www.ocaleni.org
fb.com/OcaleniSurvivors
Prezentacja została wygłoszone w ramach panelu dyskusyjnego na wykładach z etyki ogólnej dla studentów V roku Wydziału Farmaceutycznego kierunku Farmacja. Prelekcja miała miejsce na wykładzie w dniu 3 listopada 20014 roku. Wsparliśmy prezentację os strony merytorycznej jako jej współautorzy.
2. KUBAŃSKI ARTYSTA ERIK
RAVELO ZASZOKOWAŁ
PUBLICZNOŚĆ PROJEKTEM
„LOS INTOCABLES”
(„NIETYKALNE”).
Świat zwraca uwagę na
problem pedofilii klerykalnej.
3. Konsultacja merytoryczna:
Maria Mucha
Liderka inicjatywy Ocaleni I Polish Survivors
www.ocaleni.org
ocaleni.polska@gmail.com
Autorzy: studenci V roku Farmacji na UM w Poznaniu
5. WINA – PODEJŚCIE
INTUICYJNE
1. Każdy pedofil oraz osoba, która dopuszcza się czynów pedofilnych, jest
winna.
2. Każdy, kto ukrywa pedofila i nie reaguje na krzywdę dziecka, jest winny.
6. WINA MORALNA - GENETYKA
Człowiek nie jest odpowiedzialny moralnie za cechy czy skłonności
swojego charakteru o tyle, o ile są one uwarunkowane genetycznie. I
jest o tyle mniej moralnie winny za określone czyny, o ile są one
konsekwencją jego uwarunkowanych genetycznie cech czy
skłonności. Dlatego np. niektórzy mężczyźni są mniej winni od
pozostałych za swoje akty zgwałcenia kobiety, ponieważ czyny te są w
znacznym stopniu uwarunkowane ich skłonnością w tym kierunku, w
ich przypadku uwarunkowaną genetycznie.
Nie oznacza to, iż jednostki te powinny być karane lżej od
pozostałych, mniej uwarunkowanych genetycznie w tym kierunku,
gwałcicieli. Jest to jeden z przykładów, gdy rozsądna surowość kary
wymierzanej przez państwo nie musi odpowiadać wielkości moralnej
winy.
[Randy Thornhill, Craig T. Palmer, A Natural History of Rape. Biological
Bases of Sexual Coercion, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts
2000, s. 53-84]
7. WINA MORALNA -
PREDYSPOZYCJE
Obok uwarunkowań genetycznych, wpływ na charakter człowieka i przyszłe
skłonności pedofilskie może mieć też wychowanie i traumy, które spotkały go
w dzieciństwie.
Np. jeśli w dzieciństwie było się molestowanym seksualnie, to większe
prawdopodobieństwo, że będzie się miało skłonności pedofilskie.
[Pedofilia. 30 wywiadów z pedofilami, Douglas W. Pryor, GWP, Sopot 2014]
8. WINA KOŚCIOŁA
„Sednem problemu nie jest występowanie księży, którzy molestują
dzieci – gdyż pedofile zdarzają się także w innych grupach
zawodowych - ale ich ukrywanie. Motyw ukrywania pedofilów jest
elementem wspólnym wszystkich raportów dotyczących pedofilii
klerykalnej, a także specjalnego raportu Komisji ONZ ds. Praw
Dziecka z lutego 2014 roku. Raport Johna Jaya (USA), cztery
irlandzkie raporty rządowe, raport Deetmana (Holandia), raport
Adriaenssensa (Belgia), obecnie powstaje raport w Niemczech, który
również będzie zwracał uwagę na problem ukrywania pedofilii w
Kościele.”
