8. “samkeppnisaðilinn er að velta birgðum sínum 6 sinnum
….við erum að velta okkar birgðum aðeins þrisvar.
Við verðum að auka veltuhraðinn í 6
…….og það strax á þessu ári!”
5.11.2013
Thomas Möller 2013
8
9. Birgðir á Íslandi 2007
(verslun í sviga)
•
•
•
•
•
Heildarbirgðir fyrirtækja: 196.000 millj
Birgðir hlutfall af eigin fé: 36%
Birgðahaldskostnaður: 49.000 millj
Birgðahaldskostnaður í % af hagn:47,8%
Veltuhraði birgða: 4
(93.600)
(43 %)
(23.400)
(89,4%)
( 5.5)
5.11.2013Heimild: Fræði birgðanna, Ingjaldur Hannibalsson, prófessor – fyrirlestur hjá Hugur/Ax – 29 apríl 2010 í Reykjavík
9
10. Rót vandans….of miklar birgðir !
• Vörubirgðir eru 34% af veltufjármunum í USA
• Vörubirgðir eru um 90 % af “working capital”
• Fyrir hvern 1 $ af GNP er 0.40 $ af birgðum
J.Van Mieghem, Kellogg
Current Assets - Current Liabilities = Working Capital
5.11.2013
Thomas Möller 2013
10
11. Hvers vegna vörubirgðir ?
•
Sveiflur í eftirspurn
• Óvissa
•
•
•
Langur afhendingartími
Jafna bil milli framboðs og eftirspurnar
Hagkvæmni stærðar
•
•
Innkaupavenjur
Flutningaleiðir
• Þjónustustig
•
•
Söluherferðir
Hásölutími framundan
•
•
Spákaupmennska
Árstíðarsveiflur
• Öryggisbirgðir
•
•
Ónákvæmar spár um eftirspurn
Ómarkviss innkaup
5.11.2013
Thomas Möller 2013
11
12. • Of miklar birgðir
–
–
–
–
–
5.11.2013
Útsölur
Afslættir
Úrelding
Geymslukostnaður
Fjármagnskostnaður
• Of litlar birgðir:
–
–
–
–
–
Thomas Möller 2013
Töpuð sala
Lágt þjónustustig
Töpuð framlegð
Léleg þjónusta
Óánægðir viðskiptavinir
12
13. Birgðastýring - 3 megin ákvarðanir
1. Hversu mikið á að panta?
2. Hvenær á að panta?
3. Hvernig á að stýra kerfinu?
5.11.2013
Thomas Möller 2013
13
14. “Worldwide logistics costs 2002”
Worldwide logistics expenditures represent about 10-15% of the total world GDP.
Source:
Adapted from P.O Roberts, Supply Chain Management: New Directions for Developing Economies
5.11.2013
Thomas Möller 2013
14
15. Vörustjórnunarkostnaður er
breytilegur milli landa
Logistics Costs and Economic Development
Logistics costs can amount to 30% of delivered costs in less advanced economies.
Comparatively, in advanced economies it can be as low as 9.5%.
The differences are attributed to the nature of the economy as well as to the efficiency of the
distribution system.
5.11.2013
Thomas Möller 2013
15
16. Af hverju að minnka birgðir?
• Þær koma fram á efnahagsreikningi
• Það þarf að fjármagna þær
• Það þarf að geyma þær
• Það er dýrt að halda birgðir
5.11.2013
Thomas Möller 2013
16
17. Birgðir og arðsemi
Markaðsstarf - Þjónustugæði
SALA
Eftirlit með afhendingum
Val á birgjum
Fækkun birgja
Pantanastýrð framleiðsla
Framleiðsluskipulag (layout)
Val á dreifileiðum
Skipulag flutninga
Staðlaðar flutningseiningar
Kostnaður v.
innkaupa
Framleiðslukostnaður.
KVSV
÷
Hagnaðarstig
Sala
Flutningskostn
Dreifingarkostn.
Annar kostn.
