประมาณ 100 - 300 กิโลเมตร ณ ระดับความสูงดังกลาว กาซตางๆ จะเกิดการแตกตัวเปนอนุภาคที่มีประจุไฟฟา และเมื่อถูกแสงอาทิตยจะเกิดปฏิกริยาที่ซับซอนทําใหมอง เห็นแสงตกกระทบเปนแสงสีแดง สีเขียว หรือ สีขาว บริเวณขั้วโลกทั้งสองมีแนวที่เกิดแสงเหนือและแสงใตบอย เรา เรียกวา "เขตออโรรา" (Aurora Zone) (รูปที่ 4) รูปที่ 4 แสดงแสงเหนือ แสงใต บริเวณขั้วโลก ที่มา : Robert W. Christopherson , 1995.
  • 5. 5 4. ดาวเคราะหในระบบสุริยะจักรวาล ระบบสุริยะจักรวาล มีดวงอาทิตยเปนดาวฤกษที่มีแสงสวางในตัวเองเปนศูนยกลาง และประกอบไปดวย ดาวเคราะหที่ไมมีแสงสวางในตัวเองเปนดาวบริวารจํานวน 9 ดวง ดังนี้ (ตารางที่ 1) ตารางที่ 1 แสดงรายละเอียดบางประการของดาวเคราะหในระบบสุริยะจักรวาล ชื่อ ระยะหางจาก ขนาดเสนผา จํานวน ระยะเวลาใน ระยะเวลาใน แกนเอียง ดาว ดวงอาทิตย ศูนยกลาง ดวงจันทร 1 วัน 1 ป เคราะห (ลานไมล) (ไมล) (ดวง) (ชั่วโมง) (เทียบกับโลก) (องศา) พุธ 36 3,030 0 1,408 0.24 0 ศุกร 67 7,518 0 5,832 0.62 177 โลก 93 7,923 1 24 1 23.5 อังคาร 142 4,219 2 24.6 1.9 25 พฤหัส 483 88,012 16 9.8 12 3.1 เสาร 886 74,500 17 10.2 29 26.7 ยูเรนัส 1,782 31,550 15 16.8 84 98 เนปจูน 2,793 30,190 2 17.8 165 30 พลูโต 3,670 1,860 1 153 248 118 ที่มา : ทรงวุฒิ สุธาอรรถ ,2543.
  • 6. 6 4.1 ดาวพุธ (Mercury) เปนดาวเคราะหที่อยูใกลกับดวงอาทิตยมากที่สุด สังเกตเห็นดวยตาเปลาไดตอนใกลค่ําและ ชวงรุงเชา ดาวพุธไมมีดวงจันทรเปนดาวบริวาร ดาวพุธหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตกไปยังทิศตะวันออกกินเวลา ประมาณ 58 - 59 วัน และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 88 วัน 4.2 ดาวศุกร (Venus) สังเกตเห็นไดดวยตาเปลา โดยสามารถมองเห็นไดทางขอบฟาดานทิศตะวันตกในเวลาใกลค่ํา เราเรียกวาดาว "ประจําเมือง" (Evening Star) สวนชวงเชามืดปรากฏใหเห็นทางขอบฟาดานทิศตะวันออกเรียกวา "ดาวรุง" (Morning Star) เรามักสังเกตเห็นดาวศุกรมีแสงสองสวางมากเนื่องจาก ดาวศุกรมีชั้นบรรยากาศที่ประกอบ ไปดวยกาซคารบอนไดออกไซด มีผลทําใหอุณหภูมิพื้นผิวสูงขึ้น ดาวศุกรหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันออกไปยังทิศ ตะวันตก ไมมีดวงจันทรเปนดาวบริวาร 4.3 ดาวโลก (Earth) โลกเปนดาวเคราะหดวงเดียวที่มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู เนื่องจากมีชั้นบรรยากาศและมีระยะหาง จากดวงอาทิตยที่เหมาะสมตอการเจริญเติบโตและการดํารงชีวิตของสิ่งมีชีวิต นักดาราศาสตรอธิบายเกี่ยวกับการ เกิดโลกวา โลกเกิดจากการรวมตัวของกลุมกาซ และมีการเคลื่อนทีสลับ ซับซอนมาก โดยเราจะไดศึกษาในราย ละเอียดตอไป 4.4 ดาวอังคาร (Mars) อยูหางจากโลกของเราเพียง 35 ลานไมล และ 234 ลานไมล เนื่องจากมีวงโคจรรอบดวง อาทิตยเปนวงรี พื้นผิวดาวอังคารมีปรากฏการณเมฆและพายุฝุนเสมอ เปนที่นาสนใจในการศึกษาของนักวิทยา ศาสตรเปนอยางมาก เนื่องจากมีลักษณะและองคประกอบที่ใกลเคียงกับโลก เชน มีระยะเวลาในการหมุนรอบตัว เอง 1 วัน เทากับ 24.6 ชั่วโมง และระยะเวลาใน 1 ป เมื่อเทียบกับโลกเทากับ 1.9 มีการเอียงของแกน 25 องศา ดาวอังคารมีดวงจันทรเปนบริวาร 2 ดวง 4.5 ดาวพฤหัสบดี (Jupiter) เปนดาวเคราะหที่ใหญที่สุดในระบบสุริยะจักรวาล หมุนรอบตัวเอง 1 รอบใชเวลา 9.8 ชั่วโมง ซึ่งเร็วที่สุดในบรรดาดาวเคราะหทั้งหลาย และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา12 ป นักดาราศาสตรอธิบายวา ดาวพฤหัสเปนกลุมกอนกาซหรือของเหลวขนาดใหญ ที่ไมมีสวนที่เปนของแข็งเหมือนโลก และเปนดาวเคราะหที่มี ดวงจันทรเปนดาวบริวารมากถึง 16 ดวง 4.6 ดาวเสาร (Saturn) เปนดาวเคราะหที่เราสามารถมองเห็นไดดวยตาเปลา เปนดาวที่ประกอบไปดวยกาซและของ เหลวสีคอนขางเหลือง หมุนรอบตัวเอง 1 รอบใชเวลา 10.2 ชั่วโมง และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบใชเวลา 29 ป ลักษณะเดนของดาวเสาร คือ มีวงแหวนลอมรอบ ซึ่งวงแหวนดังกลาวเปนอนุภาคเล็กๆ หลายชนิดที่หมุนรอบดาว เสารมีวงแหวนจํานวน 3 ชั้น ดาวเสารมีดวงจันทรเปนดาวบริวาร 1 ดวง และมีดวงจันทรดวงหนึ่งชื่อ Titan ซึ่งถือ วาเปนดวงจันทรที่ใหญที่สุดในระบบสุริยะจักรวาล
