Ook behoefte aan achtergrondinformatie op HR-gebied? Mercer Signaal is een (hardcopy) magazine dat een verhelderende visie op de meest uiteenlopende HR-zaken geeft.

1. September 2011
Mercer Signaal
Headlines
Mercer TomTom’s navigator
De uitwerking van het
Pensioenakkoord
Duurzaam personeelsbeleid is ook
een financiële zaak
Human Media en Social Resources?
Arbeidsmarktcommunicatie,
wat werkt?
Wijzigingen in bestuursmodel
pensioenfondsen
Hoe wordt uw jaarrekening geraakt
door de IAS 19 wijzigingen van
16 juni 2011?

2. MercerSignaal
14
September 2011
6
■ Interview met Jules van de Perre van TomTom
Mercer TomTom’s navigator 6
■ Marc Heemskerk en Paul Duijsens
De uitwerking van het Pensioenakkoord 8
■ Raymond Brood en Leo Bil
Duurzaam personeelsbeleid is ook een financiële zaak 14
■ Jurgen van den Brink
Human Media en Social Resources? 20
9 24
■ Antoni van Huissteden
Arbeidsmarktcommunicatie, wat werkt? 24
■ Richard Witteveen
Wijzigingen in bestuursmodel pensioenfondsen 27
■ Dick Imfeld
Hoe wordt uw jaarrekening geraakt doorde IAS 19
wijzigingen van 16 juni 2011? 30
Rubrieken
20
Voorwoord 5
Kader 8
Persbericht 35
Kader 36
Summary 37
27
Onze dienstverlening 39
30
2 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 3

3. Voorwoord
Arnout Korteweg ■ Market Leader Benelux
Geachte relaties, verdere verbetering van zijn dienstverlening; een
Opnieuw doorleven we turbulente tijden, waarin de beleid waarbij het aantrekken van nieuwe mensen
benarde positie van de euro en de onzekerheid op de van hoog niveau een belangrijk element vormt. In dat
financiële markten veel van het economisch nieuws kader gaat Marcel van de Pol per 1 oktober de verant-
bepalen. In deze editie van Mercer Signaal behande- woordelijkheid voor de corporate markt binnen onze
len we de implicaties van het Pensioenakkoord en Retirement sector op zich nemen. Omdat Mercer
tal van andere onderwerpen. We introduceren de een belangrijk marktaandeel bij pensioenfondsen
Mercer Benefits Monitor, waarmee u onder andere bezit en van zins is dit verder in de bedrijvenmarkt
uw pensioenregelingen kunt benchmarken met uw uit te gaan breiden, hebben wij Marcel, met zijn
peers. Dit mede vanuit de gedachte dat het voor ervaring op gebied van het financieel-economisch
u interessant kan zijn uw regeling te vergelijken en HR-aspect van ondernemingen de leiding van het
met die van andere werkgevers in uw sector of corporate segment gegeven. Tot dusver was Marcel
daarbuiten, aangezien de effecten van het mogelijke belast met Mergers & Acquisities in de Benelux.
Pensioenakkoord al vóór 1-1-2013 hun beslag moeten Daarnaast heeft Karin Roeloffsen, afkomstig van
krijgen in uw regeling. Voorts is er een interview APG, per 1 september de verantwoordelijkheid voor
met Jules van de Perre van TomTom, waarin de Client & Business Development binnen onze afdeling
mogelijkheden en voordelen van het vergelijken van Investment Consulting aanvaard; een rol waarin ze
arbeidsvoorwaarden nader worden toegelicht. ook nauw zal gaan samenwerken met de pensioen-
fonds consultants in de Retirement sector.
In andere bijdragen aan dit magazine ziet u onder
meer wat de effecten zijn van de vergrijzing en Ik wens u veel genoegen bij het lezen van deze
krapper wordende arbeidsmarkt op uw personeels- nieuwe Mercer Signaal. En mocht u meer willen
planning en toekomstige kostenontwikkeling. Zo weten over zaken die in deze editie worden bespro-
kunt u met de beschreven methoden van Workforce ken, neem dan gerust contact op met de genoemde
Planning beter inzicht krijgen in uw toekomstige consultant of met uw relationship manager bij
personeelsbestand en uw HR-beleid ondersteunen Mercer. Uw feedback op onze artikelen wordt zeer
met kwantitatieve gegevens aan de hand van onze op prijs gesteld. U kunt u aanmelden via LinkedIn
scan, een tool waarmee HR vervolgens ook de taal bij de Mercer Community om op de hoogte te blijven
van finance kan spreken. Mocht u hierover meer van discussies over pensioen- en HR gerelateerde
Colofon Redactie-adres Website willen weten, bezoek dan onze site www.arbeidkan- onderwerpen.
Mercer Signaal is een nieuwsbrief voor relaties Startbaan 6 www.mercer.nl duurzaam.nl.
van Mercer (Nederland) B.V. Postbus 2271 www.mercer.nl/ Met vriendelijke groet,
1180 EG Amstelveen nieuwsbrieven Daarnaast maak ik van de gelegenheid gebruik u op
Hoewel uiterste zorg is besteed aan de inhoud marketing.nl@mercer.com de hoogte te brengen van een aantal personele wijzi- Arnout Korteweg
van Mercer Signaal, aanvaardt de redactie geen Ontwerp en layout gingen binnen Mercer. Mercer streeft continu naar Market Leader Benelux
aansprakelijkheid voor onvolledigheid, onjuistheid Adres- of Indrukwekkend, Heiloo
of voor de gevolgen daarvan. Verveelvoudiging en/ naamswijzigingen:
of openbaarmaking van Mercer Signaal door middel marketing.nl@mercer.com Drukwerk
van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze Indrukwekkend, Heiloo
dan ook is slechts toegestaan met bronvermelding.
