1. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САН

2. Засгийн газар үйл ажиллагааны хөтөлбөр
Стратегийн болон томоохон орд газраас
олсон орлогоос иргэн бүрт 1.5 сая төгрөг
хүртээх эрх зүйн болон санхүүгийн эх
үүсвэрийг бүрдүүлж хэрэгжүүлснээр тусган
ажиллаж байна. Ашигт малтмал, уул
уурхайн салбарын орлогоос хуримтлал
үүсгэж, тогтвортой өсөн нэмэгдэх байнгын
нөөц бүрдүүлэн иргэддээ тэгш хүртээх
зорилгоор Монгол улсын хүний хөгжил
сангийн тухай хуулийг 2009 оны11 дүгээр
сарын 18-ны өдөр батлан гаргасан.

3.  Ашигт малтмалын ордын ашиглалтын
тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хуулийн
этгээдийн өмчид ногдох ашиг хэлбэрээр
2010 онд 41.0 тэрбум төгрөг
төвлөрүүлсэн ба 2011 оны хүлээгдэж буй
гүйцэтгэлээр 44.0 тэрбум төгрөг
төвлөрүүлэхээр байна. Одоогоор зөвхөн
уулын баяжуулах эрдэнэт үйлдвэрээс энэ
орлого орж байна.

5.  Иргэн бүрт 1.5 сая төгрөг хүртээх талаар авах арга
хэмжээний тухай Засгын газрын 2010 оны 84 дүгээр
тогтоолоор Хүний хөгжил сангаас иргэн бүрт 1.5 сая
төгрөгийн хишиг хувийг олгохдоо 500 мянган
төгрөгийг бэлэг мөнгө , үлдэж буй нэг сая төгрөгийг
хуульд заасан бэлэн бус хэлбэрээр олгохоор болсон.
Тус шийдвэрийн хүрээнд 2010-2011 онд иргэдэд олгох
бэлэн мөнгө, эрүүл мэндийн даатгадын
шимтгэл, сургалтын төлбөрийн буцалтгүй тусламж
хэлбэрээр хишиг хувийг хүртээн ажиллаж байна.

6.  Хүний хөгжил сангаас 2010 онд иргэн бүрт 120
мянган төгрөгийн хишиг, хувийг бэлэн мөнгөөр
олгосон ба ингэхдээ эхний ээлжийн 70.0 мянган
төгрөгийг сар бүр 10.0 мянган төгрөгөөр хувааж
олголоо.Тус арга хэмжээнд нийт 305.0 тэрбум
төгрөгийг зарцуулсан. Харин 2011 онд иргэн бүрт
252.0 мянган төгрөгийн хишиг хувийг сар бүр 21.0
мянган төгрөгөөр тооцон, бэлэн мөнгөөр хүртээсэн.

8.  Засгийнгазраас баталсан Монгол улсын иргэн
хувь, хишиг хүртэх журмын дагуу 2010-2011
оны хичээлийн жилд оюутны сургалтын
төлбөрийн тусламж хэлбэрээр нийт 132.7
мянган оюутан 500.0 мянган төгрөгийн хишиг
хувийг хүртсэн.

9.  2010 оны төсвийн жилд хүний хөгжил сангийн
хөрөнгөөр санхүүжүүлэх хишиг нийт 2.7 сая иргэнд
324.0 тэрбум төгрөг батлагдсан бөгөөд татаас
санхүүжилтээр 305.5 тэрбум төгрөг санхүүжилтаар
хүлээн авсан.
Нэр төрөл Төсвийн төлөвлөгөө Төсвийн гүйцэтгэл Үлдэгдэл /сая
төгрөг/
Хүний тоо Батлагдсан Хүний Гүйцэтгэл
төсөв тоо /сая
төгрөг/
Иргэдэд 2,700.0 305.5 2,674.155 277.1 28.4
бэлэн олгох
120,000

10.  2011 оны төсвийн жилд Хүний хөгжил сангийн
хөрөнгөөр санхүүжүүлэх хишиг, хувийн хэмжээ дор
дурдсанаар батлагдсан байна.
Нэр төрөл Төсвийн төлөвлөгөө Төсвийн гүйцэтгэл Үлдэгдэл /сая
төгрөг/
Хүний тоо Батлагдсан Хүний тоо Гүйцэтгэл /сая
төсөв төгрөг/
Иргэдэд 2,735.800 721,4 2,652.927 704,1 17,3
бэлэн олгох
21,000
ЭМД-н 733,830 5.9 620,751 4,8 1.1
шимтгэл
Оюутны 141,400 70,7 133,630 66,8 3,9
сургалтын
төрбөр
Орон сууцны 20,. зарцуулаагүй зарцуулаагүй
төлбөр