  • 7. 7 4.7 ดาวยูเรนัส (Uranus) หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 16.8 ชั่วโมง และโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 84 ป ดาวยูเรนัสประกอบดวยกาซและของเหลว เชนเดียวกับ ดาวพฤหัส และดาวเสาร 4.8 ดาวเนปจูน (Neptune) เปนดาวเคราะหที่มีระยะเวลาในการหมุนรอบตัวเอง 1 รอบ เทากับ 17.8 ชั่วโมง และระยะ เวลาในการโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ เทากับ 165 ป มีดวงจันทรเปนดาวบริวาร 2 ดวง 4.9 ดาวพลูโต (Pluto) เปนดาวเคราะหดวงสุดทายของระบบสุริยะจักรวาล มีระยะเวลาในการหมุนรอบตัวเอง 1 รอบ รอบ เทากับ 453 ชั่วโมง ระยะเวลาในการโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ เทากับ 248 ป เปนดวงดาวที่มีขนาดใกล เคียงกับดาวพุธ และมีระยะหางจากดวงอาทิตยมากที่สุด 5. โลก (Earth) ดังที่ทราบมาแลววาโลกเกิดจากการรวมตัวของกลุมกาซ และมีการศึกษากันมาวาโลกกลม โดยการหาวิธี การตางในการสังเกตวาโลกกลมนั้นไดมีการหาวิธีการหลายอยาง อาทิเชน 1. การสังเกตเรือที่แลนเขาสูฝง โดยเมื่อเรือแลนเขาสูฝงเราจะเห็นสวนของเสากระโดงเรือกอน จากนั้นจึงคอย ๆ เห็นสวนอื่น ๆ เนื่องจากพื้นผิวทะเลเปนสวนโคงนั่นเอง 2. การสังเกตตําแหนงดาวเหนือ สังเกตโดยผูที่อยูในตําแหนงเสนศูนยสูตรของโลกจะมองเห็น ดาวเหนืออยูบนเสนระนาบขอบฟา แตเมื่อเคลื่อนที่หรือเดินทางขึ้นไปทางเหนือมากขึ้น ตําแหนงของดาวเหนือจะอยู สูงขึ้นไปเรื่อย ๆ เมื่อเดินทางหรือเคลื่อนที่ไปถึงขั้วโลกเหนือ ตําแหนงของดาวเหนือจะอยูตรงศีรษะพอดี 3. การสังเกตจากการเกิดจันทรุปราคา เนื่องจากปรากฏการณดังกลาวเงาของโลกจะปรากฏให เห็นบนดวงจันทร ของเงาของโลกที่สังเกตเห็นจะมีลักษณะเปนสวนโคงของวงกลม 4. โดยการถายภาพของโลก เปนวิธีการพิสูจนไดชัดเจนที่สุด โดยถายภาพจากดาวเทียม หรือ การถายภาพจากยานอวกาศ ที่โคจรอยูรอบโลก 5. นอกจากนี้ยังมีวิธีการอื่น ๆ อีกมาก เชน การชั่งน้ําหนักสิ่งของ ซึ่งจะมีน้ําหนักแตกตางกัน ในแตละสวนของโลก วิธีการทางดานเทคโนโลยีการสํารวจ และการสังเกตจากวิธีการเดินเรือสมัยใหม 5.1 ลักษณะรูปทรงของโลก จากการศึกษาของนักดาราศาสตร นักวิทยาศาสตร และนักสํารวจ ทําใหสามารถสรุปลักษณะรูป ทรงของโลกได ดังนี้ 5.1.1. ทรงรีที่ขั้วทั้งสองยุบตัวลง (Oblate Ellipsoid) หรือเราเรียกวาทรงรีแหงการหมุน เนื่อง มาจากสภาวะของโลกที่หนืด เมื่อโลกหมุนรอบตัวเองทําใหเกิดแรงเหวี่ยง และทําใหเกิดการยุบตัวบริเวณขั้วโลก
  • 8. 8 เหนือ และขั้วโลกใต และปองตัวออกบริเวณสวนกลางหรือเสนศูนยสูตร สามารถสังเกตไดจากความยาวของเสน ศูนยสูตร ที่มีความยาว 12,757 กิโลเมตร (7,927 ไมล) และระยะทางจากขั้วโลกเหนือมาขั้วโลกใตมีความยาว 12,714 กิโลเมตร (7,900 ไมล) ซึ่งมีความแตกตางกัน 43 กิโลเมตร (27 ไมล) 5.1.2 รูปทรงแบบยีออยด (Geoid) โดยจะเปนไปตามสภาพพื้นผิวโลกที่มีความขรุขระสูงต่ํา ดังนั้นสวนที่เปนภาคพื้นทวีปจะมีลักษณะนูนสูง จึงตองมีการปรับลักษณะพื้นผิวโลกเสียใหม โดยใชแนวของพื้นผิว ของระดับน้ําทะเลตัดผานเขาพื้นดินที่มีระดับเทากันกับรูปทรงโลก เรียกวา รูปทรงของโลกแบบยีออด 5.2 การเคลื่อนไหวของโลก การเคลื่อนไหวของโลกสามารถจําแนกเปน 2 ลักษณะ คือ ถาหากเปนการเคลื่อนไหวของโลก รอบตัวเองเราเรียกวา “การหมุน” สวนการเคลื่อนที่ของโลกรอบดวงอาทิตยเราเรียกวา “การโคจร” ซึ่งสามารถศึกษา ไดดังรายละเอียดตอไปนี้ 5.2.1 การหมุนของโลก เปนการเคลื่อนไหวของโลกรอบแกนของตัวเอง ปรากฏการณการหมุนของ โลกทําใหเกิดกลางวัน และกลางคืน ซึ่งเรียกวา “วัน” แตละวันใชเวลาแตกตางกันไปดังนี้ วันดาราคติ (Sidereal Day) ยึดหลักการหมุนรอบแกนตัวเองของโลกครบ 1 รอบ โดยใชเวลา 23 ชั่วโมง 56 นาที 