1. Útlit fjárfestinga í Bandaríkjunum í ár
Már Wolfgang Mixa
Síðastliðin tvö ár hefur íslenski verðbréfamarkaðurinn sýnt sérstaklega góða afkomu. Sá
gífurlega mikli hagnaður sem orðið hefur til á þessu tímabili, sá mesti í heiminum, getur
augljóslega ekki haldið áfram í sama mæli. Samhliða minni skattafrádrætti vegna íslenskra
fjárfestinga er líklegt að fjárfestar fari að huga meira að áhættudreifingu, og þá að stórum hluta
til í formi erlendra fjárfestinga. Rökrétt þykir að beina athyglinni fyrst að bandaríska
verðbréfamarkaðinum, enda er hann langstærsti verðbréfamarkaður heimsins.
Enda þótt bandaríski verðbréfamarkaðurinn hafi ekki sýnt alveg jafnglæsilegan árangur á
sama tímabili, hefur frammistaða markaðarins þar sjaldan verið jafngóð á einu tveggja ára
tímabili og sl. tvö ár. Efnahagur beggja þjóða hefur verið í stöðugri uppsveiflu á þessu tímabili,
og samkvæmt flestum spám er búist við svipaðri aukningu á hagvexti í báðum löndum næstu ár.
Það mætti e.t.v. ætla að mismunurinn á hækkun hlutabréfa á milli þessara landa sé a.m.k. að
hluta til vegna þess að íslenski verðbréfamarkaðurinn hafi þróast mjög ört á þessu tímabili, en sá
bandaríski byggist að sjálfsögðu á langri sögu.
Í Bandaríkjunum eru sumir fjárfestar farnir að hafa áhyggjur af því að
verðbréfamarkaðurinn sé ofmetinn, enda er þetta næstlengsta tímabil sem markaðurinn þar hefur
gengið án langvarandi lægðar eða hruns. Svipaðar áhyggjur áttu sér stað sl. sumar þegar
markaðurinn sveiflaðist töluvert niðurávið. Ýmsir fjármálasérfræðingar spáðu því jafnvel þá að
markaðshrun væri í aðsigi. Síðan hefur markaðurinn hinsvegar farið upp um meira en 20%.
Þar kemur aðallega tvennt til. Langflestar rekstrartölur fyrirtækja, sem og almennar hagtölur,
hafa staðist eða farið fram úr björtustu vonum. Auk þess voru kosningaúrslitin í Bandaríkjunum í
byrjun nóvember mjög að skapi fjárfesta. Efnahagur Bandaríkjanna hefur staðið í blóma í tíð
Clintons. Þá þykir það almennt boða gott fyrir efnahaginn að repúblikanar eru með meirihluta í
bæði fulltrúa- og öldungadeildinni. Þetta samspil milli forsetavalds og þingvalds þykir lofa góðu;
þegar horft er um öxl sést að vextir eru almennt lægri þegar repúblikanar hafa sterk ítök á þingi,
og ólíkt því sem margir halda, þá hefur verðbréfamarkaður Bandaríkjanna átt meiri velgengni að
fagna í tíð demókrataforseta. Enda kom það á daginn strax í kjölfar kosninganna í
nóvemberbyrjun, að vextir féllu og verðbréfamarkaðurinn tók stórt stökk uppá við. Spurningin
núna er; hvernig mun markaðnum vegna í ár eftir þessar miklu hækkanir?
Sérfræðispár lofa almennt góðu ári, en þó ekki í samanburði við síðastliðin tvö ár. Flestar
spátölur um markaðshækkun eru á bilinu 10-14% markaðshækkun. Samkvæmt því fer Dow
Jones vísitalan yfir 7.000 stig einhvern tíma á seinni helmingi þessa árs. Það er hinsvegar á
þessum síðari helmingi ársins sem margir spá að óstöðugleiki á markaðnum gæti farið að
myndast, samhliða hugsanlegum vaxtahækkunum.