4 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 5

4. Mercer TomTom’s navigator versnipperd, dus. Dat geldt ook volle tevredenheid als onze inter- Succesvol
voor onze arbeidsvoorwaarden. mediair naar verzekeraars toe. ‘Mercer nam ons bij de hand
Elk land heeft zo zijn eigen Vooral in landen waar wij relatief en daagde ons uit kritisch naar
wetgeving en gebruikelijke klein zijn. Zodoende kunnen wij onze eigen organisatie te kijken
compensation & benefits. Zelfs onze medewerkers lokaal goede wat betreft arbeidsvoorwaarden
binnen een land zijn de verschil- voorzieningen bieden en zijn wij in India. Alle op TomTom van
len zo nu en dan groot, doordat snel operationeel. Als je dan op toepassing zijnde voorwaarden
bedrijven zijn overgenomen en het gebied van arbeidsvoorwaar- vulden we in een uitgebreide
nieuwe juridische entiteiten – met den professionaliteit en unifor- survey in. Net als vele andere
elk hun eigen arbeidscontracten miteit nastreeft, is het logisch grote bedrijven dat hebben
en bijbehorende voorwaarden dat je bij diezelfde partner te gedaan. Het resultaat is een
– zijn opgericht om aan de rade gaat voor een gedetailleerde gedetailleerde benchmark van
groeiende vraag naar TomTom’s kwalitatieve marktvergelijking. Te in India geldende arbeidsvoor-
producten te kunnen voldoen. meer daar Mercer specialist is in waarden. We hebben nu per
Met de overname van TeleAtlas in alles wat met human resources te voorwaarde een goed overzicht
2008 verdubbelde ons personeels- maken heeft.’ van hoe wij het doen, afgezet
bestand in één klap. Nu zijn we tegen andere bedrijven en de
zover dat de verschillende entitei- Onderscheidend in overheid. En het is zelfs mogelijk
ten met elkaar versmelten. Door arbeidsvoorwaarden je eigen organisatie af te zetten
de integratie kan het gebeuren Een kwalitatieve marktvergelijking tegen een zogenaamde “peer”
dat op één afdeling verschillende is in het Westen prima te doen, groep. Wat voor ons belangrijk is,
Interview met Jules van de Perre van TomTom. Om je groeiambities te realiseren heb je mensen nodig. Maar mensen hetzelfde werk verrich- die markten zijn volledig uitge- is dat we op het gebied van zorg
waar haal je die vandaan? Hoe bind je ze aan je organisatie? ten, maar waarvoor verschillende kristaliseerd. In emerging markets – ouderdoms- en nabestaanden-
arbeidsvoorwaarden gelden. Wij ligt dat wat moeilijker. Die landen pensioen, arbeidsongeschiktheid,
En hoe voorkom je een scheefgroei aan compensation & benefits? willen de in een land geldende zijn ook op arbeidsvoorwaardelijk ziektekosten – minimaal een
TomTom richt zijn pijlen op India en gebruikt daartoe de Mercer arbeidsvoorwaarden harmoni- gebied volop in ontwikkeling en marktconform pakket aanbieden
BenefitsMonitor. seren, een uniform functiehuis dus veel minder uitgekristaliseerd en dat we met het salaris, inclusief
introduceren en minimaal een dan Westerse landen, aldus Van bonus, boven gemiddeld zitten.
marktconform arbeidsvoorwaar- de Perre. En juist daar wil TomTom Wij willen competitief zijn, zodat
Van zo’n 250 medewerkers in 2005 units: Consumer, Automotive, denpakket aanbieden, liefst nog groeien. ‘India is een van de snelst we talenten weten aan te trekken
naar 3500 nu. Wereldmarktleider Business Solutions, Licensing. beter’, vertelt Van de Perre. groeiende landen met een enorm en aan ons weten te binden. De
in portable navigation devices Deze units ontwikkelen uiteenlo- potentieel aan hoogopgeleide Mercer BenefitsMonitor voorziet
in Europa en een sterk groeiend pende producten en zetten deze Partner werknemers zoals engineers. De ons van onschatbare relevante
markt aandeel ‘in dash’ systemen wereldwijd af. Denk aan personal Harmoniseren betekent volgens economische groei zorgt er boven- informatie die ons helpt om
in Europa. TomTom is een begrip. navigation devices, ingebouwde Van de Perre niet dat mensen er dien voor een enorme toename succesvol te kunnen zijn in India.
Merknaam TomTom staat voor het autonavigatie/-informatiesys- op achteruit mogen gaan. ‘Het van het autobezit onder de Als we onze activiteiten verder
product navigatiesysteem en de temen en zelfs complete ‘track komt voor dat verschillende bevolking. Dat betekent een groot uitrollen in andere opkomende
best mogelijke ‘real time traffic’ and trace’ systemen die real-time mensen op een afdeling in afzetgebied voor ons. Tot voor landen, zullen we ons zeker weer
informatie. Dat bereik je niet logistieke processen kunnen een bepaald land 20, 23 of 25 kort hadden we daar een kleine tot Mercer wenden.’