4.09 วินาที วันสุริยคติ (Solar Day) ยึดหลักชวงระยะเวลาที่ดวงอาทิตยเคลื่อนที่ผาน แนวเสนเมอริเดียนครบ 1 รอบ (เที่ยงวันหนึ่งไปยังอีกเที่ยงวันหนึ่ง) ซึ่งจะกําหนดเวลาเทากับ 24 ชั่วโมง อยางไรก็ตามทิศทางการหมุนรอบตัวเองของโลกอาจยึดหลักการขอใดขอหนึ่งดังตอป นี้ไดเชนกัน เชน ถาหากมองลงมายังบริเวณขั้วโลกเหนือ ทิศทางการหมุนของโลกจะมีทิศทางทวนเข็มนาฬิกา โลก จะหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตกไปยังทิศตะวันออกเสมอ ทิศทางการหมุนรอบตัวเองของโลกจะตรงขามกับเทห ฟากฟาอื่น ๆ ที่มีแนวการเคลื่อนที่จากทิศตะวันออกไปยังทิศตะวันตกเสมอ 5.2.2 อัตราความเร็วในการหมุนรอบตัวเองของโลก จะมีความแตกตางกันอยางชัดเจน โดยบริเวณเสนศูนยสูตร ความเร็วในการ หมุนรอบตัวเองของโลกเทากับ 1,700 กิโลเมตร / ชั่วโมง สวนบริเวณละติจูดที่ 60 องศา ความเร็วของการหมุน รอบตัวเองของโลกจะมีคาประมาณ 850 กิโลเมตร / ชั่วโมง หรือประมาณครึ่งหนึ่งของความเร็วที่ศูนยสูตร แต บริเวณขั้วโลกความเร็วในการหมุนรอบตัวเองของโลกมีคาเปนศูนย ผลจากการที่อัตราความเร็วของการหมุนรอบตัว เองของโลกตางกัน จะมีผลตามมาที่สําคัญ คือ - แรงเหวี่ยงของโลกมีผลตอน้ําหนักของวัตถุ เพราะเปนแรงหนีศูนยกลาง ดังเชน วัตถุชิ้นหนึ่งมีน้ําหนัก 250 กิโลกรัมที่ศูนยสูตร ขณะที่โลกยังไมมีแรงเหวี่ยง แตถาโลกมีแรงเหวี่ยงเกิดขึ้นจะทําให น้ําหนักของวัตถุเทากับ 249 กิโลกรัม แสดงวาแรงเหวี่ยงจากการหมุนรอบตัวเองของโลกมีผลตอน้ําหนักของวัตถุ - มีผลตอทิศทางของลมและกระแสน้ํา โดยทิศทางของลมและกระแสน้ําบริเวณขั้ว
  • 9. 9 โลกเหนือจะเบนไปทางขวามือ สวนซีกโลกใตจะเบนไปทางซายมือ เพราะโลกหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตกไปทิศ ตะวันออก 5.3. ปรากฏการณจากการหมุนรอบตัวเองของโลก การหมุนรอบตัวเองของโลกทําใหเกิดปรากฏการณที่สําคัญ ไดแก การเกิดกลางวัน-กลางคืน การเกิดรุงอรุณ และสนธยา ซึ่งสามารถพิจารณาไดดังนี้ 5.3.1 การเกิดกลางวันและกลางคืน (Day and Night) เมื่อโลกหมุนรอบตัวเองดานที่หันหนาเขาหาดวงอาทิตย จะทําให เกิดกลางวัน สวนดานที่หันหลังใหดวงอาทิตย จะเปนเวลากลางคืน ในขณะที่โลกหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตก ไปยังทิศตะวันออก จะทําใหเราเห็นดวงอาทิตยขึ้นมาจากขอบฟาทางดานทิศตะวันออก และตกทางขอบฟาดานทิศ ตะวันตกเสมอ ณ บริเวณเสนศูนยสูตรเวลาในชวงกลางวันและกลางคืนจะเทากัน คือ 12 ชั่วโมง และเนื่องจากการ เอียงของแกนโลกทําใหบริเวณตางๆ มีระยะเวลาในการรับแสงอาทิตยไมเทากัน ทําใหระยะเวลาในชวงกลางวันและ กลางคืนตางกัน เชน ซีกโลกเหนือระยะเวลากลางวันในฤดูรอนจะยาวนานมาก และในบริเวณขั้วโลกเหนือ และขั้ว โลกใตจะมีเวลากลางวันตลอด 24 ชั่วโมง 5.3.2 รุงอรุณและสนธยา (Dawn and Twilight) เปนปรากฏการณที่เกิดจากโมเลกุลหรือนุภาคตาง ๆ ในบรรยากาศ เชน ฝุนละออง ความชื้น เกิดการสะทอนแสงของดวงอาทิตยกลับมายังพื้นโลก ซึ่งจะเกิดกอนดวงอาทิตยขึ้น และ หลังดวงอาทิตยตกดิน เราจะเห็นเปนแสงสีแดงเนื่องจากแสงที่สองมาจากดวงอาทิตยอยูในลักษณะเอียงลาด ไม ไดตั้งฉากเหมือนตอนกลางวัน แสงสีน้ําเงินและสีเหลืองมีการหักเหของแสงมาก แตแสงสีแดงมีการหักเหนอยที่สุด ทําใหเรามองเห็นทองฟาเปนสีแดงในชวงเวลาดังกลาว 5.4 การโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย เคปเลอร : Kepler ไดคนพบปรากฏการณเบื้องตนเกี่ยวกับการโคจรของโลก และดาวเคราะห ตาง ๆ ที่โคจรรอบดวงอาทิตย เขากลาววา “แนวการโคจรของดาวเคราะห รอบดวงอาทิตยจะมีลักษณะเปนวงรี” “ดาวเคราะหดวงหนึ่ง ๆ จะโคจรไปตามแนวเสนตรงที่เชื่อมตอระหวางดาวเคราะหกับดวงอาทิตย ซึ่งอัตราความเร็วของการโคจรดังกลาว ในพื้นที่รัศมีซึ่งมีระยะทางเทากันจะใชเวลาในการโคจรเทากัน” วงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย มีลักษณะเปนวงรีประกอบกับแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา มีผลทําใหตําแหนงตาง