11.  2012 оны төсвийн жилд Хүний хөгжил сангийн
хөрөнгөөр санхүүжүүлэх хишиг, хувийн хэмжээ дор
дурдсанаар батлагдсан байна. Үүнд:/4дүгээр сарын
20-ны байдлаар/
Нэр төрөл Төсвийн төлөвлөгөө Төсвийн гүйцэтгэл Үлдэгдэл /сая
төгрөг/
Хүний тоо Батлагдсан Хүний тоо Гүйцэтгэл /сая
төсөв төгрөг/
Иргэдэд 2,800.00 358,4 2,652,927 238,4 100,0
бэлэн олгох
21,000
Ою0утны 170,000 83,6 103,038 50,7 32,9
сургалтын
төрбөр
Орон 20,0 зарцуулаагүй зарцуулаагүй
сууцны
төлбөр

12. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН 2012 ОНЫ
ТӨСВИЙН ОРЛОГО
 Орлого-стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт
малтмалын ордын ашиглалтын тусгай эзэмшигч
хуулийн этгээдийн төрийн өмчид ноогдох хувьцаа
борлуулсны орлого 110,000.0 сая төгрөг
 Орлого-ашигт малтмалын орд газарт ашигт малтмал
олборлох, боловсруулах үйл ажиллагаа эрхэлж
байгаа хуулийн этгээдийн ашигт малтмалын нөөц
ашигласны төлбөрийн улсын төсөвт ногдох хэсэг
367,895.9 сая төгрөг
 Орлого-стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт
малтмалын орд ашиглахтай холбогдуулан авсан
урьдчилгаа мөнгө, зээлийн эх үүсвэр 414,237.7 сая
төгрөг байна.

14. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН 2012 ОНЫ
ТӨСВИЙН ЗАРЦУУЛАЛТ
 Эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийн төлбөрт
10,900.0 сая төгрөг
 Орон сууц худалдаж авсны төлбөрт 100,100.0 сая
төгрөг
 Бэлэн мөнгө 692,600.0 сая төгрөг
 Эрүүл мэнд, боловсролын үйлчилгээний төлбөрт
88,633.2 сая төгрөгийг;

15. ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ДААТГАЛЫН ШИМТГЭЛ
НИЙТ 1356480

16. ОРОН СУУЦ ХУДАЛДАЖ АВСНЫ ТӨЛБӨР
 “100000 орон сууц” хөтөлбөрийг дэмжих иргэд
Хүний хөгжил сангийн орон сууц худалдаж авсны
төлбөр хэлбэрээр хишиг, хувиа хүртэх боломжийг
нэмэгдүүлэх үүднээс “Монгол Улсын иргэн хишиг,
хувиа хүртэх журамд”-д нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан.
Шинэ журмын дагуу баригдаж байгаа орон сууцнаас
сонголтоо хийж, зээлийн төлбөрийн урьдчилгаа
өгсөн иргэн бэлэн бусаар хүртэх 1.0 сая төгрөгийг
хүний хөгжил сангаас орон сууц худалдаж авсны
төлбөр хэлбэрээр авч болох юм.

17. БЭЛЭН МӨНГӨ
 2010 онд нийт 305.0
тэрбум төгрөг
 2011 онд 721.5 тэрбум
төгрөг
Үүний дүнд 2010-2011
онд иргэн тус бүрт 372.0
мянган төгрөгийн
хишиг, хувь бэлнээр
олгогдох ба 500.0
үлдэгдэл болох 128.0
төгрөгийг 2012 оны
эхний хагас жилд
багтаан олгохоор
төлөвлөж байна.

