2. Doradztwo rehabilitacyjne
jako forma pomocy
osobom niepełnosprawnym
Agnieszka Bieńkiewicz
Anika Kiełkowicz
Beata Czwaczka
Grzegorz Zawada
Joanna Kmiecik
Karina Kudlińska
Marta Sadłoń
Ola Pośpiech WSZiA Opole - Pedagogika
Instytucje Doradztwa Społecznego
Sem. VI
3. Niepełnosprawność
Niepełnosprawność – to długotrwały
stan występowania pewnych ograniczeń
w prawidłowym
funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia
te spowodowane są na skutek obniżenia
sprawności funkcji fizycznych,
psychicznych bądź umysłowych.
4. Jest to także uszkodzenie, czyli utrata lub
wada psychiczna, fizjologiczna,
anatomiczna struktury organizmu.
Utrata ta może być całkowita, częściowa,
trwała lub okresowa, wrodzona lub nabyta,
ustabilizowana lub progresywna.
5. Według WHO osoba niepełnosprawna to
taka, która nie może samodzielnie,
częściowo lub całkowicie zapewnić sobie
możliwości normalnego życia
indywidualnego i społecznego na skutek
wrodzonego lub nabytego upośledzenia
sprawności fizycznej lub psychicznej.
6. Definicja medyczna - ogólna
• Niepełnosprawną jest osoba, której stan
fizyczny i (lub) psychiczny, trwale lub
okresowo utrudnia, ogranicza lub
uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych
i ról społecznych zgodnie z normami
prawnymi i społecznymi.
7. Osoba niepełnosprawna jest jednostką
w pełni swych praw znajdującą się
w sytuacji upośledzającej ją
stworzonej przez bariery środowiskowe,
ekonomiczne i społeczne, których
nie może tak jak inni ludzie przezwyciężyć
wskutek występujących w niej uszkodzeń.
9. Niepełnosprawność jest jednym
z ważniejszych problemów
współczesnego świata. Wynika to z
powszechności i rozmiaru
tego zjawiska.
10. Z niepełnosprawnością fizyczną wiąże się
ponadto zazwyczaj tzw.
niepełnosprawność społeczna, czyli
niemożność pełnego funkcjonowania
w społeczeństwie.
11. Do grupy osób z niepełnosprawnością
społeczną zaliczamy również ludzi, którzy
z różnych przyczyn nie są w stanie
samodzielnie lub prawidłowo funkcjonować
w społeczeństwie. Zaliczamy do tej grupy
m.in. narkomanów, alkoholików czy
więźniów.
12. Rodzaje niepełnosprawności
1. Obniżona sprawność sensoryczna (
zmysłowa) – brak, uszkodzenie lub
zaburzenie funkcji analizatorów
zmysłowych (są to m.in. osoby niewidome,
niedowidzące, głuche, niedosłyszące,
z zaburzeniami percepcji wzrokowej
i słuchowej)
13. 2.Obniżona sprawność intelektualna –
upośledzenie umysłowe, demencja starcza
3. Obniżona sprawność funkcjonowania
społecznego – zaburzenia równowagi
nerwowej, emocjonalnej oraz
zdrowia psychicznego
4. Obniżona sprawność komunikowania się –
utrudniony kontakt słowny (zaburzenia mowy,
autyzm, jąkanie się)
14. 5. Obniżona sprawność ruchowa – osoby
z dysfunkcją narządu ruchu (wrodzoną
lub nabytą)
6. Mózgowe porażenie dziecięce
7. Obniżona sprawność psychofizyczna
z powodu chorób somatycznych – np.
nowotwory, guz mózgu, cukrzyca, rak)
15. Kryteria podziału
niepełnosprawności osób
Osoby niepełnosprawne można podzielić
według różnych kryteriów:
•wg rodzaju (kategorii) niepełnosprawności
•okresu życia w którym ona wystąpiła
•stopnia niepełnosprawności
16. Profesjonalna pomoc osobom
niepełnosprawnym
W ostatnich latach niezmiernie ważnym
i społecznie pożądanym stało się wnikliwe i wszechstronne
rozpoznanie tych sfer życia, co do których osoby niepełnosprawne
wykazują niezaspokojenie potrzeb.
Profesjonalna pomoc osobom niepełnosprawnym, jest więc
działaniem nastawionym na rozpoznanie potrzeb i stopnia ich
zaspokojenia u konkretnej osoby niepełnosprawnej,
ale także na wskazaniu możliwie realnych działań prowadzących
do zaspokojenia tychże potrzeb.