ๆ ของโลกที่อยูหางจากดวงอาทิตยมีความแตกตางกัน คือ ระยะทางของโลกที่อยูใกลดวง อาทิตยมากที่สุดของวงโคจร คือ 147 ลานกิโลเมตร (91.5 ลานไมล) โดยจะตรงกับวันที่ 3 มกราคม เรียกวา วัน พสุสงกรานตเหนือ (Perihelion) หมายถึง ชวงที่พื้นดินสวนใหญอยูทางเหนือ (รูปที่ 5) ซึ่งสามารถอธิบายไดวาใน วันดังกลาว โลกจะโคจรตามวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยซึ่งประกอบกับแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา ทําให ขั้วโลกเหนือไมไดรับแสงในแนวดิ่งจากดวงอาทิตยมากเทาขั้วโลกใต และชวงวันดังกลาวซึ่งสัมพันธกับตําแหนงวง โคจรซึ่งโลกอยูใกลกับดวงอาทิตยมากที่สุด
  • 10. 10 วันที่ตําแหนงของโลกอยูหางจากดวงอาทิตยมากที่สุดเรียกวา วันพสุสงกรานตใต (Aphelion) ซึ่งตรงกับวันที่ 4 กรกฎาคม โดยระยะทางของโลกจะหางจากดวงอาทิตยมากที่สุดเปนระยะทาง 152 ลานกิโลเมตร (94.5 ลานไมล) โดยในวงโคจรระยะที่โลกจะเคลื่อนที่ลงมาทางทิศตะวันตก ประกอบกับแกนโลกเอียงทําใหพื้นดิน สวนใหญของขั้วโลกเหนือไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยมากที่สุด (พสุสงกรานต มาจากคําวา พสุ + สงกรานต ซึ่ง พสุ หมายถึง พื้นดิน สวนสงกรานต หมายถึง การเคลื่อน หรือ ยาย) อยางไรก็ตามถาหากกลาวโดยเฉลี่ยแลวโลกของเราจะมีแนวการโคจรหางจากดวงอาทิตย ประมาณ 150 ลานกิโลเมตร (93 ลานไมล) การโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยทําใหเกิดป (Year) ซึ่งการนับเวลาที่โลกโคจรรอบดวง อาทิตยครบ 1 รอบ หรือ 1 ป มีวิธีการพิจารณาหลายแบบดวยกัน ดังนี้ ปดาราคติ (Sidereal Year) พิจารณาจากความสัมพันธของการโคจรของโลกกับ ตําแหนงของดวงดาว ปสุริยคติ (Tropical Year) พิจารณาจากวงโคจรของโลกที่สัมพันธกันระหวางแนวเสน ศูนยสูตร และดวงอาทิตย ซึ่งจะมีเวลาเทากับ 365 วัน 5 ชั่วโมง 48 นาที 45.68 วินาที หรือ 365 วัน กับอีก 1/4 วัน ปอธิกสุรทิน (Leap Year) พิจารณาจากปสุริยคติ ซึ่งมีระยะเวลาเทากับ 365 วัน กับ อีก 1/4 วัน ซึ่งถาพิจารณาจากเวลาดังกลาวจะเห็นไดวาเมื่อครบ 4 ป (365 1/4 วัน x 4) จะมีจํานวนวันเพิ่มขึ้นมา 1 วัน ทุก ๆ 4 ป ดังนั้นในเดือนกุมภาพันธของทุก 4 ป จึงมี 29 วัน เพื่อปรับวันของปฏิทินใหตรงกับวันของปสุริยคติ รูปที่ 5 แสดงวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย
  • 11. 11 5.5 ผลที่เกิดขึ้นจากการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย ดังที่ไดกลาวมาแลววาแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา ทําใหการเคลื่อนที่ของโลก โดยแกน ของโลกจะชี้ไปยังจุดใดจุดหนึ่งบนทองฟาเพียงจุดเดียว แกนของโลกดานหนึ่งจะเอนเขาหาดวงอาทิตย สวนแกนอีก ดานหนึ่งจะเอนออกหางจากดวงอาทิตยเสมอ (รูปที่ 5) ซึ่งผลจากการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยจะทําใหเกิด ปรากฏการณตาง ๆ ดังนี้ 5.5.1 ความผันแปรของระยะเวลากลางคืนและกลางวัน เนื่องมาจากแกนโลกเอียงจึงทําใหเกิดความผันแปรของความยาวนานของ กลางคืนและกลางวันเมื่อโลกโคจรรอบดวงอาทิตย ในซีกโลกเหนือในฤดูหนาว (เดือนธันวาคม ดูรูปที่ 5) จะเห็นวา ผลจากการเอียงของแกนโลกทําใหขั้วโลกเหนือไมไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตย ซึ่งมีผลทําใหความยาวนานของระยะ เวลากลางคืนเพิ่มมากขึ้น ดังนั้นในชวงฤดูหนาวทางขั้วโลกเหนือจะเปนชวงเวลากลางคืนถึง 24 ชั่วโมง ในทางตรง กันขามชวงดูรอน (เดือนมิถุนายน ดูรูปที่ 5) จากการเอียงของแกนโลกขั้วโลกเหนือจะหันเขาหาดวงอาทิตย ทําใหพื้น ที่บริเวณดังกลาวไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยมากขึ้นจะเปนเวลากลางวันตลอด 24 ชั่วโมง ดินแดนดังกลาวเปนที่รู จักกันทั่วไปวา “ดินแดนแหงพระอาทิตยเที่ยงคืน” (รูปที่ 6) สําหรับในซีกโลกใตสามารถอธิบายปรากฏการณดัง กลาวไดเชนเดียวกับซีกโลกเหนือในทางกลับกัน รูปที่ 6 แสดงปรากฏการณพระอาทิตยเที่ยงคืน ที่มา : Robert W. Christopherson , 1995.
