Lmh 4-inguru-i blai-fotokopia

Lehen Hezkuntza
INGURUAREN EZAGUERA
04 i.blai
FOTOKOPIAGARRIAK
Ibaizabal
Lehen Hezkuntza

Aurkibidea
Elkarrekin berriro! ............................................................. 2
Gure gorputza ...................................................................... 5
AA: Arreta ..................................................................................... 8
Zentzumenak ........................................................................ 9
AA: Memoria ................................................................................ 1 2
Osasuna..................................................................................... 1 3
AA: Espazio orientazioa ............................................................. 1 6
Ekosistemak .......................................................................... 1 7
AA: Ahozko arrazoinamendua ................................................. 2 0
Lehenengo diagnostikorako ebaluazioa .......... 2 1
Natur paisaiak .................................................................... 2 7
AA: Zenbakizko arrazoinamendua .......................................... 3 0
Pertsonek eraldatutako paisaiak .......................... 3 1
AA: Sormenezko pentsamendua ............................................... 3 4
Energia ........................................................................................ 3 5
AA: Arreta ..................................................................................... 3 8
Energia eta ingurumena ............................................... 3 9
AA: Memoria ................................................................................ 4 2
2. diagnostikorako ebaluazioa ................................ 4 3
Lurraldearen antolamendua ..................................... 4 9
AA: Denbora orientazioa ............................................................ 5 2
Udalerriaren antolamendua ..................................... 5 3
AA: Ahozko arrazoinamendua ................................................. 5 6
Gure iragana ......................................................................... 5 7
AA: Zenbakizko arrazoinamendua .......................................... 6 0
Azken mendeko aldaketak ........................................ 6 1
AA: Sormenezko pentsamendua .............................................. 6 4
3. diagnostikorako ebaluazioa ................................ 6 5
Euskal Herriko mapa politikoa ............................... 7 1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
© IBAIZABAL/BAIMENDUTAKO MATERIAL FOTOKOPIAGARRIA
1
AA: Adimenaren aktibazioa

2
0 unitatea > Elkarrekin berriro!
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Lotu eskolako erkidegoan parte hartzen duten pertsonak dagozkien
jarduerekin.
1
Gurasoek
Atezainak
Ikasleek
Irakasleek
irakatsi eta hezi egiten dute
irakasleek irakatsitakoa ikasten dute
eraikina zaintzen du
ikastetxean laguntzen dute.
2 Azaldu zer egin dezakezun garbitzaileen lana errespetatzeko.
3 Honako irudi hauen artean, koloreztatu bizikidetza arauak errespetatzen dituztenak.
4 Deskribatu kideei laguntzen diezuneko bi egoera.

3
Z
Ikastetxeetan irakasleek, atezainek, garbitzaileek, eta abarrek lan
egiteaz gain, begiraleak ere badaude. Horien ardura eskolaz
kanpoko jarduerak, hau da, klase ostean egiten diren jarduerak
zuzentzea da; adibidez, pianoa jotzea edo xakean aritzea.
1 Seinalatu eskolaz kanpoko jarduerak, eta azaldu bakoitza zertan datzan.
Gela bakoitzetik haur bat aukeratu ohi da ikastetxe osoaren aurrean
kideen ordezkaria izan dadin. Gelako kide guztien artean aukeratzen
da, bozketaren bidez. Aukeratutako haurrari gelako ordezkaria
deitzen zaio.
2 Nor uste duzu izango dela gela honetako ordezkaria ? Arrazoitu zure erantzuna.
Azaldu zertan datzan bozketa bat, eta zergatik onartu behar den
bertan erabakitakoa.
3
Kepa, 7 boto Iraia, 10 boto Mikel, 5 boto

4
E
1 Idatzi zer pertsonak hartzen duten parte eskolako erkidegoan.
Marraztu zure burua kide bati laguntzen.
Azaldu zergatik den garrantzitsua elkarri
laguntzea.
Idatzi honako egoera hauetarako arau bana.
• Gelan denok nahi dugu hitz egin: _____________________________________________
.
• Liburutegian ikasten ari gara: ______________________________________________
.
• Kalea zeharkatu behar dugu:_______________________________________________
.
2
3
4 Azaldu zergatik den garrantzitsua arauak errespetatzea.
Osatu elkarrizketari buruzko honako esaldi hauek.
Elkarrizketa ____________ modurik garrantzitsuenetarikoa da. Horren bitartez, besteek
nola ____________ eta nola _____________ jakin dezakegu.
5

5
1. unitatea > Gure gorputza
Er
1 Azaldu zer eginkizun duten giltzurrunek.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Margotu digestio aparatuaren parte diren organoak, eta
idatzi haien izenak.
2
3 Osatu esaldiak honako hitz hauekin.
nerbioak muinak sistema entzefaloa zentzumenetatik Bizkar muina burezurrak
bizkarrezurraren
Nerbio___________ honako hauek osatzen dute: entzefaloak, bizkar _________, eta
____________. Entzefaloa ___________ babesten du. ______________ _____________
barruan dago, eta __________ eta nerbioak lotzen ditu. Nerbioek informazioa
_____________ entzefalora daramate, eta handik gorputzeko edozein tokitara.
4 Lotu bizitzako aldi bakoitza dagokion ezaugarriarekin.
Haurtzaroan
Pubertaroan
Heldutasunean
Zahartzaroan
gorputza astiro-astiro aldatzen da.
ilea irteten da gorputzeko hainbat tokitan.
ilea urdintzen da, eta azala zimurtzen da.
hazkundea oso azkarra da.

6
A
Azalaren bidez izerdia kanporatzen dugu, eta horrek, pixak bezala, gure
gorputza garbitzen du. Izerditzean, gorputzaren tenperatura ere erregulatzen
da, beroa galtzen baita. Gure gorputza egunero garbitu behar dugu, izerdian
dauden eta usain txarra eta infekzioak sortzen dituzten bakteriak kentzeko.
1 Honako hauetako zein jardueratan izerditzen da gehien? Markatu eta azaldu zergatik.
Batzuetan, istripuen edo ebakuntza kirurgikoen ondorioz, pertsona
batek odol asko gal dezake. Odol hori berreskuratzeko, transfusioa
egiten da, hau da, beste pertsona batek aurretik emandako odola
sartzen da behar duen pertsonaren gorputzean.
2 Erantzun honako galdera hauei.
Ikertu eta erantzun. Pertsona baten gorputzak
edozein emaileren odola onartzen al du?
3
• Zergatik da beharrezkoa galdutako odola berreskuratzea?
• Zergatik da garrantzitsua odola ematea?

7
E
Seinalatu zer eginkizun duen zirkulazio aparatuak.
Biriketan oxigenoa jasotzea.
Hesteetan elikagaien mantenugaiak jasotzea.
Mantenugaiak eta oxigenoa gorputz osoan banatzea.
1
Idatzi besoko hezurren izenak.
1. ____________________________________
2. ____________________________________
3. ____________________________________
3
Lotu honako organo hauek bakoitzari dagokion aparatuarekin.
Ondoren, marraz itzazu siluetan.
2
birikak urdaila bihotza puxika
digestio
aparatua
arnasa
aparatua
iraitz
aparatua
zirkulazio
aparatua
4 Idatzi honako izen hauek bakoitzari dagokion tokian.
obulutegiak
zakila
testikuluak
umetokia
_____________
—————
bagina —————
1
2
3
________ ____________

8
1. unitatea > Arreta
AA
1 Ordenatu beheko zatiak, honako marrazki hau osatzeko.
1

9
2. unitatea > Zentzumenak
Er
Erreparatu marrazkiei. Azaldu bietako zeinetan ikusten diren gauzak
hobeto, eta azaldu zergatik.
1
2 Sailkatu taulan belarriaren honako atal hauek.
belarria barakuilua estribua entzumen nerbioa tinpanoa kanpoko entzunbidea
3 Zerrendatu mingainak hartzen dituen zaporeak.
Markatu ukimenaren bidez hartzen diren sentsazioak.
Kolorea
Zaporea
Gogortasuna
Soinua
Mina
Usaina
Tenperatura
Laztasuna
4
Idatzi sendagile bakoitzak zein zentzumen organo zaintzen duen.
• Dermatologoak:___________________________________.
• Oftalmologoak: ____________________________________.
• Otorrinolaringologoak: _____________________________.
5
kanpo belarria erdiko belarria barne belarria

10
Z
Eguzkiaren argia ortzadarreko zazpi koloreez osatuta dago. Argiak gorputzekin
topo egitean, horiek kolore batzuk xurgatu eta beste batzuk islatzen dituzte.
Gorputz batek gorria ezik kolore guztiak xurgatzen baditu, gauza hori gorria
ikusiko dugu. Gorputz batek kolore berdea bakarrik islatzen badu, berdea
ikusiko dugu. Kolore guztiak islatzen baditu, zuria ikusiko dugu.
1 Koloreztatu honako pitxar hauek gure ikusmenak ikusten dituen kolore berarekin.
Kolore horia islatzen du. Kolore laranja islatzen du. Ez du kolorerik islatzen.
Pertsona gorrak keinu hizkuntzaren bitartez eta alfabeto daktilologikoaren
bidez komunikatzen dira. Alfabeto horren letra bakoitza eskuko hatzen
posizio batekin irudikatzen da. Euskaldunok ez daukagu berezko keinu
hizkuntzarik. Gaztelaniazko bera da, baina aldaera batzuekin.
Alfabeto daktilologikoa
A B C D E F G H I J K L M
N O P Q R S T U V W X Y Z
2 Deszifratu honako mezu hau kodearen bidez.

