1. Hipoksja w radioterapii
Tomasz Winiecki
Warszawa, 02.10.2013

2. Radioterapia
 Jedna z podstawowych metod leczenia
nowotworów
 Wykorzystuje oddziaływanie
promieniowania jonizującego na tkanki
70%

3. Radioterapia
 samodzielna (np. prostata)
 radiochemioterapia (np. głowa i szyja)
 uzupełniająca (np. pierś, odbytnica)

4. Radioterapia
 elektrony
 fotony 4 – 20 MeV
 protony, jony

5. Radioterapia
Radioliza wody
10-6 sekundy

6. Radioterapia

7. Radioterapia
różnica pomiędzy wrażliwością na promieniowanie
jonizujące pomiędzy tkankami prawidłowymi a guzem

8. Radioterapia
różnica pomiędzy wrażliwością na promieniowanie
jonizujące pomiędzy tkankami prawidłowymi a guzem

9. Hipoksja – gorsze utlenowanie
 Powietrze – 21%
 Norma – 5-7%
 Hipoksja - <3% (05 – 20 mmHg)
 Fizjologia: aktywność fizyczna, starzenie
 Patologia: udar, zawał, rana, guz

10. Hipoksja

11. Hipoksja

12. Hipoksja - różnice
 % pacjentów
 W czasie
 W tkankach
 Nasilenie hipoksji

13. Hipoksja
Elektrody wewnątrztkankowe
Badania immunohistochemiczne
PET - mizonidazol

14. Hipoksja - znaczenie
Większa radiooporność
Większa chemiooporność
Gorsze wyniki chirurgii
Reoksygenacja/repopulacja
Tworzenie naczyń
Przerzuty
Progresja/brak wyleczenia

15. Hipoksja
Prognostic value of tumor oxygenation in 397 head and neck tumors after
primary radiation therapy. An international multi-center study.
Nordsmark M, Bentzen SM, Rudat V, Brizel D, Lartigau E, Stadler P, Becker A, Adam M, Molls M,
Dunst J, Terris DJ, Overgaard J. (2005)

16. Hipoksja
Association between tumor hypoxia and malignant progression in advanced
cancer of the uterine cervix.
Hockel M, Schlenger K, Aral B, Mitze M, Schaffer U, Vaupel P. (1996)

17. Hipoksja
Association between tumor hypoxia and malignant progression in advanced
cancer of the uterine cervix.
Hockel M, Schlenger K, Aral B, Mitze M, Schaffer U, Vaupel P. (1996)

18. Hipoksja - znaczenie
Większa radiooporność
Większa chemiooporność
Gorsze wyniki chirurgii
Reoksygenacja/repopulacja
Tworzenie naczyń
Przerzuty
Progresja/brak wyleczenia

19. Hipoksja

20. Hipoksja

21. Hipoksja - znaczenie
Większa radiooporność
Większa chemiooporność
Gorsze wyniki chirurgii
Reoksygenacja/repopulacja
Tworzenie naczyń
Przerzuty
Progresja/brak wyleczenia

22. Hipoksja - modyfikacja
modyfikacja zawartości O2 we
wdychanym powietrzu
modyfikacja poziomu
hemoglobiny
radiouwrażliwiacze
ograniczenie wpływu O2

23. Hipoksja - modyfikacja
modyfikacja zawartości O2 we
wdychanym powietrzu
modyfikacja poziomu
hemoglobiny
radiouwrażliwiacze
ograniczenie wpływu O2

24. Hipoksja
Komora
hiperbaryczna
1 – 4 atm.

25. Hipoksja
 MRC 1, trial (1979)
 MRC 3, trial (1977)
 Evans 2 (1975)
 Shigamats (1973)
 Chang (1973)
 Tobin (1971)
 Evans 1 (1970)
 Van der Brenk (1968)

26. Hipoksja
Hyperbaric oxygen and radiotherapy: a Medical Research Council trial in
carcinoma of the cervix.
Watson ER, Halnan KE, Dische S, Saunders MI, Cade IS, McEwen JB, Wiernik G, Perrins DJ,
Sutherland I. (1978)

27. Hipoksja
 19 badań
 2286 pacjentów: 1103 – HBO, 1153 - kontrola
 H&N
  śmiertelność po 1 i 5 latach
  wznowa po 1 i 5 latach
  kontrola miejscowa
 wpływ dawki frakcyjnej na efekt
  odczyny popromienne
 napady padaczkowe
Hyperbaric oxygenation for tumour sensitisation to radiotherapy.
Bennett MH, Feldmeier J, Smee R, Milross C. (2012)