[Maria Mucha, „Problem pedofilii a autorytaryzm Kościoła”, Bez
Dogmatu nr 100, 2014]
9. CRIMEN SOLLICITATIONIS
Tajny dekret Watykanu z 1922 roku, który nakazywał
ukrywanie pedofilii pod groźbą ekskomuniki
Obowiązywał do 2001 roku – teoretycznie
W praktyce w Polsce dopiero od 2013 roku Kościół zaczął „robić coś” z
problemem pedofilii (powołał koordynatora ds. dzieci i młodzieży,
zorganizował konferencję i mszę pokutną)
Całą treść Crimen Sollicitationis w j. polskim można znaleźć na portalu
racjonalista.pl
10. KARA
1. Osoba duchowna, która dopuściła się czynów pedofilnych podlega karze
wg.:
- prawa świeckiego
- prawa kanonicznego
2. Osoby, które ukrywały pedofilów i nie reagowały na krzywdę małych dzieci,
w Polsce nie podlegają karze.
W krajach, w których Kościoły oczyściły swe szeregi z pedofilów trwa batalia
o to aby ci, którzy ich ukrywali, również ponieśli karę (np. w USA i Wielkiej
Brytanii – organizacje z tych krajów naciskają na ONZ, aby ten… naciskał na
Watykan)
11. PRAWO ŚWIECKIE W POLSCE
A PEDOFILIA
Wiek przyzwolenia: 15 lat
Przedawnienia:
- prawo cywilne - 20 lat od popełnienia przestępstwa
- prawo karne - zależy konkretnie od rodzaju molestowania [do około 30 roku
życia ofiary]
Obowiązek informowania organów państwowych o przestępstwie: NIE [tylko
tzw. „społeczny obowiązek”]
Dochodzenie odszkodowania: TAK, w procesach cywilnych (od oprawcy i
instytucji, w ramach której dopuścił się przestępstwa: zbrodni lub występku)
12. Kodeks Postępowania Karnego, wybrane artykuły
Art. 197.
§ 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania
płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej
czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia:
1) wspólnie z inną osobą,
2) wobec małoletniego poniżej lat 15,
3) wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze
pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.
Art. 200.
§ 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej
czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania,
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. (uchylony).
§ 3. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty
mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu
małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto w celu swojego zaspokojenia seksualnego lub zaspokojenia
seksualnego innej osoby prezentuje małoletniemu poniżej lat 15 wykonanie czynności seksualnej.
§ 5. Karze określonej w § 3 podlega, kto prowadzi reklamę lub promocję działalności polegającej na
rozpowszechnianiu treści pornograficznych w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi
małoletniemu poniżej lat 15.
13. PRAWO KANONICZNE A
PEDOFILIA
Wiek przyzwolenia: 18 lat
Przedawnienia: 20 lat od popełnienia przestępstwa
Obowiązek informowania organów państwowych o przestępstwie: NIE [tylko
wtedy, kiedy tak nakazuje prawo świeckie danego kraju]
Dochodzenie odszkodowania: w prawie kanonicznym NIE [ale jeśli zezwalan
na to lokalne prawo świeckie, to TAK]
14. ALE…
„Prawo kanoniczne powstało po to, aby służyć biskupom i papieżom. Jest
bezużyteczne” – ks. Thomas Doyle, ekspert prawa kanonicznego
Do 2001 roku prawo kanoniczne nie tylko nie karało pedofilów w sutannach,
ale wręcz chroniło ich na mocy tajnego dekretu watykańskiego Crimen
Sollicitationis (przenoszenie z parafii na parafię, milczenie, piętnowanie ofiar
i straszenie ekskomuniką)
15. KARY W PRAWIE ŚWIECKIM
W postepowaniu karnym lub cywilnym:
- kara więzienia/pozbawienia wolności
- kara więzienia w zawieszeniu
- obowiązek przeprosin i rekompensaty finansowej dla osoby
poszkodowanej, zarówno przez oprawcę jak i Kościół
16. KARY W PRAWIE
KANONICZNYM
Wydalenie ze stanu kapłańskiego [po którym duchowny i tak utrzymywany
jest przez diecezję]; czasem tylko czasowe
Odsunięcie od pracy z dziećmi
17. PRAWO ŚWIECKIE A PRAWO
KANONICZNE
Kara wymierzona przez świecki wymiar sprawiedliwośći jest uwzględniana w
postępowaniu kanonicznym
Kara wymierzona w procesie kanonicznym nie ma przełożenia na świecki
wymiar sprawiedliwości
19. PEDOFILIA – GDZIE PROBLEM
JEST NAJWIĘKSZY?