Innkaupaáætlun
Hagkv. innkaupamagn
Sveigjanlegt framleiðslukerfi
Uppröðun véla
Miðlægar birgðastöðvar
Framleiðsla stofna
Ákvörðun þjónustustigs
Vörugeymslur
Flutningatæki
Lagerhúsnæði
ökutæki
Tækjabúnaður
x
Vörur í vinnslu
5.11.2013
Hagnaður
Sala
Hráefnislager
Fjárbinding
SÖLUVÖRUR
Arðsemi
+
÷
Veltuhraði
fjármagns
Bundið fé
Aðrir fjármunir
Thomas Möller 2013
17
20. 12 leiðir til að lækka birgðir
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Láttu aðra annast birgðirnar
Láttu Pareto skoða birgðirnar
Notaðu réttu mælikvarðana
Frestaðu lokaútfærslu
Lækkaðu þjónustustigið
Fækkaðu vörunúmerum
Minnkaðu öryggisbirgðirnar
Styttu afgreiðslutímann
Pantaðu minna í einu
Spáðu betur – haltu fókus
Miðstýrðu innkaupum
Framkvæmdastjóri innkaupa
5.11.2013
Thomas Möller 2013
20
21. 1. Láttu aðra annast birgðirnar !
• Fá greiðslufrest fram yfir greiðsludag frá kaupanda (“negative working capital”)
• Innheimta fyrst….og framleiða svo ( DELL)
5.11.2013
Thomas Möller 2013
21
22. “vendor managed inventory”
• Birgðum til smásala er stýrt af birgjum
• Birgjar eiga vöruna þar til hún er seld
– Minni fjárþörf smásalans
• Matvara
• Rekstrarvörur í iðnaði – sjálfsalar afgreiða vörur
• Bensín og dísil
5.11.2013
Thomas Möller 2013
22
23. Stýrð birgðaþjónusta
•
•
•
•
Birgjar stýra rekstrarvörum
Bjóða “geymslukerfi fyrir lykilvörur” í iðnaði
Innanbúðar “útibú” í verksmiðjunni
Smávörur í sjálfsala
5.11.2013
Thomas Möller 2013
23
24. 2. Láttu Pareto skoða birgðirnar !
• Sumar vörur eru mikilvægari en aðrar ABC (80%, 15%, 5%) sýnir forgangsröðina
• ABC greining eftir
– sölu, framlegð eða hagnaði
• Fylgstu með A vörum í rauntíma
• Eru birgðir A vöru undir 50%
– Þá ertu með of lítið af A birgðum
• Þekktu hinar 3 tegundir birgða:
– Öryggisbirgðir
– Áfyllingarbirgðir
– Umframbirgðir
5.11.2013
Thomas Möller 2013
24
26. ABC greining á fjölda seldra eininga í Aðföngum
ABC-greining
A Vara
80% af magni 20% af
vörunúmerum
100%
90%
Hlutfall af seldum einingum
80%
70%
B vara
15% af magni 30% af
vörunúmerum
60%
50%
C
vörur
B
vörur
40%
30%
C vara
5% af magni 50%
vörunúmerum
A
vörur
20%
10%
0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Hlutfall vörunúmera
5.11.2013
Thomas Möller 2013
26
27. Á hverju lifum við
Hagnaður
145 %
100 %
15 % 55 %
100 % Vörutegundir
Framlag vörutegunda til hagnaðar
5.11.2013
Thomas Möller 2013
27
28. 3. Notaðu réttu mælikvarðana
• Mældu veltuhraðann og birgðadagana reglulega
• Reiknaðu líka birgðahaldskostnaðinn
• Notaðu GMROI til að bera saman vöruflokka (framlegð/meðalbirgðir)
• Mældu þjónustustigið og afhendingaröryggið
• Mældu árangur í sölu, birgðahaldi, framleiðslu og fjárbindingu
• Berðu saman við aðra í þínum geira (benchmarking)
• Hvaða vörur eru ekki að hreyfast
• Þróun vörunúmerafjölda
5.11.2013
Thomas Möller 2013
28
29. Veltuhraði birgða – hvað segir hann?
• Hár veltuhraði getur leitt til:
•
•
•
•
Aukinnar sölu – stöðugt að koma nýjar vörur,
Minnkar áhættu á að vörur verði úreldar
Peningar losna til að kaupa nýjar vörur
Skemmtilegra að selja nýjar vörur – betri mórall!