11
E
1 Osatu honako esaldi hauek.
• Ikusmenaren organoa _________ da, eta ikusteaz arduratzen diren atalak begi ninia,
___________, kristalinoa, __________ eta bistearen __________ dira.
• Bekainak, __________ eta betazalak gure begiak hautsetik edo haizetik babesteko
daude, eta malko ___________ beti heze eta garbi mantentzen dituzte.
• Ikusteko _________ behar dugu. Horregatik, ilunetan ezin dugu _________rik ez
gauzarik desberdindu.
Markatu zentzumenen organo bakoitza zaintzeko modu bat.
• Begiak: ______________________________________________________________.
• Belarriak: ____________________________________________________________.
• Mingaina: ____________________________________________________________.
• Sudurra: _____________________________________________________________.
• Azala: _______________________________________________________________.
4
Markatu zein zentzumen erabiltzen dugun elikagaien zaporea hautemateko.
Ikusmena Entzumena Dastamena Usaimena Ukimena
3
Lotu, gezien bidez, jaki bakoitza eta horren zaporea hautematen duen
mingainaren atala: gozoa, gazia, garratza eta mikatza.
2
limoia
azukrea
pomeloa
gatza

12
2. unitatea > Memoria
AA
1 Saiatu, minutu batean, honako animalia hauen izenak buruz ikasten.
behia
oreina
txerria
untxia
lehoia izurdea
balea jirafa mozoloa
pantera ezpata arraina tigrea marrazoa
Zaila da, ezta? Zerbait buruz ikastea errazagoa da informazioa
ordenatzen badugu, Honako animalia hauek lau taldetan bana
ditzakegu. Idatzi bakoitzaren izena dagokion tokian.
Behin animaliak ordenatuta, horien izenak gogoratzea errazagoa dela
ikusiko duzu. Saiatu izen guztiak orri zuri batean idazten.
urtxintxa
basurdea ahatea
________________
________________
• Basoko animaliak
________________
________________
__________________
__________________
• Abereak __________________
__________________
_________________
_________________
• Basapiztiak
_________________
_________________
__________________
__________________
• Uretako animaliak
__________________
__________________

13
3. unitatea > Osasuna
Er
1 Inguratu, kodearen arabera, honako mantenugai hauek dituzten jakiak.
Seinalatu elikadura osasungarria izateko kide bati emango
zenizkiokeen gomendioak.
Egunean hiru otordu bakarrik egin.
Jakiak garbitu gabe jan.
Barazkiak eta fruta egunean bost aldiz jan.
Eskuak bazkalostean bakarrik garbitu.
Erreparatu jakien iraungitze datari jan aurretik.
Iruntzi aurretik mastekatu ondo jakiak.
3
Azaldu zer onura dakartzan kirola egiteak. Erabili honako hitz hauek:
«onartu», «galdu» eta «saiatu».
4
Osatu honako esaldi hauek.
• Elikatu egiten gara, ___________ hartzean.
• _____________egiten gara, gure gorputzak jaten ditugun jakien ____________
aprobetxatu eta ez duguna behar _____________ dugunean.
2
• Gorriz: proteinak
• Laranjaz: gluzidoak
• Urdinez: lipidoak
• Berdez: gatz mineralak eta bitaminak.

14
3. unitatea > Osasuna
Z
Iraganean, marinel asko gaixotzen ziren eguneko beharrezko bitamina
dosia ez hartzeagatik. Itsasoko bidaiek luze irauten zutelako eta fruta
eta barazkiak gordetzeko hozkailurik ez zutelako gertatzen zen hori.
Bitamina faltari abitaminosi edo bitaminagabezia deitzen zaio.
Eskolan beharrezkoa da arriskuen prebentzioa egitea. Horregatik,
urtero simulazioak egiten dira. Simulazioak larrialdi kasuetan
jarduten ikasteko entseguak dira; adibidez, sute, uholde, urakan
kasuetan, eta abarrean.
Zer egin behar dugu sutea egonez gero? Egin gurutze bat «BAI» jartzen duen tokian,
ekintza zuzena bada; eta «EZ» jartzen duen tokian, ekintza okerra bada.
3
Azaldu zer egin behar den abitaminosirik ez izateko.
Ikertu, eta bilatu zer gaixotasun izaten zuten
marinelek iraganean.
1
2
BAI EZ
Urduri jarri eta besteak beldurtu behar ditugu.
Eskolatik ahalik eta azkarren irten behar dugu.
Sutea sortzean, suhiltzaileei deitu behar zaie.
Gure gauzak batzen entretenitu behar gara.
Irakasleak dioen guztia egin behar dugu.
Sua guk geuk itzaltzen saiatu behar dugu.

15
3. unitatea> Osasuna
E
1 Azaldu zer den osasuna.
2 Erreparatu marrazkiari, eta osatu fitxa.
3 Egin gurutze bat ohitura osasungarrietan.
Honako esaldi hauek akatsak dituzte. Aurkitu, eta zuzendu esaldiak.
• Kirolen bat egiten badugu, gehiago kostatuko zaigu loak hartzea.
• Kanpoan jolasteak gure osasuna kaltetzen du.
• Besteekin harremana izatea ez da garrantzitsua.
4
•Marrazkiak ___________ irudikatzen du.
• Bertan, dieta ____________ izateko jan behar ditugun
jaki guztiak agertzen dira.
• __________ aldean dauden jakiak ___________
daudenak baino gutxiagotan jan behar ditugu.

16
3. unitatea > Espazio orientazioa
AA
1 Moztu tangrameko zatiak, eta sortu horiekin honako irudi hauek.

untxia
17
4. unitatea > Ekosistemak
Er
Koloreztatu honako ekosistema honetako osagai bizidunak. Esan
horietako zein ez den inguru horretakoa, eta azaldu zergatik.
1
____________ ez da ekosistema horretakoa arrazoi honengatik:
_______________________________________________________________.
2 Lotu irudi bakoitza taldeko kideen artean sortzen den harremanarekin.
Lehia erlazioa. Laguntza erlazioa.
3 Sailkatu honako elementu hauek dagozkien ekosistemekin.
lorea alga erlea Lehorreko ekosistema Uretako ekosistema
olagarroa sagua pinua
balea

18
Z
Gure hesteetan 400 izaki bizidun mikroskopiko mota baino gehiago bizi
dira, eta heste flora osatzen dute. Mikroorganismo horiek zenbait elikagai
digeritzen laguntzen digute, eta osasunerako kaltegarriak diren beste
mikroorganismo batzuetatik babesten gaituzte.
Azaldu zergatik diren guretzat onuragarriak heste florako
mikroorganismoak.
Zer gertatuko litzateke heste flora suntsituko balitz?
1
2
Ekosistemak ez diraute beti berdin. Izan ere, klimaren aldaketekin
eta denbora pasa ahala, eraldatu egiten dira. Esaterako, Saharako
basamortua, Afrikan, duela milaka urte itsaso baten hondoa zen.
Eraldaketa horiek direla eta, bertan bizi diren animaliak
desagerrarazten dira, edo egoera berrietara moldatzera derrigortzen
dituzte.
3 Azaldu zergatik den garrantzitsua inguruneari moldatzen jakitea.
4 Eraldatu irudiko ekosistema.

19
E
Idatzi elikadura kate bat sortzen duten hiru
izaki bizidunen izenak, eta marraz itzazu.
1
Azaldu zer gertatuko litzatekeen ekosistema batean ekoizleak
desagertuko balira.
2
3 Ipini honako animalia hauen erlazio moten adibide bana.
• Guztientzat onuragarria: _______________________________________________________
• Kide batentzat soilik onuragarria: _______________________________________________
• Guztientzat kaltegarria: ________________________________________________________
• Batentzat onuragarria eta bestearentzat berdintsu: _________________________________
Idatzi lehorreko hiru ekosistemen izenak, eta horietako bakoitzari
dagozkien animalia eta landare banarenak.
4
Ekosistema: _____________
Animalia: _______________
Animalia: _______________
Animalia: _______________
Landarea: _______________
Landarea: _______________
Landarea: _______________
5 Zerrendatu uretako ekosistema motak, eta azaldu horien arteko aldeak.