W Polsce nie mamy dokładnych statystyk, więc trudno jest powiedzieć, gdzie
problem jest największy tj. w której grupie zawodowej
Statystyki trudno uzyskać, gdyż ofiary nadal często wybierają milczenie
Statystyki amerykańskie [wikihow.com]:
30% dzieci jest molestowana przez członka rodziny
60% dzieci jest molestowana przez osobę, którą znają, ale która nie jest członkiem
rodziny
Jedynie 10% dzieci molestowana jest przez osoby, które są im całkowicie obce
W większości przypadków oprawcami są znajomi dziecka tacy jak nauczyciele,
sąsiedzi, trenerzy, katecheci, instruktorzy gry na instrumentach czy też opiekunki.
Oprawcami mogą być również członkowie rodziny tacy jak: rodzice, dziadkowie,
kuzynowie, macochy i ojczymowie.
20. NIE TYLKO PEDOFILIA, ALE
JEJ UKRYWANIE
Największym problemem jest nie tylko występowanie w Kościele pedofilii, ale
też jej ukrywanie
„Grudzień 2013 roku, papież Franciszek odmawia polskiej prokuraturze
ekstradycji chronionego immunitetem dyplomatycznym arcybiskupa
Wesołowskiego, oskarżonego o pedofilię i utrwalanie treści pedofilskich.
Październik 2013 roku, arcybiskup Hoser odsuwa księdza Grzegorza K. od
pracy z młodzieżą dopiero po pół roku od zapadnięcia wyroku skazującego
go za nadużycia seksualne wobec dziecka. Rok 2002, ksiądz Michał M.,
który molestował dziewczynki przez 30 lat, piętnuje swoje ofiary i namawia
wiernych do linczu na nich, w konsekwencji czego poszkodowane uciekają
ze wsi. Wszystko to odbywa się za wiedzą biskupa Michalika”
[Maria Mucha, „Problem pedofilii a autorytaryzm Kościoła”, Bez Dogmatu nr 100,
2014]
21. CZY KARA JEST
WYMIERZANA?
Nie ma dokładnych statystyk, ale w USA 80% oprawców nie jest sądzona w
postepowaniu świeckim, gdyż sprawy są przedawnione (w każdym stanie
przedawniają się inaczej)
Podobnie może być w Polsce – wiele spraw jest przedawnionych [info. na
podstawie osób zgłaszających się do fundacji, które pomagają ofiarom pedofilii]
Dlaczego tak się dzieje?
Ofiary pedofilii często wymazują złe wspomnienia i przypominają sobie o nich
dopiero po 20-30-40 latach życia
22. W sądach kanonicznych kary wymierzane są tylko tym duchownym,
wobec których zapadły wyroki w sądach świeckich lub tym, których
ofiary zgłosiły się do sądów kanonicznych
Niestety, jeszcze do niedawna osoby zgłaszające się do kurii (sądy
kanoniczne) nie były traktowane z szacunkiem i wielu spraw po prostu
nie rozpoczęto!
Instrukcja Crimen Sollicitationis przestała obowiązywać teoretycznie w
2001 roku, ale w Polsce praktycznie do 2013 roku trudno było o
proces kanoniczny. Dopiero od zeszłego roku sprawy się ruszyły i
procesy kanoniczne są faktycznie prowadzone. W 2013 roku Kościół
powołał też pierwszego koordynatotra ds. dzieci i młodzieży
!!! Polski Kościół do dnia dzisiejszego nie sporządził wytycznych
dotyczących postępowania wobec ofiar pedofilii klerykalnej, mimo
nakazu z Watykanu
23. CZY PEDOFILE IDĄ DO
WIĘZIENIA?