• Að kaupa lítið í einu eykur veltuhraða – en getur hækkað
pöntunar- og flutningskostnað (gámataxtar lægri en brettataxtar)
• Of miklar birgðir kosta pening (allt að 35%!)
5.11.2013
Thomas Möller 2013
29
30. Birgðadagar er betri mælikvarði
•
•
•
•
Veltuhraði er fortíðarupplýsingar
Birgðadagar taka mið af stöðunni í dag
Segir hvað við eigum birgðir til margra daga
Eðlilegt:
– Mjólk, grænmeti, ávextir 2 dagar
– Þurrvara frá innlendum birgjum 7-15 dagar
– Annað …..allt að 60 dagar
• Tæki til að fækka birgðadögum:
– Semja við birgja um smáar afgreiðslur
– Fylgjast vel með sölu, panta oft
5.11.2013
Thomas Möller 2013
30
31. GMROI – mælikvarði sem
vörustjórnun getur haft áhrif á
Framlegð 50%
x
Sala/meðalbirgðir. 4
= GMROI er 50 x4 = 200
5.11.2013
Thomas Möller 2013
31
33. GMROI
Dæmi: Mjólk hefur 1,33 % framlegð og Sala/meðalbirgðir 150
Kaffi hefur 50% framlegð og Sala/meðalbirgðir= 4
Hvor varan er betri fyrir okkur?
Ef við tökum framlegðar% - þá er það kaffið
Ef við tökum Sala/meðalbirgðum - þá er það mjólkin
Ef við tökum GMROI þá er
Mjólk = 150 * 1,33 = 200
Kaffi = 4 * 50 = 200
5.11.2013
Thomas Möller 2013
33
34. GMROI – mælikvarði sem
vörustjórnun getur haft áhrif á
Framlegð =
hagstæð innkaup + hagstæðir flutningar
vinsælar vörur + hagstætt söluverð
_______
Meðalbirgðir =
góð birgðastýring, góðar söluspár,
áreiðanleg aðföng, skipulagður miðlager ofl
5.11.2013
Thomas Möller 2013
34
35. 4. FRESTUN – “postponement”
Postponement is a business strategy that
maximizes possible benefit and minimizes risk
by delaying further investment into a product
or service until the last possible moment.
An example of this strategy is Dell Computers'
build-to-order online store.
The postponement strategy dictates that the
firms should postpone the creation or delivery
of the final product as long as possible.
5.11.2013
Thomas Möller 2013
35
36. 5. Má lækka þjónustustigið ?
•
•
•
•
•
•
•
Er þörf á allri þessari þjónustu ?
Er þörf á svona stuttum afhendingartíma ?
Spurðu viðskiptavinininn um raunverulegar þarfir
Hvernig nota þeir vörurnar ?
Þurfa viðskiptavinirnar allt strax…..eða hluta pöntunar síðar
Hvað er samkeppnin að gera
Leyfðu tískuvörum að klárast (ZARA)
5.11.2013
Thomas Möller 2013
36
37. 6. Fækkaðu vörunúmerum
•
•
•
•
Eru etv of margar tegundir af sömu vörutegund
Er hægt að fresta endanlegum frágangi (“postponement”)
Geta 3PL fyrirtæki séð um að pakka í endanlegar umbúðir
Þarf að bjóða sömu vöruna í 2-4-8-16 pakka
• Haltu FÓKUS !!
5.11.2013
Thomas Möller 2013
37
39. Lærðu af ALDI – “simple living”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Fá vörunúmer (700-1300 SKU)– grunnþarfir fólks
Litlar verslanir – nálægt heimilum
Enginn lager í versluninni
Vörur með stöðuga eftirspurn
Vörur með langan líftíma
Daglegar afhendingar
Notkun á “cross docking”
Mjög litlar öryggisbirgðir
Hár veltuhraði birgða
– (52?)
5.11.2013
Thomas Möller 2013
39
40. Hentu úreltum birgðum
•
•
•
•
•
Úreltar birgðir eru “sokkinn kostnaður”
Það kostar að geyma birgðir – úreltar birgðir taka pláss
Taktu á vandanum strax – annars vex hann !