Agirre arkitektoaren etxeak
Etxebarria arkitektoaren etxeak
Alberdi arkitektoaren etxeak
Larrinaga arkitektoaren etxeak
20
4. unitatea > Ahozko arrazoinamendua
AA
Lau arkitektok launa etxe eraiki dituzte. Arkitektoen etxeek ezaugarri
komunak dituzte. Behatu irudiei, eta osatu taula arkitekto bakoitzaren
etxeetako ezaugarriekin. Ondoren, idatzi etxe bakoitzaren azpian zer
arkitektok eraiki duen.
1
Tximinien
kopurua
Balkoien
kopurua
Teilatuaren
forma
_________________
Etxebarria
_________________
_________________
_________________
_________________
Alberdi
_________________
Agirre
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
Larrinaga
Solairuen
kopurua

Gaitasuna Gaitasunaren elementua
Literatura testu bat ulertzea eta horrekin zerikusia duten
galderei behar bezala erantzutea.
Hizkuntza komunikaziorako
gaitasuna
Matematikarako gaitasuna Elikadura funtzioaren aparatuetako organoak eta ekosistema
Informazioa tratatzeko eta tekno -
logia digitala erabiltzeko gaitasuna
Gizarterako eta hiritartasunerako
gaitasuna
Giza eta arte kulturarako
gaitasuna
Ikasten ikasteko gaitasuna
Norberaren autonomiarako eta
ekimenerako gaitasuna
bateko osagai bizidunak eta bizigabeak tauletan sailkatzea.
Digestio, arnasa, iraitz eta zirkulazio aparatuen organoak
eta horien funtzioak ezagutzea.
Zentzumenen organoak ezagutzea eta horien zaintzaz
arduratzen diren sendagileekin erlazionatzea.
Gizonen eta emakumeen ugalketa aparatuak desberdintzea.
Elikagaien mantenugai nagusiak ezagutzea eta dieta
orekatua zer den jakitea.
Izaki bizidunen artean ezartzen diren erlazioak ulertzea.
Ekosistema baten osagaiak identifikatzea.
Grafikoki aurkeztutako informazioa aztertzea, ondorioak
ateratzeko.
Elkarlana familiaren oinarria dela ulertzea.
Ikasitako kontzeptuak irudietan ematea, norberaren sormen
artistikoen bitartez.
Eskolako lanak antolatzeko agenda erabiltzea garrantzitsua
dela ulertzea.
Elikadurarako aparatuak. Nerbio sistema. Lokomozio aparatua.
Emakumeen eta gizonen ugalketa aparatuak.
Zentzumenak: organoak eta funtzioak. Zentzumenen sendagileak.
Elikagaien mantenugaiak. Dieta orekatua.
Ohitura osasuntsuak.
Ekosistemen osagaiak. Elikadura kateak.
Izaki bizidunen arteko erlazioak.
21
DE Lehenengo diagnostikorako ebaluazioa
Edukiak
Zientzia, teknologia eta osasun
kulturarako gaitasuna
Erabakiak era autonomoan hartzea eta ekintzak
erabakitzeko norberaren irizpideak aplikatzea.

22
Irakurketa
DE
Patrizia eta gustatzen zaizkion gauzak
Patriziari bizikletan ibiltzea gustatzen zaio,
eta haizea ziztu bizian aurpegitik pasatzen
sentitzea; hain azkar, ezen ikusteko, begiak
erdi itxita izan behar ditu, eta alde
bakoitzetik malko bana irteten zaio.
Patriziari freskagarriaren lastotxotik putz
egitea gustatzen zaio, eta burbuilak egitea,
freskagarririk ez dagoen edalontziaren zatia
ere burbuilez bete arte.
Patriziari almendra gaziak gustatzen zaizkio,
baina osorik daudenak bakarrik; erditik
daudenak platerean uzten ditu.
Patriziari, gaua denean, aitaren autoko atzeko eserlekuan etzanda joatea
gustatzen zaio eta leihotik izarrak pasatzen ikustea, loak hartu arte.
Patriziari marrazkiaren inguruan kolore biziko marra lodia egitea
gustatzen zaio, eta barnealdea, kolore berarekin, suabeago margotzea.
Patriziari bainila hutsezko izozkia jatea gustatzen zaio, gainean intxaur
zatirik edo txokolate zatirik bota gabe, eta koilaratxo txiki batekin,
gehiago iraun dezan.
Patriziari Bittor gustatzen zaio, baina Bittorrek ez du Patrizia gustuko.
Bittorrek Patrizia guk testu hau irakurri ostean ezagutzen dugun bezala
ezagutuko balu, ziurrenik berari ere gustatuko litzaioke. Berarentzat kalte.
Rafael CALATAYUD CANO
En el mar de la imaginación
Edelvives

23
Irakurritakoa ulertuz
DE
1 Koloreztatu zer gustatzen zaion Patriziari, eta ezabatu gustatzen ez zaiona.
Azaldu nola gustatzen zaion margotzea Patriziari.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4
Erantzun testuarekin lotutako honako galdera hauei.
• Zergatik irteten zaizkio malkoak Patriziari bizikletaz doanean? ______________________
__________________________________________________________________________.
• Zer almendra mota gustatzen zaio? ____________________________________________.
• Zerezko izozkiak gustatzen zaizkio? ____________________________________________.
• Noren autoan bidaiatzen du? _________________________________________________.
• Zergatik Bittorri ez zaio Patrizia gustatzen? ______________________________________
__________________________________________________________________________.
2
Osatu honako esaldi hau.
Patriziari freskagarriaren __________ putz egitea gustatzen zaio, eta _________ egitea,
freskagarririk ez dagoen edalontziaren zatia ere __________ bete arte
3
Víctor

24
Irakurketa dakidanarekin lotuz
DE
Erantzun malkoei buruzko honako galdera hauei.
• Zentzumenen zein organorekin daude lotuta? __________________________________.
• Zein da horien eginkizuna? __________________________________________________.
2
Idatzi Patriziak jateko eta edateko erabiltzen duen elikadura
aparatuaren izena.
____________________________________________________________________________
1
5 Koloreztatu izozki batek funtsean ematen dizkigun mantenugaiak.
proteinak gatz mineralak gluzidoak bitaminak
Azaldu zergatik den garrantzitsua egunero ordu berean lotara joatea,
eta gutxienez, zortzi ordu lo egitea.
____________________________________________________________________________
6
Osatu honako esaldi hau.
Ukimenaren organoa ___________ da. Horrekin sentsazioak nabaritzen ditugu; esaterako,
____________, hotza edo gauza bat leuna edo ___________ den.
4
Irakurgaian, Patriziaren aita aipatzen da. Markatu familia batean
ezartzen den erlazio mota, eta azaldu zertan datzan.
7
Koloreztatu kodearen arabera, honako
zapore hauek hautematen diren
mingainaren zatiak.
Berdez: gozoa Gorriz: garratza
Laranjaz: mikatza Urdinez: gazia
3
Lehia Laguntza

25
Dakidana gogoratuz
DE
1 Sailkatu honako taula honetan irudian agertzen diren izenak.
2 Osatu honako esaldi hau.
bronkioak birikak
bihotza
giltzurruna urdaila
Nerbio sistema __________, __________ muinak eta ___________ osatzen dute.
Azaldu zergatik den garrantzitsua eskolako agenda erabiltzea.
____________________________________________________________________________
5
Digestio aparatua Arnasa aparatua
Iraitz aparatua Zirkulazio aparatua
4 Lotu honako etiketa hauek behar bezala.
Obuluak
Espermatozoideak
gizonek sortzen dituzte
emakumeek sortzen dituzte
testikuluetan.
obulutegietan.
3 Idatzi adierazitako
muskuluen izenak.
________________
________________
________________
________________
hesteak
puxika

26
Dakidana gogoratuz
DE
6 Lotu espezialistak bakoitzak zaintzen dituen zentzumenen organoekin.
oftalmologoa otorrinolaringologoa dentista dermatologoa
txuleta makatza kakahuetea
olioa azenarioa gurina
Esan dieta orekatua zertan datzan.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
7
Koloreztatu elikagaiak kodearen arabera.
• Laranjaz: proteinak ematen ditu.
• Berdez: lipidoak ematen ditu.
• Urdinez: bitaminak ematen ditu.
8
9 Sailkatu taulan honako ekosistema honetako osagaiak.
Osagai bizidunak Osagai bizigabeak
Marraztu elikadura
kate bat honako izaki
bizidunekin: untxia,
azeria eta letxuga.
10