18. ЭРҮҮЛ МЭНД, БОЛОВСРОЛЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
ТӨЛБӨР
 Боловролын үйлчилгээний төлбөр
2011 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр нийт 140 гаруй
мянган оюутанд нийт 70.8 тэрбум төгрөгийн
буцалтгүй тусламж олгох бөгөөд Засгийн газраас тус
арга хэмжээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэхээр
шийдвэрлэсэн байна. 2011-2012 оны хичээлийн жилд
суралцах оюутны тоо 170.0 байхаар байна. Энэ арга
хэмжээг санхүүжүүлэхэд хүний хөгжил сангийн 2012
оны төсвөөс 83.6 тэрбум төгрөг зарцуулахаар тооцов.

19. ЭРҮҮЛ МЭНД, БОЛОВСРОЛЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
ТӨЛБӨР
 Эрүүл мэндийн үйлчилгээний төлбөр
1. Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай
хуульд зааснаар тусламж үйлчилгээний
зардал заасан хэмжээнээс хэтэрч, төлбөрийг
иргэн өөрөө хариуцан төлсөн
2. Эрүүл мэндийн сайдын баталсан
жагсаалтанд орсон өндөр өртөг бүхий
оношилгоо, эмчилгээ, мэс засал(зүрх, тархи
, нугас г.м)-ыг эх орондоо хийлгүүлсэн
иргэн төлбөрөө өөрөө төлсөн.

21. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН САНХҮҮЖИЛТИЙН
ХЭРЭГЦЭЭ
 Хүний хөгжил сангийн
2012 оны
санхүүжилтийн
хэрэгцээ өмнөх онтой
харьцуулахад 21.9
хувиар буурсан ба
үүнийг ашигт
малтмалын орд
ашиглахтай
холбогдуулан авах
уртдчилгаа төлбөр,
зээлээр
санхүүжүүлэхээр
тооцож байна.

22. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН САНХҮҮЖИЛТИЙН
ХЭРЭГЦЭЭ

23. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН ТӨСВИЙН ОРЛОГО, ЭХ
ҮҮСВЭР, САНГААС ЗАРЦУУЛАХ ХӨРӨНГӨ, ЭРСДЭЛИЙН
НӨӨЦ ХӨРӨНГӨ
2010он 2011он 2012он
ХХСангийн 40,954.2 сая 44,000.0 сая 110,000.0 сая
3.2.1-д заасан
орлого
ХХСангийн 110,016.1 сая 253,841.5 сая 364,638.1 сая
3.2.2-д заасан
орлого
ХХСангийн 70,910.0 сая 490,896.4 сая 312,495.6 сая
3.2.4-д заасан
орлого

24.  Япон улсын засгийн газраас ард иргэдийнхээ амьдралыг
дэмжих зорилгоор нэг хүн тутамд 12,000 иенийг тусламж
болгон өгөх шийдвэрийг 2008 оны 12 сарын 20ны өдрийн
засгийн газрийн тогтоолыг баталсан байна. Ингэхдээ 65с
дээш насны өндөр настан болон 15с доош насны хүүхдүүдэд
10,000 иенийг тус тус нэмж олгохоор болжээ. Жишээ нь 2
хүүхэдтэй өрхийн иргэн бүрийн 48,000 иен дээр 2 хүүхдийн
20,000 иен нэмэгдээд 68,000 иений тусламжыг авна гэсэн үг
юм. Тус мөнгийг олгохдоо бэлэн мөнгөөр гөр дээр дамжуулах
бус банкны дансанд нь шилжүүлхээр болжээ. Ингэснээр
иргэний тооллого болон өрхийн гишүүдийн тоог давхар
зорилго болгожээ. Японы нэгэн хотод гэхэд бэлэн мөнгийг
олгож эхэлсэн 2009 оны 5 сараас эхлэн 13,0 ейний худалдан
авалтын картыг Засгын газраас олгосон бэлэн мөнгөний
хэмжээнд тааруулан 12,0 ейнээр худалдаалахад 10 өдрийн
дотор нийт 1000 ширхэг борлогджээ. Контакт линз, гоо
сайхны бүтээгдэхүүн, нүднйи шил гэх мэт харьцангуй өндөр
үнэтэй бүтээгдэхүүнүүдэд зарцуулагдсан нь судалгаагаар
тогтоогджээ.