28. Hipoksja – carbogen
Carbogen – mieszanka O2 i CO2
1,5% - 50% CO2
Reakcja na wzrost poziomu CO2

29. Hipoksja – carbogen
Accelerated radiotherapy with carbogen and nicotinamide for laryngeal cancer:
results of a phase III randomized trial.
Janssens GO, Rademakers SE, Terhaard CH, Doornaert PA, Bijl HP, van den Ende P, Chin A, Marres
HA, de Bree R, van der Kogel AJ, Hoogsteen IJ, Bussink J, Span PN, Kaanders JH. (2012)

30. Hipoksja – carbogen
ARCON: accelerated radiotherapy with carbogen and nicotinamide in head and
neck squamous cell carcinomas. The experience of the Co-operative group of
radiotherapy of the european organization for research and treatment of cancer
(EORTC).
Bernier J, Denekamp J, Rojas A, Minatel E, Horiot J, Hamers H, Antognoni P, Dahl O, Richaud P, van
Glabbeke M, Piérart M. (2000)
 Brak różnic w odpowiedzi na leczenie
 Jednakowa toksyczność
 Selekcja pacjentów?
 Nikotynamid – dolegliwości żołądkowo-
jelitowe

31. Hipoksja – carbogen
Radiotherapy with concurrent carbogen and nicotinamide in bladder carcinoma.
Hoskin PJ, Rojas AM, Bentzen SM, Saunders MI. (2010)

32. Hipoksja - modyfikacja
modyfikacja zawartości O2 we
wdychanym powietrzu
modyfikacja poziomu
hemoglobiny
radiouwrażliwiacze
ograniczenie wpływu O2

33. Hipoksja - hemoglobina
Niedokrwistość
Niedożywienie
Krwawienie

34. Hipoksja – hemoglobina
Preradiotherapy Hemoglobin Level but not Microvessel Density Predicts
Locoregional Control and Survival in Laryngeal Cancer Treated with Primary
Radical Radiotherapy
Hedda Haugen, Bengt Magnusson, Marie Svensson, Claes Mercke
Clin Cancer Res December 1, 2004 10; 7941

35. Hipoksja - hemoglobina
 niższa hemoglobina – gorsze rokowanie
 transfuzja przed lub w trakcie leczenia
podnosi poziom hemoglobiny
 tranfuzja nie poprawiła wyników (LRC i
OS) u pacjentów z nowotworami H&N
Does transfusion improve the outcome for HNSCC patients treated with
radiotherapy? - results from the randomized DAHANCA 5 and 7 trials.
Hoff CM, Lassen P, Eriksen JG, Hansen HS, Specht L, Overgaard M, Grau C, Johansen J, Bentzen J,
Andersen L, Evensen JF, Overgaard J. (2011)

36. Hipoksja - erytropoetyna
Czynnik wzrostu erytrocytów
Angiogeneza
Proliferacja mięśni gładkich
Poprawa pamięci
Poprawa nastroju

37. Hipoksja - erytropoetyna
Erythropoietin to treat head and neck cancer patients with anaemia undergoing
radiotherapy: randomised, double-blind, placebo-controlled trial.
Henke M, Laszig R, Rübe C, Schäfer U, Haase KD, Schilcher B, Mose S, Beer KT, Burger U,
Dougherty C, Frommhold H. (2003)

38. Hipoksja - modyfikacja
modyfikacja zawartości O2 we
wdychanym powietrzu
modyfikacja poziomu
hemoglobiny
radiouwrażliwiacze
ograniczenie wpływu O2

39. Hipoksja
Nimorazol
Doranidazol
Mizonidazol
Etanidazol
Pimonidazol
Tirapazamine

40. Hipoksja
DAHANCA 5 (1986 - 1990)

41. Hipoksja
DAHANCA 5 (1986 - 1990)

42. Hipoksja - modyfikacja
modyfikacja zawartości O2 we
wdychanym powietrzu
modyfikacja poziomu
hemoglobiny
radiouwrażliwiacze
ograniczenie wpływu O2

43. Hipoksja - modyfikacja
Wysokie dawki jednorazowe
Rt „celowana”
Promieniowanie o wysokim LET

44. Hipoksja - modyfikacja
 4805 pt., 32 badania kliniczne
 tlen, komora hiperbaryczna, carbogen,
radiouwrażliwiacze
  LRC
 DSS, OS
 toksyczność
Hypoxic modification of radiotherapy in squamous cell carcinoma of the head
and neck--a systematic review and meta-analysis.
Overgaard J. (2011)

45. Hipoksja
Dziękuję za uwagę