27
5. unitatea > Natur paisaiak
Er
1 Idatzi kostaldeko paisaiaren honako erliebe forma hauen izena.
________________ ________________ ________________ _________________
2 Lotu barnealdeko paisaiaren erliebe forma bakoitza dagokion definizioarekin.
Mendilerroa
Harana
Mendikatea
Ordokia
Osatu esaldiak honako hitz hauekin.
mendiz inguratutako sakonuneak dira.
nahiko lur eremu lauak dira.
elkarri lotuta dauden mendien multzoak dira.
hainbat mendilerrok osatutako multzoak dira.
• ___________ haizeak itsasoaren azalean sortzen dituen uhinak dira.
• ___________ Eguzkiaren eta Ilargiaren erakarpen indarraren eraginez sortzen dira.
• ___________ itsasoen eta ozeanoen barnean doazen ibaien antzekoak dira.
• Itsasoa maila gorenera iristen da ____________, eta behera egiten du _____________.
3
itsasbeheran korronteak mareak olatuak itsasgoran
Koloreztatu, berdez, landarediari dagozkion izaki bizidunak; eta, gorriz,
faunari dagozkionak.
4
garia sugegorria belatza patata sastraka tximeleta

28
Z
Uharrak euri asko egiten duenean sortzen diren ibilguak dira. Toki
menditsuetan sortzen dira, horien urek indar handia dute eta,
orokorrean, ibai batean isurtzen dira. Udan, horietako asko lehortu
egiten dira.
Koloreztatu uharraren bidea, eta erantzun galderei.
• Zer alde dago uhar baten eta ibai baten artean?
• Posible al da ordoki batean uhar bat sortzea?
• Zergatik desagertzen dira uhar asko udan?
1
Badaude zenbait izaki bizidun, planetaren eremu zehatz batzuetan baino
ez direnak bizi. Horiek toki horietako endemikoak direla esaten dugu, eta
horregatik, desagertzeko arrisku handiagoa dute. Esate baterako,
katamotz iberiarra Iberiar penintsulako animalia endemikoa da.
Egin hausnarketa, eta azaldu zergatik duten
desagertzeko arrisku handiagoa animalia eta landare
endemikoek.
2
Ikertu, eta idatzi Espainian endemikoa den beste izaki bizidun baten
izena (animalia zein landarea).
3
Katamotz iberiarra

29
E
1 Koloreztatu, bikote bakoitzaren artetik, adierazten dizuten elementua.
Idatzi marrazkian ibaiaren atalen izenak: iturburua, goi ibilgua, erdiko
ibilgua, behe ibilgua eta ibai ahoa.
2
3 Erlazionatu Espainiako eremuak dagozkien landarediarekin.
eremua
artelatza
iratzeak
zelai berdeak
dragoak
olibondoak
penintsula badia
muinoa mendikatea

30
5. unitatea > Zenbakizko arrazoinamendua
AA
1 Osatu zenbakien honako segida hauek.
___ ___ ___ 9 2 18 9 ___ 27 9 4 ___ 9 5 45 9 ___ 54 9 7 63
100 10 90 10 80 ___ ___ ___ ___ ___ ___
3 2 6 2 12 2 24 2 ___ ___ ___ ___ ___ ___
___ ___ ___ ___ ___ ___ 500 20 80 600 10 90 700
6 11 9 14 12 17 ___ 20 18 23 ___ 26 24 ___ 27 ___
50 10 60 20 80 ___ ___ ___ ___ ___ ___
2 Egin ilarako besteekin zerikusia duen marrazki bat.

31
6. unitatea > Pertsonek eraldatutako paisaiak
Er
Idatzi paisaia eraldatzeko pertsonok ditugun arrazoiak.
1. _______________________________. 2._______________________________.
3. _______________________________. 4._______________________________.
1
2 Inguratu pertsonek sortutako paisaiako elementuak.
Koloreztatu, urdinez, paisaiari onura egiten dioten ekintzak; eta, gorriz,
kalte egiten diotenak.
3
Babestutako guneak sortzea. Ibaien bideak aldatzea. Basoa soiltzea.
Zaborra landan botatzea. Kostaldetik oso gertu eraikitzea. Basoak berritzea.
4 Egin gurutze bat dagokion zutabean.
Horien aldirietan kokatzen dira industrialdeak.
Horietan landa turismoa egiten da.
Landa paisaia sortzen dute.
Kutsadura arazoak dituzte.
Hiri paisaia sortzen dute.
Bertako biztanleek lehen sektorean egiten dute lan.
Hiriak Herriak

32
AA
Soildutako eremuek landarez betetako eremuek baino lurzoruaren higadura
handiagoa dute. Izan ere, landareen eta zuhaitzen sustraiek lur
emankorrari ondo heltzen laguntzen dute. Higadura dela eta, lursail
emankor bat, basamortu bilaka daiteke.
1 Azaldu zer den lursail emankorra.
Bilatu hiztegian zer esan nahi duen «higadura» hitzak, eta idatzi
azpian.
2
Higadura: ___________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3 Koloreztatu lurra higatzen duten elementuak.
hostoak euria harriak adarrak haizea
Pertsonek ingurunearen gaineko ardura handiagoa dutenez, gero eta etxe ekologiko
gehiago eraikitzen dira. Etxe ekologikoak paisaian txertatzen dira, material naturalekin
edo birziklatutakoekin eraikitzen dira, energia iturri gisa eguzki energia erabiltzen dute,
eta erabilitako ura berriz erabiltzea ahalbidetzen dute.
4 Zer esan nahi du etxeak paisaian txertatzen direla?
Zergatik da onuragarriagoa etxeak eraikitzeko birziklatu ezin
daitezkeen materialak edo material artifizialak erabili ordez, material
naturalak edo birziklatutakoak erabiltzea?
5
6 Pentsatu, eta idatzi zertarako erabil litekeen berriro dutxako ura.

33
E
Idatzi marrazki bakoitzaren azpian paisaia naturala edo eraldatua den,
eta azaldu zergatik.
Paisaia ____________ da, arrazoi
honengatik: __________________________
____________________________________
____________________________________.
Paisaia ____________ da, arrazoi
honengatik: __________________________
____________________________________
____________________________________.
1
2 Osatu testua honako hitz hauekin.
harrobiak ibaiak baso soiltzea urtegiek faunari
Gizakien ekintzek paisaian kalte handiak sor ditzakete: landarediari nahiz bertan bizi den
____________. Nekazaritzak eta abeltzaintzak lursailak _____________ eragiten dute.
Zenbait industriaren jarduerek _________ eta lurrak kutsatzen dituzte. Batzuetan,
__________ ibaien ibilguak aldatzen dituzte, eta meategiak eta ____________
eraikitzeko, mendiak eraitsi behar dira.
3 Lotu hiriko gune bakoitza dagokion izenarekin.
Aldiriak Zabalgunea Hirigune historikoa

34
6. unitatea > Sormenezko pentsamendua
AI
1 Egin, honako forma hauetan oinarrituta, bururatzen zaizkizun marrazki guztiak.

1 Ordenatu etiketak, eta idatzi energiari buruzko esaldi bat.
eragiten ditu. energiak sortzen diren aldaketa guztiak Gure inguruan
35
7. unitatea > Energia
Er
2 Idatzi nondik lortzen duten energia honako izaki bizidun hauek.
• Landareak: ___________________________________________________________________.
• Animaliak: ________________________________________________________________.
• Pertsonak: ___________________________________________________________________.
3 Sailkatu taulan honako gorputz hauek.
Gardenak Zeharrargiak Opakuak
4 Idatzi zeri deitzen zaion argi zuria edo naturala.
5 Azaldu zergatik sortzen den itzala.

