1. Hace 2,750 años vaticinó: “Después de muerta, nunca
seré olvidada...”
Safo de Lesbos
Por MARIO
SÁNCHEZ I
CANDELA
2. Safo la
décima
musa…
Esto es lo que queda de una de las creaciones de Safo.
“Dicen que hay nueve
Musas. ¡Los desmemoriados!
Han olvidado la décima:
Safo de Lesbos.”
Platón
3. Orígenes
• Safo, Σαπφώ, en eolio
Ψάπφω, Mitilene, Lesbos,
Grecia, 650/610–580 a. C.
• Safo vivió casi siempre en la
isla de Lesbos, excepto un
tiempo que tuvo que exiliarse
a Sicília en el 593 a. C. .
• Formó un grupo de jóvenes
nobles a quienes instruía en
poesía y música en una
especie de Academia.
4. Obra y estilo
• Solo se han conservado
una oda y algunos pocos
fragmentos de otras obras.
• Se cree que Safo escribió
unas 12.000 versos de
poesía sobre el amor hacia
otras mujeres. De estos
tan solo han sobrevivido
unos 600.
• En ellos destaca una
fuerta pasión/ atracción
por las mujeres y al culto
de Afrodita.
• Su poesía es brillante,
luminosa, apasionada y
llena de imágenes.
• Nos da a conocer el deseo
como algo irracional y
destaca la belleza por
encima de todo.
5. Algún pasaje de su poesía
O ]l μεν Ιππήων στρότον, ot δε
πέσδων,
oí δε ναών φαΐσ' έπ*1+ γδν με λα ι *ν
+α ν
*μμεναι κάλλιστον
ϊγω δε κην' δττω τις Εραται.
Algunos dicen que un ejército de
caballería,
o de infantería, o una escuadra de
navíos,
es lo más bello sobre la oscura tierra.
Yo digo que lo que uno ama.
6. PASIONES Y CELOS DE ENAMORADA
Me parece que igual a los dioses
aquel hombre es, el que sentado
frente a ti, a tu lado, tu dulce
voz escucha
y tu amorosa risa. En cambio,
en mi pecho el corazón se
estremece.
Apenas te miro,
la voz no viene más a mí,
la lengua se me inmoviliza, un
delicado
incendio corre bajo mi piel,
no ven ya mis ojos
y zumban mis oídos,
el sudor me cubre, un temblor
se apodera de todo mi cuerpo y
tan pálida
como la hierba no muy lejana de la
muerte
me parece estar. . .
Φαίνεται μοι κήνος ίσος θέοισιν
ίμμεν' ώνηρ δττις ενάντιος τοι
Ισδάνει χαΐ πλάσιον αδυ φωνεΐ-
σας υπακούει,
χαΐ γελα(σας Ιμέροεν, το μ' ή μάν
χαρδίαν εν στήθεσιν ίπτόα(ι)σεν.
ως γαρ £ς σ' Ιδώ βρόχε', ως με
φώναι-
σ' ούδ' ϊνϊτ' είκει,
αλλά κάμ μεν γλώσσα /ίαγε,
λέπτον
δ' αϋτικα χρωι πΟρ ύπαδεδρόμακεν,
όππάτεσσι δ' ούδ' ϊν
δρημμ', ίπιρρόμ-βεισι δ' Ακουαι-
ά δε μ' ΐδρως κακχέεται, τρόμος δε
παΐσαν ¿ίγρει, χλωρότερα δε ποίας
ϊμμι, τεθνάκην δ' όλίγω 'πιδεύην
φαίνομ
αλλά παν τόλματον έπεί χεν ή τα
7. Tópicos
Su vida rodeada de mujeres y el culto a Afrodita entre otras
cosas hicieron aparecer todo tipo de rumores sobre su vida
y amor por las mujeres.
