2. Ածխածինը քիմիական տարր է: Այն մարդուն հայտնի է
անտիկ ժամանակներից: Բնության մեջ հանդիպում է
ինչպես ազատ վիճակում, այնպես էլ միացությունների
ձևով: Ածխածինն ազատ վիճակում տարածված է
ալմաստի, գրաֆիտի, ածուխների
ձևերով:Միացությունների ձևով այն գտնվում է
նավթային կուտակումներում, օդում`ածխաթթվական
գազի (CO2), իսկ Երկրի ընդերքում՝ կարբոնատների
ձևով.կալցիումի կարբոնատը (CaCO3)առաջացնում է
մարմարի, կավճի և կրաքարի կուտակումներ:
Մեծ քանակությամբ ածխածին են պարունակում
բուսական ու կենդանական օրգանիզմները:

3.  Ածխածինը տեղակայված է Մենդելեևի
պարբերական համակարգի երկրորդ
պարբերության IV խմբի գլխավոր
ենթախմբում։
 Քիմիական նշանը-C
 Կարգաթիվը -6
 Հարաբերական ատոմային զանգվածը –
Ar(C)=12
 Մոլային զանգվածը-M(C)=12գ/մոլ
 Վալենտականությունը `4,երբեմն`1,2,3
 Օքսիդացման աստիճանը` -4-ից մինչև + 4

4. Ածխածնի բնական
տարաձևություններից են գրաֆիտը և
ալամաստը:
Գրաֆիտը մուգ մոխրագույն,
անթափանց, յուղոտ, մետաղական
փայլով, դժվարահալ, մեծ ջերմա- և
էլեկտրահաղորդականությամբ նյութ է:
Ունի ատոմային բյուրեղացանց, որտեղ
ածխածնի ատոմները դասավորված են
զուգահեռ շերտերով: Շերտերի միջև
կապը բավական թույլ է, այդ իսկ
պատճառով գրաֆիտը հեշտությամբ
շերտատվում է. մատիտով նկարելիս
նրա թեփուկը պոկվում, մնում է թղթին:
Այսինքն` մատիտ ունենալու համար
մենք պարտական ենք գրաֆիտին:

5. Ալմաստը անգույն,թափանցիկ,բյուրեղային նյութ
է:Դժվարահալ է,այլ նյութերի խառնուկներում լինում
է երկնագույն,դեղին,կարմիր,սև:Սակայն
ամենաթանկարժեքը անգույն ալմաստն է:Ունի
ատոմային բյուրեղացանց,կանոնավոր քառանիստի
տեսք:Իր կառուցվածքի շնորհիվ այն ամենակարծր
բնական նյութն է,էլեկտրական հոսանք չի
հախորդում`մեկուսիչ է, 14000C
ջերմաստիճանում,բարձր ճնշման տակ վերածվում է
գրաֆիտի:

6. Ածխածինը սովորական պայմաններում ոչ մի նյութի հետ չի փոխազդում, սակայն
տաքացնելիս փոխազդում է մի շարք պարզ( ոչ մետաղներ և մետաղներ) և բարդ
նյութերի` օքսիդների հետ:
Ածխածնի փոխազդեցությունը ոչ մետաղների հետ
Ոչ մետաղների հետ ածխածին ցուցաբերում է վերականգնող հատկություն:
Բավարար քանակությամբ թթվածնում ածխածինը լրիվ այրվում է ածխածնի(IV)
օքսիդ առաջացնելով:Իսկ թթվածնի անբավարար քանակության դեպքում տեղի է
ունենում թերայրում և ածխածնի (II) օքսիդ է առաջանում:
2C+O2=2CO
Ջրածնի հետ փոխազդելով ածխածինը առաջացնում է մեթան
C+2H2=CH4
Մեթանից բացի C առաջացնում է բազմաթիվ ջրածնային միացություններ`
ածխաջրածիններ:
Տաքացման պայմաններում ածխածինը փոխազդում է մի շարք այլ
ոչմետաղների հետ:
C+2F2=CF4
C+2S=CS2

7. Տաքացնելիս ածխածինը փոխազդում է մետաղների հետ
առաջացնելով կարբիդներ, ցուցաբերում է օքսիդացնող
հատկություն
Ca+2C=CaC2
4Al+3C=Al4C3
Ածխածնի փոխազդեցությունը բարդ նյութերի հետ
Ածխածինը փոխազդում է թթվածին պարունակող բարդ նյութերի հետ և դրանցից
խլում է թթվածինը, այսինքն վերականգնող հատկություն է ցուցաբերում:
CaO+3C=CaC2+CO
2PbO+C=2Pb+CO2
Ածխածինը փոխազդում է նաև ոչ մետաղների օքսիդների հետ:
C+CO2=2CO
Ածխածինը փոխազդում է նաև ուրիշ բարդ նյութերի հետ:
Ազոտական թթվի հետ` 3C+4HNO3=3CO2+4NO+2H2O
Ծծմբական թթվի հետ` C+2H2SO4=CO2+2SO2+2H2O