Potrzeby osób niepełnosprawnych są ściśle zindywidualizowane i
uzależnione od właściwości każdej jednostki.
17. Obecnie, w ramach obowiązującego prawa w Polsce podstawową
instytucją odpowiedzialną za usamodzielnienie
i aktywizowanie osób niepełnosprawnych
jest Pomoc Społeczna. Świadczenia pomocy społecznej
skierowane są do tych osób i rodzin, które nie są w stanie przy
wykorzystaniu własnych środków, możliwości i uprawnień
przezwyciężyć trudne sytuacje życiowe.
Pomoc ta powinna w miarę możliwości doprowadzić do
życiowego usamodzielnienia osób niepełnosprawnych oraz ich
integracji w środowisku bytowania.
Pomoc Społeczna
18. Profesjonalną pomoc dla osób niepełnosprawnych świadczą dzisiaj
pracownicy socjalni. Z czasem jednak i ich praca w tym zakresie okazała
się niewystarczająca. Główną przyczyną tego może być nie spełnianie
głównych kryteriów profesjonalnej pomocy społecznej wobec osób
niepełnosprawnych, m.in. braki w zakresie usystematyzowanej
wiedzy, świadomości i umiejętności systemowego diagnozowania
problemów osób niepełnosprawnych. Nie znając specyfiki poszczególnych
rodzajów niepełnosprawności i problemów, jakie ona ze sobą niesie
niemożliwa jest fachowa i efektywna pomoc tym osobom. W związku z
tym ujawniła się potrzeba powołania jeszcze bardziej wyspecjalizowanych
pracowników świadczących pomoc dla dość dużego odsetka osób
niepełnosprawnych w naszym społeczeństwie.
W odpowiedzi na zachodzące zmiany w pomocy społecznej
stworzono odrębne stanowisko pracy, a mianowicie stanowisko
doradcy rehabilitacyjnego.
19. Profesjonalną pomoc dla osób niepełnosprawnych świadczą dzisiaj
pracownicy socjalni. Z czasem jednak i ich praca w tym zakresie okazała
się niewystarczająca. Główną przyczyną tego może być nie spełnianie
głównych kryteriów profesjonalnej pomocy społecznej wobec osób
niepełnosprawnych, m.in. braki w zakresie usystematyzowanej
wiedzy, świadomości i umiejętności systemowego diagnozowania
problemów osób niepełnosprawnych. Nie znając specyfiki poszczególnych
rodzajów niepełnosprawności i problemów, jakie ona ze sobą niesie
niemożliwa jest fachowa i efektywna pomoc tym osobom. W związku z
tym ujawniła się potrzeba powołania jeszcze bardziej wyspecjalizowanych
pracowników świadczących pomoc dla dość dużego odsetka osób
niepełnosprawnych w naszym społeczeństwie.
W odpowiedzi na zachodzące zmiany w pomocy społecznej
stworzono odrębne stanowisko pracy, a mianowicie stanowisko
doradcy rehabilitacyjnego.
20. Z założenia doradca rehabilitacyjny miał być przygotowany do realizacji
dwóch zadań: współpracy bezpośredniej z osobami niepełnosprawnymi w
celu wspomagania ich w organizacji własnej kariery życiowej (doradztwo
interpersonalne) oraz pracy w środowisku ukierunkowanej na stworzenie w
nim bardziej sprzyjających warunków dla rozwoju osób niepełnosprawnych
(doradztwo organizacyjne). Ponadto miały być to osoby włączone w
proces rehabilitacji leczniczej, ruchowej, społecznej, pedagogicznej,
a przede wszystkim zawodowej.
21. Stanisław Kowalik w swoim podręczniku „Psychologia rehabilitacji” w
następujący sposób definiuje funkcje doradcy rehabilitacyjnego:
–– Powiernik – któremu osoba niepełnosprawna będzie mówiła o
wszystkich swoich problemach związanych nie tylko z pracą;
–– Konsultant – w doborze pracy o dużej wartości rehabilitacyjnej;
–– Nauczyciel – przygotowujący do wykonywania czynności
zawodowych, których wykonywanie ograniczyłoby poziom dysfunkcji;
–– Mobilizator – który zachęcałby do uzyskiwania coraz większej
niezależności życiowej, więc także do rozwoju osobistego;
–– Modulator – kreujący życzliwy klimat społeczny w zakładzie pracy
wokół osoby niepełnosprawnej;
–– Kreator – kształtujący stanowisko pracy, odpowiednio do potrzeb i
możliwości osoby niepełnosprawnej.
22. Doradca rehabilitacyjny korzysta z interdyscyplinarnej wiedzy
naukowej dotyczącej osób niepełnosprawnych. Jego zadania ujmowane są
następująco:
1. Dostarczenie osobie niepełnosprawnej szerokich informacji
dotyczących:
– usług socjalnych, dostępnych dla osób niepełnosprawnych udzielanych
przez placówki państwowe i organizacje społeczne, a także przywilejów i
uprawnień przysługujących na mocy odpowiednich przepisów prawnych;
– świadczeń medycznych, w szczególności rehabilitacji leczniczej i
zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, ortopedyczny;
– możliwości szkolenia i zatrudnienia.
2. Udzielanie porad dotyczących adaptacji:
– organizowania i wykonywania czynności życia codziennego przy pomocy
rożnego rodzaju pomocy technicznych i rehabilitacyjnych;
– przystosowania (adaptacji) fizycznego środowiska, w szczególności
mieszkania, w którym osoba niepełnosprawna żyje do ograniczeń
wynikających z jej niepełnosprawności;
23. – udzielaniu porad dotyczących stosunków z rodziną osób
niepełnosprawnych, układania ich tak, aby żyć w poczuciu pełnego
zrozumienia i potrzebnej pomocy;
– stosunków z osoba pełnosprawną poza rodziną, jak sąsiedzi, przyjaciele,
znajomi.
3. Udzielanie porad i pomocy osobie niepełnosprawnej w adaptacji
psychicznej do niepełnosprawności:
– akceptacji niepełnosprawności i znalezieniu celów życiowych;
– ukształtowaniu realnej postawy wobec niepełnosprawności, czyli własnej
samooceny i swoich możliwości życiowych;
– ukształtowanie pozytywnej postawy i motywacji wobec rehabilitacji;
– ukształtowanie pozytywnej postawy wobec społeczeństwa
25. Jak widać na powyższym schemacie doradca rehabilitacyjny jest
osobą uczestniczącą w każdym z wymienionych typów
rehabilitacji, natomiast pracownik socjalny jest jednym z wielu
specjalistów realizujących tylko cześć procesu rehabilitacji.
Nie pomniejsza jednak to jego roli. Do jego zadań należy
pomoc jednostkom w nabywaniu umiejętności rozwiązywania
problemów i konfliktów oraz zdolności radzenia sobie w
rożnych sytuacjach, pomoc w uzyskiwaniu rożnego rodzaju
Śródków finansowych.
Pracownik socjalny uczula również wszelkie organizacje
na potrzeby jednostek, ułatwiając jednocześnie interakcje
między organizacjami i instytucjami.
Każda z uwzględnionych na schemacie osób zajmuje się
realizacją pewnego obszaru procesu rehabilitacji!
26. Pojawienie się nowej profesji
na rynku pracy w postaci doradców
rehabilitacyjnych może odmienić obraz tej
instytucji. Rolą doradcy rehabilitacyjnego
jest bowiem takie oddziaływanie na osobę
niepełnosprawną, by zyskała niezależność
lub by była zależna od jakiejkolwiek
pomocy w minimalny sposób.
27. Bibliografia
1. Dykcik W., Pedagogika Specjalna, Poznań 2001.
2. Kargulowa A., Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Warszawa 2006.
3. Kawczynska-Butrym Zofia, Niepełnosprawność – specyfika pomocy
społecznej, Katowice
1998, s. 32.
4. Kowalik S, Psychologia rehabilitacji, Warszawa 2007.
5. Majewski T., Przegląd polityki zatrudnienia osob niepełnosprawnych w krajach
Unii
Europejskiej. Problemy rehabilitacji społecznej i zawodowej, Warszawa 1995.
6. Nowak A., Pomoc społeczna a niepełnosprawni, [w:] K. Marzec- Holka (red.),
Pomoc
społeczna. Praca socjalna. Bydgoszcz 2003.
7. Pąchalska M., Pojęcie szczęścia w psychologii procesu, Warszawa 2005.
8. Sowa J., Związki zależności w procesie rehabilitacji, [w:] E. Garniewicz, A.
Krause
(red.), Dyskursy pedagogiki specjalnej, Olsztyn 2003, s. 234.
9. Tarkowski Z., Zarządzanie i organizacja pomocy społecznej, Lublin 2003.
10. Giddens A., Socjologia, Warszawa 2007.
