Mesuesi i Gorumit

Mësuesi
i
Gorumit
Muci Fezga
Novelë

Mustafa (Muci) Fezga
Cikël tregimesh:
Abasi,dëshnicari pa varr•
Financieri rrebel i Përmetit•
Aksioma e pestë•
Vija e trëndafilave•
Mesuesi i Gorumit•
Arratisja e kadetit•
Nëse nuk të kujtohet,...•
24 orët e para•

Mësuesi i Gorumit 14.04.12
Novelë
1.
Hyra në Ministrinë e Arsimit në rrugën e Durrësit dhe iu
drejtova një personi që lëvizte tutje-tëhu te dera e brendshme.
- Më falni, shoku .......
- Mustafa më quajnë, - u përgjigj ai menjëherë, - jam roja,
me se mund t’u ndihmoj?
- Dua të takoj shokun Visar Kesi, që ka qenë shef arsimi
në Përmet. Kam për t’i dorëzuar një pako nga shefi i ri që e ka
zëvendësuar.
- Ka ditë që nuk e kam parë. Por unë mund të ndihmoj,
ma lër pakon mua dhe ia dërgoj unë me ndonjë nga shokët e tij.
Ai vetë jeton diku në një hotel.
- Më falni, - i thashë, - nuk e bëj dot se këtu, siç e shihni,
ka një shënim “personit në dorë”. Unë ju falënderoj për pritjen e
mrekullueshme. Faleminderit dhe mirë u pafshim.
U ula te “Bar Sahati”, mora një birrë “Tirana” dhe dy
qofte dhe para se të provoja birrën e ftohtë, fillova të hap pa-
kon, megjithëse ma kishin ndaluar ta hap. Nxora një bllok me
kapakë të fortë, i formuar nga bashkimi i disa fletoreve. Kur pa-
shë shënimin “Ditar” mbi të, një ndjenjë kënaqësie më përsh-
koi trupin dhe si një i uritur fillova të lexoj duke i ngrënë me sy
faqet një e nga një, pastaj fillova leximin diagonal dhe po i afro-
hesha fundit. Më kaloi nëpër sy emri i një fshati të njohur dhe më
poshtë emri i një mësuesi. Më tërhoqi vëmendjen dhe ndalova
pak, piva një gllënjkë nga birra tashmë e ngrohtë dhe kafshova
pak nga qoftja e bërë akull.

4
Kaluan muaj. Megjithëse ditarin e Visar Kesit e hapja
herë-herë, kisha harruar fare të shkoja të pyesja përsëri për të.
Meqë takimin me Mek Aliun e kisha lënë në orën 12, mora vrap-
in për te Ministria, por Mustafai buzagaz më tha se mungesa
ime ishte e gjatë dhe se qysh atëherë Visari punonte në Kukës
dhe nuk do të vinte në Tiranë deri nga fundi i vitit. “Pra, do të
presësh edhe gjashtë muaj, - më tha. - Pret dot, apo t’ia nisim
me postë?”
I thashë Mustafait faleminderit dhe shkova të pres te bari
ynë i preferuar pas kullës së Sahatit. Meku kishte ardhur para
meje.
“Mesa shoh, ditarin e Visarit e paske përvetësuar dhe e
paske lexuar. Nuk ma mbajte fjalën. Megjithatë, si je?”
Mirë jam, i thashë, por më fal, nga ministria po vij. Ai ka
muaj të tërë që punon në Kukës dhe nuk vjen fare në Tiranë. Unë
e lexova. Nuk ka gjë serioze që ai e kërkuaka me kaq urgjencë.
Ca dashuriçka me kë t’i dilte në shteg. Zbatonte porosinë e fam-
shme: pa dallim feje, krahine dhe ideje. Natyrisht, kërkesa e ng-
utshme e tij mund të lidhej me frikën e ndonjë komprometimi.
Por nuk ka gjë për të pasur frikë. Unë kam nxjerrë ca shënime
nga ai ditar dhe po shkruaj një tregim për mësuesin e Gorumit.
E di ti ku bie ky Gorumi? “Idenë nuk e kam” më tha Meku serioz-
isht, ndërsa unë qesha se tregimi im nuk ka emra realë, përveç
emrit të qytetit të Përmetit.
2.
Hatik Bregu ishte sekretar i partisë në Gorum. Verina ishte
gruaja e tij. Kishin gjashtë vjet martuar dhe nuk kishin ende fëmi-
jë. Shtëpia e tyre ishte e madhe, me dy kate, e lënë trashëgim
nga i ati i Verinës. Hatiku kish ardhur dhëndër në Gorum dhe
vuante pak nga një kompleks inferioriteti, aq sa i bëhej shpesh
sikur burrat dhe gratë e fshatit e tregonin me gisht si të fshehur
nën fustanin e gruas së vet. Por thuhej se shkonin shumë mirë

Mësuesi i Gorumit
5
me njëri-tjetrin. I mbanin për çift ideal në fshat, megjithëse vitin
e parë të martesës patën ca fjalë a thashetheme. Flitej për një
magji, por edhe për një farë ndihme që kishin nga nusja e re e
ardhur në shtëpinë ngjitur me pyllin.
Hatikun e kishin zgjedhur sekretar partie, jo vetëm se
ishte i urtë e i arsyeshëm e nuk kish ndonjë taraf në fshat, por, siç
flitej, ishte edhe si kalë karroce, e si i tillë nuk mund të shikonte
sa majtas-djathtas. Vetë ishte murator, mbahej ustai më i mirë
dhe drejtonte skuadrën e muratorëve të kooperativës së Goru-
mit që mbante një emër të çuditshëm “Ylli i ndritur”. Vinte vonë
në shtëpi. Gjithnjë do t’i dilte ndonjë punë që lidhej me stallat që
po ndërtonin për bagëtitë, me organizatën e partisë, me rininë,
gratë, apo qarje hallesh me fshatarë të veçantë.
Një pasdite të vonë në portën e Hatikut u dëgjuan ca
goditje të rënda, me ndonjë mjet të fortë si të kish ndodhur ndon-
jë gjëmë diku. Verina u trondit, madje u tremb nga ai gjëmim qe
hyri bashkë me një si fërshëllimë stuhie nga ato që dëgjohen
rrallëherë në palcë të dimrit. E hapi derën me gjak të ngrirë, por
shau me mend kur i dolën para syve dy gra të reja me pamje
plakash, njëra me shami të zezë në kokë e tjetra kokëzbuluar,
që zemërimi ua kishte shtrembëruar jo vetëm zërin, por dhe fy-
tyrën.
- Ç’ka bërë vaki moj gra në këtë errësirë nate se më kallët
datën?
- Na hap rrugë, - tha shamizeza me zë të ngritur,- dhe na
nxirr nga një kafe zeher të mbledhim veten. Aty e ke Hatikun?
- Kafe po, por Tikun nuk e kam. Vjen vonë, po çfarë hata-
je ka ndodhur, po digjet fshati?
- Të digjej do ishte mirë, por mos bëj sikur s’di. Tërë fshati
flet që ai, i biri i Demos po na i pallon çupat në shkollë, e ti na
pyet se çfarë hataje ka ndodhur.
- Si i palloka? Menç keni luajtur?

6
- Jo të gjitha, jo, – tha tjetra. - Asaj times i merr të keqen.
Por frikën ia kam se mbase i vjen radha dhe asaj. Se çupa e
Hankos e pa me sytë e vet nga të çarat e deriçkës. E kish futur
vajzën e botës në jatak.
- Në jatak? E ku e gjeti jatakun? Ç’janë këto proçka që
thoni moj gra?
- Nuk e di ti që ai ka një dhomë me krevat në shkollë?!
- Dhomë me krevat? – nxori Verina një si teshtimë plot
stërkala nga goja.
- Dëgjo Verina, ti s’ke fëmijë dhe nuk e kupton hatanë që
po ndodh e na kërcënon të gjithave - tha Hankua, se, . . . se Ka-
soni s’është mësues, është një dem i azdisur, një ezhdërha. Ai
të tremb me vështrimin që të hedh. Nuk ta kërkon me fjalë sepse
në vend të gojës i flasin sytë kur të kalon pranë.
- E kam vënë re, - tha qetë Verina, - se i ri është dhe sytë
në ballë i ka, por për ato shqerkat e vockla që thoni ju nuk më
besohet kurrën e kurrës.
- Ti thuaj Hatikut ta mbajë frymën në Përmet, more vesh,
- bërtiti Hankua me zërin që u nda në dy copa nga forca, - ndry-
she do ta qërojmë vetë atë lugat me gjithë atë pallosh. Edhe ju
të dyve ju paralajmërojmë. Hajde, ngrihu të ikim, - i tha tjetrës
me po atë zë që tashmë ish shndërruar në një zhurmë të bezdis-
shme.
3.
Demir Llozi dhe e shoqja e tij, të cilët kishin vetëm një
fëmijë Kasonin, gëzonin emër të mirë në fshat. Demiri ishte burrë
i heshtur, i zgjuar, i shoqërueshëm, i dhënë tërësisht pas punëve
të veta, i njohur si çatihedhësi më i mirë jo vetëm në Gorum, por
në gjithë zonën për rreth. Po i afrohej të pesëdhjetave, por kur
ngjitej e punonte në majë të çative, kalimtarët qëndronin dhe
e sodisnin atë njeri të bronztë që ecte nëpër trarë, si të ish një
ketër i stërmadh. Punonte zakonisht pa kanotiere dhe muskujt
e dalë e të shndritshëm nga djersa i jepnin atij një pamje paksa

Mësuesi i Gorumit
7
mitologjike. Herë-herë edhe gratë ndalonin si pa u vënë re për të
soditur e shijuar tinëz atë pamje tërë muskuj jo vetëm te krahët e
gjoksi, por edhe te kofshët që dukej sikur nga çasti në çast do t’i
shqepnin tutat blu që i shtrëngonin aq fort ato e pjesët e tjera të
trupit të tij.
Çatinë e shtëpisë së tij e kish të kuqe. Tjegullat i kish gjetur
e porositur në Korçë, i kish sjellë vetë dhe të dy, bashkë me të
birin, kishin mbuluar thuajse për një ditë e pak më shumë të gjithë
çatinë mbi katin e dytë. Çatia e shtëpisë së Demirit dukej nga të
gjitha pikat e fshatit dhe sikur reflektonte gjithandej rreze rozë kur
binte dielli i mëngjesit ose dëbora e parë e imtë e dimrit. Kasonin e
mbanin në gojë jo vetëm si mësuesin që fëmijët e donin më shumë
se atë të mëparshmin, por dhe nga që i zinte dora çdo punë ndërti-
mi e bujqësie. Por ja që ca gra në fshat filluan të flasin keq për të
dhe fjalët po rridhnin me shpejtësi nga njëra gojë në tjetrën.
Nja dy ditë më pas nga ajo zhurma e llahtarshme që u
dëgjua te Verina u dëgjua sërish një tjetër edhe më e madhe, por
këtë radhë te porta e Demirit. Medihaja doli me vrap te porta për të
zgjidhur qenin, por u kthye brenda pa pikë gjaku në fytyrë. “Burrë,
- tha ajo me zërin që i mekej dhe me sytë e dalë nga gropëzat e
tyre, - duan të na vrasin djalin ato shtrigat” dhe u lëshua përdhe pa
ndjenja. Kasoni, që po korrigjonte ca fletore në katin sipër, zbriti
shkallët e drunjta me vrap e zhurmë, pa nënën të shtrirë dhe ba-
banë pranë, lagu shpejt një peshqir me ujë të ftohtë, ia vuri nënës
në ballë dhe me ca fërkime të lehta të faqeve e solli në vete. I dëg-
joi edhe ai fjalët e saj dhe e qetësoi më në fund. “Fshat është moj
nënë, - i tha, - edhe thashetheme do të ketë, nga këto ka edhe në
qytet, njerëzore është, se vetëm njerëzit dinë të flasin, nuk rrojnë
dot pa to” – dhe i buzëqeshi. Nëna psherëtiu thellë, “eh mor bir, ato
ishin çmendur fare”.
4.
Jo shumë larg me Demirin ishte një shtëpi tjetër edhe më

8
e bukur. Ishte pika e kufirit që e ndante fshatin nga pylli i den-
dur i bredhave. Ishte shtëpia e Ademit, djalit që vdiq pa i mbushur
akoma të tridhjetat dhe la pas vetëm gruan me vajzën e vogël. Në
fshat nuk e besojnë edhe sot vdekjen e tij. Ishte djalë zeshkan, i
bukur, i gjatë dhe i hollë, si i gdhendur prej lisi, thoshin, me flokë
të zinj të mbledhur gërshet, një gërshet që i zbriste si gjerdan deri
poshtë, afër mesit të shpatullave.
Demiri e zbuloi herët dhe menjëherë dhuntinë e tij. “Vetë
zoti ia ka sjellë” – thoshte ai. E mbajti atë afër dhe e bëri djalë të
dytë. Në çdo çati ku hipte Demiri me kanotiere, aty do të ishte
edhe Ademi. Demi dhe Dashi, thoshin gratë e fshatit. Demiri u ku-
jdes që Ademi të mbaronte shkollën e ndërtimit. Por, kur Ademi
erdhi në fshat, u pezmatua. Vëllanë nuk e gjeti në shtëpi. Kish
hyrë dhëndër në një fshat tjetër, jo shumë larg, por sidoqoftë larg
shtëpisë. Prindërit i gjeti në kulmin e dëshpërimit e krejt të rënë
nga shëndeti. Nëna ishte prishur shumë në fytyrë. Fytyra i kish
marrë ngjyrën e një limoni të papjekur mirë. U ligështua dhe u
rëndua në shpirt. Ja dhe t’i shfrynte vëllait kur ta takonte, ç’do të
fitonte. Te Demiri shkonte tani më rrallë; edhe ai nuk kish ndonjë
punë për të. Por dhe Kasoni, djali i mjeshtërit, po nisej në shkollë
për mësues.
Më në fund, pasi mbushi vitin pa hipur atje, pranë zotit, siç
thoshte ai, Demiri trokiti dhe iu lut Ademit të shkonin bashkë në një
fshat të Kolonjës për një çatitë të re. “Nuk më paska harruar zoti”
ishte mendimi i parë që i shkoi në mend Ademit. Mbërritën dhe
filluan nga puna. Ishte pranverë dhe ata mbi çati dukeshin sikur
punonin mes luleve. Pas dy ditësh në dritaren përballë tyre filloi
të dilte një vajzë që buzëqeshte bukur e bënte sikur kontrollonte
punimet. Ademi filloi t’i kthente asaj ndonjë buzëqeshje. Por Demiri
gati i bërtiste, “luaj duart, Adem, na zuri dreka”. Donte t’i jepte të
kuptonte edhe asaj vajze që të mos i pengonte. Por një ditë vajza
iu kthye Demirit. “Pse ma mundon aq shumë atë djalë xhaxha,
lëre të çlodhet pak”. Demiri qeshi, qëndroi në këmbë dhe pa atë
fytyrë engjëllore që dukej sikur sapo kish zbritur nga qielli. “Mos