Często dostają kary z zawieszeniu i jest to domena polskiego wymiaru
sprawiedliwości
(W postepowaniu kanonicznym nie ma przewidzianej kary więzienia)
24. Najgłośniejszy przypadek ofiary ks. Michała Moskwy z Tylawy, który przyznał
się do molestowania 3 pokoleń dziewczynek i nigdy nie poszedł siedzieć
(kara w zawiasach), w dodatku był chroniony przez swojego przełożonego
biskupa Józefa Michalika
Ofiara – Pani Ewa Orłowska - musiała uciekać ze wsi, bo była
prześladowana.
Swoje wspomnienia opisała w książce z 2008 roku pt. „Pozwałam księdza”
25. Zdarza się, że prokuratura odrzuca roszczenia ofiar i nie dochodzi nawet do
procesu!
„Ponad 10 dziewczynek złożyło zeznania obciążające księdza. Prokurator w
Kętrzynie stwierdził brak znamion czynu zabronionego – uznał to jedynie za
moralnie naganne.” (po interwencji sprawa wróciła na wokandę)
26. Często oskarżeni starają się za wszelką cenę uniknąć więzienia, wymigując
się np. podeszłym wiekiem lub złym stanem zdrowia
Tak było w przypadku Agnieszki F. znanej jako siostra Bernadetta, która
dopiero po nagłośnieniu sprawy przez media i długiej batalii trafiła do
więzenia
27. Biskupi posiadający obywatelstwo Watykanu nie muszą w ogóle obawiać się
sądzenia w sądzie świeckim, gdyż chroni ich immunitet dyplomatyczny
Tak jest w głośnej sprawie byłego arcybiskupa Wesołowskiego, który
dopuszczał się gwałtów na chłopcach na Dominikanie, gdzie pracował jako
nuncjusz
Zeznawało przeciwko niemu 3 odważnych chłopców na Dominikanie
Watykan odmówił wydania Wesołowskiego polskiemu i dominikańskiemu
wymiarowi sprawiedliwości
Wesołowski stracił tytuł arcybiskupa, ale nadal nie został wydalony z
Watykanu. Co więcej, do niedawna chodził jeszcze po Rzymie zupełnie bez
kontroli. Obecnie Watykan zastosował wobec niego areszt domowy.
28. JEŚLI IDĄ DO WIĘZIENIA, TO
NA JAK DŁUGO?
Teoretycznie nasz wymiar sprawiedliwości za czyny pedofilskie przewiduje
około 15 lat więzienia
Rzadko jednak zapadają kary 10 lat
8,5 lat więzienia dostał ksiądz Sławomir S. z Rawy Mazowieckiej za
molestowanie 5 chłopców
10 lat więzienia dostał ksiądz Jacek S. za gwałt na osobie poniżej 15 roku
życia, zmuszenie jej do nielegalnej aborcji i molestowanie innych
dziewczynek
Za granicą kary są o wiele dłuższe, czasem nawet dożywotnie - ostatnio w
Australii ksiądz pedofil umarł ze starości za kratami
29. CZY KOŚCIÓŁ WYPŁACA
ODSZKODOWANIA?
W USA diecezje wypłacają nawet milionowe odszkodowania
11 diecezji w USA zbankrutowało z tego powodu
W Polsce dopiero toczy się pierwsza taka sprawa - precedensową sprawę
prowadzi Helsińska Fundacja Praw Człowieka
30. PRECEDENSOWY PROCES
PRZECIWKO DIECEZJI
KOSZALIŃSKO -
KOŁOBRZESKIEJ W Polsce ta sprawa jest właśnie w toku!