  • 12. 12 5.5.2 การเกิดฤดูกาลบนพื้นโลก (Season) การเกิดฤดูกาลจะแปรผันโดยตรงกับปริมาณของความรอนที่โลกไดรับจาก ดวงอาทิตย อยางไรก็ตามจํานวนฤดูกาลที่เกิดบนพื้นโลกในสวนตาง ๆ กันก็ยังมีระยะเวลาและจํานวนฤดูกาลแตก ตางกันไป ซึ่งจากรูปที่ 5 จะเห็นไดวา ชวงเดือน ธันวาคม-กุมภาพันธ โลกจะหันซีกเหนือออกหางจากดวงอาทิตย ทําใหไดรับแสงนอยมากมีผลทําใหอุณหภูมิต่ําลง สวนซีกโลกใตจไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยทําใหอุณหภูมิสูงขึ้น มากจึงเปนชวงฤดูรอน หลังจากเดือนกุมภาพันธ โลกจะคอย ๆ หันดานขางเขาหาดวงอาทิตยทําให บริเวณเสนศูนยสูตรไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตย ชวงเดือนมีนาคม-พฤษภาคม พื้นที่บริเวณดังกลาวจึงเปนฤดูรอน สวนพื้นที่ซีกโลกเหนือจะเริ่มเขาฤดูใบไมผลิ ในชวงระหวางเดือนมิถุนายน-สิงหาคม โลกหันซีกเหนือเขาหาดวงอาทิตย จึง ทําใหซีกโลกเหนือไดรับความรอนจากดวงอาทิตยในอัตราสูง สงผลใหซีกโลกเหนือมีอุณหภูมิสูงขึ้น ซีกโลกเหนือจึง เปนฤดูรอน ในทางกลับกันซีกโลกใตจะมีอุณหภูมิต่ําเนื่องจากไดรับแสงจากดวงอาทิตยนอย จากเดือนกันยายน เปนตนไป โลกเริ่มโคจร โดยเบนดานขางเขาหาดวง อาทิตย ทําใหแสงดิ่งของดวงอาทิตยคอย ๆ เคลื่อนลงทางใต ทําใหอุณหภูมิของซีกโลกเหนือคอย ๆ ลดลง ในชวง เวลาดังกลาว (เดือนกันยายน-พฤศจิกายน) จึงเปนฤดูใบไมรวงในซีกโลกเหนือ 5.5.3 ความสูงของดวงอาทิตยเที่ยงวัน จากระนาบวงโคจรและการเอียงของแกนโลกมีผลตอการเปลี่ยนแปลงของ ดวงอาทิตยตอนเที่ยงวัน ซึ่งตามความเปนจริงแลวแสงดิ่งของดวงอาทิตยจะตกกระทบตามแนวเสนศูนยสูตรใน 1 ป มี 2 วันเทานั้น (ดูรูปที่ 5) คือ ในวันที่ 21 มีนาคม และวันที่ 23 กันยายน เราเรียกสองวันนี้วา วันวิษุวัต (Equinox) โดยจะเปนวันที่มีชวงเวลากลางวันเทากับกลางคืน (วิษุวัต แปลวา เทากัน) โดยวันที่ 21 มีนาคม (ชวงฤดูฝน) เรียกวาวัน วสันตวิษุวัต (Vernal Equinox) และวันที่ 23 กันยายน (ชวงฤดูใบไมรวง) เรียกวาวัน ศารทวิษุวัต (Autumnal Equinox) ถาจะอธิบายความสูงของดวงอาทิตยเที่ยงวัน (ดูรูปที่ 5) เริ่มจากวันวสันต- วิษุ (วันที่ 21 มีนาคม) ซึ่งจากรูปจะเห็นวาบริเวณเสนศูนยสูตรของโลกจะไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยพอดี ทําให เวลากลางวันเทากับกลางคืน ถาพิจารณาที่กราฟจะเห็นวาเปนชวงวันที่แสงสองตรงเสนศูนยสูตร (ที่ 0 องศา พอดี) หลังจากนั้นโลกจะคอย ๆ เคลื่อนที่ไปทางซาย ไปจนถึงวันที่ 21 มิถุนายน จะเห็นไดวาแกนโลกเอียง ขั้วโลกเหนือ หันเขาหาดวงอาทติยมากทําใหไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตยมากที่สุดเชนกัน ซึ่งถาเราสังเกตจากปรากฏการณบน ทองฟาในวันที่ 21 มิถุนายนนี้ ดวงอาทิตยจะเคลื่อนที่ไปอยูทางซายสุดของทองฟา เราเรียกวันที่ 21 มิถุนายนนี้วา วันศรีษมายัน (Summer Solstice) (ศรีษมายัน มาจาก ศรีษม แปลวา รอน อายัน แปลวา มาถึง) ซึ่งปรากฏการณดัง กลาวในวันนี้ทางซีกโลกเหนือจะเปนฤดูรอน และมีชั่วโมงของกลางวันมากกวากลางคืน จนกระทั่งวันที่ 23 กันยายน จะเปนวันที่โลกโคจรมายังตําแหนงของวัน ศารทวิษุวัต (Autumnal Equinox) ซึ่งเปนวันที่มีชั่วโมงของกลางวันเทากับกลางคืนอีกครั้ง โดยแสงอาทิตยจะอยูในแนวดิ่งกับเสนศูนยสูตร
  • 13. 13 พอดี จากนั้นวงโคจรของโลกจะไปทางขวามือหรือในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาจนมาถึงวันที่ 22 ธันวาคม แสงดิ่งของ ดวงอาทิตยจะเคลื่อนที่ลงไปทางใตสุด เมื่อแกนโลกเอียงสงผลใหขั้วโลกใต ไดรับแสงดิ่งจากดวงอาทิตย ซึ่งชวงวัน ดังกลาวขั้วโลกเหนือจะมีชั่วโมงของกลางคืนมาก และขั้วโลกใตจะมีชั่วโมงของกลางวันมาก เราเรียกวันที่ 22 ธันวาคม ของทุกปวา วันเหมายัน (Winter Solstice) (เหม แปลวา หนาว อายัน แปลวา มาถึง เหมายัน แปลวา วันที่ ฤดูหนาวมาถึง) จากปรากฏการณดังกลาวในวันที่ 22 ธันวาคม เราจะเห็นดวงอาทิตยขึ้นและตก เบี่ยงเบนไปทางทิศ ใต หรือที่เราเรียกวา “ตะวันออมใต” นั่นเอง จากเหตุผลดังกลาวอาจสรุปไดวาแสงดิ่งของดวงอาทิตยที่สองมายังโลกจะแปรผันอยูตลอดเวลา กับวงโคจรของโลก และแกนโลกเอียงทํามุม 23 1/2 องศา และถาหากเราตองการทราบวาวันใดแสงดิ่งของดวง อาทิตยจะตกกระทบในบริเวณละติจูดใดก็สามารถดูไดโดยอาศัยตารางอนาเลมมา (รูปที่ 7) กราฟอนาเลมมา เปน กราฟแสดงใหเห็นตําแหนงละติจูดที่แสงอาทิตยตกกระทบเปนมุมฉากในเวลาตางๆ ของป โดยบริเวณที่แสงอาทิตย ตกกระทบเปนมุมฉากจะอยูระหวางละติจูดที่ 23 1/2 องศาเหนือ และใต