25.  Засгийн газрын тооцоолсоноор энэхүү бэлэн мөнгийг олгох
арга хэмжээ нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлтийг (GDP) 0.15 хувиар өсгөнө гэж үзжээ.
Энэхүү тооцоо нь нийт олгогдсон үнийн дүнгийн 40 хувь нь
хэрэглээнд зарцуулагдана гэсэн тооцоо байсан ч эдийн
засагчдийн хувьд хэрэглээнд гэхээсээ илүү хадгаламжинд
их үлдэх болно гэсэн таамаглал их гарч байсан байна.
Хүмүүс тэрхүү 12,0 ейнийг юунд зарцулсан тухай хотын
хэмжээн дэх судалгааны үр дүнгээр хэрэгцээнд илүү их
зарцуулагдаж буй нь батлагдсан юм.
55%- өдөр тутмын хэрэглээнээс гадна
39%-өдөр тутмын хэрэгцээнийхээ нэмэлтээр
7%-хадгаламжинд

26. БЭЛЭН МӨНГӨ ОЛГОХ НЬ ХЭР ҮР ДҮНТЭЙ
БАЙСАН БЭ?
 ЗҮҮН: 2с дээш ам бүлтэй өрхийн хэрэглээний
зардал өмнөх онтой харьцуулахад
 БАРУУН: Бэлэн мөнгөний орлого нийт
дүнгээр, өмнөх онтой харьцуулахад
 2оос дээш ам бүлтэй өрхийн хэрэглээний
зардал өмнөх онтой харьцуулах нь
Үүнээс харахад 2009 оны 5 болон 6 дугаар
нь нэмэх үзүүлэлттэй байна.Яагаад зөвхөн
энэ 2 сард хэрэглээ нь сэргэсэн байна вэ
гэдгийг харахын тулд бэлэн мөнгөний
орлогын үзүүлэлтийг авч үзжээ.
Энэхүү мэдээллээс харахад бэлэн мөнгөний
орлого нь дандаа хасах үзүүлэлттэй байна.
Ялангуяа хэрэглээний зардал нь нэмэх
үзүүлэлттэй байсан 2009 оны 5 сард бэлэн
мөнгөний орлого нь өмнө онтой
харьцуулахад -2.5 хувь, 6 сар нь -7 хувь
байна.
Тодруулбал, бэлэн мөнгийг тарааж байсан
саруудад ч бэлэн мөнгөний орлого нь өмнөх
онтой харьцуулахад багассан үзүүлэлттэй
байсан ч хэрэглээний зардал нь өмнөх оноос
нэмэгдсэн байна. Энэ нь засгийн газраас
олгосон бэлэн мөнгөний үр дүн гэж үзэж
байна

27. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН ТАЛААРХ СУДАЛГАА
Судалгааны асуулт:
1. Ам бүл
2. Танай гэр бүлийн сарын нийт орлого
3. Хүний хөгжлийн мөнгийг тогтмол авдаг уу
4. Та хүний хөгжлийн сангийн мөнгөө юунд
зарцуулдаг вэ
5. Таны амьдралд хүний хөгжил сангийн мөнгө
хэрхэн нөлөөлдөг вэ
6. Хүний хөгжлийн сангийн мөнгийг олгох нь зөв
үү

28. ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН ТАЛААР ИРГЭД
 Г.Баяр-Эрдэнэ /БГД/: Манайх 3 хүүхэдтэй. Сард 100
гаруй мянган төгрөг авчихаад байгаа. Одоохондоо
эрхэлсэн ажилгүй бодохоор хоол хүнс, хүүхдийн дэвтэр
ном зэрэг ойр зуурын хэрэглээндээ зарцуулж байна.
Гэхдээ ажилтай болчихвол энэ мөнгөө өөр зүйлд
зарцуулна гэж бодож байгаа.
 Л.Түвшинбаяр /СБД/: Би оюутан л даа. Мөнгөө өдрийн
хоол, автобусны мөнгөнд зарцуулдаг. Одоогоор хураая
энэ тэр гэж боддоггүй ш дээ. Аав, ээжээсээ авдаг
мөнгөнөөс хөнгөлж байгаа шүү.

29. ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН САНГИЙН МӨНГИЙГ ОЛГОХ
НЬ ЗӨВ ҮҮ
 Нийт судалгааны үр дүнд судалгаанд оролцсон
иргэдийн 70-80 хувь нь бэлэн мөнгө тараах
үзэгдэл ба ажилгүй болон архи уудаг хүмүүсийг
өөхшүүлж нэг талаараа ядуурлын түвшинг
ихэсгэнэ хэмээн үзсэн.