zomaar. Om kwaliteit te kunnen volgen of, beter nog, beheren. Ook vakantiedagen hebben. Om dat groep medewerkers, maar het is
waarborgen heb je mensen de content, zeg maar de inhoud gelijk te trekken voor iedereen, én de bedoeling om binnen niet al te
nodig. Die moet je aantrekken en van de kaarten met diverse minimaal in lijn te laten zijn met lange tijd onze workforce daar te
aan je weten te binden. Je moet relevante ‘points of interests’, de markt, kan het gebeuren dat verdubbelen. De benodigde talen-
te boek staan als kwalitatief behoort tot de markt waarin iemand dagen moet inleveren. Die ten moeten we vissen uit dezelfde
hoogwaardige werkgever. TomTom zich begeeft. ‘Wij blijven persoon wordt uiteraard elders vijver als waarin andere bedrijven
Uitstekende arbeidsvoorwaarden ons ontwikkelen en nieuwe gecompenseerd, bijvoorbeeld in de potentiële werknemers zoeken. En
horen daarbij. Dat vindt Jules van markten aanboren. In Nederland vorm van extra salaris of pensi- dus moet je onderscheidend zijn in
de Perre, Compensation & Benefits zitten relatief de meeste mensen, oen.’ Maar voor het zover is, moet arbeidsvoorwaarden als onderdeel
Manager bij TomTom. zo’n 1500 in totaal. Daarnaast bekend zijn wat marktconform is. van je employer branding. Of
hebben we grote vestigingen in Dat verschilt overigens van land minimaal in lijn met de markt en
Harmoniseren de Verenigde Staten, België, Polen tot land. Van de Perre heeft dat wetgeving. Betrouwbare informa-
Hoe weet je of je medewerkers en Duitsland. Ongeveer 3000 graag inzichtelijk en benaderde tie over arbeidsvoorwaarden in
concurrerende arbeidsvoorwaar- van onze medewerkers zitten in daartoe zijn contactpersoon bij India. verkrijgen wij met behulp
den biedt? TomTom worstelde slechts tien landen. De overige Mercer. Een voor de hand liggende van de Mercer BenefitsMonitor’,
met die vraag. Het bedrijf is in de 800 mensen werken verdeeld over keuze. ‘Mercer fungeert voor een zegt Van de Perre.
markt actief met vier business de andere dertig landen. Best wel aantal landen al jarenlang naar
6 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 7

5. Kader
Inzicht in arbeidsvoorwaarden voor uw branche
Doe mee aan ons onderzoek
Inzicht in de concurrerende waarde van uw ¡ Kwalitatieve Benchmark
Inzicht in de arbeidsvoorwaarden van uw sector
arbeidsvoorwaardenpakket is essentieel bij het middels een door u geselecteerde ‘peer group’
maken van de juiste beslissing om te investeren in ¡ Kwantitatieve Benchmark
arbeidsvoorwaarden die uw medewerkers binden, Gecombineerd overzicht van de ‘waarde’ van uw
arbeidsvoorwaarden
boeien en betrekken.
Inmiddels heeft Mercer in 17 landen wereldwijd de
De belangrijkste uitdaging ligt in het bepalen van de Monitor uitgerold. In Nederland zijn wij momenteel
juiste mix aan arbeidsvoorwaarden om concurrerend bezig met de dataverzameling. Voor een zo’n compleet
te blijven en het juiste talent voor uw organisatie aan mogelijke database zijn we altijd opzoek naar nieuwe
te trekken en te behouden. Dit vereist een strategi- data. Uw data.
sche afstemming van uw arbeidsvoorwaardenpakket
op uw positie in de markt alsmede de juiste balans
tussen kosten en opbrengsten.
Het verkrijgen van inzicht hoe uw voorwaarden
Mee doen aan het onderzoek is simpel!
U stuurt ons het overzicht van uw arbeidsvoorwaar-
denpakket. Vaak bestaat dit uit uw personeelshand-
boek in combinatie met uw pensioenreglement. Op
De uitwerking van
afwegen tegen die van uw branchegenoten en concur-
renten is een tijdrovende en problematische exercitie.
De Mercer Benefit Monitor biedt hierbij uitkomst.
basis hiervan vullen wij voor u de vragenlijst in. Wij
sturen de ingevulde vragenlijst aan u retour en u
loopt deze na en past desgewenst de antwoorden aan.
het Pensioenakkoord
Mercer Benefits Monitor Wat u ervoor terug krijgt
De resultaten van Mercer’s arbeidsvoorwaarden Uiteraard wordt uw deelname aan ons onderzoek
onderzoek, de Mercer Benefits Monitor, voorzien beloond. Wanneer u participeert, ontvangt u een
u van essentiële informatie welke u nodig heeft gratis exemplaar van het Mercer ‘Spotlight on
om een effectieve arbeidsvoorwaardenstrategie te Benefits’ rapport, de samenvatting van het onderzoek.
Op 10 juni 2011 hebben werkgevers, werknemers en het kabinet
ontwikkelen. Besluit u vervolgens om de Mercer Benefits Monitor af de uitwerking van het Pensioenakkoord gepresenteerd. De status
te nemen dan ontvangt u tevens een hoge korting. van het Pensioenakkoord is op moment van schrijven nog niet
De Mercer Benefits Monitor biedt u via een online tool
toegang tot de onderstaande zaken: Meer informatie vindt u op www.mercer.nl, via uw vaste Mercer consultant, definitief, en een aantal zaken dient nog nader onderzocht te
of via Manon Geritssen. Het onderzoek loopt tot en met 30 oktober, dus reageer worden. Maar dat er wijzigingen in de oudedagsvoorziening gaan
snel.
optreden lijkt onafwendbaar. Nadat we ons eerst richten op de
lacunes in het huidige pensioencontract, bekijken wij het akkoord
Paul Duijsens ■ ALM Unit
vervolgens vanuit verschillende componenten.
Kader
Een nieuw pensioencontract… digheden konden garanderen.
of toch niet? Voor actuarissen zou dit geen
Met de financiële crisis van 2008 verrassing hebben mogen zijn,
werd pijnlijk duidelijk dat ook gezien hun veronderstelde
pensioenfondsen de financiële kennis van pensioenwetgeving
Wilt u op de hoogte blijven van actuele informatie op het gebied van gevolgen ervan niet volledig en kansberekening. Iets
arbeidsvoorwaarden en discussiëren met collega’s over issues op dit
gebied? Wordt dan nu lid van Mercer op de diverse Social Media: Marc Heemskerk ■ Retirement, Risk & Finance
Het grootste manco van de huidige
pensioenregelingen was hiermee direct
blootgelegd.