  • 14. 14 รูปที่ 7 กราฟอนาเลมมาที่แสดงคาการเบี่ยงเบนของแสงดิ่งดวงอาทิตย และสมการแหงเวลาตลอดทั้งป ที่มา : Robert W. Christopherson , 1995. 6. ดวงจันทร (Moon)
  • 15. 15 ดวงจันทรเปนบริวารของโลก มีขนาดเสนผาศูนยกลาง 3,480 กิโลเมตร (2,160 ไมล) มีมวลเปน 1 ใน 8 ของโลก วิถีการโคจรของดวงจันทรรอบโลกจะเปนวงรี เชนเดียวกับวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย ดวงจันทรมีระยะ ทางหางจากโลกโดยเฉลี่ยประมาณ 385,000 กิโลเมตร (240,000 ไมล) วิถีการโคจรของดวงจันทรจะหมุนทวนเข็ม นาฬิกา (รูปที่ 8) ดวงจันทรมีวงโคจรรอบโลกเปนวงรี ดังนั้นจะมีชวงของวงโคจรที่อยูใกลโลกมากที่สุด เรียกวา เปริจี (Perigee) มีระยะทาง 356,000 กิโลเมตร (221,500 ไมล) อัตราความเร็วของการโคจรของดวงจันทรรอบโลกจะ เร็วมากที่สุดเมื่อยูใกลตําแหนง เปริจี (Perigee) สวนชวงของวงโคจรที่หางจากโลกมากที่สุด เรียกวา อะโปจี (Apogee) มีระยะทาง 407,000 กิโลเมตร (253,000 ไมล) อัตราความเร็วของการโคจรของดวงจันทรรอบโลกจะชาที่สุดเมื่ออยูใกลตําแหนง อะโปจี (Apogee) เชนกัน บริเวณพื้นผิวของดวงจันทรสวนใหญเต็มไปดวย ภูเขา ที่ราบ และหุบเหวตางๆ จากการวิเคราะหตัวอยาง แร หิน และดิน บนดวงจันทรของนักวิทยาศาสตร ทําใหเราทราบวาวัตถุตางๆ ไมไดอยูในสภาพแวดลอมที่มี ออกซิเจนและน้ํา เราจึงพอสรุปไดวาบนดวงจันทรไมมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู โลก อะโปจี (Apogee) 407,000 กิโลเมตร เปริจี (Perigee) 356,000 กิโลเมตร (253,000 ไมล) (221,500 ไมล) รูปที่ 8 แสดงการโคจรรอบโลกของดวงจันทร 6.1 การโคจรของดวงจันทรรอบโลก การโคจรของดวงจันทรรอบโลกทําใหเกิดเดือนตาง ๆ กัน ตามแตละหลักการอางอิง ไดแก 6.1.1 เดือนดาราคติ (Sidereal Month) โดยอาศัยดวงดาวเปนตําแหนงอางอิงในการหมุนรอบ โลกของดวงจันทร พบวา 1 รอบ ใชเวลา 27.32166 วัน 6.1.2 เดือนจันทรคติ (Synodic Month) โดยอาศัยดวงอาทิตยเขามาเกี่ยวของในการหมุนรอบ โลกพบวา 1 รอบ ใชเวลา 29 1/2 วัน
  • 16. 16 เดือนจันทรคติจะตางจากเดือนดาราคติ โดยเดือนดาราคติจะมีระยะเวลาที่แนนอนกวา ในขณะ ที่เดือนจันทรคติจะอาศัยความสัมพันธของวิถีการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยเขามาเกี่ยวของดวยจึงทําใหตําแหนง ของดวงจันทรในแตละวันตางกันออกไป ซึ่งมีความสําคัญมาก เพราะมีความสําคัญตอปรากฏการณของดวงจันทร และการเกิดน้ําขึ้นน้ําลง 6.2 ปรากฏการณที่เกิดจากการโคจรรอบโลกของดวงจันทร 6.2.1 การเกิดน้ําขึ้นน้ําลง (Tide) เกิดจากแรงดึงดูดระหวาง โลก ดวงจันทร และดวงอาทิตย เปนความสัมพันธระหวาง แรงดึงดูดตอระยะทาง ซึ่งเมื่อพิจารณาพบวาดวงอาทิตยอยูหางจากโลกและดวงจันทรมาก ดังนั้น อิทธิพล การเกิด น้ําขึ้น - น้ําลง จะเกิดจากดวงจันทรมากกวา แตถา โลก ดวงจันทร และดวงอาทิตย โคจรมาอยูในแนวเดียวกันจะ เกิดน้ําขึ้นและน้ําลงเปนอยางมาก เราเรียกวา "น้ํามาก" (Spring Tide) (รูปที่ 9) ซึ่งเปนผลมาจากน้ําเปนของเหลว เมื่อถูกแรงดึงดูด และแรงหนีศูนยกลางเพียงเล็กนอยก็สามารถจะไหลถายเทไปรวมกันที่จุดเดียวได แตถาหากดวง จันทร และดวงอาทิตย มี แรงดึงดูดที่ กระทําตอโลกเปน มุม การเกิดน้ําขึ้น น้ําลงจะมี นอ ยมาก เรียกวา "น้ําตาย" (Neap Tide) ซึ่งน้ําขึ้น น้ําลง แตละแหงบนโลกไมเทากัน โดยเฉลี่ยขึ้นหรือลงที่ระดับประมาณ 1 - 3 เมตร น้ําตาย (Neap Tide) โลก ดวงอาทิตย น้ํามาก (Spring Tide) รูปที่ 9 แสดงอิทธิพลของดวงจันทรตอการเกิดน้ําขึ้น น้ําลง 6.2.2 สุริยุปราคา (Solar Eclipse) สุริยุปราคา เกิดจากตําแหนงรวม (Conjunction) ของการโคจรมาอยูใน
  • 17. 17 แนวเดียวกันของ โลก ดวงจันทร ดวงอาทิตย ทําใหเงาของดวงจันทรบังดวงอาทิตยเอาไวในเวลากลางวัน แตมี โอกาสเกิดขึ้นนอยมาก เพราะขนาดของดวงจันทรเล็กกวาดวงอาทิตยมาก (รูปที่ 10) การเกิดสุริยุปราคามีหลาย แบบ ไดแก สุริยุปราคาแบบวงแหวน (Annular Eclipse) เกิดเนื่องมาจากระยะหางจากโลกไปยังดวงจันทรไมแน นอน (เนื่องจากดวงจันทรโคจรรอบโลกเปนวงรี) เชน ถาเกิดในชวงที่ดวงจันทรโคจรหางจากโลกมาก เงามืดของดวง จันทรจะทอดมาไมถึงโลก ทําใหบริเวณที่เงาดวงจันทรทอดมาบังดวงอาทิตยเห็นเปนรูปวงแหวน ในจํานวนการเกิด สุริยุปราคาทั้งหมดนั้น มีประมาณรอยละ 35 ที่เกิดแบบวงแหวน รอยละ 5 เกิดแบบวงแหวนและเต็มดวง และรอย ละ 28 เกิดแบบเต็มดวง สําหรับการเกิดสุริยุปราคาแบบเต็มดวง (Total Eclipses of Sun) เกิดไดเนื่องมาจาก ตําแหนงการโคจรของดวงจันทรเขามาใกลโลกมาก เงามืดของดวงจันทรจึงบังดวงอาทิตยไดเต็มดวง ดวงจันทร โลก ดวงอาทิตย สุริยุปราคา โลก ดวงอาทิตย ดวงจันทร จันทรุปราคา รูปที่ 10 แสดงตําแหนงรวม (Conjunction) ของการเกิดสุริยุปราคา และจันทรุปราคา 6.2.3 จันทรุปราคา (Lunar Eclipse)