Mësuesi i Gorumit
9
u bëj merak, engjëll i zotit, Ademin po e stërvit të ndërtojë edhe
ty çatinë tënde”. “Po a do Ademi se? E ke pyetur?” Ademit iu duk
se e qeshura e saj u kthye në jehonë që vallëzonte ngadalë mes
mureve të shtëpive rrotull. “Që tani”, tha Ademi. “Sa kënaqem, tha
ajo, faleminderit, mua më quajnë Atika, nuk do t’u pengoj më, ju
jap fjalën” dhe e mbylli dritaren. Por fjalën nuk e mbajti. Ademit i
mbetën sytë te dritarja e saj, e ajo e vëzhgonte nga pas perdes.
5.
Të gjithë në Gorum dolën për të parë vargun e krushqve
me Demirin në krye dhe nusen të zbriste nga kali si të zbriste një
masë e madhe yjesh vezullues të cilët pastaj shpërthenin në yje të
tjerë më të vegjël dhe shpërndaheshin ngado. Dy gra po nduknin
faqet dhe pëshpëritnin në vesh të njëra-tjetrës. “Nuk është parë
ndonjëherë që dhëndëri ta zbresë vetë nusen nga kali”. Njerëzit po
shihnin një ëndërr në mes të ditës. Nusja buzëqeshte tërë ëmbëlsi
me vështrimin e drejtuar tek të gjithë me radhë dhe pëshpëriste
me buzë: “jam Atika që po ju sjell lumturinë e kësaj jete. Shijojeni
atë”.
Dy javët e para pas martesës, shtëpia e Ademit ishte e qetë.
Prindërit shkonin në punë, kurse çifti merrej me rregullime. Shtë-
pia kishte ndërruar pamjen. Por vizita brenda nuk u bënë. “Ja, sa
ta përfundojmë” patën thënë.
Javën e tretë u mësua gojë më gojë se Atika do të shkonte
të bënte shkollën për mami në Tiranë. Ca zëra grash thoshin se
ajo donte të ngatërronte javët nga që kish ardhur e palluar para
martese dhe se kjo ishte një prishje e rëndë e zakonit. Më vonë
zemërimi arriti majën kur nusja paskësh thënë: “sa budallaqe gra,
e pse do ta bësh me zor ditën e dasmës, kur para se t’i hipësh kalit,
mund t’i hipësh burrit, kur të kesh qejf e sa herë të duash”.
Por ditën që Atika u kthye nga Tirana e filloi punën si mami,
ra zi e madhe në Gorum. Prindërit e Ademit i vrau rrufeja të dy në

10
arë duke qenë ulur nën një lis që do t’i mbronte nga shiu i papritur.
“Ajo që do sillte lumturinë ka sjellë të keqen me vete”, po flitej nën
zë. Çifti i ri mbeti vetëm. Shtëpia e tyre e veçuar pak nga fshati,
tani u veçua edhe më. Edhe vëllai i Ademit pothuajse nuk vinte për
t’i takuar.
Lindi vajza dhe ata i vunë emrin Latina. As e ëma dhe as e
bija nuk kishin emrat që duheshin, flitej në fshat. Ku i gjetën? Por
Atika nuk donte të dinte se ç’fliste fshati. Vazhdonte të rrezatonte
hiret femërore si asnjë femër tjetër. Tek gratë e bukura hyn djalli,
mendonin disa gra. Asnjë nga fshati, veç Demirit me të shoqen,
nuk i afrohej asaj vile misterioze që ruante brenda kushedi se ç’të
keqe.
6.
Do të kalonin vetëm tre apo katër vjet nga lindja e vajzës,
kur Demiri me Ademin shkuan të punonin te vëllai i Atikës. Që
ditën e parë që hipën mbi çati, Ademi rrëshqiti, ra në tokë dhe nuk
dha më asnjë shenjë jete. Demiri, i goditur rëndë nga ajo që ndo-
dhi, hoqi dorë përfundimisht nga ndërtimi i çative dhe u mbyll në
vetvete. Në vetëdijen e tij rëndonte një faj i paqenë, ai i vdekjes së
Ademit. Në shtëpinë e bukur pranë tij tani jetonte vetëm Atika me
Latinën, vajzën e saj tre a katërvjeçare. Herë-herë vinte aty edhe
Medihaja, që e quante Atikën si vajzën e vet. Vizitat e saj nuk po
rralloheshin, përkundrazi ndonjë i vëmendshëm mund ta vinte re
se sikur po shtoheshin me kalimin e kohës.
Me humbjen e Ademit, Atika nuk e vazhdoi më profesionin
e vet dhe iu përkushtua rritjes së Latinës sipas gjithë kërkesave
që ajo i quante të kohës. Ajo ishte thuajse në çdo rast pranë grave
të fshatit me këshilla dhe përkujdesje, shkonte të priste lindje, por
nuk pranonte ndonjë lloj shpërblimi në lekë, veçse ndonjë dhu-
ratë të vogël. Thoshte se e bënte thjesht për bamirësi, por asnjëra
nuk e kuptonte se ç’donte të thoshte me këtë fjalë. Ajo kish hyrë

Mësuesi i Gorumit
11
thuajse në të gjitha shtëpitë e fshatit, por asnjë prej tyre nuk kish
hyrë brenda në shtëpinë e saj. Ose, ndoshta, mund të kish hyrë
ndonjëra, por askujt nuk i kish treguar. Shkonin vetëm deri te dera
e oborrit, sepse aty i bënte bisedat ajo, aty jepte këshilla e aty
linte takime. Gratë mësonin shumë nga Atika. Ajo kish filluar të
mbante leksione për gratë një herë në muaj te vatra e kulturës.
Por gratë nuk e fshihnin dot etjen që kishin për të hyrë në dho-
mat e asaj nuseje me tipare prej engjëlli, për të parë enigmat që
ndoshta ruheshin diku në muret apo tavanet e saj. Një grua bënte
be se e kish parë Ademin të sillte libra nga qyteti dhe çuditej se ç’i
duheshin librat asaj nuseje të bukur. Një grua tjetër bënte be se
Atika ishte magjistare, ndaj ishte kaq e bukur dhe se magjia e saj
zinte në çast. Një tjetër thoshte se ajo ish në gjendje të lidhte një
burrë dhe ta çlironte nga lidhja nëse atë e kish lidhur ndonjë tjetër.
Ajo thoshte se kishte prova. Uau, kish thënë një grua e re, lidhja
e burrit është e tmerrshme, e kam provuar vetë. Një plakë ngulte
këmbë se një herë, sapo kish hyrë dielli dhe hëna në qiell ishte e
plotë, e kish parë atë të ulur në mesin e lëndinës së vogël në pyll,
së bashku me vajzën dhe, o zot, pas ca ditësh bari atje ishte tharë
si i djegur qark e qark. Ç’flet budallallëqe, ia priti një tjetër. Ëndrrën
që ke parë mbrëmë po na tregon?
7.
Hatiku më në fund vendosi të shkonte në Përmet e t’ia ra-
portonte të gjitha ankesat e grave shefit të arsimit. E ndiente se
duhej ta bënte këtë sepse kështu ia kërkonte detyra e sekretarit,
por betohej me vete se nuk ia donte të keqen atij djali të ri. Madje
e donte dhe e respektonte. Nga dita që e kish parë atje në zyrat e
degës ushtarake e mbante si idhull. Por dhe zili e kishte. Ajo pamje
e stampuar në tru e bënte të kujtonte tani shpesh e më shpesh
marrëdhëniet e tij me Verinën. Të gjitha netët, që nga nata e parë
e martesës, ishin të mbushura plot me një lloj të veçantë frike e
tmerri. Përjashtim bënin vetëm netët që flinte larg shtëpisë, kudo

12
që ta zinte nata. E ndjente veten fajtor që për shkak të emocioneve
e të atij ankthi që e pushtonte pa e kuptuar në çastin kur ai donte,
apo më mirë Verina i kërkonte të bënin marrëdhënie në shtrat, ai
fillonte të djersinte çuditërisht dhe të shkrehej plotësisht si i to-
pitur e tmerrësisht i lodhur. Kish dëgjuar dhe kish filluar ta besonte,
edhe pse nuk donte, edhe pse e dinte se ishte kundër porosive që
u ishin dhënë nga komiteti, se atij duhej t’i ish bërë ndonjë magji,
por pa dyshuar se nga kush.
Kur ishte djalë ishte krejt në rregull. Kurse tani sa herë binte
në shtrat psherëtinte e thoshte me vete “magjistare të poshtra”.
Verina e mbuluar nga avujt e epshit i dëgjonte fjalët e psherëtimat
e tij si zëra që vinin nga çatia dhe i lutej zotit me mend, “më ndihmo
të lutem”. Me mallkime dhe lutje po kalonin muaj të tërë e po ka-
lonte gjysma e vitit të parë të martesës. E mendonin gati çdo ditë
atë që do t’u ndodhte në darkë dhe kurdoherë u mbusheshin sytë
me lot dëshpërimi, dëshpërim që u kthye në zënka, që filluan të
rralla e po bëheshin më të shpeshta e me tone më të larta. Gratë
që i dëgjonin shpejtonin ta përhapnin lajmin te shoqet e tyre.
Verina psherëtiu aq thellë sa u tremb mos e zgjoi Hatikun
nga gjumi. U ngrit ngadalë e rënduar nga mendimet e natës, bëri
gati mëngjesin me qumësht të ngrohtë e dy vezë të skuqura, shkoi
te krevati, e zgjoi e i tha të shpejtonte pak e ta kish kohën përpara
për të shkuar herët në qytet. Ai u la, u rrua, hëngri bukë dhe ajo e
përcolli si gjithnjë deri te dera e oborrit, i uroi rrugë të mbarë dhe
u kthye brenda. Ishte e sigurt se këtë herë ai do ta çonte punën e
Kasonit në zyrën e shefit të arsimit dhe ajo nuk bëri asnjë përpjekje
për ta penguar.
Hëngri pastaj me oreks mëngjesin e saj dhe e ndjeu men-
jëherë që nuk po i bëhej të ngrihej nga tavolina. Vuri të dy grushtet
te nofullat dhe po risillte në mënd vazhdimin e mendimeve të natës.
Ajo vetë, donte ta ndihmonte Kasonin sepse edhe ajo kish simpati
për të, ashtu si dhe i shoqi. Nuk e kuptonte mirë arsyen, nga që ai
ishte i pashëm e punëtor, nga prirja që kishte vetë për liri të plotë
mes sekseve apo nga një lloj kurioziteti që nxitej e rritej mes grave

Mësuesi i Gorumit
13
për dhuratën e mahnitshme që i kishte dhënë zoti vetëm atij dhe jo
burrit të saj e burrave të tjerë në fshat. Ndoshta arsyeja e vërtetë
mund të ishte bashkimi i të triave.
8.
Hatiku hyri në zyrën e shefit të arsimit, përshëndeti me
grusht dhe u prezantua. Shefi e ftoi të ulet, i zgjati paketën e
cigareve, e ndezi për vete, ia ndezi dhe atij. Ai filloi ta thithte
ngadalë si mjeshtër dhe pasi kroi pak zërin, si të bënte një eee
para këngës, nisi të tregojë.
- Shkolla jonë në Gorum ka katër klasa kolektive. Mësuesin
e kemi nga fshati. Kason e quajnë dhe e përkëdhelin Soni. Mbase
e njihni. Është imoral, thonë disa gra, iu bie në qafë vajzave të
vogla, krijon marrëdhënie me to. Pretendojnë se e kanë parë me
sytë e fëmijëve të tyre kur ai e ka futur një nga vajzat në jatak,
thonë ato, por ne shtrat i themi. U kanë treguar dhe burrave e ata
ma kanë thënë mua. Më kanë vënë para përgjegjësisë, të them të
drejtën. Më duket sikur zien fshati. Ka kohë që e mendoj, por sot,
si e mendova mirë e mirë, mora rrugën për këtu te ju, meqë kam
edhe një mbledhje në komitet. Por dhe frika më ka zënë, të them
të drejtën. Vajzat janë të vogla kurse Kasoni është i ri, i pa martuar,
gati për ushtar. Frika po më bëhet sëmundje, të them të drejtën,
se atë, nuk është për të thënë, por ia kam parë me sytë e mi, kur
e zhveshi komisioni mjekësor në degën ushtarake të rrethit. Nuk
duhej ta thosha, por u pataksa dhe s’më hiqet nga mendja. Ishte
i frikshëm, aq më tepër kur ai ka në dorë vajza kaq të vogla. O
perëndi, mund të na ndodhë ndonjë hata.
Hatiku heshti dhe dukej i kënaqur që e tha shpejt e mirë
gjithë çka kish menduar të thoshte. Visari e dëgjonte me vëmendje,
dukej i tendosur, sikur të donte të hynte vetë, atje, brenda kafkës
së tij, të shihte çka pas atyre dy syve paksa të perënduar. Ai ishte
i ri, ndoshta ishin të dy të një moshe, por vetëm me shtatë klasë
e i vrarë nga puna e rëndë. Rrudhat kishin filluar të thelloheshin

14
e të dukeshin në pjesët e zhveshura, në fytyrë, qafë dhe duar. I
erdhi padashur në mend ajo, që ai e paska parë të zhveshur atë
mësues dhe na qenka pataksur. Kaq i mjaftoi që t’i vinte damkën
“imoral”, si pullën e kuqe deleve në tufën e fshatit. Shfaqte një
gëzim të brendshëm, që ia reflektonte vetëm zëri i tij, ndoshta nga
që po denonconte një vepër të rëndë, ndoshta nga që kish zbuluar
një mësues të rrezikshëm, një armik si me thënë. Apo ndoshta që
kështu i shërbente me zell fshatit, popullit dhe halleve të tij.
Por shefit i shkrepi në çast një ide krejt tjetër, që ia hoqi
si me dorë zymtinë që e kish pushtuar. Ky rast ndoshta mund të
ishte dhurata e duhur, shansi që kërkonte për të arritur në organet
qendrore, në kryeqytet. Kjo mund të ishte një ngjarje e jashtëza-
konshme që ai do ta palponte dhe do ta vinte nën kontroll me duart
e veta. Ngjarje të tilla shpesh janë vendimtare. Kish dëgjuar dhe i
kish mbetur në mend ngjarja e jashtëzakonshme që sajuan shefat
e qytetit vite më parë e ajo i hodhi pastaj me katapultë në mes të
Bllokut. Kjo e Gorumit mund të ishte, ose mund të bëhej e tillë.
Buzëqeshi nga kënaqësia që ndjeu, u ngrit në këmbë, iu afrua
Hatikut dhe i hodhi dorën në sup.
- Hatik, besoj e vure re shqetësimin tim. Por kjo ngjarje shqetëson
tërë arsimin në rreth e në tërë vendin. Dua të jap një kafe këtu poshtë.
Ti ke ende kohë me bollëk sa të vijë ora e të shkosh në mbledhje te Ar-
vera.
- Kam dëgjuar diçka, me që e përmende, por nuk di sa e saktë
është.
Shefi bëri sikur nuk dëgjoi dhe pyeti për të ndërruar bisedën.
- Po me Kasonin ke biseduar?
- Po, por ma preu me sëpatë. Më tha “mos u merr dhe ti, sekretar,
me thashethemet e grave”. Më vuri përpara. Është i zgjuar, nuk nxehet,
të nxjerr një qind argumente e ta mbush mendjen.

