Dit document geeft de tekst weer zoals die is gepresenteerd in een Powerpointpresentatie tijdens het mini-symposium van de NVGd op 3 april 2009 in verpleeghuis Casa Bonita in Apeldoorn. De presentatie beoogde een overzicht te geven van de op dat moment bij mij bekende activiteiten en projecten. Uitgaande van de mij beschikbaar gestelde informatie heb ik de projecten en activiteiten zo goed mogelijk verwoord. door Dieni Masman-Kappert, mondhygiënist en trainer/adviseur mondzorg ouderen

1. Dit document geeft de tekst weer zoals die is gepresenteerd in een Powerpointpresentatie
tijdens het mini-symposium van de NVGd op 3 april 2009 in verpleeghuis Casa Bonita in
Apeldoorn.
De presentatie beoogde een overzicht te geven van de op dat moment bij mij bekende
activiteiten en projecten. Uitgaande van de mij beschikbaar gestelde informatie heb ik de
projecten en activiteiten zo goed mogelijk verwoord.
Bij voorbaat bied ik mijn excuses aan, mochten er onjuistheden in de tekst staan.
Het bestuur van de NVGd ziet in deze tekst een aanzet tot een document dat steeds een
actueel overzicht biedt van wat er in Nederland gebeurt op het terrein van mondzorg
voor kwetsbare ouderen.
Graag nodigen wij u uit aanvullende informatie te verstrekken, zodat het document op
de site kan worden bijgewerkt en up to date blijft.
U kunt uw reacties sturen naar verdoorn@balienet.nl
Namens het bestuur van de NVGd,
Dieni Masman.
1

2. Overzicht activiteiten en projecten
op het terrein van mondzorg voor ouderen in Nederland
door Dieni Masman-Kappert, mondhygiënist en trainer/adviseur mondzorg ouderen
Kwaliteit van leven
daar draait het om!
50
NVGd april 2009
Inleiding.
• Opsomming pretendeert niet volledig te zijn
• Er worden geen voorkeuren voor interventies uitgesproken
• De interventies zijn wel afwisselend
• De presentatie is iets aangevuld voor NVGd na eerdere presentatie op de
Geriatriedagen
• Spreker vraagt graag korte aanvullingen vanuit de aanwezigen,
• Presentatie sluit af met een paar aanbevelingen
2

3. Groningen
• Stad Groningen
Opleiding Tandarts geriatrie(Rob Schaub)
Regionaal overleg tussen tandartsen en mondhygiënisten werkzaam in verpleeghuizen
Heymansstichting: Mondhygiënist (Eliane Bronsema) en tandarts (Hans Eikelenboom)
– Scholing
– Begeleiding mondzorgcoördinatoren
– Protocollen
– Werkgroep ouderen NVM1
Friesland
• Leeuwarden
Tandarts (Gertrud Boelens) en assistente (Astrid Kuiper) in centrum voor bijzondere
tandheelkunde (CBT)
– Relatie met verpleeghuis
– Poetskaart (individueel, foto’s)
Drente
• Assen
Tandarts (Ted Zuidgeest) en assistente (Feika Zuidgeest)in verpleeghuis in Assen
– Behandeling
– Scholing
– Begeleiding
Overijssel
• Zwolle
Medio ’09 verwijspraktijk Iselmond (Etienne Smit)
– samenwerking met CBT
– voor ouderen die niet (meer) bij hun eigen tandarts terechtkunnen en voor
verpleeghuizen
– Tandarts Geriatrie in opleiding
Gelderland
• Beekbergen, Apeldoorn:
Mondhygiënist (José Tuinte), zeer actief en bekwaam
– Behandelen
– Begeleiden personeel
– Hulp bij project TNO
– Begeleiden stagiaires opleiding Mondzorgkunde Nijmegen
– Gastcollege opleiding Mondzorgkunde Utrecht
– Lid werkgroep NVM
1
Voor afkortingen: zie bijlage
3

4. • Nijmegen
Opleiding Tandarts geriatrie (Cees de Baat)
Zorggroep Zuid Gelderland (ZZG): project Geriatrische Mondzorg, samen met
Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), Radboud universiteit faculteit tandheelkunde
en ROC Nijmegen sector Zorg en Welzijn.( Wil Pelkmans, Rika Verdoorn)
Combineren beleidsontwikkeling binnen ZZG en regionale onderwjisketen. Doel: een
goede mondverzorging en mondzorg voor verpleeghuisbewoners en een waarborging
daarvan. Toekomst: verzorgingshuizen en thuiszorg.
• Wezep e.o.
Tandarts (Henk-Jan Kamphuis) in verpleeghuis met plannen voor scholing
– Voormalig verpleeghuis Gerard Schuil
– Training tandartsenpraktijk door Midomo
Utrecht
• Nieuwegein
NVM
– Werkgroep Ouderen (Eliane Bronsema, José Tuinte, Dieni Masman e.a).
– Enquête
– Cursusaanbod
– Betrokken bij Richtlijn NVVA
NMT
– Iqual avonden voor tandartsen
– Preventietour voor Preventieassistenten
– Betrokken bij Richtlijn NVVA
• Utrecht
NVVA/Verenso
− Multidisciplinaire richtlijn (participatie van mondhygiënisten)
− Proefimplementatie
− Implementatiefase
o 15 verpleeghuizen worden begeleid in 3 lichtingen (sept.’08, febr.‘09 en
voorjaar ‘09)
o Training (mondzorg en implementatie)
o Stappenplan
o Maandelijkse ondersteuning
o Netwerk
o Gehandicaptenzorg
• Woerden
NIGZ, tot 1 maart j.l
– Cursus mondzorgcoördinator
– Werkplekbezoek
– Klinische les mondzorg
– Workshop verpleeghuisartsen
– Training medewerkers tandartsenpraktijk
– Betrokken bij Richtlijn NVVA
Activiteiten worden nu voortgezet in Midomo
4

5. Flevoland
De jongste provincie:geen projecten bekend, daarom een Intermezzo:
• BENECOMO
Belgisch-Nederlands Consortium Onderzoek Mondzorg Ouderen
– Onderzoek
– Implementatie Richtlijn Mondzorg NVVA
– Publicaties
– Richtlijnen en protocollen
Leden:
4 hoogleraren waarvan 3 tandarts (Cees de Baat, Jacques van Obbergen, Rob Schaub) en 1
verpleeghuisarts (Jos Schols)
1 verpleeghuisarts (Gert-Jan van der Putten)
2 tandartsen geriatrie (Claar Wierink, Nelleke Bots)
1 tandarts geriatrie i.o (Dennis de Vries)
1 tandarts (Luc de Visschere)
1 mondhygiënist (Kersti de Lugt)
Noord-Holland
• Naarden
Tandarts Geriatrie (Ellen van Bruggen)
– Verwijspraktijk in verpleeghuis
– Assistente: verpleegkundige A
– Medisch gecompromitteerde patiënten
– Financiën
• Alkmaar e.o.
Tandarts Geriatrie ( Rob Wolthuizen)
– Stichting Gerodontologie Noord-Holland
– Mobiele Unit
– In 3 verpleeghuizen maar wil ook mensen thuis bezoeken. (komt niet echt van
de grond: financiën)
– Rol mondhygiënist en assistente belangrijk
• Amsterdam SIGRA
Project integrale mondzorg in verpleeg- en verzorgingshuizen.1998-2008
− Aanleiding:Meer ouderen met eigen tanden en kiezen en verpleeg- en
verzorgingshuizen
− Goede mondzorg vraagt tijd en aandacht van de verschillende disciplines
werkzaam en de verpleeg- en verzorgingshuizen
− Doel:Verbetering van de mondzorg in de Amsterdamse verpleeg- en
verzorgingshuizen
− Een stuurgroep waarin deelnamen: SIGRA sectie V&V (de instellingen), NMT,
SBT, ATV, NVGd, Agis zorgverzekeringen
− Een mobiele tandartsunit die ingezet kan worden in verpleeg- en
verzorgingshuizen, met daaraan gekoppeld aanstelling van een
mondzorgassistent
− Scholing: cursus mondzorgcoördinator en werkplekbezoeken verzorgd door het
NIGZ
− Protocolontwikkeling: ontwikkeling van het handboek Integrale Mondzorg
5