konden opvangen. Het bleek dat meer verrassend kwam het
ze het voorheen onaantastbaar wellicht aan bij de besturen
geachte pensioen uit de Tweede van pensioenfondsen, die zo’n
www.mercer.nl/linkedin www.mercer.nl/youtube www.twitter.com/mercernederland Pijler niet onder alle omstan- crisisscenario doorgaans niet als
8 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 9

6. zeer aannemelijk beschouwden. nieuwe contract is dit geen en het nieuwe contract globaal Met betrekking tot de premie kerder het pensioen. Doordat de nieuwe voorwaardelijke pensi-
Voor het lijdend voorwerp van waarschijnlijk scenario. Naast de en schematisch weergegeven in geldt in het nieuwe pensioen- technische voorziening bepaald oenaanspraken wordt de nood-
pensioenen - de deelnemers en genoemde voorwaardelijkheid is relatie tot zekerheid versus risico contract dat deze niet langer gaat worden door uitkeringen zaak van een buffer minder groot
pensioengerechtigden - kwam de het kenmerk dat nu standaard van (voor het fonds) en ambitie. De wordt aangepast in geval van inclusief indexatie (in plaats van geacht. Het verplicht aanhouden
boodschap dat pensioen niet 100% een geïndexeerd pensioen wordt invulling van de diverse beleids- renteschokken of wijzigingen nominale uitkeringen) hoeft de van een buffer is dan ook niet
gegarandeerd was in ieder geval uitgegaan. onderdelen bepaalt in grote mate in levensverwachting. Kortom, nieuwe technische voorziening langer noodzakelijk. Wél wordt in
als een donderslag bij heldere de zekerheid van het pensioen en het akkoord geadviseerd om ter
hemel. Het grootste manco van
de huidige pensioenregelingen
In onderstaand overzicht ziet u de
beleidsruimte binnen het huidige
de risico’s voor pensioenfonds en
deelnemers.
Op zich lijkt deze stap revolutionair. vervanging van een buffer een
egalisatiereserve aan te houden.
was hiermee direct blootgelegd, geen bijstortingen of restituties niet per definitie vanwege de Bepaling van de hoogte hiervan
namelijk dat er doorgaans niet meer vanuit de werkgever, maar hogere discontovoet te dalen. wordt overgelaten aan decentrale
helder gecommuniceerd was dat een vaste premie. Op zich lijkt Veel zal afhangen van de keuze partijen.
Beleidsruimte huidig en nieuw contract
er (bewust) risico genomen wordt deze stap revolutionair. Voor veel van de parameters. Het is opmer-
in het beleggingsbeleid. Naast Risico & pensioenregelingen, met name kelijk dat het akkoord deze keuze Ten aanzien van levensverwach-
dit beleggingsrisico openbaarde Zekerheid die van bedrijfstakpensioenfond- aan de pensioenfondsbesturen ting is in het akkoord gekozen
Ambitie
zich een ander majeur risico. De sen, is deze echter al conform overlaat. voor een invulling die naar
overlevingskansen bleken veel Premie de huidige praktijk. Ook voor verwacht weinig weerstand zal
sterker toegenomen dan vooraf ondernemingspensioenfondsen Ook de korting van aanspraken oproepen, en die past bij een
voorspeld, waardoor de financier- Nieuw overeengekomen premie is de overgang naar zogenaamde wordt onder het nieuwe pensi- nieuwe evenredige verdeling
baarheid van de toezegging nog ‘collectieve DC’ contracten eerder oencontract een sturingsmiddel. van middelen onder de pensi-
verder onder druk kwam te staan. Huidig
premie afh van financiële positie, regel dan uitzondering. Met de Onder het oude contract gold oen- en aanspraakgerechtigden.
bijstortingen en premiekorting mogelijk
Dus met of zonder Pensioenak- poldergedachte in het achter- deze korting als noodmaatregel. Aangaande de opgebouwde
koord: één element zal hoe dan hoofd voorzien wij hier Belangrijk element is evenwel aanspraken vindt bij een
Discontovoet
ook veranderd moeten worden, en dan ook geen onoverkomelijke dat deze korting nu ten opzichte onvoorzien grotere stijging van
wel dat de risico’s in het pensioen- problemen. Ook in die gevallen van een geïndexeerde aanspraak de levensverwachting alsnog
Nieuw vrij, maximaal verwacht rendement
contract worden benoemd, en waarin nog wel bijstortingen bepaald gaat worden. Een aanpassing plaats. Het eerder
dat het duidelijk is wie deze gelden, lijkt ons het akkoord niet korting van bijvoorbeeld 1% beschreven kortingsmechanisme
risicovrije rente, gebaseerd op
draagt. Hiervoor hoeft het nieuwe Huidig zover te strekken dat bijstorten kan derhalve nog steeds een wordt in dat verband toegepast
swaprentecurve
pensioencontract volgens het verboden wordt. Een verbod op verhoging ten opzichte van de voor het verwerken van de
Pensioenakkoord overigens nog Korting pensioenaanspraken bijstorting zou alleen via fiscale nominale aanspraak betekenen. verzwaarde reservering. De
niet direct dé oplossing te zijn. Dit regels afgedwongen kunnen Verder kan de grens tot waar toekomstige aanspraken zullen
contract voorziet immers in veel indien reële dekgr < 100% of nominale worden, en hiervan zien we gekort wordt verschillen per bij een opgelopen levensver-
Nieuw dekgr < vereist, over max 10 jaar
meer dan louter risicobenoeming- vooralsnog geen tekenen. pensioenfonds, waarbij de wachting eveneens worden
en toedeling. als uiterste noodmaatregel, ineens te bovenomschreven discontovoet aangepast, bijvoorbeeld via een
Huidig
nemen De discontovoet van de verplich- hiervoor maatgevend is. Hoe lager opbouwpercentage. De
Nieuw pensioencontract: tingen wordt in het nieuwe
voorwaardelijk karakter Buffer, egalisatiereserve
Het nieuwe pensioencontract gaat
contract een keuzeparameter,
in tegenstelling tot de voorheen
Hiermee is juist keuzevrijheid
Nieuw
evenals het huidige uit van een
pensioenregeling die gebaseerd
egalisatiereserve vrij in te vullen wettelijk voorschreven (door
DNB gepubliceerde ‘risicovrije’)
weggenomen ten opzichte van
is op salaris en diensttijd, maar
kent daarentegen een voorwaar-
Huidig buffervereiste, gebaseerd op 97,5%
zekerheid
rentetermijnstructuur. Deze
nieuwe discontovoet moet sporen
de bestaande situatie.