Afskrifaðu og hentu úreltum birgðum!
Lærðu af mistökunum!
5.11.2013
Thomas Möller 2013
41
42. 7. Minnkaðu öryggisbirgðirnar
• Orsök hárra öryggisbirgða: –
–
–
–
Óvissa um flutningstíma
Óvissa um afhendingartíma
Óvissa um eftirspurn Of hátt þjónustustig
5.11.2013
hvað er til bragðs ?
áreiðanlegri flutningsaðili
skiptast á uppl við birgja
gerðu betri söluspár !
95% dugar yfirleitt!
Thomas Möller 2013
43
44. 8. Styttu afhendingartímann
Pöntunartími + afgreiðslutími + flutningstími = afhendingartími
•
•
•
•
•
•
Pantaðu oftar – og minna í einu
Fáðu birgjana til að eiga mikilvægar vörur á lager
Láttu birgjana vita af söluspám þínum
Notaðu hraðari flutningsleiðir
Minnkaðu sveiflur í afhendingartímum
25% stytting í afhendingartíma = 13% minnkun birgða
5.11.2013
Thomas Möller 2013
45
46. 9. Prófaðu smærri pantanir
• Smærri og tíðari pantanir = minni lager
• Þekktu áhrif af minnkun pantanamagns
• Minni pöntun – dýrari flutningar
5.11.2013
Thomas Möller 2013
47
49. 10. Giskaðu minna - gerðu betri spár
• “Kaupa inn það sem seldist í gær” - Fylltu lagerinn upp í x” dugar ekki lengur
• Spár eru aldrei réttar – reyndu að lágmarka mistökin
• Þekktu “sigurvegarana” og sinntu þeim vel
• Sölusagan segir ekki allt
• Forðastu svipuáhrif “bullwhip effect”
• Hvað ræður eftirspurn næstu mánaða ?
• Hvaða markaðsaðgerðir eru í farvatninu.
5.11.2013
Thomas Möller 2013
50
50. Snjóboltinn “bullwhip effect”
Sala
10% aukning
Pöntun
til heildsala
25% aukning
Pöntun
til framl.
35% aukning
Framleitt
magn
50% aukning
5.11.2013
Thomas Möller 2013
51
51. Bullwhip effect - svipuáhrif
• Verða til þegar
– birgjar og kaupendur samræma ekki birgðaþörf og eftirspurnaráætlanir
– Hver hlekkur í keðjunni kaupir meira en þörf er á ef litlar eftirspurnarupplýsingar
liggja fyrir
• Helstu orsakir:
–
–
–
–
5.11.2013
Tafir og óvissa um afhendingartíma
Leiðir til stærri pantana + hærri öryggisbirgða
„the shortage game“ – pantað meira en þörf krefur
Útsölur og söluátök, gjafadagar og „kringluköst“
Thomas Möller 2013
52
52. Inventory in the supply chain
- the bullwhip effect !
Flow of demand information
P&G
Wholesalers
Kmart,
Safeway
Etc.
Babies
Information about customer demands becomes
increasingly distorted as it moves upward the supply
chain
5.11.2013
Thomas Möller 2013
53
53. Hvernig er hægt að bregðast hratt við
óskum og þörfum neytenda
• Hafa gott upplýsingakerfi og koma upplýsingum upp
keðjuna til framleiðenda
• Sjálfvirk aðvörun þegar öryggisbirgðum er náð
• Fylgjast með hegðun viðskiptavinarins
• Nota EDI, UPC (www.gs1.is), Rfid, ECR ofl.
5.11.2013
Thomas Möller 2013
54
54. Spá byggð á sölusögu
5.11.2013
Thomas Möller 2013
55
59. 11. Miðstýrðu meira !