36
Z
Argiaren indarraren arabera, laser batek hainbat eginkizun izan ditzake.
Esate baterako, CDetako edo DVDetako edukia irakurtzeko, indar txikia
duen laserra erabiltzen da; aldiz, ebakuntza kirurgikoak egiteko, indar
handiagoa duten laserrak erabiltzen dira.
1 Azaldu zer antzekotasun dagoen ebakuntzarako laserraren eta bisturiaren artean.
Eguzkiaren argiak zazpi kolore ditu. Asmatu zenbat kolore dituen
laserraren argiak.
2
CDa edo DVDa irakurgailutik ateratzen duzunean, diskoa bero dago.
Azaldu zergatik.
4 Igarri lente mota bakoitzaren izena eta forma. Erlazionatu etiketak.
lente konbergentea Horren atzean ikusten denaren tamaina handitzen du.
lente dibergentea Horren atzean ikusten denaren tamaina txikitzen du.
3
Lenteak kristal gardenak dira, hau da, argiari pasatzen uzten diote, eta
ongi ikus daiteke zer dagoen horien atzean, objektuak eraldatuta agertu
arren.
Lente batzuek horien atzean dagoena
handiago ikustea eragiten dute.
Beste lente batzuek horien atzean dagoena
txikiago ikustea eragiten dute.

37
E
1 Idatzi energia emateko lau modu, eta ipini bakoitzetik adibide bana.
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
2 Koloreztatu funtzionatzeko energia behar duten makinak eta tresnak.
3 Osatu honako gauza hauen definizioak, eta ipini bakoitzaren adibide bana.
• Gauza bat opakua da _______________________________________________________
___________________________________________. Adibidez: ________________________.
• Gauza bat zaharregia da ____________________________________________________
___________________________________________. Adibidez: ________________________.
• Gauza bat gardena da ______________________________________________________
___________________________________________. Adibidez: ________________________.
4 Azaldu zeri esker ikusten ditugun inguruko gauzak.

38
7. unitatea > Arreta
AA
1 Koloreztatu mapari dagozkion autonomia erkidegoak.

39
8. unitatea > Energia eta ingurumena
Er
1 Osatu honako esaldi hau.
2 Lotu esaldiak behar bezala.
Idatzi marrazki bakoitzaren azpian «pribatua» edo «publikoa», eta
azaldu zer alde dagoen energia erabiltzeko bi moduen artean.
Idatzi energia aurrezteko eskolan egin daitezkeen hiru gauza.
1. __________________________________________________________________________.
2. __________________________________________________________________________.
3. __________________________________________________________________________.
4
Energiaren erabilera _____________. Energiaren erabilera _____________.
3
Energia iturriak, energia ateratzeko erabiltzen ditugun _____________ dira: adibidez,
ikatza edo petrolioa; edota ____________: adibidez, haizea edo olatuak.
Petrolioa
Gas naturala
Harrikatza
naturatik eratorritako gai solidoa da.
naturatik eratorritako gai likidoa da.
naturatik eratorritako gaia da, eta gas egoeran dago.

40
Z
Tresna askok sare elektrikora konektatu gabe funtziona dezakete pilei edo
bateriei esker. Hala ere, horien erabilera saihestea gomendatzen da, biek
ere gai oso kutsakorrak dituztelako.
1 Idatzi pilekin edo bateriekin funtzionatzen duten hiru tresnaren izena.
Ikertu, eta azaldu kargatzeko pilak zer diren, eta nola kargatzen diren.
Zein pilek kutsatzen dute gehiago, kargatzekoek edo kargatzen ez
direnek?
2
Etxe ekologiak energiari probetxua ateratzeko materialekin eraikitzen dira,
eta berogailuaren kontsumoa murrizten dute. Gainera, eguzki panelak
izaten dituzte eguzkiaren energia jaso eta ura berotzeko edo energia
elektrikoa sortzeko.
Azaldu zergatik egiten dion kalte gutxiago naturari
eguzki panelen bidez funtzionatzen duen berogailuak
gasolioarekin funtzionatzen duenak baino.
3
4 Ikertu, eta deskribatu nolakoak diren eguzki panelak.

41
1
E
Lotu energia iturri bakoitza dagokion ezaugarriarekin.
Eguzkia
ikatza
gas naturala
energia berriztagarria
energia berriztaezina
haizea
ura
petrolioa
2 Honako esaldi hauek okerrak dira. Idatz itzazu zuzen.
• Energia iturri berriztagarriak mugatuak dira, baino ez dute ingurumena kutsatzen.
• Energia iturri berriztaezinak ez dira agortzen, baina ingurumena kutsatzen dute.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
3 Ipini energiaren erabilera pribatuaren eta publikoaren adibidea bana.
• Erabilera pribatua: __________________________________________________________
• Erabilera publikoa: __________________________________________________________
4 Erreparatu marrazkiari, eta idatzi zer egin
zezaketen haurrek energia aurrezteko.
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________

42
8. unitatea > Memoria
AA
1 Marraztu irudi bakoitzari falta zaion xehetasuna.

gaitasuna
Matematikarako gaitasuna Landa paisaia baten eta hiri paisaia baten ezaugarriak
43
DE 2. diagnostikorako ebaluazioa
Informazioa tratatzeko eta tek no -
lo gia digitala erabiltzeko gaitasuna
Gizarterako eta hiritartasunerako
gaitasuna
gaitasuna
taulan sailkatzea.
Elikadura aparatuen funtzioa identifikatzea.
Zentzumenen organoen funtzioa ezagutzea.
Elikagaien mantenugaiak ezagutzea.
Animaliak eta dagozkien ekosistemak erlazionatzea.
Ibai baten zatiak ezagutzea.
Landaredia mota klimarekin lotzea.
Paisaia naturala eta eraldatua, landa paisaia eta hiri
paisaia desberdintzea.
Energia iturriak identifikatzea.
Argiaren propietateak ezagutzea.
ateratzeko.
Energia modu arduratsuan erabili beharraz kontzientziatzea.
Dedukzioa ikasteko tresna gisa erabiltzea.
Edukiak
Arnasa aparatua.
Zentzumenen organoak.
Elikagaien mantenugaiak.
Lehorreko ekosistemak.
Ibaien bideak.
Klima eremuak. Landaredia eta fauna.
Natur paisaiak eta eraldatuak (landa paisaia eta hiri paisaia).
Energia iturriak. Argiaren propietateak.

44
Irakurketa
DE
Paulen landarea
Kepa nekazaria zur eta lur geratu zen ile berdeko haurra jaio zitzaionean.
Kepak ikusia zuen ile beltzeko jendea, ile gorrikoa eta ile horikoa ere bai;
entzun ere egin zuen inoiz turkesa koloreko ilea zuen maitagarriren baten
berri, baina sekula santan ez zuen ikusi ile berderik. Haurra ikustera
joaten zen jendeak halaxe esaten zuen.
—Buruan entsalada daramala dirudi.
Eta jendeak Paulen Entsalada deitzen zion.
Aitak hainbat medikurengana eraman zuen haren ilea ikus
zezaten. Denek esan zuten ez zela ezer eta errezeta bat
idatzi zuten, baina Paulen ileak lehen bezain berde
jarraitzen zuen. Haurrak bi urte bete zituenean, aitonarekin
joan zen larrera antxumea bazkatzera. Eta orduan
antxumea hurbildu zitzaion, eta aitonaren aurrean, aitaren
batean jan zuen Paulen ile guztia, eta soro segatu berria
bezain leun utzi zuen haren burua.
Horrela jakin zuten Paulen ile berdea ez zela ilea, belarra
baizik, bizkor hazten zen belar fresko eta xamurra.
—Ahuntza elikatuko ahal izango zenuke itsaso zabalean ere! —egin zion barre aitak.
Udaberrian, buruaren erdi-erdian, berdearen artean bitxilore hori bat hazi
zitzaion. Jendea oso urrutitik etortzen zen buruan bitxiloreak hazten
zituen haurra ikustera.
Koskortu zenean, Paulek okerkeria bat egin zuen: bat-batean, belar
goxoaren ordez, arantzaz beteriko sastraka hazi zitzaion buruan. Pauli
lotsa ematen zion belar txar haiek begien aurrean zituela kalean zehar
ibiltzeak: beraz, handik aurrera, okerkeria gehiago ez egiten ahalegindu zen.
Gianni RODARI
Juegos de fantasía
Edelvives

45
DE
Erantzun testuari buruzko honako galdera hauei.
• Zer izen zuen Paulen aitak? __________________________________________________.
• Nola deitzen zion jendeak Pauli? ______________________________________________.
• Norekin joan zen Paul larreetara? _____________________________________________.
• Zer gertatu zitzaion larreetan? ________________________________________________.
• Udaberrian, zer hasi zitzaion buruaren erdian? __________________________________.
• Zergatik hasi zitzaion sastraka belarraren ordez? _______________________________
___________________________________________________________________________.
1
2 Egin antxumearen marrazki bat Pauli ilea jaten, eta koloreztatu.
Atera ezazu ondorio bat zure ezagutzetatik abiatuta, eta argitu honako galdera hauek.
• Zergatik eraman zuen Paulen aitak hainbat medikurengana? _______________________
___________________________________________________________________________.
• Zergatik elika zezakeen Paulek ahuntz bat baita itsaso zabalean ere? ________________
___________________________________________________________________________.
• Non bizi dira Paul eta bere familia, herri batean ala hirian? _______________________.
• Nola jakin duzu? ___________________________________________________________
___________________________________________________________________________.
3

46
Irakurketa dakidanarekin lotuz
DE
1 Seinalatu zein den klima egokiena larre berdeak sortzeko, eta Paulen
Irakurgaian ortzadarreko zazpi koloreetatik
hiru aipatzen dira. Aurkitu, eta, ondoren,
marraztu ortzadarra bere kolore guztiekin
eta dagokien ordenan.
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
4
Irakurgaian, izaki bizidun ugari aipatzen dira. Izendatu landarediari
dagokion bat, eta faunari dagokion beste bat.
• Landaredia: _______________________ • Fauna: _____________________________
2
buru gainekoa bezalako belar freskoa eta belaxka hazteko.
Neurrizko tenperaturak eta euri asko.
Tenperatu altuak eta euri gutxi.
3 Aldatu honako natur paisaia hau, Paul eta bere familia bizi direna
bezalakoa izan dadin. Marraztu beharrezkotzat jotzen duzun guztia.