delijk karakter. Dat betekent dat Aanpassing levensverwachting met maximaal de verwachte hoger de discontovoet, hoe later verrekening voor de opgebouwde
de pensioenaanspraken niet gemiddelde langetermijn de korting kan worden toegepast. pensioenen strookt met de
onvoorwaardelijk zijn zoals nu, kostenneutraal verwerken (lagere beleggingsrendementen. In de Een jaarlijkse korting hoeft niet huidige praktijk, maar nieuw is
Nieuw aanspraken of hogere pensioenleeftijd)
maar frequent kunnen worden praktijk zal er dan sprake zijn direct gekoppeld te worden aan evenwel dat een toegenomen
aangepast aan de financiële verwerkt ten koste van financiële positie
van een hogere discontovoet een beleggingsverlies in dat jaar, levensverwachting voor nieuw op
Huidig dan voorheen werd toegepast. terwijl een spreidingsperiode van te bouwen aanspraken nu direct
positie van het pensioenfonds. In pensioenfonds
de volksgedachte roept voorwaar- De gedachte hierachter is dat de maximaal 10 jaar is toegestaan. tot aanpassing van de regeling
delijkheid bij de deelnemer al snel Herstel toezegging niet onvoorwaardelijk leidt (waar dit vroeger nogal eens
het beeld op van een voorheen is, zodat deze ook niet met zeer De functie van de buffer in het indirect gebeurde).
middels korting aanspraken
‘gegarandeerd’ pensioen dat Nieuw (max 10 jaar) grote zekerheid nagekomen hoeft huidig pensioencontract is het
per de pensioendatum volledig te worden. Hoe hoger het inge- opvangen van schokken, met Het herstel van de financiële
verdampt zou kunnen zijn. Echter, Huidig verhoging premie of bijstorting, rekende rendement, hoe kleiner name in het beleggingsresultaat. positie wordt conform het
verlaagde opbouw of korting aanspraken
met een vergelijkbare financiering de kans dat dit volledig behaald Hierdoor zouden de aanspraken akkoord slechts beheerst met één
en beleggingsbeleid onder het wordt, en daarmee hoe onze- onaangetast blijven. Echter, met sturingsmiddel: de hoogte van de
10 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 11

7. pensioenaanspraken. Hiermee is allocatie de maximaal te hanteren eeuw biedt het verleden hoe dan graag bereid u hierbij verder te
juist keuzevrijheid weggenomen discontovoet. Een meer reële ook weinig hoop. Hoewel vanaf ondersteunen en te adviseren.
ten opzichte van de bestaande invulling verandert daarbij de nu premiekortingen niet meer
situatie. Momenteel zijn in veel verplichtingenbenchmark voor de onder het akkoord zijn toegestaan, Overigens, voor wie zich nog
regelingen nog bijstortingen beleggingsportefeuille, wat gevol- is toekenning van indexatie op steeds erg grote zorgen maakt
opgenomen, hetzij direct, hetzij gen kan hebben voor de afdekking een lager dekkingsniveau dan over de Tweede Pijler: bedenk dat
via verlaagde toekomstige van het rente- en inflatierisico. voorheen zeker niet denkbeeldig. alles relatief is. De vergrijzing
opbouw. De keuze voor sturing Uiteraard bepaalt het risicoprofiel Een generatieconflict, voort- raakt de Eerste Pijler namelijk vele
via alleen aanspraken betekent van de beleggingsportefeuille ten vloeiend uit mogelijk benadeelde malen harder (omslagstelsel) en
voor nieuwe deelnemers in ieder opzichte van de verplichtingen jongeren dreigt zo het akkoord te ook de kosten voor zorg zijn een
geval dat ze niet hoeven mee in grote mate de (on)zekerheid ondermijnen. Maar een verbod dringender probleem. Echter, als
te betalen aan tekorten uit het van het pensioenresultaat, omdat op indexatie onder een risicovrije pensioenfondsbestuurder is uw
verleden. de verplichtingen in de nieuwe dekkingsgraad van 100% (evenals invloed hierop beperkt.
situatie niet meer eenduidig zijn nu het geval is) zou deze weeffout
Financieel toetsingskader gedefinieerd. Pensioenfondsen eenvoudig teniet kunnen doen.
De uitwerking van het Pensioen- moeten zelf nadrukkelijker
akkoord zal een wijziging in het kiezen hoe zij hun verplichtingen Tot slot
financieel toetsingskader teweeg- (willen) definiëren, en hoeveel Het nieuwe pensioencontract
brengen. Het huidige Financieel risico men wil nemen ten aanzien kent meer keuzevrijheid op veel
Toetsingskader (FTK) wordt van die verplichtingen. Gezien gebieden. Besturen en werkgevers
verzwaard in geval van bestaande het voorwaardelijk karakter van zullen moeten nagaan hoe ze een
en nieuwe onvoorwaardelijke het nieuwe pensioencontract is en ander gaan invullen. Daarbij
contracten (FTK1) en uitgebreid
voor nieuwe voorwaardelijke
contracten (FTK2). Hiernaast ziet
Het nieuwe pensioencontract kent meer
u de voornaamste kenmerken keuzevrijheid op veel gebieden.