  • 18. 18 เกิดจากตําแหนงรวม (Conjunction) ของดวงจันทร โลก ดวงอาทิตย ที่ โคจรมาอยูในแนวเดียวกัน ทําใหเงาของโลกบังดวงจันทรและเนื่องจากเงาของโลกมีความยาวถึง 900,000 ไมล เมื่อดวงจันทรโคจรผานเงาของโลก ทําใหคนที่อาศัยบนโลกมองเห็นจันทรุปราคาตางๆ กันในแตละสวนของพื้นที่ เชน ถาดวงจันทรโคจรผานมาในเงามืดทั้งดวง เรียกวาจันทรุปราคาเต็มดวง (Total Eclipse) แตถาโคจรเฉียดเงามืด จะเกิดจันทรุปราคาบางสวน (Partial Eclipse) และถาโคจรผานเงามัวก็จะเกิดจันทรุปราคาแบบเงามัว (Penumbra Eclipse of moon) 6.2.4 ปรากฏภาคของดวงจันทรบนทองฟา ในเวลากลางคืนเราจะเห็นดวงจันทรในขางขึ้นขางแรม ซึ่งลักษณะจะเปลี่ยน แปลงอยูตลอดเวลา เราเรียกลักษณะดังกลาววา "Phase of the Moon" ซึ่งจะเกิดขึ้นตลอดในเดือนทางจันทรคติ สวนของดวงจันทรที่หันเขาหาดวงอาทิตยจะสวาง สวนที่อยูตรงขามจะมืดเสมอ จากรูปที่ 11 เดือนทางจันทรคติจะ เริ่มตั้งแตชวงดวงจันทรดับ (New Moon) ซึ่งเปนชวงที่ดวงอาทิตย ดวงจันทร และโลกอยูในตําแหนงรวมกัน (Conjunction) ดังนั้นสวนของดวงจันทรที่มืดสนิทจะหันมายังโลก ทําใหคนบนโลกไมสามารถเห็นดวงจันทรไดใน ชวงนี้ ถาเราสังเกตจะพบวาชวงนี้จะเปนขางแรม 15 ค่ํา หลังจากนั้นดวงอาทิตยและดวงจันทรจะเคลื่อนที่ไปตามวิถีการโคจรรอบโลก โดยดวงจันทร จะเคลื่อนที่ไปประมาณ 1 ใน 8 ของระยะทางทั้งหมด ใชเวลาประมาณ 4 วัน เราจะเห็นดวงจันทร เสี้ยวขนาดเล็กปรากฏขึ้นทางขอบฟาทางดานทิศตะวันตก เราเรียกวันดังกลาววา ดวงจันทรเสี้ยวขางขึ้น (The Crescent New Moon) จากนั้นอีกประมาณ 7 วัน ดวงจันทรจะเคลื่อนที่ไปอีก ณ ตําแหนงหนึ่ง ซึ่งเรา เรียกวา ดวงจันทรครึ่งซีกขางขึ้น (Half Moon) หรือ ปรากฏภาคของดวงจันทรเสี้ยวที่ 1 (The First Quarter) ซึ่งคน บนพื้นโลกจะเห็นดวงจันทรสวางครึ่งดวง จากนั้นเมื่อผานไปประมาณ 10 วัน เราจะเห็นภาพดวงจันทรบนทองฟาไดถึง 3 ใน 4 ดวง เราเรียกวา ดวงจันทรคอนดวงขึ้น (Gibbous Moon) และเมื่อโคจรมาอีกเปนเวลา 14 วัน จะเห็นดวง จันทรเต็มดวง (Full Moon) ซึ่งเปนชวงที่วงโคจรของดวงจันทรโคจรมาอยูตรงขามกับดวงอาทิตย เราจึงเห็นดวง จันทรเต็มดวงขึ้น 15 ค่ํา พอดี หลังจากดวงจันทรเต็มดวง คือ ดวงจันทรจะปรากฏอยูทางทิศตะวันออกของทองฟา หลังจากขางขึ้นดวงจันทรจะโคจรไปเรื่อย ๆ เขาสูขางแรม ซึ่งเราสามารถสังเกตการเกิดขางขึ้นและขางแรมไดโดย งาย คือ ในขางขึ้นดวงจันทรจะปรากฏทางทิศตะวันตก และเคลื่อนไปเต็มดวงที่ทิศตะวันออก สวนขางแรมดวงจันทร จะขึ้นทางทิศตะวันออก และคอย ๆ เคลื่อนที่ไปมืดสนิททั้งดวงทางทิศตะวันตกเสมอ
  • 19. 19 ดวงอาทิตย โ โลก โลก รูปที่ 11 แสดงการโคจรของดวงจันทรรอบโลก และปรากฏภาคของดวงจันทรบนทองฟา ที่มา : Dale T. Hesser และ Susan S. Leach , 1987. 7. การกําหนดตําแหนงบนพื้นโลก เนื่องจากขนาดของโลกซึ่งมีขนาดใหญเราจึงมีการกําหนดที่ตั้งของสถานที่ตาง ๆ บนพื้นโลก โดยอาศัยการ ลากเสน 2 ชุด คือ ละติจูด และลองติจูด ดังนี้คือ 7.1 ละติจูด (Latitude) เปนการกําหนดระยะทางเชิงมุมบนพื้นโลก เปนจํานวนองศาจากจุดศูนยกลางของโลก เมื่อนํา ตําแหนงดังกลาวมาตอกันจะกลายเปนแนวเสนขนานไปกับศูนยสูตร บางครั้งเราจึงเรียกวา เสนขนาดแหงละติจูด (Parallels of Latitude) ตามปกติชวงหางของละติจูดแตละเสนหางกัน 1 องศา ดังนั้นจะมีทั้งหมด 180 เสน คือ อยู เหนือเสนศูนยสูตร 90 เสน ใตเสนศูนยสูตร 90 เสน (รูปที่ 12) สําหรับคาเฉลี่ยของระยะทาง 1 องศาละติจูด บนพื้นโลกเทากับ 110 กิโลเมตร (69 ไมล) 7.2 ลองติจูด (Longitude)
  • 20. 20 เปนการกําหนดระยะทางเชิงมุมที่วัดจากศูนยกลางของโลกในแนวนอนของเสนศูนยสูตรไปทาง ทิศตะวันออก หรือทิศตะวันตกจากเมริเดียนยานกลาง (Prime Meridian) เมริเดียนยานกลาง หรือ เมริเดียน 0 องศา ถูกกําหนดขึ้นเมื่อป ค.ศ.1884 โดยใหลากผานหอดูดาวเมืองกรีนิช ใกลมหานครลอนดอน ประเทศอังกฤษ สวนแนวเสนเมริเดียนอื่น ๆ จะเปนแนวรัศมีออกไปทางตะวันออก และตะวันตกขางละ 180 องศา ซึ่ง 1 องศา ลองติจูด คิดเปนระยะทางบนพื้นโลก 111 กิโลเมตร (69 ไมล) ลองติจูด มีบทบาทสําคัญในการกําหนดเวลาบน พื้นโลก (รูปที่ 12) ละติจูด (Latitude) ลองติจูด (Longitude) รูปที่ 12 แสดงการกําหนดเสนละติจูด (Latitude) และเสนลองติจูด (Longitude) ที่มา : Tom L. Mcknight , 1990.
