2. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Γιος του πλούσιου Κάλλαισχρου, μαθητής του Σωκράτη, του
Γοργία και πολλών φιλοσόφων και σοφιστών
Η μεγάλη του ευφυΐα και η πολυμερής παιδεία που πήρε, τον
έκαναν έναν από τους ικανότερους πολιτικούς και
μορφωμένους άνδρες της εποχής του.
Το 415 π.Χ. κατηγορήθηκε μαζί με τον Αλκιβιάδη, με τον
οποίο ήταν στενός φίλος, για την αποκοπή των κεφαλών των
Ερμών και φυλακίστηκε.
Το 411 π.Χ., όταν έγινε η ολιγαρχική μεταπολίτευση στην
Αθήνα, τάχτηκε με τους δημοκρατικούς.
3. Το 408, με την επιστροφή του Αλκιβιάδη στην Αθήνα, έγινε ο
στενότερος συνεργάτης του. Το 407 εξορίστηκε στη
Θεσσαλία, αλλά επανήλθε στην Αθήνα το 405. Το 404, μετά
την υποταγή της Αθήνας από τη Σπάρτη, εκλέχτηκε ένας από
τους "Τριάκοντα Τυράννους".
Κατόρθωσε να εξοντώσει όλους τους πολιτικούς του
αντιπάλους, ακόμα και τον πιστό του φίλο Θηραμένη, τον
οποίο καταδίκασε να πιει το κώνειο.
Στο δάσκαλό του Σωκράτη απαγόρευσε να διδάσκει ή να
κάνει παρέα με τους νέους, οι θρησκευτικές του δοξασίες
πλησίαζαν την αθεΐα και διέπραξε πολλές αυθαιρεσίες και
ωμότητες σε βάρος των συμπολιτών του.
4. Το Μάιο του 403 π.Χ., πολεμώντας στη Μουνιχία που κατείχε
ο Θρασύβουλος με τους δημοκρατικούς επαναστάτες του, ο
Κριτίας σκοτώθηκε μαζί με πολλούς συνάρχοντές του.
Ως λόγιος ασχολήθηκε με όλα τα είδη του λόγου. Έγραψε
επικά, ελεγειακά, δραματικά, ερωτικά, περιγραφές πολιτειών
(Σπάρτης, Αθήνας κ.ά.), την τριλογία "Τέννης, Ραδάμανθης,
Πειρίθους", το σατιρικό έργο "Σίσυφος".
Τα ρητορικά του έργα χρησίμευαν στη ρωμαϊκή εποχή ως
πρότυπα για τους μεγάλους Ρωμαίους ρήτορες. Σώζονται
μόνο λίγα αποσπάσματα των έργων του.
5. ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΚΡΙΤΙΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ :
ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Η δίκη του Θηραμένη διεξάγεται κάτω από συνθήκες βίας,
τρομοκρατίας, απειλών και αυθαιρεσιών του Κριτία.
Ο Κριτίας επιδιώκει με κάθε μέσο τη θανατική καταδίκη και
εκτέλεση του Θηραμένη. Για να πετύχει το στόχο αυτό,
προβαίνει στις εξής ενέργειες : α) κάνει χρήση παρακρατικών
μηχανισμών εξουσίας (ομάδα οπλισμένων νεαρών),
προκειμένου να τρομοκρατήσει τους βουλευτές και να
επηρεάσει την απόφαση τους σε βάρους του Θηραμένη. Με
την ενέργεια του αυτή καταστρατηγεί και καταλύει κάθε
έννοια δικαίου, καθώς στερεί από τους βουλευτές τη
δυνατότητα και το δικαίωμα να αποφασίσουν ελεύθερα και
τους περιορίζει σε παθητικό ρόλο
6. β) αυθαιρετώντας αφαιρεί το όνομα του Θηραμένη από το
κατάλογο των τριών χιλιάδων ατόμων (στον κατάλογο αυτό,
που είχαν συντάξει οι ίδιοι οι Τριάκοντα, περιλαμβάνονταν τα
έμπιστα πρόσωπα που δεν επιτρέπονταν να καταδικαστούν
χωρίς την έγκριση της βουλής) :πράξη του αυτή μεταξύ άλλων
σημαίνει: i) καταδίκη του Θηραμένη σε θάνατο χωρίς την
ψήφο της βουλής, ii) κατάλυση κάθε εννοίας νομιμότητας, iii)
καταστρατήγηση ακόμα και των δικών του αποφάσεων, iv) ότι
η καταδίκη του Θηραμένη είναι προαποφασισμένη, v) ότι η
λειτουργία της βουλής είναι τυπική.
7. Έπειτα λοιπόν από την αυθαίρετη διαγραφή του από τον
κατάλογο των τριών χιλιάδων ο Θηραμένης προσπέφτει
ικέτης στο βωμό της βουλής. Ξέρει όμως καλά ότι αυτή του η
ενέργεια δεν θα τον γλιτώσει από τον σκληρό, αδίστακτο και
κυνικό Κριτία που δεν υπολογίζει «ούτε ιερό ούτε όσιο»
προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του. Γνωρίζει επίσης πως
ο Κριτίας είναι ο κυρίαρχος της κατάστασης και ότι όλα τα
«έχει κόψει και ράψει στα μέτρα του». Εξάλλου μέσα στο
κλίμα φόβου και τρόμου που έχει δημιουργήσει κανείς δεν
θα θελήσει να του εναντιωθεί. Ο Κριτίας φτάνει στο απόγειο
της αυθαιρεσίας του αφού «φοράει ο ίδιος τον τήβεννο» και
παραβιάζοντας το θρησκευτικό άσυλο, διατάζει να σύρουν
βίαια τον Θηραμένη στον τόπο της εκτέλεσης.
8. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ (ΕΡΓΟ ΤΟΥ
ΠΛΑΤΩΝΑ) ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΡΙΤΙΑ.
ένας νέος νόμος, τον όποιο εισηγούνται ο Κριτίας και ο Χαρικλής,
απαγορεύει την διδασκαλία της τέχνης λόγων, δηλαδή την διδασκαλία
της ικανότητας για λογική συζήτησή. Κριτίας και Χαρικλής καλούν στην
συνέχεια τον Σωκράτη ενώπιον τους και του ανακοινώνουν την απόφαση
τους: «Απαγορεύεται να συνομιλής με νέους». Του λένε μάλιστα να μην
συνεχίσει τον χαρακτηριστικό τρόπο φιλοσοφικής διδασκαλίας, μολονότι
ο Κριτίας ως μαθητής του Σωκράτη έχει επωφεληθή από αυτήν. Σε
αντίθεση με την χρονικά επόμενη περίοδο, αυτή της δημοκρατίας, κατά
την περίοδο της διακυβέρνησης της Αθήνας από τους Τριάκοντα
επιβάλλεται χωρίς ιδιαίτερη νομική διαδικασία από τους ίδιους τους
νομοθέτες που λειτουργούν και ως εκτελεστική και ως δικαστική
εξουσία, από τον Κριτία και τον Χαρικλή, στον Σωκράτη να μην
συναναστρέφεται με νέους (πρώτηεντολή) και να μην συνέχιση τον
τρόπο διδασκαλίας του (δεύτερη εντολή).
