Tema 1 conceptos básicos

Conceptos básicos en torno á
igualdade de oportunidades entre
mulleres e homes
Mar F. Cendón

Tema 1.
Conceptos básicos en torno á
igualdade de oportunidades entre
mulleres e homes
Conceptos básicos en tórno á igualdade de oportunidades entre mulleres e homes

• Patriarcado
• Sexo
• Xénero
• Roles e estereotipos de xénero
• Igualdade formal e igualdade real, equidade de
xénero e igualdade de oportunidades
• Discriminación por razón de sexo e
discriminación de xénero
• Fenda de xénero
• Perspectiva de xénero

07/10/12
Que teñen en
común as seguintes
imaxes?
Sinala, polo menos,
tres similitudes.

Toma de posesión do goberno grego (11/11/2011)

Toma de posesión do primeiro ministro italiano, Mario Monti (16/11/2011)

Consello europeo, xefas e xefes de Estado e de goberno da Unión Europea
(09/2012)

Reunión de UNASUR

O Príncipe de Asturias con representantes do empresariado membros do
chamado Foro Puente Aéreo (25/02/2014)

O ministro Montoro co seu equipo de expertos para a reforma tributaria
(13/03/2014)

Mariano Rajoy cos integrantes do Consejo Empresarial para la
competitividad (07/05/2014)

Líderes sindicais ao final dunha marcha en Madrid (29/09/2010)

Grupo do PP da Deputación de Ourense (2013)

Toma de posesión do director do Instituto Cervantes Víctor García de la
Concha (01/02/2012)

Constitución da asociación de medios en galego (04/02/2013)

Toma de posesión do reitor da Universidad de Las Palmas de Gran
Canaria (07/04/2007)

Toma de posesión do reitor da Universidad de León (09/04/2012)

Reitores das universidades andaluzas (25/04/2012)

Reitores das universidades españolas á saída dunha reunión da CRUE
(23/05/2012)

Reitores das universidades galegas co presidente da Xunta na apertura do
curso (17/09/2011)

Apertura do curso universitario galego (07/09/2013)

07/10/12
Crees que esas
similitudes poden
ter algunha
implicación na vida
das mulleres?

07/10/12 Conceptos básicos en tórno á igualdade de oportunidades entre mulleres e homes
Malala Yousafzai (Mingora, Pakistán,
1997), estudante, activista polos
dereitos das mulleres e bloqueira.
No dereito á
educación de moitas
nenas no mundo.

07/10/12 Políticas públicas de igualdade de oportunidades entre homes e mulleres e promoción profesional
Na liberdade
de
movemento
ou de realizar
calquera
actividade
cotiá

Nos
dereitos
sexuais e
reprodutivos
e no dereito
a decidir
sobre o
propio
corpo.

Mulleres que viven violencia física e/ou sexual por
parte da súa parella desde os quince anos de
idade, EU-28 (%). Fonte: Datos da enquisa realizada pola
Axencia de Dereitos Fundamentais da UE (FRA), marzo de
2014.
Nas
posibilidades
de vivir unha
vida libre de
violencia

En como
vivimos a
nosa
identidade
sexual e/ou
de xénero

07/10/12
Coñeces o nome co
que se denomina
este sistema?
E as súas
características?

«Os homes non son o
inimigo. O inimigo é o
concepto de
patriarcado. O concepto
de patriarcado como
forma de dirixir o mundo
ou de facer as cousas».
Toni Morrison (Ohio, 1931)

Patriarcado
Sistema de organización
social que xerarquiza as
diferenzas.

Patriarcado
Prácticas materiais e
culturais que
favorecen o acceso
aos órganos de toma
de decisión.

Patriarcado (RAE)
1. m. Dignidad de patriarca. 2. m. Territorio de la
jurisdicción de un patriarca. 3. m. Tiempo que dura la
dignidad de un patriarca. 4. m. Gobierno o autoridad del
patriarca. 5. m. Sociol. Organización social primitiva en
que la autoridad es ejercida por un varón jefe de cada
familia, extendiéndose este poder a los parientes aun
lejanos de un mismo linaje. 6. m. Sociol. Período de
tiempo en que predomina este sistema.