Mësuesi i Gorumit
15
Visari i tha se do të vinte patjetër në Gorum, por nuk mund t’ia
thoshte se kur dhe se nuk duhet ta dinte njeri për ardhjen e tij, sidomos
Kasoni.
9.
Visari u nda me Hatikun, mori të ngjitej për në zyrë, por
mendja nuk i punonte më tej se mësuesi i Gorumit. Ndodhitë si
kjo, ku në mes ishte seksi, jo vetëm e argëtonin, po kish filluar
t’i quante pronë të tij. Ishte i bindur se i zbërthente mirë, përvoja
që kish ishte e bollshme, i mjaftonte dhe i tepronte. Ishte nga ata
beqarët që po i afrohesh ceitnotit, momentit kur shahisti humbet
lojën nga që i mbaron koha e caktuar për përfundimin e saj. Kish
hedhur në ditar mjaft histori me mësueset e reja që vinin nga rre-
thet e tjerë e që prisnin transferimin nga viti në vit. Sa herë që
ndonjëra vinte ta takonte, gjithnjë do të kish një histori sado të
vogël erotike. “Ndoshta mund të kem shtuar ndonjë detaj në ditar,
mendonte, por fundja cilido shkrimtar nuk rri dot pa shtuar diçka të
bukur që i lind kur është duke shkruar”. Ngjarja me Kasonin e tun-
donte gjithashtu, por tani më shumë sesa kënaqësinë, ai donte të
nxirrte fitim prej saj. Ta merrte vetë në dorë apo të mos rrezikonte?
Varet nga përfundimi që del, mendoi. Por cili përfundim mund ta
kënaqte Ministrin e tij?
Kishte mbërritur në zyrë pa e kuptuar dhe u ul mjaft i lodhur.
Çudi, mendoi, nga të vijë kjo lodhje pa filluar mirë ditën e punës.
Drejtori i kabinetit pedagogjik trokiti dhe hyri.
- Ju pashë nga dritarja disi të shqetësuar, - tha ai, - ka ndon-
jë problem me atë sekretarin e Gorumit?
- Po ti nga e njeh atë?
Meku buzëqeshi. Kam lexuar diku që administratori e ka de-
tyrë të njohë gjithë bashkëpunëtorët. Hatiku është sekretar i vjetër,
të tillë e kemi gjetur kur filluam punën.
Visari nuk e dëgjoi fare atë që tha Meku.
- Si mendon ti Mek, nëse një mësues filloreje për shembull,

16
nuk ka marrëdhënie të mira me nxënëset, nëse ka shfaqje të themi
pedofilie, ose më saktë akuzohet se ka shfaqje të tilla, si është më
mirë, ose më me leverdi, për ty për shembull apo për mua, varet
kush nga ne do ta ndjekë, të dalë e vërtetë ajo thashethemnajë që
qarkullon, apo të dalë e rreme nga verifikimi që ne do të bëjmë? Pa
gjykoje një herë si matematikan që je.
- Ndoshta nuk të kuptova mirë, por shkenca dhe matema-
tika akoma më shumë, nuk mund të zgjidhë probleme për të cilat
nuk ka të dhëna apo kur ato janë të pamjaftueshme. Përfundimi
nuk varet nga dëshirat, në shkencë jo e jo, por as në jetën e përdit-
shme. Ai është objektiv. Asnjë nuk ka dëshirë që Toka jonë një ditë
të zhduket, por kjo është e saktë që do të ndodhë. Ndoshta mund
të shtrohesh problemi ndryshe, të saktësojmë nëse është ose jo e
vërtetë thashethemnaja për mësuesin dhe pastaj të gjykojmë rreth
publicitetit e saj.
- Kam frikë se nuk më kuptove. Unë do të doja ta shtroja
problemin nga fundi, anasjellas, siç e përdorni ju. Janë dy mundë-
si. Ajo që thuhet për mësuesin e Gorumit është e vërtetë. Kjo do të
thotë se zbuluam një pedofil, të cilin e dënojmë sipas ligjit, i bëjmë
shërbim të madh partisë dhe njëkohësisht bëjmë zap gjithë më-
suesit e rrethit. Ose e kundërta, ajo që përflitet nuk është e vërtetë
dhe fajin e kanë ca gra llafazane. Kjo bart një të keqe të madhe, që
ca mësues të paformuar mirë mund të motivohen për ta imituar.
Cili përfundim mendon ti se na jep më shumë pikë, mua si shef
dhe ty si drejtor?
- Domethënë, nëse e kuptova mirë atë që the, ne duhet ta
caktojmë fajtorin sipas leverdisë? Them se do të bënim gabim të
rëndë. Kjo më kujton mbledhjen që bëmë para ca kohe në sallonin
para zyrës së kryetarit, kur nga presidiumi u tha më zë të lartë, nuk
më kujtohet nga kush, se “armiq kemi kudo mes nesh, veçse ata i
mbron paaftësia jonë”.
- Po, po. Se ç’më krijohet një rreth vicioz në arsyetim. Në fakt
e kisha fjalën se në cilin rast do të mund të merrnim një lavdërim
nga Ministri. Aq më tepër që ne të dy pretendojmë të kthehemi nga
kemi ardhur.

Mësuesi i Gorumit
17
- Po ti mendon se e gjithë e ardhmja jonë u lidhka me Goru-
min? Natyrisht që ti i ke me shaka të gjitha këto sa the deri tani.
- Më fal Mek se nuk të pyeta fare se përse erdhe të më ta-
koje?
- Thjesht, nga që të pashë të mërzitur dhe kaq.
10.
Ndërkohë që Hatiku ishte në Përmet, mendja e Verinës filloi
të fluturojë edhe më lart. O zot, i lutej zotit me mend, mos na lër
pa fëmijë! Kujt i ke lënë diçka mangët, mua apo Hatikut? Na bëj
derman. Pastaj mendimi kaloi gjetkë. Sa paradoksale, sa e çudit-
shme, krejt e palogjikshme, e menduar nga një tru i thatë e gjithë
kjo. Quhet krejt normale për shembull, të marrësh një fëmijë nga
brefotrofi për ta birësuar dhe anormale e imorale njëkohësisht, që
unë të lindja një fëmijë me dikë tjetër, që më pëlqen, natyrisht. Do
të quhej aq anormale, aq e pandershme sa mund të më thërrisnin
rrugës e të më tregonin me gisht si kurvë, ndërsa fëmijën do të ma
quanin dobiç. O perëndi! Burri pranon një fëmijë që nuk ia njeh
as nënën dhe as babanë dhe nuk pranon një fëmijë, të cilit ia ka
nënën gjithë kohën në shtëpi, në shtrat. Kur mendoj për vete, të
njëjtën gjë mendoj edhe për burrin, po qe se unë nuk do të isha e
aftë të mbetesha shtatzënë. Ne i kemi vënë vetes ca kufij dhe po
ne, vetë ne, nga thellësia e shpirtit nuk i pranojmë, madje dhe i
vuajmë njëkohësisht.
Ç’problem mund të kishte Hatiku, çfarë do të humbiste, va-
zhdonte të mendonte Verina , nëse unë, qoftë dhe për të hequr
një kuriozitet të madh që më ngacmon, nervozon, madje më ndjell
epsh e nuk më lë të qetë, të shkoj një herë me Kasonin për shem-
bull dhe të zgjidh dy probleme njëkohësisht? Unë mendoj se duhet
të ketë burra që ta pranojnë si të rregullt një zgjidhje të tillë. T’ia
hap Hatikut këtë ide? Ndoshta ia mbush mendjen, duke e ruajtur të
dy këtë veprimin tonë si sekretin më të madh bashkëshortor.
U ngrit nga karrigia, por në çast u ul përsëri. Mbylli sytë dhe

18
truri i saj po i shfaqte diçka si një skenë filmi dhe veshët e saj dëg-
jonin ca copëza fjalësh. Shihte dy plaka që flisnin vesh më vesh
me ndrojtje mos i shihte njeri. Llamba e vajgurit lëshonte një dritë
të verdhë si fytyrat e atyre dyve që shtriheshin në mes të dhomës.
Grupi i vogël i grave të mbështetura pas murit nuk dukeshin fare
nga rrobat e zeza që mbanin. Ishte nata e fundit e përcjelljes së
prindërve të Ademit.
Verina nuk i lidhte dot fjalët e shkëputura, por me intuitën e
saj kuptoi se flitej për një burrë që kish lejuar gruan të shkonte me
dikë tjetër sa për të zënë një fëmijë, mandej e kish rrahur rëndë
pse kish shkuar për herë të dytë. Pastaj ish gëzuar, kur mori vesh
që herën e dytë i kish ecur fati e kish mbetur me barrë. Se për kë
ishte fjala, nuk e gjente dot.
Ajo vetë bluante një dyshim të madh për Ademin dhe Ka-
sonin. Ngjanin shumë me njëri-tjetrin. Ato dy plakat duhet ta di-
nin, por shkuan në varr e nuk treguan. Nuk kish ndonjë dëshirë të
madhe ta dinte. Mjaft që e kuptoi si një zgjidhje, të cilën mund ta
kopjonte, bile pa u rrahur fare.
Dolingashtëpiadhepoqëndrontenëoborr.Ishtembështetur
pas trungut të një mani të zi. Kish mbyllur sytë dhe ndjente një
qetësi të këndshme sepse me sy mbyllur njeriu është gjithnjë në
mendimet më të bukura të tij.
- Verina, nga larg dukesh sikur të ka zënë gjumi.
Hapi sytë dhe pa Kasonin. Kujto qenin dhe bëj hazër shko-
pin, mendoi Verina dhe qeshi me vete.
- Mos t’u kujtua ajo fjala e urtë me qenin dhe shkopin?
- E nga e kuptove ti?
- Nga buzëqeshja tënde. S’mund të kesh arsye tjetër duke
qëndruar symbyllur, e mbështetur tek mani.
- Mos fol me thumba. Shkojmë të pimë një kafe se nuk e pi
dot vetëm.
- Me gjithë qejf e pranoj ftesën, - tha Kasoni. - Sapo mbaro-
va mësimin dhe më pihet vërtet një kafe. Sikur ta dije.
Ata u futën brenda. Kasoni u ul në divan ndërsa Verina bëri

Mësuesi i Gorumit
19
kafetë dhe u ul përballë tij.
- Më gjete duke menduar për t’i dhënë zgjidhje përfun-
dimtare problemit të madh që kemi unë dhe Hatiku. A mund të më
japësh argumente të saktë e bindës se cilat janë anët e mira dhe
të dobëta të veprimit që duam të bëjmë duke marrë e birësuar një
fëmijë nga brefotrofi?
- Më bëre një pyetje për të cilën nuk kam asnjë lloj ideje, nuk
kam lexuar asnjë rresht gjëkundi, por duke e menduar kështu, si
për herë të parë, nuk mund të them dot asgjë. Të mirat ti i kupton
më mirë se unë, por anë të dobëta duhet të ketë shumë. Unë per-
sonalisht nuk do të isha përkrahës i një zgjidhjeje të tillë. Ç’kuptim
ka të rritësh fëmijën që nuk ka asnjë lloj lidhjeje me asnjërin prej
jush? Ti mendon se ju mund ta rritni një fëmijë të huaj në mes të
maleve më mirë nga sa mund ta rritë shtëpia e fëmijës në mes të
qytetit?
- Soni, ke të drejtë, por e mendon dot se sa e mërzitshme
është jeta ime në gjithë këtë shtëpi, ku me ditë të tëra nuk dëgjoj
asnjë zë?
- Unë them se ju duhet t’i nënshtroheni kurave mjekësore
deri sa të gjeni medikamentet e nevojshme. Dhe pastaj, me thënë
të drejtën, mund të gjenden edhe zgjidhje nga ato që nuk janë në
pajtim me moralin e shoqërisë sonë.
- E ku nuk e kam çuar mendjen. Por nuk i shoh aq të lehta.
Ne jemi pjesë e një shoqërie dhe ajo ka rregullat e veta, - tha Veri-
na e dëshpëruar.
- Unë dhashë një mendim të fundit, kur nuk ka asnjë lloj
zgjidhje tjetër.
- Por, ja ta zëmë se po marr parasysh çdo gjë dhe vendos
të futem në këtë rrugë të pamoralshme, siç e the vetë, siç e pranoj
dhe unë, atëherë, ..., atëherë ti, a mund të më ndihmoje dot?
Pasoi një heshtje e rëndë, por Verina shpejtoi ta prishtë.
- Më fal Kason, të lutem, më fal që pyetjen e bëra kaq pa
takt.
- Nuk ka problem Verina, unë e kuptoj drejt hallin që ke dhe
vuajtjet që përjeton, por unë nuk jam ende i gatshëm të jap një

20
përgjigje të saktë për atë që më the. Këto që po bisedojmë nuk
janë kaq të thjeshta dhe aq më tepër, nuk janë pa pasoja.
- Jo, Soni, pasojat jam gati t’i marr vetë përsipër, të gjitha,
deri në pikën në të fundit, të betohem.
- Verina, unë mendoj se kjo nuk do të jetë kafeja e vetme
dhe e fundit që po pi tek ty. Ne prapë mund të bisedojmë.
- Soni, të falënderoj pa masë që t’i më kuptove drejt. Edhe
sikur të mos jesh dakord me mua, unë prapë do të jem tepër mirën-
johëse që më mbështete moralisht. Faleminderit.
Kasoni doli në rrugë dhe u nis në drejtim të shtëpisë tepër i
menduar. I vinte vërtet keq për atë grua të mirë e të bukur, por pa
fat në martesën e saj.
11.
E lodhur nga mendimet që e kishin çoroditur tërë paraditen
e që nuk po i hapnin ndonjë shteg me dritë, doli nga shtëpia dhe
mori drejt pyllit duke thithur si të donte ta mbaronte ajrin e freskët
që sillte flladi i pasdites. Nga larg pa Atikën që prashiste postatin e
madh me luleshtrydhe në oborrin para shtëpisë. Ishte e vetmja që
i kultivonte ato fruta aq të këndshme, të shijshme e aromatike. U
gëzua që e pa. Duhet ta quaje veten me fat nëse e takoje atë. Në
rrugë të përshëndeste, por nuk ndalonte. Po ta pyesje, të ftonte të
kaloje nga shtëpia e saj. Dhe bisedat do t’i bëje në oborr.
Iu kujtua takimi me Atikën kur ajo kish pak më shumë se një
vit si mami në fshat. E priti në zyrën e vet, veshur me përparësen
e bardhë e kapuçin në kokë, me stetoskopin në xhep, me fytyrën
e bukur e te qetë, me sy që shprehnin vetëm dashamirësi e dë-
lirësi. Në fytyrën e saj gjenin kombinimin më të bukur serioziteti
dhe bukuria. Verina u ul përballë saj sipas shenjës që i bëri ajo.
Shkëmbyen fjalët përshëndetëse pastaj Atika filloi menjëherë pu-
nën, “urdhëroni Verina, unë jam gati t’ju dëgjoj me vëmendje”.
Verina pa një herë anash, pastaj sikur u turbullua dhe nuk
dinte ku ta qëndronte shikimin. Filloi të nxirrte një e nga një ca

Mësuesi i Gorumit
21
fjalë pa lidhje. Atika e vuri re menjëherë që ngjyra e fytyrës së saj
po ndryshonte e po kalonte nga e kuqja. Dëgjoi fjalët e para dhe
e ndërpreu. “Nuk ka pse të vijë zor, - tha ajo. - Je ca e vonuar,
por nuk je as e para dhe as e fundit. Kjo u ndodh shumë çifteve.
Gratë, veçanërisht të moshuarat, e quajnë “magji” ose “lidhje” që i
bëhet burrit. Dhe fajin ia hedhin gjithnjë atij. Por nuk është kështu.
Shkaku i vërtetë janë gratë, ngaqë ato nuk dinë dhe nga që njeri
nuk i ka mësuar si të sillen e të veprojnë para se të futen te burri
në shtrat”.
Atika i dha fjalën se do t’ia“zgjidhte” burrin, do t’ia “prishte”
magjinë që i kanë bërë atij, por ajo nuk do t’ia bënte asaj trajnimin
e duhur në atë moment, sepse nuk ishte punë vetëm e një bisede,
por ajo do të vinte në shtëpinë e saj në njërën nga dy darkat e
ardhshme, pasi të binte mbrëmja. Do të trokiste tri herë në derën
e pasme të shtëpisë, në atë qe e lidh shtëpinë me pyllin. Duhet
ta mbante sekret këtë takim. As burrit nuk do t’ia tregonte nëse
donte që puna të mos prishej e të bëhej më keq. “As burri im nuk
i di këto punët e mia që lidhen me magjinë, i kish thënë ajo. Besoj
se çdo gjë do të rregullohet e ti do të ndjesh kënaqësinë e madhe
të bashkimit me burrin. Veç, edhe një herë të porosis, mos ia trego
askujt. Janë punë me zarar këto.”
Verina shkoi, trokiti tri herë te porta e pasme dhe më në
fund fitoi. Nuk dinte në fillim si t’ia shpërblente, por nuk e la pa e
shpërblyer. Çdo gjë mund të jepte për atë që fitoi, sepse çdo gjë
funksionoi shumë mirë pas takimit me të dhe dy seancave mësi-
more, siç i quante ajo, që zhvilluan bashkë. Shtrati bashkëshortor
u bë si me magji vendi i kënaqësive të papara për të dy. Ajo vërtet
e shpërbleu, por mori paralajmërimin e dytë edhe më të rreptë. “Po
qe se një ditë ti i tregon dikujt, qoftë dhe burrit, kjo që ne të dyja
e ndërtuam, prishet krejtësisht një natë më pas, siç rrëzohet një
mur, gur pas guri dhe nuk ndreqet më kurrë.” I kujtohej gjithashtu
dhe qeshte me vete me habinë e Hatikut. “Ç’janë këto që bën?- i
thoshte ai. - Magji bën ti?”. Verina e paralajmëroi edhe atë. “Asnjë
fjalë, askujt. Prishet në çast”. Por për vajtjen e Verinës te Atika dhe

22
e fshehta që mbahej për atë takim, përflitej gjithandej. Ndoshta
nga që nga shtëpia e çiftit nuk ish dëgjuar më asnjë bisedë me zë
të lartë e me të çjerra.
- Sa mirë bën me këtë shëtitje buzë mbrëmjes, - i tha Atika.
- Efektin e saj nuk e gjen në asnjë lloj tjetër medikamenti. Ke filluar
ta bësh gjithnjë? Hatiku u kthye nga puna?
- Të shtunave zakonisht e thërrasin në qendër për mbledhje
në komitet. Punët e tyre.
Atika i hapi derën e oborrit dhe futi brenda.
- Paske ndonjë hall tjetër, Verina. U bënë vite që atëherë.
Ulemi këtu te ky stoli. Këtë vend e kam apostafat për mbrëm-
jet, ndërsa ai vendi atje është për paradite. I kam zgjedhur sipas
qarkullimit të diellit dhe i kam mbuluar me çati që të jenë të mbroj-
tur si nga shiu ashtu edhe nga dielli i fortë.
- U ke bërë çati të bukura, se ti ke mjeshtërit këtu pranë.
- Po, është e vërtetë, ata janë kurdoherë të gatshëm për
mua.
Atika u fut brenda për të bërë kafetë ndërsa Verina i ra rrotull
kopshtit për të parë, por edhe për të vëzhguar dritaret e shtëpisë
së saj. As vetë nuk e kuptonte se ç’dëshironte të shihte pas tyre.
Atika e bëri kafen në çast.
- Qenka shumë e nxehtë, - tha, - më dogji buzët. Apo Latina
e mban xhezven në zjarr?
- Latina tani i di mirë punët e veta. Po ti çfarë kishe për të
më thënë?
- E para, doja një mendim nga ty. Unë e Hatiku nuk kemi
fëmijë, ti e di. Por edhe pa fëmijë nuk kalohet. Çfarë mendon se
duhet të bëjmë ne? Unë dhe ai, apo secili veç e veç?
- E mora vesh, - tha Atika me një buzëqeshje të lehtë, por
edhe këtë herë je me vonesë. Tani ti duhej të kishe një djalë a va-
jzë gati pesë vjeçe. Ju nuk keni bërë asnjë analizë?
- Për çfarë?
- Si për çfarë? Për të ditur se kush nuk është i aftë për kri-
jimin e embrionit të fëmijës, fetusit, si i themi ne. Vetëm pas kësaj

Mësuesi i Gorumit
23
mund të bisedojmë bashkë. Rrugët nuk janë të mbyllura. Ato janë
ende të hapura edhe për disa vjet të tjera. Kjo analizë bëhet lehtë
në qytet dhe pa asnjë shpenzim. Mund të shkoni të dy bashkë, ose
secili veç e veç, si të doni. Nëse analizat dalin mirë atëherë tako-
hemi dhe ndoshta kemi ç’të bisedojmë. Mirë?
- Faleminderit shumë Atika. Jam budallaqe e madhe që
s’më kish shkuar mendja më parë të të takoja.
- Po e dyta?
- Eh, po. – Dhe Verina filloi të tregojë dy ngjarjet që ndodhën
te porta e shtëpisë së saj dhe asaj të Demirit me dy gratë e çmen-
dura të fshatit.
- Ti mendon se unë nuk di ç’bëhet në fshat, apo më që jam
në anë të pyllit? – iu përgjigj Atika, duke ia ndërprerë fjalën me një
buzëqeshje të lehtë.
- Desha të thosha se nën presionin e atyre grave, Hatiku,
edhe pse unë e kundërshtova, vendosi të takojë shefin e Arsimit
dhe ta denoncojë këtë rast thashethemesh. Unë e di që bëhet fjalë
jo vetëm për Kasonin por edhe për vajzën tënde dhe desha të të
njoftoj. Të tjerat i di vetë ti pastaj.
- Mirë, faleminderit, Verina, bëj sa më shpejt analizat që
të thashë dhe pres të më njoftosh përgjigjen. Lidhur me kaq sa
të thashë mos e bëj zë me gratë e fshatit. Unë i kam tepër inat
thashethemet, ato vetëm prishin punë. Aq më tepër që tani unë
nuk e ushtroj profesionin. Nëse ke edhe ndonjë problem të ri lidhur
me marrëdhëniet mes ju të dyve, e kam fjalën për shtratin bash-
këshortor, ma thuaj, por pasi të keni bërë ato që ju thashë.
Ato u përshëndetën dhe u ndanë. Verina bëri një copë të
vogël rruge dhe ndaloi të sodiste përsëri dritaret, por nuk dallonte
asnjë dritë. Iu kujtua ajo kafja e nxehtë dhe kish parandjenjën se
dikush mund të ish brenda, që mund të kish hyrë nga dera sekrete
e pyllit, si dikur ajo.
12.
Atika hap derën e shtëpisë, hyri në korridor dhe rrotulloi

24
çelësin për ta mbyllur. Vajza vrapoi dhe iu hodh në qafë.
- Mam, kafenë e bëri Soni, si e kish bërë?
- Shumë mirë e kish bërë, unë u kënaqa, por edhe shoqja
ime gjithashtu u kënaq.
Vajza u shkëput nga e ëma, hyri në dhomë, iu hodh Sonit
me duar në qafë, e puthi shkurt në buzë dhe i tha se mamit i kish
pëlqyer shumë kafeja e tij. “Falëminderit ty Latina, - tha ai duke
qeshur, - se ti ma ke mësuar si ta bëj”.
Ata zunë vend të tre nëpër divanet e dhomës së ndenjes.
Atika e pyeti të bijën nëse i kish mbaruar mësimet për të nesër-
men?
- Po, mami, i bëra vetë, kurse Soni i kontrolloi dhe nuk më
gjeti asnjë gabim, apo jo Soni?, - pyeti ajo duke kthyer kokën nga
ai.
- Po, po, Latina tani u rrit, kupton mirë gjithçka që lexon
në libër. Dhe kjo është kërkesa themelore në këtë klasë. Unë e
mbarova punën time dhe tani . . .
- Dhe tani, hamë darkë dhe fli sot këtu me ne, - tha në çast
Latina. – Dakord mami? E di unë që ti je dakord. Ne flemë të tre
dhe e vëmë Sonin në mes. Mirë?
- Kjo nuk varet nga ne Tin, kjo varet nga Soni. Megjithëse
neve të rriturve na duhet të bisedojmë diçka, që është me rëndësi.
. .
- Urraaa. . . - thirri Tina. Thashë unë, - tha ajo, u ngrit nga
karrigia e u ngjit lart në dhomën e gjumit për të ndezur edhe atje
llambën e vajgurit dhe për të ulur perdet e dritareve. Rrymën elek-
trike ende nuk e kishin hapur ata të stacionit. Por duke u ngjitur lart
nuk harroi të thoshte “edhe unë e rritur jam tani”.
U dëgjua krisja e derës që u mbyll lart. Atëherë Atika iu drej-
tua Kasonit me zërin e saj të ëmbël e të butë.
- Ti e more vesh që Hatiku ka shkuar sot në qytet për të
njoftuar në Seksionin e Arsimit lidhur me zhurmën e plakave të
fshatit?
- Jo, por e marr me mend se ai, nga natyra, i ka frikë fjalët,
sidomos të grave dhe nuk u jep dot zgjidhje. Do t’ua lërë atyre atje.

Mësuesi i Gorumit
25
Po erdhi shefi lart, besoj se e kaloj pa vështirësi të mëdha, sepse
ai, siç flasin mësuesit, është shumë liberal. Çnuk tregojnë për të.
Pale konviktorët, se ai ka një dhomëz të vogël gjumi në konviktin
e qytetit.
- Mirë, mirë. Ti shko tani. Mendoje qetë. Bisedoje dhe me
prindërit, që dhe ata mund të kenë mendimet e tyre. Është më mirë
kur i mendoni së bashku. Unë për vete nuk kam ç’të mendoj më
veç atyre që kemi biseduar vazhdimisht.
Kur zbriti Tina poshtë hodhi sytë përreth dhe pyeti me
shqetësim:
- Po Soni ku është?.
- Biseduam diçka bashkë, të pritëm edhe ty, por ai shkoi të
bisedojë me prindërit e vet. Kanë dhe ata punët e tyre.
- Ju mbani gjëra të fshehta nga unë. Po unë nuk jam më e
vogël, mam, u rrita tani, di të ruaj edhe unë sekrete, vetë ma ke
thënë, prandaj dhe të dua kaq shumë. Se ti më beson mua.
Ajo vrapoi, e kapi për qafe, e shtriu në divan, iu hodh për-
sipër e po e puthte. Qeshnin të dyja dhe zërat e tyre kumbonin në
atë shtëpi të madhe. Qeshën edhe më shumë aq sa u duk sikur
nga e qeshura e tyre e madhe shkreptiu drita e fortë elektrike në dy
dhomat poshtë dhe në korridor. Latina u shkëput duke vazhduar të
qeshë me zë dhe vrapoi të mbyllte dritat e tepërta dhe të shuante
dy llambat e vajgurit që kish ndezur një orë e ca më parë.
13.
Hëngrën darkën dhe u ulën në shilte para televizorit që
sapo kish filluar të transmetonte televizionin kombëtar, nëpërmjet
një antene të ndërtuar në majën e malit përballë, që njerëzit e qua-
nin repetitor. Së shpejti do të kishin festën e kongresit dhe valët
televizive të Tiranës, thuhej gjithandej, ishin dhurata më e bukur
për popullin e rrethit. Lajmet mbaruan dhe spikeri njoftoi fillimin e
filmit të darkës me temë nga lufta.

26
Mbaroi filmi dhe ato u ngjitën lart në dhomën e gjumit. U
zhveshën në dhomë dhe u futën të dyja në banjë ku Soni kish
montuar një lloj dushi me vajguri që kur ndizej, zhurma e tij dëg-
johej edhe në shtëpitë e tjera të fshatit. Në një cep të banjës së
madhe ishte një kazani i lartë me ujë të nxehtë, që do të shërbente
në rast se dushi mund të fikej në punë e sipër. Kjo ndodhte shpesh
nga që vajguri përmbante herë-herë më shumë ujë se zakonisht.
Ndezën dushin dhe filluan të ndihmonin njëra-tjetrën të laheshin.
Pastaj u fshinë, vunë peshqirët të thaheshin në banjë dhe dolën
të dyja në dhomën e gjumit. Latina vrapoi para pasqyrës të shihte
atje trupin e saj që kish filluar t’i pëlqente e të kënaqej me të, u
rrotullua disa herë për të parë edhe pjesën prapa, pastaj, ashtu si
çdo herë tjetër, thirri mamin e vet t’i afrohej, ta shihte e t’i thoshte
si i dukej trupi i saj. “Kur të rritem edhe pak mami, kaq i bukur do të
më bëhet edhe mua gjoksi, si ty?” “Ti e ke që tani shumë të bukur,
– i tha ajo, - sa ka filluar të lulëzojë dhe ia preku me dorë, por do të
bëhet shumë më i bukur se ky që sheh te unë, shumë, shumë më
i bukur se ky. “Po ky pushi këtu, mami, a duket bukur?” “Ai është
më i bukur se kurrë ndonjë herë, se sapo ka filluar. Ndërsa unë po
filloj të plakem tani” “Ç’është kjo fjalë mami, Soni thotë se ti, mami,
je shumë e bukur, si e bukura e dheut, thotë ai. Sikur ta kishim
edhe Sonin këtu, mami, ta vinim në mes, të na shikonte të dyjave,
ta shihnim edhe ne atë, sa bukur do të ishte mami”. “Një ditë do ta
shohim shpirt, siç kemi parë edhe babin tënd, ti nuk e mban mend,
por eja të shtrihemi bashkë dhe të flemë si dy shqerra”.
Ato u shtrinë dhe e pushtuan njëra-tjetrën. Atika e mbuloi
Tinën me krahët e vet dhe atë e zuri gjumi menjëherë. Pastaj i futi
këmbët e saj midis këmbëve të veta dhe buzëqeshi nga që iu kuj-
tua ajo që tha Tina, pushi.
14.
Fytyra e Atikës mori pastaj pamje serioze dhe iu kujtua ta-
kimi me Sonin një ditë para se ai të fillonte punën në shkollën e
fshatit. Iu kujtua ajo ditë kur ai u fut te Atika jo me atë gjallërinë që

Mësuesi i Gorumit
27
e karakterizonte, jo si atëherë kur ishte gjallë Ademi. Hapi derën e
dhomës së ndenjes dhe u mbështet pas murit.
- Çka ndodhur Soni, pse nuk qenke me humor të mirë?
- Nuk mund të mësohem dot me humbjen e Ademit. Sepse
më duket si zbrazëtirë këtu. Nuk jam në gjendje ta shpjegoj as sot
që e kam ditë gëzimi për vete dhe për familjen. Sot e kisha ditën
e parë të punës si mësues në shkollën sipër. Bëra pastrimin dhe
sistemova ca mjete mësimi. As në shtëpi nuk kam shkuar akoma,
megjithëse babai nuk pati ndonjë gëzim të madh mbrëmë, sepse
edhe atij iu kujtua në çast Ademi. “Sa do të gëzohej edhe ai”, tha.
- Soni, më kënaqe shumë me lajmin që më solle, afrohu të
lutem, ulu pranë meje, më fal që nuk jam veshur si duhet, por më
gëzove pa masë, vërtet. – Ajo i hodhi dorën, i mori kokën afër saj,
e mbështeti te gjoksi dhe filloi ta ledhatojë e ta puthë. – E shikoi në
sy, i mbushi sytë me lot. Një lot i rrëshqiti dhe i ra mbi njërin gjoks
të zbuluar paksa. – Sa do të gëzohej Ademi. Babai tënd e ka thënë
mirë. Mezi priste të punoje me ne, në shkollën tonë. Edhe unë jam
njëlloj e gëzuar, si Ademi, por edhe më shumë, se ti do të jesh jo
vetëm mësues, por edhe si babai i Tinës tani, syrit tim të vetëm.
Atika e tërhoqi përsëri Sonin pranë vetes dhe e mbuloi me
përkëdhelje si ta kishte djalë, vëlla më të madh të saj, vëlla të bur-
rit gjithashtu. Ajo nuk u tërhoq as kur hyri Latina nga dhoma tjetër
dhe ndaloi të shihte atë përqafim. Ajo i pa që po qanin të dy dhe u
afrua. Atika i hodhi duart vajzës, e tërhoqi atë dhe u bënë të tre një
trup i vetëm, një trup i përqafuar.
Pastaj vazhdoi një heshtje e gjatë dhe asnjëri nuk e mori
guximin ta thyente atë heshtje. Të tre e kishin mendjen tek i njëjti
njeri i dashur i tyre, te Ademi.
- Uroj ta kujtojmë gjithnjë Ademin e mirë, sa të rrojmë aq
dhe ta kujtojmë, - tha Kasoni duke fshirë me dorë sytë e njomur
për të qartësuar shikimin.
- Faleminderit, qoftë e thënë edhe nga zoti, - tha Atika. Tina
është e vogël, por ne të dyja me Tinën, të falënderojmë që ti erd-
he në shtëpinë tonë ta ndash me ne gëzimin tënd, megjithëse na
shpërthyen lotët. Dëgjo ti Tina, që nga ky çast Soni është mësuesi

28
yt. Që nga ky çast ai do të jetë njëkohësisht edhe si baba për ty.
- Vërtet mami, babai im, baba Soni, do të rrijë me ne, që sot,
uau, sa qejf!
- Tina, ç’janë këto që thua? Ti je vajzë e zgjuar, mos fol
gjëra pa mend.
- Pse, mam, mua më pëlqen baba Soni, gjithnjë e kam
dashur - dhe i hodhi të dy duart në qafë. Soni e puthi në të dy faqet,
e ngriti lart si të ishte një pupël dhe e puthi përsëri duke i thënë: Ti
je princesha ime e vogël.
15.
Dielli kish gati një orë që kish perënduar dhe nata sapo kish
filluar të binte plotësisht mbi fshat. Hatiku hapi derën e oborrit dhe
trokiti te dera e shtëpisë. Verina doli me vrap, e hapi, e përqafoi
dhe i mori dy rrjetat që ai mbante në duar me sende të blera në
qytet. Pastaj ai hoqi këpucët te dera, zhveshi xhaketën dhe e vari
pas saj, hyri brenda dhe u ul në divanin prej dërrase mbi të cilin
ishte shtruar një dyshek i mbushur me lesh dhe i kapur me pulla të
kuqe vende-vende. Pranë, ngjitur me të u ul edhe Verina.
- A u lodhe? Si të eci dita? Na mollois ca nga thashethemet
e qytetit.
- Takova shefin, ishte djalë i arsyeshëm, i zgjuar, i men-
dueshëm, ajo çka i thashë e shqetësoi, më premtoi se do të vinte
vetë, por ditën nuk ma tha, më porositi të mos i them kujt. Mesa
duket donte ta kapte të pa përgatitur Kasonin. Dukej i shkathët
shefi, më dha edhe një kafe në klubin e tyre.
- Nejse, tani gratë nuk kanë ç’të thonë më. Të nxjerr diçka
dhe të mbajmë ndonjë gotë së bashku? Mirë?
Verina po vinte në tabaka ato që kish përgatitur ndërsa
mendja i shkoi te sekreti që kish nxjerrë pa dashje te Atika. Po,
fundja, mirë kish bërë, pse u dashka një kontroll i papritur?
- Po Arverën si e kishe? Flitet se duan t’ia bëjnë atij shefit
për grua? Di gjë ti? Duan t’ia ngecin që ta mbajnë përgjithnjë e të
mos e lënë të largohet. Duhet të jetë shef i zoti besoj deri sa duan

Mësuesi i Gorumit
29
ta mbajnë.
- Nuk ka burrë që ia del asaj. Zor se ka për ta marrë njeri.
Të gjithë ia kanë frikën.
- Gratë shtrohen kollaj, burrë, sapo t’u rritet pak barku. Me
që ra fjala, isha sot te Atika dhe e pyeta për ndonjë këshillë. Më tha
të bëjmë të dy analizat dhe pas kësaj do të na këshillojë. Kushti i
saj është të mos i themi kujt për këtë.
- Po qe se i ke dhënë fjalën, pse më pyet? Pastaj ja ta zëmë
se analizat dalin keq, ç’mund të na ndihmojë ajo?
- Këtë e di ajo, kot nuk e tha, lexon ajo, ka gjithë ato libra,
bën dhe magjira ajo, thonë gratë, prish dhe magjira. Çfarë hum-
basim ne?
Në ballin e Hatikut filluan të mbijnë ca bulëza djerse. Verina
i pa dhe i erdhi keq. I vjen zor, mendoi, të shkojë e të bëjë atë
analizën që i kërkojnë, se mjekët bëjnë pyetje intime si e sa u do
qejfi. Sytë iu lëngëzuan, por edhe ajo kish hallet e saj. Ish nuse e
re dhe kish ëndërruar të bëhej nënë e të rriste fëmijë. E lanë që
analizat t’i bënin të mërkurën e ardhshme, hodhën atë pak raki që
kish mbetur dhe ranë të flenë. Hatikun e zuri gjumi sa vuri kokën
në jastëk. Verina e pa për një çast, ktheu kurrizin ngadalë dhe filloi
të qajë në heshtje deri sa e kllapiti gjumi. Një ëndërr e llahtarshme
iu shfaq.
Ishte diku në një vend të panjohur, kish lindur vajzë dhe e
mbante në krah. Vraponte dhe këndonte. Kur ja, papritur para saj
u hap një korridor me njerëz gjysmë të zhveshur, të zinj, me shami
të kuqe të lidhura në kokë dhe me gurë në duar. Grumbuj gurësh
kishin edhe pranë këmbëve. Ndaloi këngën dhe deshi të kthehej.
Ktheu kokën dhe pa të tjerë njerëz me trasta në qafë të mbushur
me gurë. Mori vrapin të kalonte korridorin, por një oshtime shur-
dhuese buçiti në veshët e saj. Thërrisnin me zë të çjerrë kurva-
kurva dhe qëllonin me gurë. Mori vajzën e futi në gji për ta mbrojtur
dhe filloi të vrapojë më shpejt, akoma më shpejt, por korridori nuk
mbaronte. Gurët i kërcisnin te kafka e kokës e ajo dëgjonte vetëm
ulërimat e vajzës së saj të vogël. Ra përdhe e mbuluar nga gjaku
dhe një dorë e zezë i hoqi vajzën që e kish në gji. Verina klithi me

30
sa fuqi kishte. Hatiku u ngrit i trembur, jo aq nga ulërima sesa nga
zhurma e fishkëllyese e frymëmarrjes, si të ishin gërhamat e fundit
të saj.
- Verina, ç’pate kështu?
- Një ëndërr e tmerrshme, o zot, sa e tmerrshme. Por ja,
kaloi. Shyqyr që isha në gjumë.
16.
Kasoni hyri në shtëpi dhe filloi të ngjiste shkallët ngadalë
me kokën ulur si të donte t’i numëronte. Hyri në dhomën e tij, nxori
një letër të bardhë dhe me lapsin në dorë e nguli shikimin mbi të.
E ashtu mbeti gjatë, si një model që pozonte para piktorit. Shikimi
ishte tretur në pafundësi por në sytë e tij feksi diçka si e shkruar me
zjarr: Ej, dudum, thirri mendjes! Kjo sikur e tronditi dhe ai lëvizi në
karrige. U ngrit në këmbë dhe filloi të lëvizë nëpër dhomë. Vërtet
dudum duhet të jem deri sa nuk i mora seriozisht fjalët që fliten.
Nuk mund t’ia falte dot vetes që i la fjalët të vlojnë e të fryhen deri
sa mbërritën këtu, sikur ato të mos ishin për të, por për ndonjë
Kason tjetër. Po të ishte Latina vajza e tij, mendoi, lumi i thasheth-
emeve do të ishte një vijë uji që do e përpinte dheu.
Dhoma u ndriçua në çast saqë ai mbylli sytë instinktivisht
dhe sakaq iu shfaq fytyra e Atikës me të cilën sapo ishte ndarë. Si
të ishte një libër i shkruar, kujtesa u hap tek faqja e bisedës mes
tyre.
- Soni, zbrit poshtë të hamë darkën, - ishte zëri i nënës që
e thërriste.
- Nuk kam oreks nënë, hani ju të dy me babanë dhe bini të
flini ose shihni po të doni ndonjë gjë në televizor. Mua më duhet të
përgatitem.
- Po nesër është e diel, ditë pushimi – tha Medihaja.
- E di, e di.
Demiri hëngri darkën dhe u shtri për të fjetur. Medihanë nuk
e zinte gjumi dhe u ngjit lart. Edhe ajo ishte e shqetësuar për djalin
sidomos që prej ditës së atyre të çmendurave gra.

Mësuesi i Gorumit
31
- Nënë, nuk të zë gjumi? Edhe ti ke merakun tim?
- Demiri u shtri, ndërsa unë dua të të them ca fjalë që men-
dohem prej kohësh të t’i them. Dua t’ua mbyll gojën e ligë atyre
plakave që erdhën dhe ndonjë tjetre që i ysht ato.
- Mos më ke gjetur nusen, nënë? A nuk më thua se ku ma
ke gjetur? Cilën?
- Unë e kam pikasur me kohë se ku e ke mendjen ti, mor bir.
Edhe Demirit ia kam thënë.
- Dhe ti je dakord me mendjen time?
- Ne të dy jemi dakord, bir. Po qe se e ke mbushur mendjen,
ne shkojmë që nesër dhe e kërkojmë. Dy capa na ndajnë.
- Faleminderit nënë. Ti je flori.
Soni u ngrit, e përqafoi fort nënën dhe ndjeu një qetësi që
nuk e kish provuar ndonjëherë në shpirtin e tij. Mori frymë i lehtë-
suar dhe e puthi nënën përsëri.
- Po shkoj t’i them dhe Demirit, - tha Medihaja dhe u ngrit të
zbriste poshtë.
- Nënë, - i tha Kasoni, - rri dhe pak me mua, të lutem. – Këto
ditë do të vijë shefi i arsimit. Atika e kish marrë vesh dhe ma tha
para se të vija këtu dhe unë po mendoja për shpjegimet që do t’i
jap atij. Por, ja ti ma lehtësove fare, krejt si me magji. Kish të drejtë
ajo kur më tha “bisedoje me prindërit e do ta zgjidhësh”.
- Ti dhe Ademi keni qenë vëllezër e shkuar vëllezërve. Këtë
e dinë të gjithë dhe do kesh bekimin e tyre dhe të zotit.
- Mirë nënë, shko thuaja dhe babait.
Medihaja shkoi poshtë dhe pas pak i thirri Kasonit të zbriste.
Kasoni pa babanë që kish nxjerrë shishen e rakisë mbi tavolinë
dhe kish mbushur tri gota.
- Hajde bir, ta pimë një gotë për mirësinë e fjalës që ndamë
në familje. Ishte dëshira ime dhe e Medihasë, por dua të jemi të
sigurt se t’i nuk e bën këtë vetëm për të na bërë qejfin neve.
- Gëzuar baba, gëzuar nënë dhe të jeni të sigurt se e bëj
jo vetëm për t’u bërë qejfin juve. Ju meritoni shumë e shumë më
tepër se kaq.

32
17.
Kasoni u ngjit në dhomën e tij dhe u ul aty ku kish lënë letrën
e bardhë dhe stilolapsin mbi të. Kujtesa e tij kish mbetur hapur në
faqen e duhur dhe ai kujtoi bisedën e para një viti e ca që pati me
Atikën rreth edukatës seksuale me fëmijët e moshave të vogla.
- Unë jo vetëm që mendoj, - thoshte Atika, - por jam plotë-
sisht e bindur që fëmija ka të drejtë dhe duhet të dijë gjithçka që ai
dëshiron dhe kërkon të dijë. Qarkullon një barsoletë te të rinjtë. Në
kabinën e trenit që shkonte për Lushnje ishte nëna me vajzën e saj
të vogël dhe përballë tyre një plak. Dhe vajza e pyeti nënën: Mami,
po unë si kam lindur? Mami hodhi sytë përballë dhe pa plakun
që po flinte. Po ja, të keqen mami. Unë desha të bëja një vajzë,
shkova te doktori, i thashë, dhe ai më dha një hapje, të cilën unë
e piva, pastaj m’u rrit barku shumë, shkova përsëri e ai, ma çau e
të nxori ty. Pastaj ma qepi prapë barkun. Uua, sa bukur, qeshi e
gëzuar vajza. Por plaku, pa i hapur sytë, pyeti: më fal shoqe, po
ajo metoda e vjetër nuk përdoret më?
Soni qeshi se e dëgjonte për herë të parë këtë barsoletë.
-Ekuptojdheebesojqënënaekavështirët’ibëjëshpjegimet
e duhura vajzës për një pyetje kaq të vështirë.
- Si vështirë? Po për të gënjyer pse e paska të lehtë dhe për
të thënë të vërtetën e paska vështirë? Një ditë me Latinën pamë
rrugës te livadhi në pyll që një dem kërceu mbi një mëshqerrë dhe
Latina më pyeti se “pse kërcu ashtu ai demi, mam, se kam parë një
ditë edhe një cjap që bënte kështu me një dhi?”
- Dhe ti ia shpjegove?
- Po si, ta gënjeja? Apo t’ia mbaja të fshehtë? Apo t’i thosha
do ta mësosh kur të rritesh dhe ajo të më përgjigjej si zakonisht,
unë jam e rritur tani? Unë nuk jam idiote që ta barazoj vajzën time
me dhinë apo delen. Jemi njerëz e dimë t’i zotërojmë dhe t’i drej-
tojmë instinktet. Problemet e seksit, të mbushura me gënjeshtra
dhe të mbuluara me mistere nga vetë ne, vetëm se e dëmtojnë
rëndë e nganjëherë shumë rëndë jetën e të rinjve, vajza apo djem

Mësuesi i Gorumit
33
qofshin. Bien viktima pa e ditur psenë.
- Po si ia shpjegove? Jam shumë kureshtar.
- Po të kesh ndonjë pyetje konkrete si vajza ime për shem-
bull, ma thuaj dhe do ta shpjegoj teorikisht dhe praktikisht këtu ku
jemi, në krevat. Natyrisht fëmijës nuk mund t’i shpjegohet në çdo
vend. Duhen gjetur me kujdes koha dhe vendi pastaj edhe meto-
da. Çdo moshë, përfshi dhe të mëdhenjtë si ty, ka trajtimet e veta.
Por me që ra fjala, i thashë se njerëzit e kafshët janë ndarë në
dysh, në meshkuj e femra. Dallimet janë të shumta, i thashë, dhe i
përmenda disa, por kryesorja është, i thashë, seksi. Dhe i thashë
se ku dallohet seksi. Mora shembull veten dhe Ademin, të cilin ajo
thoshte se e mbante mend kur ne dilnim të tre para pasqyrës. I
mora shembull cjapin me dhinë, dashin me delen, kalin dhe pelën
dhe i thashë se kudo që të shikosh, do të gjesh se ka një mashkull
dhe një femër, edhe te zoqtë, edhe te bletët, kudo. Ajo u kënaq sa
filluam të luajmë për të gjetur se ku e ka seksin pula e ku këndezi,
ku e kanë breshkat, gjarpërinjtë, peshqit. Më në fund ajo zbuloi se
që të gjithë në një vend e paskan. Por përsëri donte të dinte pse ai
demi kërceu ashtu?
- E, si ia shpjegove këtë?
- Natyrisht, e pata vështirë dhe i thashë se nuk shpjegohen
të gjitha përnjëherësh. I thashë ta mbante mend pyetjen dhe një
herë tjetër, kur të ishim të dyja në krevat, do t’ia shpjegoja që ta
zinte gjumi. I lashë kohë vetes që të përgatitesha pak. Do të ta
tregoj edhe ty një ditë tjetër se si do t’ia kem shpjeguar.
- Po me Tinën kur ke filluar edukimin seksual?
- Ndjek edhe këtu përvojën që kam nga babai. Kur erdha
nuse te Ademi, që natën e parë, i fola për përvojën që kisha unë.
Dhe ai e pranoi me shumë qejf. Iu duk shumë zbavitëse. Dhe që
atëherë, kur unë jam e lirë nga ato mujoret që kanë gratë, çdo natë
kur duam të biem për të fjetur, zhvishemi të dy, lëmë mbi divan
a karrige gjithë veshjet tona, shkojmë e bëjmë një larje të shpe-
jtë në banjë duke ndihmuar njëri-tjetrin, vijmë pak vërdallë nëpër
dhomë, qëndrojmë pak para pasqyrës e cila është mjaft eksituese,
ngacmohemi me njëri-tjetrin, vijmë të dy në formë dhe pastaj hid-

34
hemi në krevat. Ashtu si e kemi praktikuar edhe bashkë. Pasi vdiq
Ademi, këtë rit e bëja vetëm me vajzën. Pastaj, siç e kemi bërë
ndonjëherë edhe të tre bashkë. Ajo na shihte kur ne putheshim e
bënim atë që bën burri me gruan. Tani ajo nuk ka asnjë kuriozitet.
Na ka parë që e vogël dhe i duket gjë fare normale. Kjo edhe nga
që nuk ka arritur pjekurinë e saj seksuale. Tani vjen momenti kur
ajo mund të eksitohet dhe tani do të fillojmë shpjegimet e sakta
në teori dhe në praktikë se si zhvillohen kontaktet seksuale, cilat
janë mënyrat me të mirat dhe të këqijat e secilës prej tyre. Kështu
që edhe ne të dyve do të na duhet të bëjmë ca ushtrime praktike.
Ajo do të na shohë ashtu siç shohin të tjerët stacionet e huaja tele-
vizive me ato kanoçet artizanale.
- Tika, ti po më habit me iniciativat e tua, ti je një lloj encik-
lopedie e veçantë e edukimit seksual.
Ai e përqafoi fort, e puthi, u ngrit nga krevati, u vesh i tëri
dhe u nis për në shkollë.
18.
Verina me Hatikun dolën nga spitali dhe u drejtuan për te
klubi i madh i qytetit. Do të pinin diçka para se të merrnin rrugën
për në fshat. Dukeshin krejt pa humor, madje akoma më shumë,
sikur sapo kishin ndërprerë një zënkë të gjatë. Hatiku dukej sikur
nga momenti në moment do të shpërthente në lot me ngashërim,
ndërsa Verina tregonte një mendjemadhësi të shtirur, kokën e
mbante tendosur pak më lart se zakonisht, fytyrën disi të qeshur,
shikimin e hidhte sa andej këtej nëpër vitrinat e rrugëve.
U ulën, morën nga një shurup thane, që ishte bërë si pija e
modës atë fillim pranvere dhe po e pinin pa folur.
Përgjigjen e analizave e mbante Verina të palosur në çantën
e vet të dorës. Letra ishte shkruar me shkrim të qartë, por ajo nuk
e kuptonte dot kur e lexonte. Por mjeku u tha me gojë se analizat
e Hatikut ishin keq, ndërsa të saj për mrekulli. Tha pastaj se nuk
mund t’u jepte ndonjë këshillë veç përdorimit të medikamenteve
që u kish shkruar në letër.

Mësuesi i Gorumit
35
- Po vjen shefi, - tha Hatiku. – Është ai me atë këmishën
vishnje që po zbret nga rruga e Komitetit. Duket se po hyn këtu.
- Ta qerasim, - tha Verina, - por asnjë fjalë për analizat, se
e kam porosi nga doktoresha e fshatit, kuptove Hatik?
Hatiku i bëri shenjë, e ftoi Visarin të ulet në tavolinën e tyre,
e prezantoi me gruan dhe e pyeti për shëndetin. “Mirë, faleminder-
it, tha shefi, për ndonjë mbledhje ke ardhur?” “Thjesht për shëtitje
e për ndonjë pazar të vogël”, - u përgjigj Verina. “E shoh që Hatiku
paska rrëmbyer vajzën më të bukur të krahinës, përgëzime, Hatik”.
Verina qeshi me zë aq sa tërhoqi vëmendjen klientëve të tjerë.
Pastaj Visari nuk po ia ndante sytë, aq sa Verinës nuk iu durua pa
i hedhur një thumb.
- Ka ndonjë problem që nuk shkon?
- Jo, jo, - tha Visari, - jam pak i shpërqendruar, nuk shoh
thuajse asgjë aty ku drejtoj sytë. Shikon mendja, thonë, nuk shikon
syri.
- Fjalë me mend. Di të zgjedhë partia. Nuk të bën shef kot
ajo, - tha Verina dhe qeshën të tre. Vetëm Hatiku nuk po kuptonte
se përse po bëhej biseda.
- Po ti Verina çfarë shkolle ke mbaruar?
- Të mesmen këtu në qytet. Konviktore kam qenë, si vajzë
jetime.
- Edhe unë në konvikt jetoj, - tha shefi.
- Sa të martohesh, se thonë që e ke me ditë, e pastaj do
jetosh në pallat. Do bësh jetë domethënë. Ne vdiqëm në fshat, në
majë të malit dhe në mes të baltës.
- Verina, e prishe, - tha Hatiku. – E ku e thuaj pa, para she-
fit!
- Ajo tha një të vërtetë, - tha shefi, - është detyra jonë, e
kuadrove, ta rregullojmë që edhe fshati të bëhet si qyteti. Drita
elektrike për shembull ia ka ndërruar pamjen. Tani i sheh fshatrat
prej këtej se ku janë, pale kur kalon luginës natën dhe i numëron,
sa majtas e djathtas.
Visari piu kafenë, i shkeli pak syrin Verinës dhe u tha të
dyve “faleminderit dhe mirë u pafshim së shpejti”.

36
- Sa djalë i mirë dhe simpatik, - tha Verina, - por dhe sa
i zgjuar. Kishe të drejtë ti kur ma përshkrove. – Ndërkohë ajo e
kapi veten duke përsëritur, si një ngecje gramafoni, një frazë të
vetme: “sikur t’i kërkoja atij të më jepte një fëmijë”. Kishte filluar ta
kuptonte se po jetonte si e sëmurë, se po i shtohej një dhimbje në
trupin e saj.
U ngritën dhe kaluan përgjatë vargut të dyqaneve në anën
e djathtë të rrugës kryesore. Nuk folën më për analizat, por Verina
po vriste mendjen të gjente një mënyrë sa më të natyrshme për t’i
thënë atij idenë që bluante me kohë në mendjen e saj, që kushdo
do ta quante të çmendur. Atë që do t’i thoshte e përfytyronte si
bubullime të ndrydhur me presion në kokë, që nuk po duronte dot
sa të shpërthente kafkën, pastaj dhëmbët e të futej drejt e te vrimat
e veshëve e të zinte vend në trurin e burrit të saj.
Dolën pa blerë asgjë nga dyqani ushqimor, pastaj nga tjetri
me veshje burrash e grash e po ecnin kuturu Kaloi gjysma e orës e
plot minuta të tjera më pas e ata nuk kishin shkëmbyer ende asnjë
fjalë.
- E ndiej veten sa të mërzitur, aq edhe fajtor, - e theu heshtjen
Hatiku. Mërzitem thellë në shpirt kur mendoj të ardhmen e familjes
sonë dhe ndjehem akoma më fajtor që këtë analizë kaq të thjeshtë
nuk e bëmë vite më parë.
- Nuk është koha tani të flasim për mërzitjen, Hatik, dhe as
të gjejmë fajtorët. Ne duhet të mendojmë me zemër të hapur e me
shpirtin e çliruar nga ankthet për të ardhmen tonë. Hajde të ulemi
te lulishtja pas pallatit të kulturës, t’i shtrojmë hallet tona para syve,
në qilimin jeshil. Një zgjidhje do ta gjejmë, sepse ne e duam njëri-
tjetrin. Dakord?
19.
Në një cep të lulishtes, në barin e njomë, mes trëndafilave
që i rrethonin, ata u ulën shesh dhe Verina e vuri kokën në prehrin
e Hatikut.

Mësuesi i Gorumit
37
- Unë nuk i jap dot asnjë zgjidhje kësaj situate, - tha ai pas
një heshtjeje të gjatë, duke vazhduar të përkëdhelnin lehtë njëri-
tjetrin.
Ajo e dëgjoi dhe iu bë sikur pas fjalëve të tij kish edhe ca të
tjera të pathëna, që ajo sikur i kuptonte, ose më mirë, do donte të
ishin ashtu si i kuptonte ajo.
- Cila është ajo kryesorja, gjëja më e rëndësishmja që ti nuk
i jep dot përgjigje. Hatik?
- Hm..., si të them, ja cila është. Është dyshimi që më bren
shpirtin e zëmrën. Do të qëndrojmë bashkë apo do të ndahemi e ti
do të martohesh sërish me një burrë që do të japë atë që mua zoti
nuk ma ka dhënë të ta jap?
Ajo e shikoi Hatikun në sy dhe iu bë një si lëmsh i vogël në
grykë.
- Unë nuk ndahem, Hatik, ti ke qenë fati im, ky ka qenë fati
jonë dhe unë me ty do të qëndroj tërë jetën time. Unë nuk jam
ndarë dhe nuk ndahem nga ty asnjë çast. Por, ja, le ta zëmë një
moment se ti do të ndahesh nga unë.
- Jo, jo, unë as kërkova dhe as kërkoj, më beso, vetëm py-
eta. Por e ndiej që në shtëpi diçka mungon dhe mungon për fajin
tim. E ndien ti këtë?
- E ndiej, e ndiej shumë, e ndiej thellë, në çdo qelizë të
trupit tim. Më duket si një film pa muzikë, pa zë, pa ngjyra. Ndjej
kënaqësinë trupore kur jemi në shtrat, por ndjej edhe trishtimin që
rri fshehur diku nën jastëk dhe më ndjek pas kur ngrihemi e kudo
që shkoj. Trishtim që nuk më ndahet.
Hatiku i përkëdheli faqet dhe tani i erdhi keq jo vetëm për
vete, por më shumë për të.
- Unë nuk mund ta harroj lumturinë që më dhurove kur më
ktheve burrërinë, por ja që, sa më shumë kalon koha dhe sa herë
mbushem me epsh, e mesi pres çastin të hyj brenda teje, mendja
më shkon më shpesh, ja, te kjo mungesa që na ka shoqëruar, e
më vjen të qaj e shkrehem thuajse në çast. Ti e ke vënë re sigur-
isht. Unë të kërkoj falje, ndaj e bëra si pyetje në fillim, meqë erdhi
edhe rasti i duhur.

38
Verina mendoi se erdhi çasti për t’i bërë atij ofertën e vet.
Por Hatiku ia preu hovin.
- Ndoshta mund të ishte një zgjidhje nëse marrim një fëmijë
në brefotrofin e Korçës a të Pogradecit dhe e bëjmë si fëmijën
tonë, një djalë a një vajzë, si të dëshirosh edhe ti. Një vajzë ndosh-
ta do të ishte më mirë.
Po ta kisha bërë unë propozimin e para, mendoi Hatika,
ndoshta nuk do të lindte fare kjo pyetje, por tani kjo ide idiote duhet
kundërshtuar. Sidoqoftë, mendoi, fjala erdhi tek nyja nga e cila ajo
mund të kalonte lehtë atje ku dëshironte.
- Fëmijë me prindër të panjohur, që nesër mund të bëhen të
gjallë e të na e marrin mbrapsh fëmijën e tyre. Do të ndihemi më të
dëshpëruar nga sa jemi. Kush mund ta lejojë fëmijën e vet të rritet
me ne majë malit, kur mund të rritet me gjithë të mirat në qytet?
- Ke të drejtë, - tha ai. – veç të kërkojmë të na i falë ndonjë
nga çiftet e njohura këtej rrotull.
Verina mori frymë thellë, ngriti kokën nga prehri i burrit të
vet, i hodhi dorën në qafë dhe nuk po vendoste akoma t’ia thoshte
krejt hapur mendimin e vet. Pastaj të priste e qetë reagimin e tij.
Por goja nuk hapej dot e zëri nuk i dilte. Më në fund ajo ndezi
shkëndijën që, siç e kish përfytyruar, do të pasohej me një shkrep-
timë e gjëmim të beftë në një qiell të pastër nga retë.
- Hatik, më dëgjo të lutem me vëmendje dhe mos më ndër-
prit. Ka ca kohë që e mendoj këtë dhe ja, erdhi rasti të ta them.
Hatiku ndjeu një të dridhur në trup, një rrahje të shpejtë në
gjoks dhe lëvizi pak instinktivisht. Parandjeu befas sikur do t’i binte
të fikët
- Të shoh në fytyrë që u shqetësove, je zverdhur fare, por
mos mendo keq për mua. Kam qenë dhe do të jem për ty një bash-
këshorte korrekte dhe krejtësisht e ndershme. Por dua të propozoj
një zgjidhje, e cila, sipas zanatit tënd, është një lloj karabinaje që
pastaj mund të suvatohet e të ngjyroset me lloj-lloj mënyrash, si ta
mendojmë të dy. Veç mos më ndërprit.
“Po supozoj një çast se ne të dy po ndahemi dhe po jetojmë
secili në dhomën a shtëpinë e vet. Ti ke jetën tënde dhe unë timen.

Mësuesi i Gorumit
39
Prit, të thashë mos më ndërprit. Unë, si grua e ndarë nga burri,
do të gjej mundësinë për të pasur një fëmijë, një djalë a vajzë, si
ta dojë zoti, por nuk do të martohem. Në këtë kohë kjo është e
thjeshtë. Nuk do mund të madh. Do kalojë pak kohë dhe unë do të
kërkoj nga ty të më marrësh përsëri për grua, si grua të penduar
për gabimin që ka bërë. Do të kemi kështu shansin të jemi përsëri
burrë e grua, por tani edhe me fëmijë, me fëmijën tonë. Dhe asnjë
veç meje nuk do ta dijë se kush është babai i vërtetë dhe askush
nuk ka të drejtë të më pyesë për këtë, as edhe ti.
Pasoi një heshtje që vazhdoi gjatë. Të dy qëndronin pra-
në, mbështetur te njëri-tjetri. Të dy ndiheshin të lodhur e sikur u
mungonte dëshira për të folur. Pastaj Hatiku sikur u zgjua nga një
ëndërr dhe foli krejt i qetë.
- Pse na duhet kjo zhurmë kaq e madhe e ky skenar idiot.
Fjalët do të marrin dhenë, thashethemet e dynjasë do qarkullojnë,
qindra “pse” do të lindin e përgjigje nga më të shëmtuarat do të
sajohen. Fasada duket e bukur, por karabinaja nuk u qëndron dot
furtunave.
- Me kaq sa the, unë duhet të kuptoj që ti nuk je dakort? –
pyeti Verina tepër e mërzitur e gati për të qarë.
- Jo, jo, - shpejtoi të thotë Hatiku, - nuk kam asgjë kundër
idesë, përkundrazi, dëshiroj një skenar pak më të thjeshtë, një kar-
abina që nuk bie në sy, sepse nuk i duroj dot fjalët e botës.
- Për këtë e kisha fjalën kur përmenda suvanë e ngjyrat.
- Përse duhet ajo loja e ndërmjetme, kur esenca është një
dhe vetëm një, të cilën unë mendoj se e kuptova mirë. Pse nuk e
thuaj troç, por e stërhollon, jo të ndahemi, jo të bashkohemi, - e
ngriti zërin Hatiku.
- Çfarë të them troç? Pastaj ti nuk ke pse nxehesh, ne thjesht
po bisedojmë.
- Nuk po nxehem, por po e them më thjeshtë atë që kuptova
unë, që ti mendon të shkosh me dikë tjetër, të mbetesh shtatzënë
me të, të lindësh një fëmijë e ta quash se e ke me burrin tënd dhe
pikë.
- Unë pa lejen tënde nuk e bëj kurrë një veprim të tillë. Do

40
të ma quaje tradhti bashkëshortore dhe do të më ndaje. Ja pra ku
hyn ndarja në këtë mes. Unë nuk dua të më tregojnë me gisht si
kurva e fshatit.
- Mua po më dhëmb shumë kur e çoj nëpër mend, por unë
nuk do ta përdorja kurrë atë fjalën që the ti. Unë të kuptova kështu,
që unë të bie dakord me një skenar, për shembull, që ti të ftosh
dikë në shtëpi, të hysh në marrëdhënie me të, si në marrëdhënie
pune e të marrësh si hak pune një fëmijë për vete e për familjen
tonë. Po të ishte marrëdhënie për të fituar para, kjo do të ishte e
palejueshme, kjo do të ishte tradhti, sepse paratë fitohen vetëm
me punë të ndershme. Unë natyrisht nuk mund të hyj në detaje.
Tradhtia nënkupton kur njëri vepron në kundërshtim me interesat
e tjetrit. Ku të dy punojnë për të njëjtën gjë, ky quhet bashkëpunim.
Kështu na i kanë shpjeguar në komitet.
- Unë mendoj se e the drejt, - vlerësoi Verina. Kjo është një
punë me të cilën duam të realizojmë një dëshirë të përbashkët.
Apo jo. Ti do të fillosh kurën që të dha mjeku, pavarësisht se ai tha
se shpresat janë të vogla, dhe askush nuk do ta dijë se fëmija nuk
është yti. Ndoshta mund të jetë dhe i yti nëse ilaçet do ta bëjnë
efektin e tyre. Dhe unë kam një parandjenjë se kështu do të ndod-
hë. Unë do të konsultohem edhe me doktoreshën tonë.
- Ajo nuk duhet të dijë asgjë për këtë bisedën që bëmë këtu,
pas shtëpisë së kulturës, më kuptove, - gati sa nuk bërtiti Hatiku?
- Natyrisht, - tha Verina, - kjo shtëpi kulture do të jetë monu-
ment kulture për ne, - dhe me ndjenjën e një fitimtareje i tha Hati-
kut të ngriheshin e të merrnin rrugën e fshatit.
20.
Verina u ngrit herët në mëngjes, përcolli burrin për në punë
dhe mori rrugën për te Atika, t’i jepte përfundimet e analizave që
ajo i kish kërkuar.
- Mirëmëngjesi, Verina, për ku e ke marrë rrugën pa
gdhirë?
- Po vete dreka Soni, nuk është mëngjes, por mësuesit e

Mësuesi i Gorumit
41
kanë mirë, mëngjesin e kanë si fëmijët. Hatiku ka një orë e ca në
punë.
- Këto na kanë rënë në pjesë, si mua e Hatikut. As ai nuk e
bën dot punën time, as unë nuk e bëj dot mirë punën e tij. Po ty si
po të ecin punët?
- Isha në qytet dhe e pashë atë shefin tënd. I dhamë një
kafe te turizmi unë e Hatiku. Do të vijë për kontroll, por e mban
sekret datën. Mos i thuaj njeriu që ta thashë unë. Nuk dua të kem
probleme me njerëzit e qeverisë. Po bëhet gati të martohet, flitej
atje, me atë Arverën e Komitetit. Por gjynah, e tredh ajo. Ti çfarë
po bën? Asgjë të re? Si nuk na ke bërë asnjë vizitë për një kafe.
Të pres në çdo kohë, siç të kam thënë. Mërzitje e tmerrshme. Nuk
kalohet çdo ditë me të qepura, pa asnjë shpresë për diçka më të
mirë.
- Falemiderit Verina që je në anën time lidhur me sa flitet në
fshat. Faleminderit. Nuk e kam harruar bisedën tonë dhe besimin
që tregove ndaj meje.
Verina vazhdoi rrugën duke risjellë në mend ato pak fjalë që
sapo shkëmbeu me Sonin. Ai nuk më dha asnjë premtim, mendoi,
por me që e kujtoi vetë bisedën që bëmë atëherë, do të thotë se
duhet të vazhdoj të mbaj shpresë.
Mbërriti te dera e oborrit të Atikës dhe i bëri zë. Ajo hapi
dritaren, i dha shenjë me kokë të hynte në oborr e ta priste te ven-
di, pastaj zbriti me Latinën, e cila përshëndeti dhe u nis për në
shkollë.
- Analizat i bëmë dje, - tha Verina pasi u ul në stol, - ja
shikoji.
- Analizat e tua janë të shkëlqyera vërtet, - tha Atika, - dhe
e shikoi në sy e qeshur. Hatiku ka pak shanse, por ato mund të
shtohen nëse do të kurohet rregullisht. Ai ka disa qeliza të gjalla,
por janë fare pak në numër. Medikamentet që ju kanë dhënë bëjnë
efekt në raste të tilla, por duan marrë rregullisht. Do të jap edhe
unë një shurup për ta pirë. Është popullor, por i efektshëm për sh-
timin e vitaminës E që i duhet atij. Unë nuk e di si shkon tani puna

42
e potencës tek ai, ose më shqip, e ngrehjes, sepse ajo është më e
rëndësishmja. Sepse që të bëhet fekondimin i sigurt qelizat duhet
të çohen sa më afër vezëve. Vazhdon të ketë probleme? Arrin të
futet aty ku duhet, apo shkrehet para kohe?. Ti vazhdon t’i bësh
ato ushtrimet me ndërrim permanent të vendit e metodës, apo ia
ke varur? Arrat e mjaltin ia vazhdon?
- Të gjitha i vazhdoj, por problemet venë e shtohen. Kur unë
e eksitoj, ai me sa vë re, nuk më shoqëron, por mendon për tjetër
gjë dhe nuk më tregon përse. Sa i prek koka te unë i dalin lot e qan
nga trishtimi që e mbulon.
- E qartë. Ato që do të pijë do ta ndihmojnë. Do të duket
efekti pas dy a tre muajsh. Nëse nuk mbetesh shtatzënë atëherë
duhet të mendosh edhe vetë, se je ti kryesorja në gjithë këtë pro-
ces. Ka dhe të tjera mundësi. Dhe akoma, nëse do të dëshironi,
ne mund të bëjmë nja dy a tre seanca ushtrimore të tre së bashku.
Ndoshta e quan të tepërt, por po ta përsëris. Unë nuk bëj për këdo,
por vetëm për ata që e mbajnë këtë sekret. Shteti ka ligje dhe unë
dua të jem korrekt me to.
Verina ecte duke shtrënguar në xhep shishen e vogël me
lëngun që i dha Atika. Mesa duket, mendoi, ky lëng dhe ato ilaçet
e spitalit do të jenë suvaja dhe ngjyrat e karabinasë. I pëlqeu ky
mendim, buzëqeshi me vete dhe shpejtoi hapin. Do të sajonte një
drekë të mirë, pulë të pjekur, të mbushur me arra e të shoqëruar
me verë të kuqe. Dreka më e preferuar e Hatikut.
21.
Ishte e premte pasdite kur Visari mori çantën e dorës dhe u
nis për në Gorum. Një nga shoferët e komitetit do ta çonte deri te
punishtet e mëdha të verës pranë Borigës dhe do ta linte aty. De-
tyra ia donte ta pyeste se kur do të vinte ta merrte, por ai iu përgjigj
se nuk kishte më nevojë për të.
Rrugën e bënte për herë të parë, por kish dëgjuar se edhe
sikur të doje ta linje mënjanë Gorumin, nuk kishe mundësi ta bëje.

Mësuesi i Gorumit
43
Rruga ishte e thepisur, por ai ecte ngadalë dhe shpesh ndalej dhe
kthente kokën të sodiste bukuritë e luginës së thellë që formonte
përroi dhe më tej lumi me të cilin bashkohej.
Sapo filloi të binte muzgu i mbrëmjes ai dalloi shtëpitë e
para të fshatit që ngriheshin mbi një pllajë me bredha të lartë ku
mezi të zinte syri ndonjë copë toke të punuar. Qëndroi ta sodiste
atë rënie të bukur muzgu në atë pllajë me atë qiell që po e humbte
ngadalë ngjyrën e tij të feksur. E denjë për një pikturë, mendoi. Në
krah të majtë, në një si bregore, pa një shtëpi të vetmuar. Duhet
të jetë shkolla, tha me vete, shkollë tipike fshati, njëkatëshe, e
vjetër, njëlloj janë në gjithë rrethin. Dera dhe dy dritare të vogla që
dukeshin nga rruga i tërhoqën vëmendjen. Të dyja me perde, njëra
jeshile dhe tjetra blu. Dera kish një qemer rrethor të gdhendur në
dy copa të mëdha prej guri. Në rrugë nuk lëvizte njeri. Ecte dhe
mendonte, as vetë nuk e dinte se përse. Në një moment iu duk se
ishte në fund të fshatit. Ndaloi dhe pa rreth vetes. Në oborrin e një
shtëpie dykatëshe, pa dy gra ulur në stol nën një strehë të mbuluar
me tjegulla të kuqe.
- Mirëmbrëma, - i përshëndeti Visari, - a mund të më tregoi
ju lutem shtëpinë e sekretarit të partisë, Hatikut?
- Vjen nga qyteti ti? - tha gruaja më e moshuar. – Ke marrë
rrugën që shkon te arat përtej përroit, jo atë që kalon mes për mes
fshatit. Prit se po të përcjell unë. Natën e mirë Tika, - i tha ajo nus-
es së re që mezi shquhej në muzgun e rënë tashmë plotësisht.
Medihaja e shoqëroi atë, kaluan bashkë nëpër një rrugicë
të ngushtë dhe dolën në rrugën që kalonte përmes fshatit. Ajo nuk
i foli asnjë fjalë të ardhurit, të cilin ajo e pikasi menjëherë se cili
ishte. Visarit iu duk e gjatë kjo heshtje dhe e quajti me mend si një
pritje jo të ngrohtë. Por ndërroi menjëherë mendje.
- Ç’fëmijë ke zotrote, - e pyeti Visari, - vetë a punon?
- Ç’punë zeza, punon burri me djalin, hedhin çatitë për
shtëpitë e reja që ndërtohen në tërë fshatrat për rreth. Kanë punë
me bollëk. Lodhen vërtet, por fitojnë shumë. Shyqyr që erdhën
këto kohë mor bir. Shikoji shtëpitë rrotull. Gorumi është bërë si
qytet. Edhe drita elektrike na erdhi. Mrekulli.