FTK1: onvoorwaardelijke FTK2: voorwaardelijke van beide kaders.
contracten contracten communicatie over het gevoerde is het noodzakelijk een goede
Zwaardere buffereisen Geen expliciete zekerheids- Pensioenregeling beleggingsbeleid en de gevolgen afweging te maken aangaande
gemiddeld 5%-punt hogere maat of buffervereiste. Bestaande pensioenregelingen hiervan voor de deelnemers de noodzaak van het al dan
buffer. kunnen binnen het nieuwe nog belangrijker dan voorheen, niet veranderen van bepaalde
Haalbaarheidstoets voor
contract behouden blijven, zeker omdat de dekkingsgraad zaken. En waarbij de afrekening
Premiedemping alleen nog o.b.v. ambitie.
hoewel met een voorwaardelijk in de nieuwe situatie vanwege van partijen over het gevoerde
voortschrijdend gemiddelde
Kostendekkende premie. karakter. Daarentegen geldt de disconteringsvoet een minder beleid doorgaans op korte
rente, niet meer o.b.v. van
vanaf 2013 binnen het fiscale geschikte maat oplevert voor de termijn plaatsvindt, moet bij deze
verwacht rendement. Verruiming discontovoet. kader een pensioenrichtleeftijd zekerheid van het pensioen. afwegingen een langere termijn
Discontering blijft plaatsvinden van 66 jaar, en 67 jaar vanaf worden gesteld en aangehouden.
Voorwaardelijk pensioen
op basis van een risicovrije rente. 2015. De maximum toegestane De risico’s
(aanpassingsmechanisme
opbouwpercentages (2,25% voor Op zich zijn in het akkoord vele Daarnaast brengt de keuzevrijheid
Beperking afhankelijkheid van
voor levensverwachting en
middelloon en 2,0% voor eindloon) zaken opgenomen die de duur- verantwoordelijkheden met zich
momentopnames dekkings-
financiële schokken).
blijven ongewijzigd, evenals de zaamheid waarborgen. Er is echter mee ten aanzien van de invulling
graad, bijvoorbeeld door Stabiliteit in meting minimaal toegestane franchise één wijziging die grote risico’s met van het contract. Fundamentele
introductie wachttijd voor dekkingsgraad (bijv. door (€ 12.898 voor 2011). Als binnen zich meebrengt, en de vraag is afwegingen tussen zekerheid,
herstelplannen. discontovoet). uw pensioenregeling geen gebruik of die wijziging het hele akkoord risico, betaalbaarheid en ambitie
van de fiscale maxima wordt niet in gevaar gaat brengen. De spelen hierbij een rol.
Adequater risicobeheer: gebruik Regels voor (realistische) gemaakt, bestaat de mogelijkheid zelfgekozen discontovoet moedigt In de huidige planning treedt
van interne modellen voor scenarioanalyses. de verhoging van de pensioen- namelijk aan tot het nemen van nieuwe wet- en regelgeving in Heeft u vragen of wilt u meer informatie, neem
fondsspecifieke risico’s, stress
richtleeftijd (deels) binnen de risico, omdat deze een hogere 2013 in werking. Gezien de voor- dan gerust contact op met uw Mercer-consultant
tests en crisisplan. Nieuwe procedure voor
fiscale ruimte te compenseren. discontovoet en daarmee lagere liggende fundamentele en stra- of met Marc Heemskerk of Paul Duijsens.
economische parameters,
Verplichte communicatie van technische voorziening kan tegische keuzes is het raadzaam
met 5-jaarlijkse herziening.
reële dekkingsgraad. Beleggingsbeleid opleveren. De vraag is in dat geval tijdig met de betrokken partijen E-mail: marc.heemskerk@mercer.com
Afhankelijk van hoe het pensioen- of bestuurders de nieuwe papieren van gedachten te wisselen. Hoe Tel.: 0031 20 43 13 748
Premiekorting alleen mogelijk contract wordt ingevuld kan rijkdom vanwege die lagere voor- dan ook vertrouwen we erop
bij reële dekkingsgraad van het Pensioenakkoord gevolgen ziening zullen kunnen weerstaan. u met dit artikel enige nuttige E-mail: paul.duijsens@mercer.com
minimaal 100%. hebben voor het beleggingsbeleid. Getuige de hoge premiekortingen inzichten te hebben gegeven. Tel.: 0031 20 43 13 845
Zo bepaalt de strategische asset in de jaren negentig van de vorige Uiteraard is uw Mercer consultant
12 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 13

8. twaalf is en men snel moet alleen van hogeropgeleiden maar pen tot 58.000 arbeidskrachten in
ingrijpen. Er zijn duidelijke juist ook van opleidingen zoals 2015, doordat er 49.000 mensen
parallellen in consequenties de MTS. met pensioen gaan. Het probleem
tussen enerzijds de schaarste aan doet zich nu dus al voor en neemt
grondstoffen en anderzijds de De financiële crisis van 2008 in rap tempo toe, als de uitstroom
schaarste die voortvloeit uit de was voor velen alweer een reden uit het werkproces in het tempo
demografische opbouw in Europa. om het begin van een mogelijke gaat zoals we dat gewend zijn.
Beiden vereisen immers zorgvul- oplossing in de vorm van Verplaatsen van productie naar
dige behandeling en planning. duurzaam personeelsbeleid in de landen met veel (goedkope)
kiem te smoren. Minister Donner arbeidskrachten (Azië en later
Al sinds het eind van de jaren zag met de deeltijd-WW verder wellicht Afrika) zal daarbij maar
vijftig is duidelijk dat er sprake is vooruit. Helaas is deze maatregel beperkt soelaas bieden.