Patriarcado (RAG)
1. Relix. Dignidade, función ou cargo dun
patriarca (ac. 3). Foi elevado ao patriarcado. 2.
Relix. Territorio que está baixo a súa xurisdición.
O patriarcado de Romanía. 3. Sociol. Forma de
organización social en que o home exerce o poder
en todos os terreos e goza dunha posición
dominante na familia. Na maioría das sociedades
aínda impera o patriarcado.

Patriarcado
Sistema de
control e
dominio sobre
as mulleres.

Como funciona?
• Coerción
• Consentiment
o
• Incitación

Por que persiste?
Políticas públicas de igualdade de oportunidades entre homes e mulleres e promoción profesional
Adaptación no
tempo: as vitorias
paradoxais.

Matriarcado
Centralidade da
maternidade
Cooperación
Harmonía coa
natureza
Comunidades
pacificas

África
Tuareg (Imajaghen)/Sahar;
Kabyle –Berber (Arxelia);
Akan (Ashante) (Ghana);
Khoekhoe (Namibia) e
Khoisan (Sudáfrica)
Tuareg

América
Seneca, Iroquois (Estados
Unidos);
Okanagan (Canadá);
Zapoteca do Istmo de
Tehuantepec (México);
Zapoteca da Serra Juárez
(México) e
Kulna (Panamá)
·
Mulleres zapotecas do Istmo de Tehuantepec

Asia
Khasi (India)
Nayar, Kerala (India)
Minangkabau (Sumatra)
Mosuo (China)
diferentes sociedades da
Polinesia
Familia mosuo

«As mulleres
serviron durante
todos estes séculos
como espellos que
posuiran o poder de
reflectir a figura do
home a un tamaño
dobre do natural».
Virginia Woolf
(Londres, 1882-Lewes,
Sussex,1941)

Sistema ideolóxico e
de lexitimación da
desigualdade.
Considera aos homes
superiores ás
mulleres.
Machismo

Maternidade
Capacidade para
coidar
Beleza
A concepción machista da muller

«[…] disculpouse, asegura, xusto despois
de decirlles, "privadamente" ás "señoritas
que participaron" na reunión».
«Son un admirador da muller. Son fillo de
muller
e esposo de muller».
José Manuel Castelao Bragaña
Un exemplo:

Neomachismo
Postmachismo
Micromachismos
Os novos machismos

07/10/12 Políticas públicas de igualdade de oportunidades entre homes e mulleres e promoción profesional
Que son exactamente o
sexo e o xénero?
Hai un correspondencia
inamovible entre ambas
categorías?
Cantas posibilidades
cres que existen?
Johnny Berlin, G.I. Johnny.
Fotografía de Del LaGrace Volcano
(1997)

07/10/12
Cantas veces o noso
sexo se convertiu
nunha dificultade para
desenvolvernos?
Que define o noso
xénero para que teña
un carácter
xerárquico?
Jennifer Miller. Fotografía de
Annie Leibobitz

«A muller non nace, faise.
Ningún destino biolóxico,
psíquico ou económico
define a figura que
reviste no seno da
sociedade a femia
humana; é o conxunto da
civilización quen elabora
ese produto *…+ ao que
se califica de feminino».
Simone de Beauvoir
(París, 1908-1986)

Sistema sexo-xénero
Construción de
identidades a través
de mecanismos de
socialización
pactados
historicamente.
Crianzas xogando a un cambio de
roles. (Yokoro, 1970) Fotografía de
Malick Sidibé.

Sistema de...
clasificación dos
suxeitos sociais en
mulleres ou homes.

relacións entre
persoas e grupos
establecendo
diversos niveis de
poder.
Sistema de...

regras de
comportamento
social.
Sistema de...