6. − Het congres integrale mondzorg, gezamenlijk georganiseerd door SIGRA,
College voor Zorgverzekeringen (CVZ) en de NVVA (beroepsvereniging van
verpleeghuisartsen en sociaal geriaters).
− Project is afgerond in 2008. Binnen het SIGRA Care Overleg (overleg van o.a.
de V&V instellingen) blijft mondzorg een aandachtspunt.
− De mobiele unit wordt gebruikt door vijf instellingen. De unit wordt beheerd
door de Stichting Bijzondere Tandheelkunde (SBT)
− Voor info of handboek:
− www.sigra.nl (handboek ook op site NVGd www.gerodontologie.nl )
− T: 020-512 88 88
− E: sigra@sigra.nl
Tandartsen betrokken bij SIGRA project
− Ad van Andel (stuurgroep)
− Nelleke Bots
− Michael Parunovac (foto’s)
− Claar Wierink
− en anderen: samen in actieve regionale studiegroep geriatrische tandheelkunde
Zuid-Holland
• Leiden (Annemarie Schuller)
TNO-KvL: Instructiekaarten en –dvd
− Ontwikkeling en haalbaarheid- en effectstudie
− Determinantenanalyse gebruik instructiekaarten
− Implementatieonderzoek
– Vragenlijsten voor en na
– Trainingen voor implementatiedeskundigen en inhoudsdeskundigen
– Materialen uitdelen
– Controlegroep
– Onderzoek loopt nog
• Rotterdam (Frans Rooyakkers)
“De Tuimelaar” of URM (universele rolstoel manipulator): Rolstoel in Centrum voor
Reuma en revalidatie kan kantelen door constructie in de vloer van de
tandartsenkamer.
− Behandelmogelijkheid voor bewoners in rolstoelen
− Nu nog maar 1 in Nederland
− Ontwikkeld en beproefd concept
− Komen graag in contact met organisaties die belangstelling hebben.
Zeeland
• Goes
Samenwerking GGD (Emmy Heineke) en Stichting voor Regionale Zorgverlening
− Pilotproject van 4 Zeeuwse mondhygiënisten in 1 verpleeghuis bijna afgerond
− Scholing van persoonlijke begeleiders
− Screening en begeleiding op afdelingen en in woningen
− Formulier: advies op maat
− Voorbeeldmaterialen
− Zonodig m.h. behandeling
6

7. − Er is een tandarts geriatrie aanwezig (Paul Gerritsen, die tevens wetenschappelijk
onderzoeker is in Utrecht
Noord-Brabant
• Oss en Tilburg
Bedrijf NoviaCura
Behandelbus en transferrolstoel c.q. behandelstoel
– Goede beoordeling van instellingen, bewoners en behandelaars
– Bus komt naar de instelling toe
– Eventueel met tandarts en assistente
– Minimale belasting bewoners
– Intensief contact met diverse disciplines mogelijk
Limburg
• Venlo e.o.
Project van Intercollegiale Toetsingsgroep mondhygiënisten (Babs Otten)
– Lesgeven in verpleeghuizen (handboek SIGRA)
– Bezoeken bewoners - advies op maat
– Enquête onder deelnemers aan scholing
– Poster gemaakt voor NVM-congres over dit project
– In het kader van haar bachelor opleiding heeft Babs Otten een Brochure
Dwangbehandeling bij de dagelijkse mondverzorging van bewoners in het
verpleeghuis geschreven.
7

8. Aanbevelingen voor verpleeghuizen
• Preventie: intake, regelmatige controle
• Multidisciplinaire samenwerking: echt breed
• Behandelen: tandarts, mondhygiënist
maar ook hulp van (mondzorg)-assistente
• Behandelruimte: kamer, bus, tuimelaar of mobiele unit
• Scholing: van verzorgenden tot artsen
• Herhaling scholing
• “Kartrekker” of stuurgroep
• (H)erkennen relatie mondgezondheid en algehele gezondheid
• Taak management
• Projectmatige aanpak
• Richtlijn NVVA, Handboek SIGRA, cd-rom NVGd
Aanbevelingen voor tandartsen en mondhygiënisten
• Regionaal overleg
• Verwijzing
• Ouderen in algemene praktijk houden
www.gerodontologie.nl www.midomo.nl
dmasman@midomo.nl
8

9. Bijlage
Afkortingen.
ATV Amsterdamse Tandartsen Vereniging
CBT Centrum Bijzondere Tandheelkunde
e.o. en omstreken
HAN Hogeschool Arnhem Nijmegen
i.o. in opleiding
NIGZ Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie
NMT Nederlandse maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde
NVGd Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie
NVM Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten
NVVA Nederlandse Verenging van Verpleeghuis Artsen en sociaal geriaters, nu
Verenso
ROC Regionaal Opleidings Centrum (bijvoorbeeld MBO opleidingen)
SIGRA Stichting Integrale Gezondheidszorg Regio Amsterdam
TNO-KvL TNO- Kwaliteit van Leven
VBTGG Vereniging tot Bevordering der Tandheelkundige Gezondheidszorg voor
Gehandicapten
VenV Verpleeg- en verzorgingshuizen
Verenso Vereniging Specialisten ouderenzorg, voorheen NVVA
9