• Færri lagerar – minni birgðir
– Öryggisbirgðum fækkar – og þær minnka
– Pöntunarmagn minnkar
– Pöntunartíðni eykst – birgðir minnka
• Takmarkaðu heimildir innkaupafólks
5.11.2013
Thomas Möller 2013
60
60. Tvær leiðir vöru til smásölu
Framleiðandi
Millilager
Smásölu-
Heildsali
smásölu
verslun
Innnes
Ölgerðin
Isam
Asbjörn
Ora
MS
Vífilfell
OJK
5.11.2013
Aðföng
Bakkinn
Vöruhótel Eimskips
Vörumiðstöð Samskipa
Vörudreifing N1
Thomas Möller 2013
Hagar
Norvik
Samkaup
FK
Melabúðin
Kostur
Olís
N1
Skeljungur
61
61. Dreifingarmiðstöðvar á Íslandi
Aðföng er birgða- og dreifingarstöð á matvælamarkaði á Íslandi.
Starfsemi fyrirtækisins felst í innkaupum, birgðahaldi og dreifingu fyrir matvöruverslanir
Haga.
5.11.2013
Thomas Möller 2013
62
63. Kostir miðlægs lagers:
• Nákvæmari innkaup
• sameinaðar spár fyrir allar verslanir í sömu keðju
• Minni birgðir í kerfinu
• Birgðir vöru x á einum stað, dagleg dreifing skv eftirspurn, minni lagerþörf í hverri
verslun.
• Minni hætta á vöruþurrð eða yfirbirgðum
• Lagerfermetri er ódýrari en búðarfermetri
• Söluundirbúningur auðveldari og ódýrari
5.11.2013
Thomas Möller 2013
64
64. Hvor leiðin er betri..fer eftir:
• Eðli vöru
• (verðmæti, umfang, ferskvara, fatnaður...)
• Eðli eftirspurnar
• Jöfn, ójöfn, árstíðarvara
• Lágmörkun heildarkostnaðar
• Flutningur, geymsla, pöntunarkostnaður
• Þjónustukröfum
• Tíð afhending á ferskvöru, grunnvara, þjónustuvara
Varan skal vera í búðinni þegar kúnninn vill fá hana!
5.11.2013
Thomas Möller 2013
65
66. Innkaupastjórnun
helstu áherslur í dag
• Innkaupastjórnun – “strategist” svið í fyrirtækjum
• Innkaupaákvörðun: með stærstu ákvörðunum
• Betri innkaupastjórnun:
– Hefur áhrif á kostnað um allt fyrirtækið
– Getur bætt þjónustu og samkeppnishæfni
– Getur bætt nýtingu fjármagns og minnkað fjárþörf
• Langtímasamband við birgja – “partnership”
5.11.2013
Thomas Möller 2013
67
67. Mikilvægi innkaupa í USA – 1996 meðaltal
Wages, salaries, and
employee benefits
20.8%
Cost of materials
and equipment
purchased
Other
Expenses
18.9%
Matl.
Eqpt.
= 53.2 %
= 3.5%
Total
= 56.7%
Profit before
Taxes 3.6%
5.11.2013
Thomas Möller 2013
Source: Dobler and Burt, 1996
68
68. Mismunandi markmið
Sölustjóri Verslunarstjóri
Lagerstjóri
Fjármálastjóri
Þjóna kröfum birgðahalds um
að halda birgðum í lágmarki
með litlum innkaupalotum og
réttum vörunúmerum.
Arðsemi eiginfjár
Lágmörkun heildarkostnaðar
Lítil fjárbinding
Innkaupastjóri
Lítil rýrnun
5.11.2013
Þjóna þörfum og kröfum
neytenda um margbreytileika
vöruvals og stuttan
afgreiðslutíma.
Þjóna þörfum og kröfum
sölufólks um lágt kostnaðarverð
Thomas Möller hverju
Tryggja nægar birgðir 2013 sinni af
sem flestum vörutegundum
69
69. 12 leiðir til að lækka birgðir
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Láttu aðra annast birgðirnar
Láttu Pareto skoða birgðirnar
Notaðu réttu mælikvarðana
Frestaðu lokaútfærslu
Lækkaðu þjónustustigið
Fækkaðu vörunúmerum
Minnkaðu öryggisbirgðirnar
Styttu afgreiðslutímann
Pantaðu minna í einu
Spáðu betur – haltu fókus
Miðstýrðu innkaupum
Framkvæmdastjóri innkaupa
Thomas Möller 2013
70