O odszkodowanie finansowe
O opublikowanie przeprosin
Pozew oparto na artykułach 23, 24, 416 i 430 Kodeksu cywilnego. Dwa
pierwsze przepisy mówią o ochronie dóbr osobistych. Dwa kolejne dotyczą
obowiązku naprawienia szkody przez osobę prawną - w tym przypadku
diecezję i parafię - wyrządzoną z winy jej organu oraz
odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez podlegającego
kierownictwu przy wykonywaniu powierzonej czynności
Kościół w Polsce nie poczuwa się do instytucjonalnej odpowiedzialności,
mimo, że ksiądz był w pracy i molestował na plebanii
31. Co ciekawe – podobna sprawa toczyła się w przypadku zgwałconej w
komisariacie kobiety. Pozew oparto na tych samych paragrafach. Sąd
nakazała wypłacanie odszkodowania przez Komendę Główną Policji oraz
Skarb Państwa
32. CZY WYDALANI SĄ ZE STANU
KAPŁAŃSKIEGO…?
Trudno powiedzieć, jak wielu oprawców wydalanych jest ze stanu
kapłańskiego i czy są oni odsuwani od pracy z dziećmi.
Polski Kościół nie pokazał do tej pory żadnych statystyk na ten temat
(procesy kanoniczne i ich efekty)
Polski Kościół dopiero w zeszłym roku pokazał szczątkowe statystyki, ale
dotyczą one tylko i wyłącznie świeckiego wymiaru sprawiedliwości (a
nie procesów kanonicznych!): „Za czyny seksualne z nieletnimi w okresie
od 2010 do 2013 roku zostało skazanych [w sądach świeckich] 19
duchownych.”
33. WINA I KARA -
PODSUMOWANIE
Watykan do 2001 roku ponosi winę za systemowe ukrywanie pedofilii w
całym Kościele katolickim (Crimen Sollicitationis)
Po 2001 w Kościołach na całym świecie również ukrywało się pedofilię i za to
winę ponoszą poszczególni biskupi lub inni przełożeni księży-oprawców,
którzy wiedzieli o krzywdzie dzieci i nie reagowali
Winni są księża, którzy dopuszczali się i dopuszczają nadużyć seksualnych
Teoretycznie karę ponoszą oprawcy nieletnich, jednak w praktyce nie zawsze
tak się dzieje (milczenie ofiar, przedawnienia, umarzanie spraw, niskie wyroki,
wyroki w zawieszeniach)
Ci, którzy ukrywali oprawców nie ponoszą żadnej odpowiedzialności,
zarówno w Polsce, jak i w innych krajach (o to walczą największe światowe
organizacje)
Do tej pory Kościół w Polsce nie wypłacił jeszcze żadnej ofierze
odszkodowania za grzech pedofilii i ukrywanie oprawców, podczas gdy w
USA odszkodowania wypłacane są w milionach dolarów
34. LITERATURA
Overbeek E. 2013, Lękajcie się. Ofiary pedofilii w polskim Kościele mówią, Wydawnictwo
Czarna Owca, Warszawa.
Szumlewicz P. 2012, Ojciec nieświęty. Krytyczne głosy o Janie Pawle II, Wydawnictwo
Czarna Owca, Warszawa, s. 49-63
Zakrzewicz A. 2013, Głosy spoza chóru. Rozmowy o Kościele, papieżach,
homoseksualizmie, pedofilii i skandalach, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa, s.
233- 242
Oraz
Maria Mucha, „Problem pedofilii a autorytaryzm Kościoła”, Bez Dogmatu nr 100, 2014
Ofiara księdza Michała Moskwy wydała swoje wyznania w książce pt. „Oskarżyłam
księdza. Historia Ewy Orłowskiej”, pod redakcją A. Rogulskiej i A. Klonowskiego
[Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2008]
Pedofilia. 30 wywiadów z pedofilami, Douglas W. Pryor, GWP, Sopot 2014
Randy Thornhill, Craig T. Palmer, A Natural History of Rape. Biological Bases of Sexual Coercion,
The MIT Press, Cambridge, Massachusetts 2000, s. 53-84