2 Idatzi honako zentzumen bakoitzaren organoen eginkizuna.
4 Erlazionatu animalia bakoitza dagokion ekosistemarekin.
gorila
47
Dakidana gogoratuz
DE
1 Markatu zein eginkizun duen arnasa aparatuak.
Gorputzeko hondakinak kanporatzen ditu.
Odolaren bidez, mantenugaiak eta oxigenoa gorputz osora garraiatzen du.
Airetik oxigenoa hartzen du eta gorputzak sortutako karbono dioxidoa kanporatzen du.
• Dastamen papilak: __________________________________________________________.
• Pituitario horia: _____________________________________________________________.
• Entzumen nerbioa: __________________________________________________________.
3 Izendatu elikagaiek dituzten mantenugaiak.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
• Landaredia leku zehatz batean bizi diren basa ____________ multzoa da.
• Fauna leku zehatz batean bizi diren _____________ basatien multzoa da.
5
eskorpioia basurdea
basamortua basoa oihana
Koloreztatu ibaiaren bidea kodearen arabera.
• Berdez: goi ibilgua.
• Urdinez: erdiko ibilgua.
• Horiz: behe ibilgua.

48
Dakidana gogoratuz
DE
7 Idatzi landa paisaiaren eta hiri paisaiaren berezko bina ezaugarri.
Landa paisaia Hiri paisaia
Inguratu honako makina hauek, kodeari jarraituz, funtzionatzeko
behar duten energia iturriaren arabera.
• Laranjaz: pertsona baten indarra.
• Urdinez: gasolina.
• Berdez: energia elektrikoa.
9 Aurkitu honako esaldi hauek dituzten akatsak, eta idatzi zuzen.
• Izarrek argi artifiziala ematen dute.
• Eguzkitik datorren argiari argi horia deitzen diogu.
• Eguzkiaren argia bi kolorez osatzen da.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
10 Koloreztatu, gorriz, energia berriztaezinak; eta, berdez, berriztagarriak.
haizea ikatza petrolioa Eguzki argia ura gas naturala
11 Idatzi energia berriztaezinen gehiegizko erabileraren ondorioak.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
8

kaleak mugak ibaiak itsasoak parkeak
49
9. unitatea > Lurraldearen antolamendua
Er
Koloreztatu kodearen arabera.
• Urdinez: planoetan irudikatzen diren elementuak.
• Laranjaz: mapa fisikoetan irudikatzen diren elementuak.
• Gorriz: mapa politikoetan irudikatzen diren elementuak.
1
trenbideak mendiak errepideak monumentuak
Osatu bizi zaren tokiari buruzko honako fitxa hau.
• Herria: ___________________________________________
• Udalerria: _________________________________________
• Probintzia: ________________________________________
• Erkidego autonomoa: _______________________________
2
Azaldu zer alde dagoen probintzia bakarreko eta probintzia askotako
autonomia erkidegoen artean.
3
• Euskal Herriko lurraldea ____ probintziek osatzen dute: Euskal ________ ___________,
Nafarroako ________ _________ eta iparraldeko ____ probintziek.
• ____________ eta ____________ gure herriaren kultura ezaugarriak dira.
• Gure hizkuntza ____________ da.

50
Z
Euskal Herria Iberiar penintsularen iparraldean dago. Euskal Herria zazpi
probintziek osatzen dute: Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba, Euskal Autonomia
Erkidegoan; Nafarroako Foru Erkidegoa; eta Lapurdi, Nafarroa Beherea eta
Zuberoa, Frantziako Pirinio Atlantikoetan. 20 617 kilometro koadroko hedadura
du, eta batez besteko altitudea 450 metrokoa da.
Ikertu, eta erantzun honako galdera hauei.
• Zein dira Euskal Herriarekin muga duten lurraldeak?
• Iparraldeko probintziak nola banatuta daude?
1
2 Seinalatu mapan Euskal Herria non dagoen.
Europar Batasuna 27 herrialdek osatzen dute. Europar Batasunak
gobernu organoak ditu, eta ikur propioak; esaterako, himnoa edo
bandera. Kide diren herrialdeek elkarrekin egiten dute lan helburu
komunak aurrera ateratzeko; esaterako, ekonomia hobetzea, bakea
defendatzea eta ingurunea babestea.
3 Koloreztatu behar bezala Europar Batasuneko bandera.
Europar Batasunaren himnoa konpositore handi baten lana da.
Asmatu konpositorearen eta lanaren izena.
4

51
E
1 Idatzi mapan esaten dizkizuten mugak. Ondoren, sailkatu taulan.
________________
________________
________________
________________
Idatzi «E», esaldia egia bada; eta «G», esaldia gezurra bada. Idatzi
zuzen gezurra direnak.
Herri bat udalerri batez edo gehiagoz osatzen da.
Udalerri bakoitza udal batek gobernatzen du.
Iparraldeko hiru probintziak Iberiar penintsulan daude.
2
Ikertu zein den zure autonomia erkidegoko armarria, eta
marraztu laukitxoan.
3
________________
________________
________________
________________
Espainiako muga naturalak Espainiako muga artifizialak

52
9. unitatea > Denbora orientazioa
AA
1 Marraztu istorio bakoitzaren bukaera.

3 F O
4
53
10. unitatea > Udalerriaren antolamendua
Er
Idatzi honako gurutzegrama hau
osatzeko falta diren letrak.
1. Udalerriko agintari nagusia.
2. Udalerria alkatearekin batera gobernatzen
duten pertsonak.
3. Udaletxeko langileak.
4. Agintariek erabakiak hartzeko tokia.
1
Osatu osoko bilkurei buruzko honako fitxa hau.
• Nork zuzenduta: __________________________________.
• Non: ____________________________________________.
• Zeri buruz eztabaidatzen da: ________________________.
• Nor joan daiteke: _________________________________.
2
1
T
Azaldu zer diren auzo elkarteak, eta zerrendatu horiek egiten dituzten
zenbait ekintza.
4
Koloreztatu gune publikoak ageri dituzten irudiak, eta osatu
honako esaldi hau.
3
2
N
T
A
Gune publikoak ______________________________________________________________
________________________________________________________________________________ dira.

54
Z
Estatuak udalerriko biztanle bakoitzeko dirua ematen dio udalari.
Diru horrekin udalak udaleko zerbitzuak eskaintzen dizkie herritarrei.
Udalerri bateko biztanleen kopurua jakiteko biztanleen erroldak
egiten dira.
Ikertu, eta erantzun honako galdera hauei.
• Zer da biztanleen errolda? ____________________________________________________
• Zenbat biztanle daude erroldatuta zure udalerrian? ________________________________
• Estatuak udalari ematen dion dirua ez da nahikoa zerbitzu publikoak emateko. Nola
lortzen dute falta zaien dirua? ________________________________________________
1
Metropoli area deitzen diogu hiri handi bat eta inguruko herri
txikiagoak elkartzen direnean. Elkarketa hori egiten da hainbat
zerbitzu elkarrekin emateko: esaterako, garraio publikoa, ur
hornikuntza, saneamendua edo zabor bilketa.
Hausnartu, eta azaldu zer alde on izan dezakeen udalerri batentzat
metropoli area baten parte izateak.
Ikertu zein den Euskal Herriko metropoli area handiena.
2
3