De aquí la palabra “lesbiana” (por la isla d eLesbos) y
referida a la atracción tanto amorosa como sexual entre
mujeres
8. LAS AMADAS
Conocemos los nombres de algunas de sus amadas,
aunque sobresalía como alumna favorita Atis.
ήρα μα ν μεν εγώ σέθεν, "Ατθι, πάλαι ποτά …..
ήλθες χαλ' έπόησας ?γω δε σ' έμαόμαν,
δ δ' Εφλυξας ϊμαν φρένα χαιομέναν πόθωι
Me enamoré, Athis, de ti, hace mucho tiempo
…….Hiciste bien en venir, pues te anhelaba
y desfallecía por este deseo que incendia mi alma.
"Ατθι· σοΙ δ' ϊμεθεν μεν άπηχθετο
φροντίσδην, έπΐδ' Άνδρομέδαν πότηι.
Y tú, Athis, por abandonarme, fastidiada,
hacia Andrómeda huyes.
“…y de indomable fuerza.
Atis, de tu abandono
al crudo amor te queja,
que en los ojos me abrasa
de Andrómeda la bella.”
9. A GYRINNA Y MNASÍDICA
χαίρε πολλά (Γύρινν')· Ισάριθμα (τε) τώι χρόνωι
ν *σέθεν + άπελειπόμαν
¡Bienvenida, Gyrinna!, pasa ahora a mi lado
el mismo número de años que has estado ausente.
εύμορφοτίρα Μνασιδίκα τδς άπαλας Γυρίννως
άσαροτέρας οΰδαμά πώρα(ν)να σέθεν τύχοισαν
De más bello cuerpo es Mnasídica que la tierna Gyrinna. . .
Y a ninguna he encontrado, oh adorable, más desdeñosa
que tú. .
10. A Andrómeda y Mika (fragmentos)
σιτα*
..... δελασ*
.po. ήννεμε *
Ψάπφοι, σέ φίλ*
Κύπρωιβ*α>ίλ*
καίτοι μέγα δ*
Andrómeda
oh Safo, te amo. . .
yo (?), la reina de Chipre. . .
en verdad, grande. . .
σε Μίκα
άλλ+ά σ' ίγωύκ έάσω+ν
φιλότ*ατ'+^λεο Πενθιλή»ν
δα χα*χ+τροπ'(Εμμα*ς+
μέλ*ος+ τι γλύχερον
α μελλιχόφων*ος άεί+δει· λίγυραι δ'
«ηβοι?
δροσ*ό*εσσα
A tí Mika…
pero yo no te dejaré
preferiste el amor de la hija de
Pentilio
oh, malvada. A nosotras
un dulce canto
de voz como la miel
canta. Melodiosas cantoras
húmeda de rocío. . .
11. A Irana, Dórica
Fragmento 91 P
Más desdeñosa que tú, Irana, no sé de ninguna.
αμάχαι*ρα. ευπλο. ατός χα*
μ+ βροτεχη νεμενος χλ _
Κύ+πρι, χα *Ι σ+ε πι*χροτάτα+ν ¿πεύρ*οι
μηδέ χαυχάσαιτο τόδ' ¿ννέ*ποισα
¡Oh Cipris, sé para Dórica
amarga! ¡Que no se vanaglorie
diciendo que otra vez se aleja
por un dulce amor!
12. ALGUNAS REPRESENTACIONES DE SAFO
EN LA PINTURA:
Safo (Charles-Auguste Mengin, 1867)
La cama de Safo (Charles Gleyre, 1867)
13. INSPIRÓ A NUMEROSOS ARTISTAS
Von Dannecker,
alrededor de 1800
Claude Ramey, 1801Gustav Klimt, 1888-1890
15. LA POSTERITAD CON
RESPECTO A SAFO
• Aristóteles dijo:
"Cada cual rinde honores a sus sabios..., los
habitantes de Mitilene honran a Safo, aun
siendo como era una mujer" .
• En el año 1703, la iglesia Católica ordenó
quemar todas las copias de los poemas de
Safo.