Sexo biolóxico
Sexo [ks] s.m. 1.
Conxunto de
características
orgánicas que
permiten distinguir un
individuo macho dun
individuo femia. Sexo
masculino e sexo
feminino.

Así, por exemplo, un feito
biolóxico que ten que ver
co noso sexo é a
posibilidade de dar a luz
ou de amamantar.
Cita, polo menos, outros
dous exemplos.

Pensando no exemplo
anterior… pode ese
posibilidade biolóxica
determinar que as
mulleres sexamos as
principais responsables do
coidado das crianzas?
Por que cres que se
mantén ese rol nas
sociedades actuais?
Fotografía de Thomas Beatty
durante o seu primeiro embarazo

Xénero
Construción cultural a
partir de determinadas
diferenzas biolóxicas.
Establece aptitudes, roles
e actitudes diferenciadas.
O Estado español recoñece
dúas categorías: home e
muller.

07/10/12
Cantas veces escoitamos:
«as mulleres non están
capacitadas para realizar
determinados traballos que
esixen forza física ou son
perigosos»?
Mulleres traballando nas minas
de carbón, 1890.

07/10/12
Ou... «as
mulleres faltan a
traballar máis que
os homes»?
Cadea de lavado de Masso, 1975.

07/10/12
Se nos piden que
pensemos nunha persoa
desenvolvendo un traballo
nun tractor cal é a
primeira imaxe que se nos
vén á cabeza, a dun
home ou a dunha muller?
Mecánica de Chevrolet, 1915.

07/10/12
Chámanos a atención a
imaxe dunha muller que
non controla os seus
sentimentos ou a dun
home que non controla a
súa agresividade?
Por que?

Que…
• funcións
• tarefas
• responsablidades
• espazos
• oportunidades
• dereitos
adoitamos identificar cos homes
e cales coas mulleres?

Saberías dicir que caracteriza ás
persoas…
Cisxénero?
Transxénero?
Transexuais?
Genderqueer?
Travestis: dragking e
dragqueen?

Roles de xénero
Reparto desigual
de tarefas entre
mulleres e homes
en función do sexo
biolóxico.

Estereotipos de xénero
Ideas impostas
sobre as
características,
actitudes e
aptitudes de
homes e mulleres.

Cando alguén se
comporta así:
♀ ♂
Activa Nerviosa Inquieto
Insistente Terca Tenaz
Sensible Delicada Afeminado
Desenvolta Groseira Seguro de si mesmo
Desinhibida Pícara Simpático
Obediente Dócil Débil
TemperamentaL Histérica Apaixoado
Audaz Impulsiva Valente
Introvertida Tímida Pensa ben as cousas
Curiosa Preguntona, cotilla Intelixente
Prudente Xuiciosa Cobarde
Se non comparte Egoísta Defende o seu
Se non se somete Agresiva Forte
Se cambia de opinión Caprichosa, voluble Capaz de recoñecer os seus
erros
Fonte: Varela, Nuria: «Feminismo para principiantes»

Roles ou estereotipos de xénero?
Hai algo que te
chame a a atención
nesta imaxe?
Identificas algún rol
ou estereotipo de
xénero nesta
imaxe? Cal?

Recoñeces algún
estereotipo de xénero
na trama central destes
filmes?
Poderías pór algún
exemplo dunha historia
similar protagonizada
por homes?

Que análise farías desta noticia?

E agora? Fai referencia este enunciado a algún
dos conceptos que acabamos de tratar?

Cita os tres ámbitos
institucionais ou
relacionais que te
parezan máis
determinantes
destas
desigualdades.

Socialización diferencial
Socializar de forma
diferente segundo o
sexo asignado no
nacemento e a función
social asignada a ese
sexo.

Que aprendiches sobre como debemos
ser as mulleres/os homes?
Como respondiches a esas mensaxes?
Que cousas aprendiches sobre como non
debemos ser as mulleres/os homes?
Inflúen estes modelos na túa vida?