55
E
Ordenatu kronologikoki hauteskundeen prozesua.
Herritarrek ordezkatuko dituzten zinegotziak aukeratzen dituzte.
Boto gehien jaso dituzten zinegotziek euretako bat aukeratzen dute alkatea izan dadin.
Alkateak zinegotzigo bakoitzeko arduradunak izendatzen ditu.
Hauteskunde mahaiak botoak zenbatzen ditu.
4
Deskribatu kontsumitzaileen informaziorako udal bulegoaren (KIUB)
eginkizunak.
1
2 Idatzi zinegotzigo bakoitzak egiten duen betebehar bana.
• Kirol zinegotzigoa: __________________________________________________________
• Hezkuntza batzordea: ________________________________________________________
• Gizarte zerbitzuen zinegotzigoa: ________________________________________________
• Hirigintza zinegotzigoa: _______________________________________________________
• Ingurumen zinegotzigoa: _______________________________________________________
3 Azaldu zer zerbitzu eskaintzen duen udaleko funtzionario bakoitzak.
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________

56
10. unitatea > Ahozko arrazoinamendua
AA
Irakurri testua arretaz, ezabatu bertan agertu behar ez liratekeen
hitzak, eta idatzi behean ordenatuta. Irakurgaiarekin zerikusia duen
mezua aurkituko duzu.
Duela hamarkada Lurra batzuetatik hona, pixkanaka-pixkanaka,
zaintzea gizartea Lurraren zaintzaz
arduratu da. Luzaroan, —luzaroegi esan
genezake— ez gara konturatu zeinen guztion
garrantzitsua den naturari kalterik ez egitea. Izan
ere, azken finean, gizakia bera da kaltetuena.
Beranduegi baino lehenago konturatu gara, baina
oraindik ibilbide luzea dugu egiteko, eta hobetu
beharreko gauza asko daude.
Ibaiak eta kontua itsasoak zaintzea, zabortegiak kontrolatzea
eta berriz erabili daitekeen gauza oro birziklatzea, gobernuaren
ardura bilakatu da dira, horiek “politika garbiak” deritzonak
hobetzen baitituzte.
Baina hori Gogoan ez da nahikoa. Ibilgailuak airea kutsatu gabe
izan ibiltzeko erregaiak erabiltzea planteatu beharko genuke guztiek.
Jadanik badago gasolinaren ordezko bat, eta etxeko ezin dugu
itxaron berori erabiltzen hasteko. Hirietako airea arnasteko hobea
izango litzateke, eta zaborra biztanleen osasuna hobetuko litzateke,
bai eta Lurrarena ere.
Gure parke birziklatzea eolikoen eta Eguzki plaken erabilera handitu
beharko genuke, Eguzkiaz baliatzea merkea izateaz gain, ez delako
agortzen eta ez duelako kutsatzen. Eskerrik energia lortzeko beste
aukera batzuk ikertzen jarraitu behar dugu; esaterako, itsas mareak.
Hainbeste gauza daude hobetzeko! Natura zainduz bakarrik, asko
hurrengo belaunaldien etorkizuna ziurtatuko dugu, bai eta Lurrean
bizi garen izaki bizidun guztiona ere.
Mezua: _____________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________.
1

57
11. unitatea > Gure iragana
Er
1 Honako marrazki bakoitzak akats bana du. Aurkitu eta inguratu.
Idatzi gazteluen garaiko zein gizarte talderi dagokion esaldi bakoitza.
• Jende multzo ugariena eta pobreena zen. Lurra lantzen zuten: ______________________.
• Lurren jabeak ziren eta gazteluetan bizi ziren: ___________________________________.
• Ikasi egiten zuten eta liburuak eskuz kopiatzen zituzten: ___________________________.
• Beren jaunen lurraldeak defendatzen zituzten. ___________________________________.
3
Izendatu XX. mendean honako arlo hauetan egon diren zenbait
aurrerapen.
• Medikuntzan: ________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
• Komunikabideetan: ___________________________________________________________
__________________________________________________________________________
4
Herri nomada Herri sedentarioa
2 Zer ezartzen zuten erromatarrek konkistatzen zituzten lurraldeetan?

58
Z
Erromatar inperioaz gain, Antzinaroan beste zibilizazio garrantzitsu
batzuk ere izan ziren; adibidez, egiptoarra edo greziarra. Egiptoarrek
piramideak eraiki zituzten, hots, beren agintarien hilobiak. Greziarrek
filosofo eta matematikari ezagunak izan zituzten.
Ikertu, eta osatu zibilizazio handi haietan jatorria duten
herrialdeen fitxak.
1
Kolonaurreko herriek, hau da, Kristobal Kolon Amerikara iritsi
aurretik bertan zeuden herriek, ez zuten gurpilaren berri, eta ez
zekiten zer zen zaldia. Izan ere, ez zegoen horrelako animaliarik
kontinente hartan.
Deskribatu nolakoa zen gurpilik edo zaldirik ezagutzen ez zuten
pertsonen bizitza.
2
Egipto
• ___________ kontinentean dago.
• Hiriburua ________________ da.
• ______________ hitz egiten dute.
• ___________ da haien txanpona.
• Antzinako Egiptoko faraoi garrantzitsu
bat izan zen:______________
Grezia
• ___________ kontinentean dago.
• Hiriburua ________________ da.
• ______________ hitz egiten dute.
• ___________ da haien txanpona.
• Antzinako Greziako filosofo garrantzitsu
bat izan zen: ______________.
3 Ikertu kolonaurreko herriei buruz, eta idatzi horietako biren izena.

59
E
Koloreztatu, berdez, herri nomaden ezaugarriak; eta, horiz, herri
sedentarioenak.
2 Azaldu zein zen gazteluen eginkizuna.
3 Azaldu zertarako diren honako asmakizun hauek.
• Inprenta: ____________________________________________________________________.
• Mikroskopioa: ______________________________________________________________.
• Teleskopioa: __________________________________________________________________.
4 Erantzun asmakizunen garaiari buruzko honako galdera hauei.
• Zein gizarte talde berri sortu zen? _______________________________________________.
• Gehiengoa nongoa zen? _______________________________________________________.
• Non egiten zuten lan? _________________________________________________________.
1
Lurra lantzen zuten. Sua aurkitu zuten. Animaliak hezten zituzten.
Animalien larruekin janzten ziren. Kobazuloetan bizi ziren. Gurpila asmatu zuten.
Harrizko tresnak erabiltzen
zituzten.
Buztinezko ontziak egiten
zituzten.
Herrixkak eraikitzen
zituzten.
5 Koloreztatu asmakizunen garaiko asmakizunak.

60
11. unitatea > Zenbakizko arrazoinamendua
AA
1 Kalkulatu honako gauza hauen batuketa, eta igarri horien balioa.
= = = = =
20 23
25 =
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
= 15
= 17
=
=
15 13 5
=
13 =
=
18 =
=
= = = = =

61
12. unitatea > Azken mendeko aldaketak
Er
Inguratu garraiobideak kodearen arabera.
• Berdez: XX. mende hasierako garraiobideak.
• Laranjaz: gaur egungo garraiobideak.
3
Ba al dago gizonek egin dezaketen baina emakumeek egin ezin duten
lanik? Arrazoitu zure erantzuna.
2
Aipatu gustukoen duzun XX. mendeko aurrerapena. Esan zergatik den
gustukoena.
4
XX. mendean, jende askok emigratu zuen __________ eta ___________ herrialdeetara
____________ bilatzeko asmoz. Gaur egun, etorkin asko datoz Euskal Herrira, batez ere,
___________, _____________, Europa ____________ eta ___________ herrialdeetatik,
bizi baldintza hobeak izateko asmoz. Horiei guztiei esker, gizarte __________ dugu gurea.

62
Z
Txertoa gaixotasun baten birusaren dosi txikia duen sendagaia da.
Ematen digutenean, gure organismoak antigorputzak deitutako
defentsak sortuz egiten dio aurre. Horiek, birusa eliminatu eta haren
aurrean immuneak egiten gaitu.
1 Azaldu zer esan nahi duen gaixotasun baten aurrean immunea izatea.
Aipatu eman dizuten zenbait txerto, eta deskribatu zer gaixotasuni
egiten dioten aurre.
2
3 Aurkitu zein mendetan aurkitu ziren txerto gehienak.
Urtero izaki bizidunen milaka espezie berri aurkitzen dira. Orokorrean,
landare edo animalia ornogabeak izaten dira, horietako asko itsasokoak,
baina batzuetan, lehorreko animalia ornodunak ere aurkitu izan dira;
adibidez, Borneoko nebulosa pantera edo Montsenyko tritoia.
Hausnartu, eta azaldu zergatik den zientziarentzat garrantzitsua izaki
bizidunen espezie berriak aurkitzea.
4
Borneoko nebulosa pantera
5 Ikertu, eta idatzi ornodunen zein animalia mota den tritoia.