44
- Qenke nënë e mrekullueshme ti, - tha Visari, - ti e kupton
shumë mirë punën që kemi bërë për fshatin. Unë vij nga komiteti.
Sikur ke bërë shkollë që e përhap kaq mirë e korrekt vijën tonë në
tërë fshatrat e zonës. Faleminderit shumë për këtë.
- Unë nuk thashë asgjë më tepër se ç’është në të vërtetë.
Po ju me se merreni në komitet?
- Ja, si të them, me punë partie dhe shteti. Drejtoj një sektor
në komitet dhe vij këtu për t’u njohur me fshatin, se unë nuk jam
vendas, jam i ardhur nga Lushnja.
- Ja erdhëm, bir, kjo është shtëpia e Hatikut. Kalo oborrin
dhe trokit te dera. Mirë u pafshim. Natën e mirë.
- Natën dhe shumë faleminderit moj nënë. Je një nënë kaq
e mirë. Lum kush të ka.
Visari trokiti dhe derën ia hapi Verina. Kishte kohë që e
priste këtë çast. Ajo e futi brenda, e puthi lehtë në të dy faqet, siç
ndodh vazhdimisht nëpër fshatra, buzëqeshi e shqiptoi lehtë “më
në fund”. Ajo e ftoi të ulet në divanin e dhomës së madhe me ox-
hak dhe e qerasi me një gotë raki të shoqëruar me një lugë glikoje
të bërë me arra të njoma.
- Hatiku, - tha ajo, - vjen shpejt, nuk do të vonohet. Ai nuk
e di që ti do vije sot. Ndërsa unë seç pata një parandjenjë. Ti mos
u mërzit sa të përfundoj darkën. E ndiej veten shumë të gëzuar
që kam sot një mik si ti. Më fal që po të flas me ti po më pëlqeve
shumë kur u takuam te klubi, të kujtohet?
- Si të mos më kujtohet një grua kaq e bukur si ti?
- Faleminderit, - tha Verina që sa nuk fluturonte nga gëzimi.
Doli shpejt nga dhoma, ndërroi veshjen dhe u kthye.
- Uau, - bëri Visari, - magjepsëse fare. Ç’nur i bukur të ka
rënë!
- Avash ti se të ndalon zemra, - u përgjigj me të qeshur Veri-
na. - Për atë që ke ardhur, kam frikë se je lodhur kot. Eh, sa llafe
ka në fshatra. Ky i yni, zë vendin e parë. Por, them se ka ndodhur
një mrekulli që ke ardhur te ne, një mrekulli e vërtetë. Apo e thashë
gabim? Nëse do ndonjë gjë për të pirë, më thuaj. E di që je i lod-

Mësuesi i Gorumit
45
hur me gjithë atë të përpjetë. Nuk mjafton që jetojmë në fshat, por
edhe rrugën e kemi tepër të thepisur.
- Faleminderit Verina, sapo më qerase, nuk kam nevojë
për asgjë. Edhe darka për mua do të ishte e tepërt. Më mjafton
kënaqësia që ndiej nga pritja tënde. Kujdesu më shumë për Hati-
kun se vjen i lodhur nga puna.
Haktiku hyri në dhomë, rrudhi sytë për të parë në atë gjysmë
errësirën që lëshonte llamba e vajgurit, por e shoqja shpejtoi t’i
njoftojë ardhjen e Visarit.
- Mirë se erdhe - tha Hatiku, u ul pranë tij, në anën e divanit
tjetër që formonte kënd të drejtë me atë të Visarit dhe takuan du-
art. - Mirë që nuk të zuri nata rrugës se të shqyejnë qentë. Le që ka
edhe egërsira. Verina, - tha ai, - na sill shishen e rakisë.
Verina la shishen litroshe mbi tryezë dhe në çast dhoma
shndriti nga llamba elektrike në mes të tavanit. “Tani ka lezet” tha
Hatiku dhe mbushi gotat.
- Sa mirë bëre që erdhe shef, - tha Verina, duke shtruar një
mbulesë tërë qëndisma mbi tavolinë e mbi të rregulloi gotat dhe
shishen. – Ndoshta tani u vjen fundi këtyre thashethemeve. Unë
nuk besoj kurrë që mësues Kasoni, të jetë ashtu si e përflasin disa
gra. Pastaj shkojnë edhe me fjalët që gjoja dëgjojnë nga fëmijët e
pastaj ato i shtojnë e i qëndisin. Po shkohet me fjalët e fëmijëve?
Le që nuk mund të jenë as të fëmijëve. Ato gra duket shohin ën-
drra natën dhe në saba iu duken krejt të vërteta.
- Verina, - tha Hatiku, - unë ua plotësova dëshirën atyre
grave që nuk linin rast pa më ndaluar. Visari është i zoti, di ai ta
hetojë të vërtetën.
- Dakord, por faktet t’i themi siç janë, - e ngriti pak zërin
Verina. - Njëra prej grave më tha një ditë se mësuesi, një nxënëse
të klasës së katërt, e ka bërë si gruan e vet. E mban ose e thërret
atë në shkollë sikur gjoja e ndihmon dhe pastaj, e kupton vetë ti
se çfarë i bën, më tha ajo. Nëna e saj, vazhdoi ajo, Atika, që ma
quani edhe doktoreshë, ia ka besuar vajzën mësuesit, dhe qeshi
tërë mllef, ligësi e ironi bashkë, e ka çuar shqerrën e vet t’ia ruajë

46
ujku. Ja kështu më tha ajo. Ja më thoni ju tani. E kush është ai njeri
normal që i beson asaj gruaje, apo dhe asaj tjetrës, shoqes së saj?
Dhe janë fjalë të dala tani së fundi. Nuk e dimë me se lidhen, por
me diçka lidhen ama, nuk janë të rastit.
- Hatik, - tha Visari, - Verina foli bukur, unë i besoj Verinës.
T’i dëgjojmë ato dy gra, nuk të kundërshtoj, por të vrasim dhe trurin
tonë. Ajo është vajzë e klasës së katërt, dhjetë vjeçe i bie të jetë,
dhe ti beson vërtet se mësuesi e përdor si gruan e vet? E dëgjova
dhe atje në zyrë nga goja tënde, e kam dëgjuar këto ditë edhe nga
kryetari im i komitetit, edhe nga ata të komitetit të partisë, edhe
prokurori ma tha, por ne duhet t’i kontrollojmë ato të shkreta fjalë
para se t’i nxjerrim nga goja.
- E burrë, a nuk të kam thënë? Ti Visar, - tha Verina, - bëj
ashtu si di vetë t’i bësh punët e tua. Ne duam vetëm që fshati të
qetësohet, që fëmijët të mësojnë mirë dhe të mos ketë asnjë lloj
shqetësimi mes familjeve tona. Duhet t’i vihet një kufi këtij vesi të
pështirë të thashethemeve. Ja, vjen ti sot te ne e nesër prit të dëg-
josh komente. Do kontrollosh shkollën e do ikësh në qytet e këtu
do dëgjojmë fjalë që as mund t’i marrim dot me mend. Është bërë
për të ikur natën.
Visari e vëzhgonte me kujdes Verinën kur ajo fliste dhe
lëvizte herë pas here për të plotësuar tavolinën. Kishte qejf të
përkulej më shumë nga ç’duhej në atë tavolinë të ulët me syprinë
xhami, të rregulluar sipas lartësisë së divaneve. Bluza e re ishte
e hapur dhe e lirshme në gjoks, fundi ish mjaft i shkurtër, si për
të treguar sa më shumë nga pasuria që zotëronte ajo në trupin e
saj, megjithëse edhe pa atë kujdes, dukej lehtë që ajo ishte e tëra
plot vlera. Siç dukej edhe Hatiku e kishte qejf që ajo vishej kështu,
sepse e shihte shpesh e shprehte gjithnjë kënaqi që binte në sy
menjëherë. Ndërsa ajo sikur nuk donte t’ia dinte për të. Rast e pa
rast bënte ca gjeste si për t’i thënë mikut “shih ky”.
- Ç’njerëz ka mësuesi juaj në shtëpi? – pyeti Visari.
- Djalë i vetëm është. Jeton me babanë dhe nënën. Prindërit
janë në gjendje të mirë shëndetësore dhe nuk e ngarkojnë atë. Por
Kasoni vetë është shumë i dhënë pas të gjitha punëve, i zë dora

Mësuesi i Gorumit
47
çdo gjë. Shtëpinë e kanë ndërtuar vetë, ata të dy, at e bir. Por
çatinë thuajse e ka hedhur tërësisht Kasoni.
Visarit i kaloi si vegim para syve dy gratë ulur te stoli një
orë e ca më parë, gruaja që e shoqëroi, “natën e mirë Tika” kishte
thënë ajo. Dyshoi se mund të ishte e ëma e Kasonit. Si nuk e py-
eti? Tika, doktoresha, ishte ajo tjetra, ajo gruaja e bukur?
- Po ti Hatik, - pyeti Visari, - a lodhesh shumë me punët e
tua? A i përballon dot të gjitha?
- I kemi ndarë, - u përgjigj në vend të tij Verina, - ai ka punët
jashtë shtëpisë, unë brenda. Por Hatiku i ka më të vështira. Puna
në ndërtim është e lodhshme, por ka edhe punët e organizatës.
- Punët e partisë këtu në fshat janë të pakta, por na lodhin
duke na thirrur vend e pa vend në qendër, sikur ta kishim afër e të
bënim një shëtitje. E pe vetë sa larg jemi. Apo sa e keqe është rru-
ga në dimër. Sa herë që vete më duhet të fle në hotel se nuk bëhet
rruga natën. Ja, nesër herët duhet të jem përsëri në Përmet. Isha
të martën, ja prapë të shtunën. Po të mungosh të bëjnë qepaze.
Kush i del përpara Arverës? As sekretarit të parë nuk ia mban nga
ajo.
- Nesër u takuakemi në qytet atëherë, e aty mund të flasim
për çka do të dalë nga kontrolli i shkollës.
- Ku mbaron dot punë nesër ti? – ndërhyri Verina. - Sa ta
marrin vesh gratë dhe do të fillosh pritjen e popullit.
- Unë nuk kam asnjë punë me gratë. Ato le të vazhdojnë
thashethemet se merret Hatiku me to. Ai ktheu kokën nga Hatiku,
të cilit i ishin rënduar sytë nga gjumi. Pastaj iu kthye Verinës. – Mua
dhe Hatikun, siç e shesh, na zuri rakia. Po na mbyllen sytë.
22.
Verina hodhi sytë nga Hatiku dhe u ngrit.
- Po shkoj në odë të bëj gati krevatin, - tha ajo dhe u fut
brenda, por pas pak, për çudi, pati një krisje të vogël dhe u bë er-
rësirë e plotë. “Ikën dritat, - u dëgjua zëri i Verinës. - Ndizni pak
llambat, janë në parvaz të dritares”.

48
Visari kërkoi me duar në errësirën e natës, gjeti kutinë me
shkrepëse mbi tavolinë dhe ndezi llambat. Verina u kthye, mori
njërën prej tyre e çoi në banjë, pastaj me llambën tjetër shoqëroi
Visarin te krevati i tij në odën e miqve.
- Visar, e do ta kesh të ngritur?
- Çfarë? – pyeti Visari si i kapur në befasi.
- Të vë dy jastëkë, apo një? – i hodhi ajo buzëqeshjen e saj
dhe i shkeli syrin.
- Një më mjafton. Po të më duhet e marr vetë. Ti merre llam-
bën dhe kujdesu për Hatikun. Unë zhvishem edhe në errësirë.
- E di që të vjen turp, por unë po të kthej kurrizin deri sa të
më thuash të largohem.
Ajo priti sa ai u fut në krevat, pastaj u kthye, i rregulloi jorga-
nin, e puthi në faqe dhe i pëshpëriti “gjumë të ëmbël”.
- Do të vij prapë të lë llambën te koka, - tha me zë të lartë
ajo dhe doli nga oda duke tërhequr derën pas vetes.
Verina përcolli pastaj Hatikun e përgjumur dhe e ndihmoi
atë të shtrihej në krevatin bashkëshortor në dhomën e tyre të
gjumit. Hatiku mbështeti kokën në jastëk dhe pas pak çastesh filloi
të gërhijë sikur ta kish me çelës.
Ajo u kthye në dhomën e bukës, grumbulloi në një tepsi
të madhe të gjitha enët e darkës për t’i pasur gati që t’i lante në
mëngjes. Pastaj rregulloi mbulesat e divaneve e të tavolinës. Qën-
droi paska në mes të dhomës së ndriçuar dobët si të mos dinte
ç’të bënte. Jashtë nuk dallohej asgjë, dëgjohej e lehura e largët
e një qeni. Qetësia ishte e thellë. Zëri monoton i bulkthit e bënte
natën monotone e të mbushur me frikë. Shkoi në banjë dhe uli në
minimum dritën e llambës. Llambës tjetër i rregulloi fitilin që ta linte
më pas te Visari, që ai ta përdorte nëse ai do të ngrihej natën për
nevojat e veta.
Verina u ul në divan dhe qëndroi aty gjatë pa lëvizur. Nguliti
shikimin te fitili i llambës, te drita e tij që dridhej. “Po dridhesh e po
digjesh, mendonte, njësoj si unë”. Ajo kish filluar të ndjente dridhje

Mësuesi i Gorumit
49
të vërteta, i dridheshin duart, këmbët, i gjithë trupi, e gjithë qenia e
saj. Trokitjet e zemrës po bëheshin më të forta. Ndjente nxehtësi
në trup. Ndoshta nga mendimet që bluante në kokë. Ishte plotë-
sisht e bindur se tashmë fati kish trokitur në derën e saj, fati i saj
ishte shtrirë në odë dhe po e priste, ajo do të gjente atje dhuratën
nga zoti, lumturinë që i mungonte.
Ndjente siguri gati të plotë se e kish parapërgatitur terrenin
qysh në takimin te turizmi. Veçse nuk dinte, ose nuk e kish gjetur
se nga do ta fillonte. Po sikur ta dëgjonte Hatiku, mendonte me
vete. Pastaj përgjigjej po vetë. Jo, nuk do ta dëgjonte, ai kish gjumë
të rëndë, por në fund të fundit edhe ai e kish pranuar si zgjidhje.
Sidoqoftë ajo përpiqej dhe donte të kish siguri të plotë, që Hatikut
të saj as në mend të mos i shkonte, pale të merrte vesh se çdo të
ndodhte këtë natë. Ishte nata që perëndia e kish taksur për të, pas
gjithë atyre lutjeve që ajo i kish dërguar. Kjo do të ishte nata e saj.
Nuk do t’ia falte vetes po t’i ikte nga dora.
Visarin nuk e zinte gjumi jo vetëm pse kish ndërruar vend,
por më shumë për bisedën që do të bënte të nesërmen me më-
suesin e shkollës. Sillte në mend lloj-lloj variantesh të fillimit dhe të
ecurisë së bisedës së tyre. Nuk ndjente asnjë lloj keqardhje për të,
përkundrazi, një lloj neverie. Fëmijët janë krijesat më të pafajshme
në këtë planet, si mund të shpërdorohej dashuria e tyre, dëshira e
tyre për të luajtur me ta e për t’u përkëdhelur, për të qeshur deri në
gajasje. Por a të jenë të vërteta ato që përfliten. Iu kujtua Verina,
që e mbronte plotësisht mësuesin, që ishte gati të shante me të
gjithë fjalorin e saj gratë e fshatit dhe maninë e tyre për të marrë
nëpër gojë njerëzit.
Pastaj mendja filloi t’i punonte për Verinën. Mjaft provokues
iu duk qëndrimi i saj, ndërrimi i menjëhershëm i veshjes, veshja e
zgjedhur për të qenë tunduese atë darkë, fjalët e saj për thashet-
hemet që mund të shfaqeshin të nesërmen, syri i saj që luante
shpesh e shoqërohej me një të qeshur eksitus. Verina ishte fare e
re. Pa fëmijë. E tregonte pa e fshehur që kish probleme me Hati-
kun. I vinte keq edhe për atë. Edhe ai duhet ta vuante mungesën

Mesuesi i Gorumit

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Empfohlen

Empfohlen (20)

Mesuesi i Gorumit