van een onevenwichtige opbouw slechts bedoeld voor de korte
van de bevolking in Europa. De termijn. Het verschil tussen
Tweede Wereldoorlog ligt hieraan We hebben dus weer twee kapitaalgoederen en arbeid
ten grondslag. De bevolking wordt jaar verloren om maatregelen De prijs van kapitaalgoederen en
steeds ouder terwijl tegelijkertijd te nemen om snel het groter grondstoffen is een belangrijk
minder kinderen geboren worden. wordende probleem van het tekort onderdeel van bedrijfsvoering. Bij
Hierdoor zal de grijze druk aan personeel aan te pakken. kapitaalgoederen wordt gekeken
(verhouding gepensioneerden ten Uit diverse publicaties blijkt dat naar de optimale economische
levensduur. Door bijvoorbeeld
Opvallend is dan ook dat zowel de goed onderhoud wordt gezorgd
Duurzaam personeelsbeleid
dat er een zo optimaal mogelijke
politiek als het bedrijfsleven lange tijd verhouding bestaat tussen
investering en output. Het
niet in actie kwam. managen van grondstoffenprijzen
is ook een financiële zaak
is dermate cruciaal dat er voor
opzichte van werkzame bevol- het tekort aan werknemers fors elke grondstofsoort wel een markt
king) toenemen. Daarnaast speelt zal oplopen tot wel 1,5 miljoen is waar risico’s van fluctuaties
nog een aspect een belangrijke over de periode tot 2050. Uit een kunnen worden afgedekt. Moch-
Duurzaamheid in Milieu en Arbeid rol: de vergrijzing leidt tot een
forse toename van de vraag naar
recent rapport van Randstad en
SEO blijkt dat we niet hoeven
ten de prijzen uit de hand lopen,
dan komt men via innovatie vaak
specifiek op deze groep gerichte te rekenen op andere Europese met een oplossing om bijvoorbeeld
arbeid (bijvoorbeeld gezondheids- landen of op Turkije. Bij elkaar het gebruik te beperken of alter-
In 2008 verscheen Thomas Friedmans boek Hot, Flat and Crowded, zorg en thuiszorg). wordt een additionele behoefte natieve grondstoffen te vinden.
waarin hij beschrijft hoe we de aarde uitputten in plaats van duur- van zo’n 35 miljoen werknemers
Opvallend is dan ook dat zowel de voorzien. Alle landen kampen met De laatste decennia van de vorige
zaam te gebruiken. Tal van voorbeelden gebruikt hij om aan te politiek als het bedrijfsleven lange hetzelfde probleem en Europese eeuw werden gekenschetst door
tonen hoe het komt dat we steeds meer van de aarde zullen gaan tijd niet in actie kwam, terwijl de immigratie biedt dus ook niet een overschot aan werknemers.
verbruiken. Hij stelt dat als we onze, op technologie gebaseerde, problemen allang te voorspellen direct oplossing. We zullen het Dit liep zover op dat de 55+-gene-
waren. Sterker nog: de problemen dus moeten doen met de mensen ratie werd gevraagd plaats te
economieën willen behouden, er daarvoor snel keuzes moeten worden zijn helder, maar het ontbreekt die we hebben. maken voor de jongeren om
gemaakt. Het boek gaat uit van een snelgroeiende wereldbevolking nog aan actie. Twintig jaar daarmee te voorkomen dat er een
Leo Bil ■ Health & Benefits
en een middenklasse waarvan de welvaart snel zal toenemen. geleden was Drees jr. al met deze Nog een paar voorbeelden van ‘verloren generatie’ zou ontstaan.
problematiek bezig. Hij vond geen krapte die ons te wachten staat:
Voor dat laatste kijkt hij voornamelijk naar Azië. gewillig oor in de Nederlandse de zorgsector verwacht circa Het overschot aan medewerkers
politiek. Zijn studie verdween in 450.000 mensen extra nodig te heeft er waarschijnlijk toe
Het boek gaat echter niet alleen in Nu kwam de groeiende behoefte de onderste bureaula. hebben tussen nu en 2050. Er bijgedragen dat er vanuit plan-
op milieuaspecten. De schrijver vanuit bijvoorbeeld Azië nog vrij Even leek het er op dat bedrijven werken nu een miljoen mensen ningsperspectief nauwelijks gelet
geeft ook aan dat juist vanwege onverwachts. Nog niet zolang de economische consequenties in de zorg en de helft hiervan wordt op personeel. Als je iemand
schaarste duurzaam beleid in zijn geleden werd dit continent (met van het tekort aan personeel zou wel om willen zien naar een nodig had, was er voldoende
algemeenheid noodzakelijk is. uitzondering van Japan en Korea) gingen inzien toen men rond andere baan (blijkt uit onderzoek aanbod. Conjunctuur zorgde
Raymond Brood ■ Health & Benefits Prijzen zouden anders drastisch nauwelijks als een serieuze speler 2006 merkte dat er onvoldoende van Menzis). hierbij wel voor tijdelijke span-
stijgen wat leidt tot inflatie, op de economische markt gezien. aanbod was van gekwalificeerde Verder dreigt er de komende jaren ningen die steeds zichtbaarder
waardoor de welvaart onbetaal- De schrijver geeft met zoveel arbeid om de uitstroom te een enorm tekort aan chauffeurs werden aan het eind van de vorige
baar wordt. woorden aan dat het vijf voor compenseren. Ik spreek dan niet te ontstaan. Dit tekort kan oplo- eeuw.
14 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 15

9. de financiële gevolgen van productiviteitsvragen ontstaan. personeelsbestand op middel-
personeelsbeleid. Circa 30 procent Als de economie aantrekt, zullen lange termijn (twee tot vijf jaar).
van de bedrijven is inmiddels uit ook andere sectoren, zoals de Het blijkt dat de HR-professie vaak
het publieke bestel getreden. Doch metaalsector, weer een tekort gericht is op de noodzakelijke
weinige hebben hun processen aan goed opgeleide werknemers kortetermijnacties en bijna niet
zo ingericht dat de financiële gaan ervaren. Deze vraagstukken gericht is op de (strategische)
risico’s ook in de hand worden overstijgen de afzonderlijke ontwikkeling van het personeels-
gehouden. Want ondanks het feit bedrijven en vragen op z’n minst bestand op langere termijn. Laat
dat men het directe risico heeft om een branchegeoriënteerde staan dat men dit kwantitatief of
verzekerd, doet men er goed aan oplossing. financieel in beeld heeft. Door de
om schadebeheersingsprocessen economische crisis is bovendien
te introduceren om daarmee Bij veel bedrijven wordt in de beleidshorizon verschoven
premiestijgingen te voorkomen. toenemende mate wel nagedacht van langetermijnbeloning naar
over dit onderwerp maar er kostenbesparingen op korte
Pas zeer recent onderkennen wordt geen beleid voor gemaakt. termijn.
vrijwel alle politieke partijen Juist in de arbeidsintensieve
de problematiek van de demo- Nederlandse economie zouden Toch zal gezien de ontwikkelende
grafische ontwikkelingen en de een veel grotere aandacht en krapte op de arbeidsmarkt een
consequenties voor de arbeids- bewustwording op zijn plaats lange(re)termijnvisie en daarmee
markt. Op Europese schaal was dit zijn. Er zijn verschillende redenen samenhangend beleid noodzake-
lijk zijn om de arbeidsproducti-
Gezien de aankomende schaarste op de viteit te managen. Daarbij is het
noodzakelijk dat alle relevante
arbeidsmarkt is net zo goed aandacht invalshoeken rondom arbeid in
onderlinge samenhang inzichtelijk
nodig voor de productiefactor arbeid. worden gemaakt en bestuurd, we
noemen dit demografiemanage-
U kent allemaal wel de verha- mensen vitaal te houden, werd opgerekt naar twee jaar en de al een issue in Lissabon (2000) en waarom dat nog niet gebeurt. ment.
len van IT-mensen die hun daarnaast vaak over het hoofd WVP zorgde voor een strikt proces Stockholm (2001). Daar spraken de Enerzijds gelooft men nog steeds
arbeidscontract konden tekenen gezien. Waardoor men afwachtte dat moest worden gevolgd bij regeringsleiders af dat al in 2010 niet in de ernst van de zaak en Demografiemanagement
in een autoshowroom waar ze tot klachten zich voordeden. ziekte. De sanctie was óf het nog de arbeidsparticipatie op 70% van denkt men – als vanouds – dat het In het demografiemanagement
hun extra arbeidsvoorwaarde Schertsend zou je kunnen stellen langer doorbetalen van loon door de beroepsbevolking moest liggen wel los zal lopen. Anderzijds is de worden de relevante HR-thema’s
de werkgever óf een reductie op en dat 60% van de vrouwen aan HR-manager vaak niet in staat om aan elkaar verbonden, in samen-
De inspanning om mensen vitaal de inkomsten van de werknemer. het werk moest zijn.
In Nederland werd de eerste stap
de financiële consequenties van
maatregelen en ontwikkelingen
hang onderzocht en kwantitatief
inzichtelijk gemaakt. De onder-
te houden, werd daarnaast vaak over Dat waren de eerste tekenen van
het privatiseren van de sociale
gezet in 2005 met het afschaf-
fen van het fiscaal faciliteren
in beeld te brengen, laat staan
om de trend naar de toekomst te
werpen die dit omvat, zijn:
¡ Analyse van het personeels-
het hoofd gezien. zekerheid, ofwel het verschuiven
van overheidsrisico’s naar werk-
van maatregelen inzake het
vervroegd uittreden. Nu lijkt
voorspellen. De meer bètageori-
enteerde CEO’s en CFO’s krijgen
bestand en prognose van de
benodigde en beschikbare
gelijk konden meenemen. Dat de dat er meer aandacht was voor gevers en werknemers. Hierdoor de hogere pensioenleeftijd een daardoor onvoldoende relevante competenties en het in kaart
werkgever dan weleens teveel het leven en onderhoud van een kwam het onderwerp personeel feit en vervolgens zal men ook input van de alfageoriënteerde brengen van de relevante HR- en
toegaf en niet de juiste kwaliteit machine dan voor een mens. meer onder de aandacht van de kijken naar werkloosheid en HRM-afdeling. financiële risico’s.
binnen kreeg, werd op de koop CEO en de CFO. Verzuimbeleid verdere toename van participatie ¡ Het aannemen, opleiden en
toe genomen. Bij de volgende De politiek werd in veel bedrijven geïntrodu- van al diegenen die in potentie De toepassing en het gebruik binden van werknemers.
laagconjunctuur werden deze In 1990 deed de toenmalige ceerd en meer en meer werden er iets kunnen betekenen voor de van financiële (demografische) ¡ Op de individuele situatie
werknemers weer weggesaneerd. premier Lubbers de fameuze gespecialiseerde casemanagers arbeidsmarkt. modellen in het vakgebied van HR van de werknemer gerichte
Het (langjarig) personeelsbeleid uitspraak: ‘Nederland is ziek.’ aangetrokken om de risico’s zijn zeer beperkt. Dit blijkt onder maatregelen die de ‘workability’
stond dus maar zeer beperkt op We kwamen in Nederland tot de te bewaken en te beïnvloeden. Het bedrijfsleven andere uit een in 2009 gehouden en daarmee de productiviteit
de agenda in de directiekamer en conclusie dat de instroom in de Dit alles vooral nog vanuit het In enkele sectoren begint op bran- survey onder HR-managers van positief beïnvloeden.
was voornamelijk het domein van WAO veel te groot was geworden aspect van de directe kosten rond cheniveau aandacht te ontstaan grote bedrijven in Nederland. ¡ Het minimaliseren van verzuim.
personeelszaken. en dat we de verantwoordelijkheid verzuim en niet zozeer vanuit het voor de geschetste problematiek. Ongeveer 43% heeft geen inzicht ¡ Het behouden van kennis en het
anders moesten beleggen. De wet verlies van productiviteit. De zorgsector, vervoersbranche in de toekomstige ontwikkeling voorbereiden van kennisover-
Investeringen om ‘onderhoud’ aan WULBZ (1996) en Wet Verbetering en het onderwijs zijn de secto- van het personeelsbestand en dracht.
personeel te plegen, bestonden Poortwachter (WVP) werden Privatisering van de WGA (eigen ren waar, door uitstroom en maar 20% zegt inzicht te hebben ¡ Maatregelen op het gebied van
veelal uit het opleiden van geïntroduceerd. Loondoorbetaling risico dragen) zorgde wederom uitbreidingsvraag, capaciteits- en in de samenstelling van het flexibele pensionering.
mensen. De inspanning om bij ziekte werd daarna verder voor nadere beschouwing van
16 Mercer Signaal September 2011 Mercer Signaal September 2011 17