63
E
1 Idatzi zer aldaketa izan diren hirietan XX. mende erdialdetik hona.
2 Idatzi zer aurrerapen egon diren gizartean XX. mende hasieratik hona.
• Lehen: gaixoen arreta ez zen doakoa.
Orain: ___________________________________________________________________________.
• Lehen: haur askok ezin zuten eskolara joan.
Orain: ___________________________________________________________________________.
• Lehen: lan egiterik ez zeukatenak, soldatarik gabe gelditzen ziren.
Orain: ___________________________________________________________________________.
• Lehen: emakumeen ezin zuten bozkatu, eta oso gutxik ikasten zuten.
Orain: ___________________________________________________________________________.
Aipatu XX. mendean zehar aurrerapen handia izan zuten hedabideak,
eta marraztu gustukoen duzuna.
3

64
12. unitatea > Sormenezko pentsamendua
AA
1 Idatzi honako elementu bi hauen arteko antzekotasunak.

65
DE 2. diagnostikorako ebaluazioa
Matematirako gaitasuna Datuak taulan sailkatzea eta informazioa kronologikoki
Informazioa tratatzeko eta tekno -
logia digitala erabiltzeko gaitasuna
Gizarterako eta
hiritartasunerako gaitasuna
gaitasuna
ordenatzea.
Hankako hezurrak identifikatzea.
Zentzumenen organoak zaintzen ikastea.
Elikagaiek piramidean duten posizioa ezagutzea.
Paisaia motak desberdintzea.
Makinek funtzionatzeko behar dituzten energia iturriak
identifikatzea.
Euskal Herriko lurralde antolamendua jakitea.
Udal zerbitzuak ezagutzea.
Udal hauteskundeen prozesua ulertzea.
XX. mendean lortutako aurrerapenak ezagutzea.
ateratzeko.
Migrazioaren arrazoiak ulertzea.
Idazkiak behar bezala aurkeztea.
Edukiak
gaitasuna
Zentzumenen organoen zaintza.
Elikagaien piramidea.
Kostaldeko eta barnealdeko paisaiak.
Energia iturriak.
Lurraldearen antolamendua. Mapa politikoak.
Udal zerbitzuak. Udal hauteskundeak.
Historiako garaiak. XX. mendeko aurrerapenak.

66
Irakurketa
DE
Bi lagun
—Nolakoa da Madril? —galdetu zuen Letik eskuineko hatz potoloaren atzazalari
kosk egiten zion bitartean.
—Handia, baina ez Mexiko beste —erantzun zuen
Danielek gogorik gabe—. Zergatik dituzu eskuak beti zikin?
Letik eskua azkar atera zuen ahotik.
—Andele mutiko! A zer galdera! Eguna kristalak garbitzen
ematen dut...
—Bai, egia da —esan zuen Danielek, pentsakor.
—Eta, zure erruagatik, dirua irabazteari utziko
diot —jarraitu zuen Letik. —Banoa.
Baina ez zen eserita zegoen bankutik altxatu. Chapultepec
lakuaren parean zeuden.
Astebete lehenago ezagutu zuten elkar. Duela zazpi egun bakarrik? Bai. Hala ere,
Danieli betiko lagunak zirela iruditzen zitzaion. Bitxia. Ahal zuen guztietan,
arratsaldetan hotelean gelditzen zen, berarekin topo egiteko. Gehiengoetan,
Alegriak ere berarekin gelditu behar izaten zuen, eta jakina, harekin bere haur
kotxetxoa. Baina gaur ez. Gaurkoan Dani, Marina eta Ale erosketak egitera joanak
ziren. Danielen ustez, munduan ez zegoen dendak ikustera joatea bezalako gauza
higuingarririk. Beraz, gurasoei esan zienean logelan liburu bat irakurtzen eta
telebista ikusten gustura egongo zela, utzi egin zioten. Azken finean, irakurtzea
gustatzen zitzaion.
Leti ahal zen luzaroen bertan egonarazi nahi zuen. Arratsalde osoa zuten.
—Banoa —esan zuen neskatoak berriro, baina mugitu gabe jarraitu zuen.
—Goizean Zócalora joan gara...
—Lehen, ni ere joaten nintzen —moztu zion Letik—. Erdigunea dibertigarria zen,
turista ugari zegoen. Baina ez nuen diru asko irabazten. Hobe da kristalak
garbitzea, eta Reforma pasealekuan, hotelaren parean, ezin hobea da. Zorte handia
izan nuen. Ez pentsa, jende askok nahi duen tokia da, ez diote edozeini ematen.
Bertan auto asko gelditzen dira, pasealekuan dagoen semaforo bakanetakoa da.
Marinella TERZI
¿De vacaciones en México?
Edelvives

67
DE
Daniel eta Leti Chapultepeceko
basoko banku batean eserita daude,
lakuaren parean. Marraztu eszena.
2
Erantzun testuari buruzko honako galdera hauei.
• Zure ustez, nongoa da Daniel? ____________________________.
• Zein hiritan dago orain? ___________________________________________.
• Zergatik uste duzu bizi direla hotelean Daniel eta bere familia?
___________________________________________________________________________.
• Nor dira Dani, Marina eta Ale? ___________________________________________.
• Danieli zer gustatzen zaio egitea aisialdian? ______________________________.
• Zer harreman dute Danielek eta Letik? ______________________________.
1
3 Bilatu irakurgaian Leti mexikarra dela adierazten duen esapideren bat.
____________________________________________________________________________
4 Azaldu zer egiten duen Letik dirua irabazteko.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
5 Markatu zergatik gelditzen den auto asko hotelaren parean.
Turistekin hitz egiteko. Hotelari begiratzeko.
Egunkaria erosteko. Semaforoa dagoelako.

Hiri handi batean Mendiko herrixka batean
68
Irakurritakoa dakidanarekin lotuz
DE
1 Kokatu non gertatzen den istorioa.
Kostaldeko herri batean
2 Azaldu pertsonak beste herrialde batzuetara joatearen bi arrazoi.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3 Mexiko Amerikan dago. Zein mapa mota behar dugu Amerikako zein
lekutan dagoen jakiteko?
____________________________________________________________________________
4 Sailkatu honako lanbide hauek taulan.
Udal zerbitzuak ematen dituzte Ez dute udal zerbitzurik ematen
5 Amerikara itsasoz joateko, honako garraiobide hauek erabili dira
historian zehar. Ipini zenbakiak zaharrenetik berrienera.

tibia femurra erradio hezurra bularrezurra peronea
aza
1 Koloreztatu hankako hezur hauek.
2 Idatzi honako zentzumen hauen organoak osasuntsu izateko gomendio bana.
3 Erlazionatu elikagai bakoitza piramidean dagokion lekuarekin.
izozkia
sagarra
sardina
pasta
gazta
69
Dakidana gogoratuz
DE
• Ikusmena: __________________________________________________________________.
• Ukimena: _____________________________________________________________________.
4 Koloreztatu barnealdeko paisaia bati dagozkion erliebeak.
5 Azaldu zer alde dagoen baso soiltzearen eta baso berritzearen artean.
arrautzak
tarta
tomatea
ogia
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

70
Dakidana gogoratuz
DE
6 Idatzi zer energia mota behar duen makina bakoitzak funtzionatzeko.
________________ ________________ ________________ ________________
7 Azaldu zer arauri jarraitu behar zaion idazki bat aurkezterako orduan.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
8 Osatu testua.
Euskal Herria bost ____________ osatzen dute. ____________, Gipuzkoak eta ___________
Euskal Autonomia Erkidegoa osatzen dute. ___________, berak bakarrik, Nafarroako Foru
Erkidegoa osatzen du. Eta ___________, ___________ eta ____________ Frantziako Pirinio
Atlantikoen departamentuan daude.
9 Zer aukeratzen da udal hauteskundeetan? Markatu erantzun zuzena.
Ordenatu kronologikoki Historiako honako garai hauek.
Asmakizunen garaia Erromatarren garaia
Gazteluen garaia Aurkikuntzen garaia
11 Aipatu XX. mendean gizartean egon den eta umeekin zerikusia duen
aldaketa bat, eta emakumeekin zerikusia duen beste bat.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
10
Alkatea Zinegotziak Alkatea eta zinegotziak

Lmh 4-inguru-i blai-fotokopia

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (15)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (20)

Ähnlich wie Lmh 4-inguru-i blai-fotokopia

Ähnlich wie Lmh 4-inguru-i blai-fotokopia (6)

Mehr von Bego Zugazagoitia

Mehr von Bego Zugazagoitia (20)

Lmh 4-inguru-i blai-fotokopia