Aðalástæðan fyrir því að spáð er áframhaldandi góðu gengi er að ekki er útlit fyrir að breytinga
sé að vænta á stöðugleika efnahagslífsins. Hagvöxtur mun líklega aukast ögn meira, aðallega
vegna áframhaldandi velgengni tölvuiðnaðarins, orkuiðnaðar, og aukningar á útflutningi. Þótt
spáð sé 0,5% vaxtahækkun á árinu, er ekki talið að það hafi róttæk áhrif á efnahagslífið,
sérstaklega ef slík hækkun dreifist jafnt yfir árið. Margir hafa reyndar meiri áhyggjur af því að
vaxtahækkun verði ekki nógu mikil, slíkt myndi skapa aðstæður fyrir ofþenslu í hagvexti.
Tveir aðrir þættir eru taldir munu halda vextinum á verðbréfamarkaðinum í
Bandaríkjunum stöðugum. Í fyrsta lagi eru margir fjárfestar með fastar lífeyrissjóðsgreiðslur
(svokallaðar 401(k) greiðslur, í formi reglulegs frádráttar á launum, en fjárfestar hafa í flestum
tilvikum marga kosti varðandi sínar eigin lífeyrissjóðs fjárfestingar) í gegnum fyrirtækin sem
þeir vinna hjá. Undanfarin tvö ár hefur stór hópur þessara fjárfesta horft uppá
skuldabréfafjárfestingar (stöðug, en óverðtryggð, afkoma af fjárfestingum) sínar veita miklu

2. minni gróða en flestar hlutabréfafjárfestingar sem þeim hafa staðið til boða. Talið er líklegt að
stór fjöldi þessa hóps auki hlutfall sitt í hlutabréfakaupum á þessu ári í ljósi undanfarinnar
velgengni hlutabréfamarkaðarins. Slíkt leiðir sjálfkrafa til meiri eftirspurnar á þeim vettvangi,
sem ýtir verði hlutabréfa upp.
Í öðru lagi eru taldar miklar líkur á því að skattar af söluhagnaði hlutabréfaviðskipta
(capital-gains) verði lækkaðir á þessu ári. Slík breyting á skattalöggjöf myndi auka verðgildi
hlutabréfa, svipað því að fá skattaafslátt. Samhliða því ykist verðgildi hlutabréfa umfram
skuldabréfa, sem lytu óbreytri skattalöggjöf. Slík breyting leiðir því til meiri eftirspurnar á
hlutabréfum, en hinsvegar minni eftirspurnar á skuldabréfum.
Líklegt þykir að mest gróska verði í viðskiptum með hlutabréf smærri fyrirtækja,
sérstaklega fyrirtækja í tækniiðnaði. Þar þykir vera nægjanlegt rými fyrir vexti næstu mánuðina.
Auk þess myndi hugsanleg ofangreind breyting á skattalöggjöf gagnast fjárfestum mest í
fjárfestingum í smærri fyrirtækjum, sem búa yfir möguleikum á að stækka (sem að öllu jöfnu yki
verðgildi verðbréfa þeirra) frekar en í stórum stöndugum fyrirtækjum, þar sem stór hluti
hagnaðar felst í arðgreiðslum. Vaxtaaukning hefði hinsvegar meiri áhrif á smærri fyrirtæki, sem
eru viðkvæmari fyrir vaxtahækkunum á lánum til eflingar þeirra. Þær vaxtahækkanir sem spáð
hefur verið, auk óróleika er gæti farið að myndast um miðbik ársins, leiða þá líklegast til
aukinnar fjárfestingar á ný í verðbréfum stærstu fyrirtækjanna, jafnvel í skuldabréfum.
Samkvæmt þessu virðist núna í ársbyrjun rétt að dreifa fjárfestingum meira á smærri fyrirtæki, en
fjárfesta engu að síður ákveðið hlutfall í sumum þeim 30 fyrirtækja sem mynda Dow Jones
vísitöluna (flest stærstu fyrirtæki Bandaríkjanna). Endurmeta þyrfti síðan stöðuna í framhaldi af
þróunum á skattalöggjöf, vaxtabreytingum, almennum efnahagsbreytingum, og breytingum á
verðbréfamörkuðunum sjálfum.
Birt í Morgunblaðinu 6. febrúar, 1997.