8. Ածխածնի անօրգանական միացություններն են օքսիդները, թթուները
և այդ թթվի աղերը:Ածխածնի օքսիդները երկուսն են ածխախածնի
(II) օքսիդ և ածխածնի (IV) օքսիդ:
Ածխածնի (II) օքսիդում ածխածնի վալենտականությունը 3 է,
օքսիդացման աստիճանը` +2, թթվածնի վալենտականությունը 3
է, օքսիդացման աստիճանը` -2, քիմիական կապը`
կովալենտային բևեռային:
Ֆիզիկական հատկությունները
Ածխածնի (II)օքսիդը(շմոլագազ) օդից թեթև է, գույն, հոտ ,համ
չունի, ջրի հետ չի փոխազդում անտարբեր օքսիդ է -1920C
աստիճանում հեղուկանում է իսկ մինւս 2050C
-ում պնդանում: Թունավոր է,կարող է մահվան պատճառ դառնալ:
Այն միանում է թթվածին մատակարարող արյան հեմոգլոբինին և
օրգանիզմում թթվածնի քաղցի հանգեցում: CO ստացվում է, երբ
ածուխը այրում են անբավարար թթվածնի առկայությամբ:Տեղի է
ունենեմ թերայրում:
2CO+O2=CO2

9. Ածխածնի (II) օքսիդի կարևոր հատկությունը վերականգնող լինելն է:
C+2-2e-C+4
Ածխածնի (II) օքսիդը այրվում է .
2CO+O2=2CO2
Ածխածնի (II) օքսիդը մետաղի օքսիդներից վերականգնում է մետաղները.
F2O3+3CO=2Fe+3CO2
Ածխածնի օքսիդը ջրածնի հետ փոխազդելիս առաջացնում է մեթիլ սպիրտ
CO+2H2=CH3OH
Ակտիվացրած ածխի ներկայությամբ քլորը միանում է ածխածնի (II) օքսիդին
ու առաջացնում մարտական թունավոր նյութ` ֆոսգեն.
CO+Cl2 =COCl2

10. Ածխածնի (II) օքսիդը խիստ թունավոր է ,սակայն մեծ
կիրառություն ունի:Այդ գազը այրելիս մեծ ջերմություն է
անջատվում և կիրառվում էորպես գազային վառելանյութ:
Մեծ քանակությամբ ածխածնի (II) օքսիդ է օգտագործվում
մեթիլ սպիրտ, արհեստական բենզին և այլ նյութեր
ստանալիս:

11. :Ածխածնի (IV) օքսիդը (ածխաթթու գազ) օդից ծանր է 1,5 անգամ: Թույլ
թթվային հոտով ու համով անգույն գազ է ջրում լուծվում է -78 0C վերածվում է
պինդ ձյունանման զանգվածի: Այն մեզ ծանոթ <<չոր սառույցն>> է ,որը
օդում առանց հեղուկ վիճակի անցնելու միանգամից գազի է վերածվում:
Քիմիական հատկությունները
Ածխածնի (IV)օքսիդը թթվային օքսիդ է ,փոխազդում է հիմքերի,ջրի և
հիմանային օքսիդների հետ.
CO2+Ca(OH)2=CaCO3+H2O
CO2+H2O=H2CO3
BaO+CO2=BaCO3
Ածխածնի (IV)օքսիդը սենյակային ջերմաստճանում կայուն
միացություն է, իսկ բարձր ջերմաստիճանում միանում է ակտիվ
մետաղների հետ և օքսիդացնող հատկություն է ցուցաբերում
2MgO+CO2=2MgO+C

12. Բնության մեջ ածխածնի (IV) օքսիդը առաջանում է
ածխածին պարունակող նյութերը օքսիդանալիս, այրվելիս
ինչպես նաև շնչառության ժամանակ:Շատ մեծ
քանակությամբ ածխածնի (IV) օքսիդ է անջատվում
հրաբուխների ժայթքելիս, որի ընթացքում մի քանի տոննա
ածխաթթու գազ է դուրս նետվում: Ածխածնի (IV)օքսիդը
կիրառվում է տեխնիակայում արդյունաբերությամ մեջ:
Օգտագործվում է սոդա` Na2CO3, արտադրելիս: Ածխածնի
(IV) օքսիդից ստացվող <<չոր սառույցը>> օգտագործում են
մթերքները պահելու նպատակով: Ածխաթթու գազը չի
այրվում և այրմանը չի նպաստում: Այն օգտագործվում է
կրակմարիչներում:

13. Ածխածնի (IV)օքսիդը ջրում լուծելիս առաջացնում է
ածխաթթու.
CO2+H2O=H2CO3
Ածխաթթուն շատ թույլ թթու է :Որպես անկայուն թթու,
ածխաթթուն առանց տաքացնելու քայքայվում է ,դրա
պատճառով այն գոյություն ունի միայն ջրային լուծույթներում:
Շատ դանդաղ փոխազդում է ակտիվ մետաղների հետ:
Mg+H2CO3=MgCO3+H2
Ածխաթթուն փոխազդում է ալկալիների և ակտիվ մետաղների
օքսիդների հետ:
2NaOH+H2CO3=Na2CO3+H2O
BaO+H2NO3=BaCO3+H2O

14. Որպես երկհիմն թթու ածխաթթուն երկու տեսակի աղ է
առաջացնում.չեզոք` կարբոնատներ և թթու`
հիդրոկարբոնատներ:
Կարբոնատները և հիդրոկարբոնատները լայնորեն կիրառվում
են արդյունաբերության և տնտեսության մեջ հատկապես`
շինարարություն:
Նատրիումի կարբոնատը կամ սոդան ջրում լավ լուծվող
սպիտակ փոշի է :Օգտագործվում է ապակու, օճառի
արտադրությունում:
Նատրիումի հիդրկարբոնատը կամ խմելու սոդան կիրառվում է
հացի կամ հրուշակեղենի արտադրությունում, օգտագործվում է
նաև բժշկության մեջ որպես դեղամիջոց: