1. Akte nënligjore - Vendime, rregullore, udhëzime të nxjerra nga organet ekzekutive
ose organet lokale në bazë dhe për zbatim të ligjit. Këto akte kanë karakter
normativ-janë të detyrueshme për të gjithë.
Akte normative - Kuptimi i gjerë: Akte të nxjerra nga organet ligjvënës, ekzekutive
ose lokale që janë të detyrueshme për të gjithë. Kuptimi i ngushtë: Aktet
normative të Këshillit të Ministrave, institucioneve të tjera qendrore ose organeve
lokale - Akte të miratuara nga Këshilli i Ministrave, institucionet e tjera qendrore
ose organet lokale, në rast nevoje dhe urgjence, të cilat e humbasin fuqinë që nga
fillimi në rast se nuk ratifikohen nga Kuvendi brenda një afati të caktuar kohor.
Amnisti - Një akt faljeje nxjerrë nga Presidenti i Republikës për të gjithë personat
(ose kategori të caktuara personash) që janë dënuar për vepra penale me vendim
gjyqësor të formës së prerë, ose që janë në procedim. Amnistia mund të përfshijë
dhe mos procedim në të ardhmen të veprave penale të kryera gjatë një periudhe
të caktuar. Në dallim nga falja, amnistia shpallet për kategori të dënuarish dhe jo
për të dënuar të veçantë.
Avokati i Popullit - Organ që mbron të drejtat, liritë dhe interesat e ligjshme të
shtetasve nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme e të parregullta të
organeve të administratës publike. Avokati i Popullit merr ankime nga shtetasit
dhe heton në lidhje me to. Ky organ vepron si ndërmjetës midis individit të prekur
dhe shtetit. Zakonisht, njihet me termin suedez “ombudsman” për shkak të
origjinës nga sistemi juridik suedez.
C

2. Censurë - Kontroll paraprak i mjeteve të komunikimit masiv, publikimeve, filmave,
shfaqjeve etj., me qëllim ndalimin e publikimit, shpërndarjes, ose riprodhimit të
materialeve për arsye politike, morale, fetare, etj. Veprime të tilla shpesh
ankimohen si mohim i lirisë së shtypit dhe lirisë së shprehjes.
D
Decentralizim - Delegim (ose shpërqendrim) i pushtetit ose kompetencave të
organeve qendrore te hallkat e tyre më të ulëta hierarkike, ose nga organet
qendrore te ato lokale dhe njohje e autonomisë së organeve të pushtetit lokal në
planin politik, normativ dhe administrativ.
Dekret - Akt me karakter normativ ose nominal nxjerrë nga Presidenti i
Republikës.
Delegim kompetencash - Kalim kompetencash nga një person, organ ose degë e
pushtetit te një tjetër sipas rregullave kushtetuese dhe ligjore.
Denoncim - Akt i një shteti që njofton një shtet tjetër në lidhje me vendimin e tij
për t’i dhënë fund një marrëveshjeje apo traktati ndërkombëtar të nënshkruar
prej tyre. Denoncimet bëhen në bazë të rregullave të së drejtës ndërkombëtare.
Dëbim kolektiv - Akt shtetëror për largimin e një grupi individësh të huaj nga
territori i shtetit si të padëshiruar.

3. E
E drejta ndërkombëtare - Tërësia e rregullave dhe parimeve me zbatim të
përgjithshëm që rregullojnë sjelljen e shteteve dhe organizatave ndërkombëtare
dhe marrëdhëniet midis tyre, si edhe disa marrëdhënie të tyre me persona fizikë
ose juridikë. Zakonet ndërkombëtare dhe traktatet ndërkombëtare janë dy
burimet më të rëndësishme të së drejtës ndërkombëtare.
Ekstradim - Dorëzimi nga një shtet te një shtet tjetër i një individi të akuzuar apo
dënuar për një vepër penale jashtë territorit të shtetit ekstradues dhe brenda
juridiksionit territorial të shtetit tjetër, i cili, duke qenë kompetent për nxjerrjen
në gjyq dhe dënimin e individit në fjalë, kërkon dorëzimin e tij.
Ekuilibër pushtetesh - Parimi kushtetues i organizimit të pushteteve që i jep
secilës degë të pushtetit shtetëror përgjegjësi për të kontrolluar veprimet e
degëve të tjera; ky parim gjithashtu kërkon që kompetencat e çdo dege të jenë
relativisht të ekuilibruara për të parandaluar mbizotërimin e një degë të pushtetit
mbi të tjerat.
F
Fuqi prapavepruese e ligjit - Zbatim i ligjit për marrëdhënie që kanë lindur para
hyrjes në fuqi të tij. Si rregull, ligji nuk ka fuqi prapavepruese. Përjashtimisht, ai
mund të ketë fuqi prapavepruese, sidomos në fushën penale. Në një rast të tillë,
fuqia prapavepruese e ligjit duhet të parashikohet shprehimisht në të.

4. G
Gjendje e jashtëzakonshme - Regjim juridik i përkohshëm, i cili vendoset në rast
rreziku serioz për rendin kushtetues dhe për sigurinë publike, dhe vepron si
përjashtim nga parimi kushtetues i ndarjes së pushteteve. Vendosja e gjendjes së
jashtëzakonshme nënkupton përqendrimin e pushtetit në një degë të vetme të
pushtetit, atë ekzekutiv, dhe pezullimin e disa garancive kushtetuese në lidhje me
të drejta dhe liri të caktuara.
GJ
Gjendje e luftës - Gjendje e jashtëzakonshme shpallur si rezultat i një agresioni të
armatosur nga jashtë.
I
Imunitet - Mbrojtje juridike e veçantë që iu garantohet personave me funksione
të caktuara shtetërore. Imunitet parlamentar: Mbrojtje juridike e veçantë që
gëzojnë deputetët me qëllim që parlamenti të veprojë në liri e pavarësi të plotë
nga presionet e pushtetit ekzekutiv. Sipas Kushtetutës ekzistojnë dy tipe
imunitetesh:

5. 1. Papërgjegjshmëria për votat dhe mendimet e shprehura në ushtrimin e
funksioneve të tyre.
2. Imuniteti nga procesi penal. Përveç anëtarëve të parlamentit, Kushtetuta ua
garanton këtë status juridik të veçantë edhe disa personave të zgjedhur ose të
emëruar në funksione të rëndësishme dhe te pavarura.
Interpelancë - Mjet kontrolli nëpërmjet të cilit Kuvendi kërkon sqarime ose të
dhëna mbi veprimtarinë e qeverisë. Ky mjet ka për qëllim të qartësojë qëndrimin
e qeverisë ose të një ministri të caktuar në lidhje me një situatë apo fakt të
caktuar. Dy janë karakteristikat kryesore të këtij mjeti kontrolli:
1. hap një debat të përgjithshëm mbi qëndrimin e qeverisë;
2. sjell marrjen e një pozicioni nga ana e parlamentit përderisa debati mbyllet me
një votim që shpreh pëlqimin apo pakënaqësinë e parlamentit për shpjegimet e
dhëna nga qeveria. (Pika 2 nuk aplikohet në praktikën shqiptare).
K
Kanune - Kuptimi i gjerë: Përmbledhje aktesh, zakonesh e normash të trashëguara
brez pas brezi; tërësia e normave të së drejtës zakonore. Kuptimi i ngushtë:
Përmbledhje e normave të organizimit dhe administrimit të brendshëm të
komuniteteve fetare.
Kushtetutë - Ligji themeltar i shtetit që shpreh parimet themelore të sistemit
juridik. Dokumenti që përcakton normat themelore të organizimit të shtetit,
strukturën dhe funksionet e organeve kryesore të qeverisjes së shtetit, parimet
bazë të procesit politik dhe marrëdhëniet bazë të shtetasve me shtetin.

6. Kuvendi - Organi më i lartë ligjvënës në Republikën e Shqipërisë.
L
Ligj - Akt me karakter normativ (i detyrueshëm për të gjithë) nxjerrë nga organi
ligjvënës (Kuvendi) sipas një procedure të caktuar.
Liria e shprehjes - E drejta e çdonjërit, e garantuar me Kushtetutë, për të shprehur
me anë të fjalës mendime e pikëpamje të pakontrolluara nga censura ose çdo
formë tjetër e ndërhyrjes së ekzekutivit.
Liria e shtypit - E drejta e çdonjërit, që në mënyrë të pacensuruar nga ekzekutivi,
të shtypë, publikojë dhe shpërndajë mendime dhe pikëpamje, siç është garantuar
me Kushtetutë. Kjo e drejtë përfshin lirinë nga ndalimi paraprak i botimit.
M
Mandat - Legjitimim i përfaqësuesve të zgjedhur në organet përfaqësuese. Këta
përfaqësues janë mbajtës të një mandati politik dhe jo imperativ. Kjo do të thotë
se ata nuk marrin urdhra nga elektorati për të mbajtur qëndrime të caktuara
politike dhe as nuk mund të shkarkohen prej tij. Nga ana tjetër, mandati
përfaqësues nënkupton që të zgjedhurit nuk janë përfaqësues të individëve apo

7. grupeve të veçanta, por të të gjithë kombit. Në kuptimin e ngushtë, mandati
nënkupton periudhën kohore gjatë së cilës të zgjedhurit ushtrojnë funksionet e
tyre.
Mocion mosbesimi - Shprehje e mosbesimit të një grupi deputetësh për vijën
politike të ndjekur nga qeveria. Miratimi i mocionit nga ana e Kuvendit sjell
dorëheqjen e detyrueshme të qeverisë.
P
Papajtueshmëri - Pamundësi juridike për të ushtruar njëkohësisht disa funksione
apo detyra të papajtueshme për nga natyra dhe vendi që zënë në skemën e
ndarjes së pushteteve, si p.sh. funksioni i deputetit me atë të gjyqtarit ose të
prokurorit.
Patjetërsueshme - E drejtë që nuk mund të hiqet ose ndryshohet me akte juridike
ligjore ose nënligjore, si p.sh. e drejta e fjalës, e drejta për një proces të rregullt
gjyqësor etj.
Preambul - Pjesa hyrëse e tekstit kushtetues që përmban motivimin politik;
shpreh gjithashtu objektiva, qëllime dhe parime që janë të vështira për t’u
shprehur në nenet koncize të tekstit të Kushtetutës. Për shkak të përmbajtjes
ideologjike, preambula ka rendësi veçanërisht në procesin e interpretimit të të
gjithë tekstit kushtetues.

8. Projektligj - Tekst i propozuar nga organe, deputetë ose grup individësh që kanë
të drejtën e iniciativës legjislative për miratim nga ana e Kuvendit.
Q
Qeverisje lokale - Organe qeverisjeje në nivel komune, bashkie apo rajoni.
Organet përfaqësuese lokale janë organe të pushtetit publik që ushtrojnë
funksionet e tyre mbi baza territoriale dhe veprojnë mbi bazën e parimit
kushtetues të vetëqeverisjes.
R
Ratifikim - Akti me anën e të cilit organi kompetent i një shteti (si rregull, organi
më i lartë i pushtetit shtetëror) miraton një marrëveshje ndërkombëtare në
mënyrë përfundimtare, në kuptimin që kjo e fundit bëhet juridikisht e
detyrueshme, d.m.th. sjell të drejta dhe detyrime ligjore, për shtetin ose
organizatën ndërkombëtare që e ka nënshkruar atë.
Referendum - Praktika e hedhjes për votim në popull të një projektakti normativ
(përfshirë ligjin kushtetues), rishikimi ose amendamenti të një akti normativ
ekzistues,.
Rehabilitim - Rifitim i të drejtave të hequra ose të mohuara më parë për shkak të
një dënimi të padrejtë apo një akti, veprimi apo mosveprimi të paligjshëm të
organeve shtetërore. Nënkupton çuarjen e personit të dëmtuar në statusin që ai
kishte para ndërhyrjes së organeve shtetërore.

9. Republikë parlamentare - Model qeverisjeje në të cilin pushteti ndahet midis
organeve kushtetuese në bazë të parimit të kontrolleve dhe ekuilibrave dhe ku
parlamenti është pushteti suprem ligjvënës nga i cili rrjedhin dhe legjitimohen
organet ekzekutive.
S
Sesion i jashtëzakonshëm - Një sesion legjislativ që thirret nga Kryetari i Kuvendit
në periudhën midis dy sesioneve të zakonshme për të shqyrtuar ligje specifike.
Sovranitet - Pushtet politik suprem, fillestar (origjinar) në kuptimin që nuk rrjedh
nga ndonjë pushtet tjetër në sensin juridik dhe është i pakushtëzuar nga pushtete
të tjera. Prej këtij pushteti politik rrjedhin dhe legjitimohen të gjitha pushtetet e
tjera. Dallohen dy tipe kryesore: Sovranitet i brendshëm dhe sovranitet
ndërkombëtar.
Sistem sigurimi kolektiv - Struktura ndërkombëtare politiko-ushtarake që kanë për
qëllim ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare dhe nxitjen e bashkëpunimit
midis shteteve në fushën e mbrojtjes. Të tilla janë: NATO, Bashkimi Evropian
Perëndimor, etj.
SH
Shpronësim - Kalim i një pasurie private në pronësi të shtetit për qëllime të
rëndësishme publike.

10. Shtet demokratik - Konsiderohen demokratike ato shtete që garantojnë zgjedhje
të përgjithshme periodike, të lira dhe të fshehta, pluralizëm politik dhe pluralitet
të mjeteve të informacionit.
Shtet i së drejtës - Karakteristikat dalluese të shtetit të së drejtës janë:
1. Supremacia e ligjit si shprehje e sovranitetit popullor nëpërmjet parimit të
përfaqësimit.
2. Një sistem hierarkik normash juridike, në krye të të cilit qëndron Kushtetuta.
3. Ndarja e pushteteve publike, secili me një sferë të caktuar kompetencash, si
garanci e demokracisë.
4. Sistem garantues i lirive të parashikuara në Kushtetutë.
5. Parimi i ligjshmërisë (përputhja me kushtetutën dhe ligjet) së veprimeve të
administratës dhe një sistem ankimimi kundër veprimeve administrative të
paligjshme. Gjithashtu, shteti i së drejtës kërkon edhe garanci në drejtim të
abuzimeve të mundshme të legjislativit me anë të kontrollit të kushtetutshmërisë
së ligjeve.
Shtet unitar - Shtet-komb në të cilin sovraniteti nuk ndahet vertikalisht me njësi të
tjera si p.sh. shtete ose provinca; shtet jo-federal.
Shumicë absolute - Jo më pak se gjysma e të gjithë anëtarëve të Kuvendit plus një,
pavarësisht nga numri i të pranishmëve.

11. Shumicë votash - Numri i nevojshëm i votave për marrjen e një vendimi te
caktuar.
T
Taksë - Pagesa që personat fizikë dhe juridikë i paguajnë shtetit në këmbim të një
shërbimi të ofruar prej këtij të fundit.
Tatim - Pagesa të detyrueshme që i cakton shteti në ngarkim të kontribuuesve të
ndryshëm për t’u përdorur në mbulimin e shpenzimeve publike me karakter të
përgjithshëm në mënyrë që të bëhet e mundur përmbushja e funksioneve të
shtetit. Në dallim nga taksat, te tatimet mungon kushti i kthimit dhe kompensimit
të drejtpërdrejtë.
Torturë - Veprim i kryer me qëllim, me urdhër apo pëlqim të një zyrtari publik,
apo personi që vepron me kapacitetin e një personi të tillë, dhe që shkakton
dhembje apo vuajtje të rënda, fizike ose mendore mbi një person për ta detyruar
atë të japë të dhëna, për ta dënuar, frikësuar apo shtrënguar, ose për çdo qëllim
të bazuar mbi diskriminimin.
V
Vendim gjyqësor i formës së prerë - Vendim përfundimtar dhe i paapelueshëm në
një shkallë më të lartë gjyqësore.

12. Vepër penale - Veprim ose mosveprim që parashikohet si krim ose kundërvajtje
penale nga Kodi Penal ose ligje të tjera penale.
Votim i fshehtë - Fshehtësia është një nga parimet themelore të procesit të
votimit që ka për qëllim t’u sigurojë të gjithë zgjedhësve mundësinë të votojnë
plotësisht të lirë, pa iu nënshtruar asnjë kontrolli dhe asnjë lloj kushti nga ana e të
tjerëve. Për një fshehtësi efektive të votës, vendosja e shenjës në fletën e votimit
kryhet jashtë shikimit të të tjerëve, në ndarje të veçanta për këtë qëllim dhe fleta
hidhet e palosur në kutinë e votimit.
Z
Zgjedhje të lira - Votim i kryer në kushte të tilla që sigurojnë shprehjen e pavarur
të vullnetit të individit në lidhje me zgjedhjen e subjektit elektoral apo të
kandidatit, fshehtësinë e votës, proces të drejtë, të paanshëm dhe transparent të
numërimit të votave dhe të shpalljes së rezultateve të votimit.