A linguaxe
Como cres que pode
influír a linguaxe na
socialización diferencial?
Instrumentos de socialización
diferencial

A familia:
A través de que
elementos cres que a
familia pode reforzar
ou transgredir as
normas de xénero?
Fotografía da serie «The Fallen
Princesses » de Dina Goldstein

O ámbito educativo:
Que elementos do
sistema educativo che
parece que poden dar
como resultado unha
educación sexista?

Os medios de
comunicación:
Cita algún dos elementos
presentes nos medios de
comunicación sexistas?

«A muller ten o
dereito de subir
ao cadalso.
Debe ter tamén
o de subir á
tribuna».
Olimpia de Gouges
(1748-1792)

Segundo a
Constitución española
de 1978, mulleres e
homes somos iguais
ante a lei, temos os
mesmos dereitos,
cres que temos as
mesmas
oportunidades para
desenvolvelos?

Igualdade formal
Artigo 14 da
Constitución
española de
1978

Igualdade real
Artigo 1.1 da Lei
orgánica, de 22 de
marzo de 2007,
para a igualdade
efectiva de
mulleres e homes

Decreto 7/2010 do 14
de xaneiro polo que se
aproban os estatutos
da Universidade de
Vigo 7/2010, do 14 de
xaneiro,
Igualdade formal na UVigo

- Normas de paridade na
composición dos órganos
previstos nos Estatutos e nas
comisións delegadas do
Consello de Goberno
- I Plan de igualdade entre
mulleres e homes da
Universidade de Vigo (2012-
2014), do
Igualdade real na UVigo

Igualdade formal ou real?

Lei Orgánica 6/2001, de 21 de decembro, de
Universidades
Artigo 41. Fomento da investigación, do
desenvolvemento científico e da innovación tecnolóxica
na universidade.
[…]
4. Promoverase que os equipos de investigación
desenvolvan a súa carreira profesional fomentando
unha presenza equilibrada entre mulleres e homes en
todos os seus ámbitos.
[Engadido pola lei 4/2007, de 12 de abril]

Artigo 6º A Universidade de Vigo, seguindo os principios e normas
internacionais, comunitarias e internas, comprométese a promover a
igualdade de oportunidades entre homes e mulleres nas súas normas.
Os eidos que é preciso tratar son:
a) O acceso en igualdade de condicións á ensinanza e á investigación
universitaria.
b) O acceso en igualdade de condicións ao traballo e á promoción
profesional dentro da universidade.
c) A organización das condicións de traballo con perspectiva de xénero,
especialmente tendo en conta a conciliación entre a vida profesional e
familiar.
d) A promoción da perspectiva de xénero nos estudos e na investigación.
e) A promoción da representación equilibrada nos diferentes órganos e
niveis de toma de decisións dentro da universidade.

Da Elección dos Membros do Consello Social e da Comisión de
Estudos de Posgrao

Pode tratarse de igualdade no trato
ou dun trato diferente, pero supón a
equivalencia en termos de dereitos,
beneficios, obrigas e oportunidades.
Nunha situación de equidade de
xénero os dereitos, responsabilidades
e oportunidades dos individuos non
se determinan polo feito de ter nacido
como home ou como muller. do
Equidade de xénero

Refírese ademais á xustiza
necesaria para ofrecer o acceso e
o control de recursos a mulleres e
homes por parte do goberno, das
institucións educacitvas e da
sociedade no seu conxunto.do
Equidade de xénero

Facer efectivo o dereito das
persoas a ser recoñecidas como
iguais en dereitos e obrigas no
contexto social no que viven, se
desenvolven e participan.do
Igualdade de oportunidades

Está recoñecida a nivel normativo e
xurídico e recollida nos textos das
constitucións coma un dereito
fundamental das persoas que non
poden ser discriminadas por razón
de sexo, raza, relixión etc. do
Igualdade de oportunidades

Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación
contra as mulleres (Nacións Unidas, 1979) :
«Toda distinción, exclusión ou restrición baseada no sexo
que teña por obxecto ou por resultado menoscabar ou
anular o recoñecemento, goce ou exercicio polas mulleres,
con independencia do seu estado civil, sobre a base da
igualdade do home e da muller, dos dereitos humanos e
as liberdades fundamentais nas esferas política,
económica, social, cultural e civil ou en calquera outra».
do
Discriminación por sexo

Hai diferentes tipos de discriminación por razón de sexo:
Discriminación directa: é «a situación na que se
atopa unha persoa que sexa, teña sido ou puidese ser
tratada, en atención ao seu sexo, de xeito menos
favorable que outra en situación comparable» (art. 6.1 da
Lei orgánica de igualdade efectiva entre mulleres e homes)
o

o

É «a situación na que unha disposición, criterio ou
práctica aparentemente neutros pon a persoas dun
sexo en desvantanxe particular respecto a persoas do
outro, salvo que esa disposición, criterio ou práctica
poidan xustificarse obxectivamente en atención a unha
finalidade lexítima e que os medios para acadar esa
finalidade sexan precisos e axeitados» (art. 6.2 LOIEMH).
do
Discriminación indirecta ou por
xénero

do
Discriminación indirecta ou por
xénero

Pensa nunha situación que
consideres que recolle un caso de
discriminación cara as mulleres, pode
tratarse de discriminacion por razón
de sexo ou por razón de xénero.
Razóa a túa escolla.
Tes claras as diferenzas?

Diferenza relativa que existe
na medida dos ingresos
brutos por hora, de mulleres
e homes, en todos os
sectores da economía. do
Fendas de xénero: fenda salarial

Discriminación directa.
Infravaloración do traballo
das mulleres.
Segregación no mercado
laboral.
Tradicións e estereotipos de
xénero. do
Causas

Diferenza relativa que existe
na medida dos ingresos
brutos por hora, de mulleres
e homes, en todos os
sectores da economía. do
Fendas de xénero: fenda dixital

Fenda dixital
Fonte: Enquisa sobre equipamento e uso de tecnoloxías da información e comunicación nos
fogares. INE.

Fenda dixital: acceso
Usaron
algunha vez
♂ ♀ Total Fenda
Móbil 92,3 % 92,0 % 92,2 % -0,3
Ordenador 75,4 % 70,8 % 73,1 % -6,1
Internet 71,1 % 65,8 % 68,5 % -7,5
Fonte: Elaboración propia cos datos do Observatorio e-Igualdad, decembro 2011

Fendas de xénero: frecuencia
Frecuencia de
uso no último
mes
♂ ♀ Total Fenda
Ordenador 72,9 % 69,2 % 71,1 % -5,0
Internet 70,5 % 67,7 % 69,2 % -4,0
Fonte: Elaboración propia cos datos do Observatorio e-Igualdad, decembro 2011

Fenda dixital: uso
Fonte: Observatorio e-Igualdad, decembro 2011

Plan de Acción para la
Igualdad de Género en la
Sociedad de la Información.
do
Ferramentas:

Tomar en
consideración e
prestar atención ás
diferenzas entre
mulleres e homes en
calquera actividade ou
ámbitos.
Perspectiva de xénero

a) recoñocer as relacións de poder entre os
xéneros;
b) que estas relacións foron constituidas
social e historicamente e son constitutivas das
persoas;
c) que atravesan todo o entramado social e se
articulan con outras relacións sociais.
Aplicar a perspectiva de
xénero:

Para reflexionar...
Po un exemplo
concreto no que se
aplique ou no que
se podería aplicar a
perspectiva de
xénero no teu posto
de traballo.

Tema 1 conceptos básicos

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Tema 1 conceptos básicos

Ähnlich wie Tema 1 conceptos básicos (20)

Mehr von marcendon

Mehr von marcendon (20)

Tema 1 conceptos básicos