  • 21. 21 อยางไรก็ตามเนื่องจากโลกมีรูปทรงสัณฐานเปนทรงกลมในการกําหนดเสนลองติจูด หรือละติจูด จะมีผลโดยตรง เชน ลองติจูด เมื่อเขาสูขั้วโลกทั้งสองจะสงผลใหระยะทางระหวางเสนแคบเขาและมีคาเปน 0 ที่ขั้ว โลก เชนเดียวกับเสนละติจูดที่ 90 องศาเหนือและใต จะมีระยะทางเปน 0 หรือเปนเพียงแคจุดเทานั้น 7.3 เสนแบงเขตวันสากล (International Date Line) ในขณะที่โลกหมุนรอบตัวเอง 360 องศา ใชเวลา 24 ชั่วโมง หรือ 15 องศา ใน 1 ชั่วโมง ดังนั้น พื้นที่ที่อยูในแนวเสนลองติจูดเดียวกันจะมีเวลาเทากัน จากการประชุมนานาชาติป ค.ศ. 1884 ไดมีการกําหนดให แนวเสนลองติจูดที่ 180 องศา เปนเสนแบงเขตวันสากล โดยแนวเสนแบงเขตมิไดเปนเสนตรงแตจะเบนไปทางตะวัน ออกสุดของไซบีเรีย และเบนมาทางทิศตะวันตกของหมูเกาะอลูเซียล สวนทางใตศูนยสูตรลงมาจะเบนไปทางทิศ ตะวันออกราว 7 1/2 องศา เพื่อใหหมูเกาะฟจิและตองกา มีวันเหมือนกับประเทศนิวซีแลนด (รูปที่ 13) แนวเสนแบง เขตวันสากลนี้เมื่อเดินทางจากตะวันตกไปตะวันออกเวลาจะลด 1 วัน แตถาเดินทางจากตะวันออกมาตะวันตกเวลา จะเพิ่มขึ้น 1 วันเสมอ นอกจากนั้นไดมีการกําหนดเวลาของแตละพื้นที่ขึ้น (Time Zone) โดยกําหนดโซนละ 15 องศา แตละโซนจะมีเวลาแตกตางกัน 1 ชั่วโมง รูปที่ 13 แสดงเสนแบงเขตวันสากล ที่มา : Tom L. Mcknight , 1990.
  • 22. หนังสืออิเล็กทรอนิกส ฟสิกส 1(ภาคกลศาสตร ( ฟสิกส 1 (ความรอน) ฟสิกส 2 กลศาสตรเวกเตอร โลหะวิทยาฟสิกส เอกสารคําสอนฟสิกส 1 ฟสิกส 2 (บรรยาย( แกปญหาฟสิกสดวยภาษา c ฟสิกสพิศวง สอนฟสิกสผานทางอินเตอรเน็ต ทดสอบออนไลน วีดีโอการเรียนการสอน หนาแรกในอดีต แผนใสการเรียนการสอน เอกสารการสอน PDF กิจกรรมการทดลองทางวิทยาศาสตร แบบฝกหัดออนไลน สุดยอดสิ่งประดิษฐ การทดลองเสมือน บทความพิเศษ ตารางธาตุ ) ไทย1) 2 (Eng) พจนานุกรมฟสิกส ลับสมองกับปญหาฟสิกส ธรรมชาติมหัศจรรย สูตรพื้นฐานฟสิกส การทดลองมหัศจรรย ดาราศาสตรราชมงคล แบบฝกหัดกลาง แบบฝกหัดโลหะวิทยา แบบทดสอบ ความรูรอบตัวทั่วไป อะไรเอย ? ทดสอบ)เกมเศรษฐี ( คดีปริศนา ขอสอบเอนทรานซ เฉลยกลศาสตรเวกเตอร คําศัพทประจําสัปดาห ความรูรอบตัว การประดิษฐแของโลก ผูไดรับโนเบลสาขาฟสิกส นักวิทยาศาสตรเทศ นักวิทยาศาสตรไทย ดาราศาสตรพิศวง การทํางานของอุปกรณทางฟสิกส การทํางานของอุปกรณตางๆ
  • 23. การเรียนการสอนฟสิกส 1 ผานทางอินเตอรเน็ต 1. การวัด 2. เวกเตอร 3. การเคลื่อนที่แบบหนึ่งมิติ 4. การเคลื่อนที่บนระนาบ 5. กฎการเคลื่อนที่ของนิวตัน 6. การประยุกตกฎการเคลื่อนที่ของนิวตัน 7. งานและพลังงาน 8. การดลและโมเมนตัม 9. การหมุน 10. สมดุลของวัตถุแข็งเกร็ง 11. การเคลื่อนที่แบบคาบ 12. ความยืดหยุน 13. กลศาสตรของไหล 14. ปริมาณความรอน และ กลไกการถายโอนความรอน 15. กฎขอที่หนึ่งและสองของเทอรโมไดนามิก 16. คุณสมบัติเชิงโมเลกุลของสสาร 17. คลื่น 18.การสั่น และคลื่นเสียง การเรียนการสอนฟสิกส 2 ผานทางอินเตอรเน็ต 1. ไฟฟาสถิต 2. สนามไฟฟา 3. ความกวางของสายฟา 4. ตัวเก็บประจุและการตอตัวตานทาน 5. ศักยไฟฟา 6. กระแสไฟฟา 7. สนามแมเหล็ก 8.การเหนี่ยวนํา 9. ไฟฟากระแสสลับ 10. ทรานซิสเตอร 11. สนามแมเหล็กไฟฟาและเสาอากาศ 12. แสงและการมองเห็น 13. ทฤษฎีสัมพัทธภาพ 14. กลศาสตรควอนตัม 15. โครงสรางของอะตอม 16. นิวเคลียร การเรียนการสอนฟสิกสทั่วไป ผานทางอินเตอรเน็ต 1. จลศาสตร )kinematic) 2. จลพลศาสตร (kinetics) 3. งานและโมเมนตัม 4. ซิมเปลฮารโมนิก คลื่น และเสียง 5. ของไหลกับความรอน 6.ไฟฟาสถิตกับกระแสไฟฟา 7. แมเหล็กไฟฟา 8. คลื่นแมเหล็กไฟฟากับแสง 9. ทฤษฎีสัมพัทธภาพ อะตอม และนิวเคลียร ฟสิกสราชมงคล