SlideShare a Scribd company logo
1 of 10
Download to read offline
1
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
De reisplanner
Auteurs:
Michiel Maas
Astrid Ottenheym
Marcel Kesselring
Uitgave: Maart 2014
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
2
Inleiding
Wat is het reisplan?
SKIPOS: de start!
Van project naar kennisnetwerken tot professionele leergemeenschap.
CPOB: stappen zetten!
Ambassadeurs (draagvlak creëren intern/extern)
Bekwaamheid(didactischeenICT-vaardighedenleerkrachtenbijdeinzetvantablets)
Samenwerken (know-how opbouwen)
ROUTEKAART SCHOOLJAAR 1
0. ICT Bekwaamheid nulmeting (online scan)
1. Kick-off sessie
2. De APP-discovery
3. De les van morgen: de les van vandaag!
4.De APP-parade
Resultaten schooljaar 1
ROUTEKAART SCHOOLJAAR 2
De georganiseerde reis
Conclusie
Auteurs
Michiel Maas (Managing Consultant Innofun)
Astrid Ottenheym (Strategisch Onderwijs & Innovatie Consultant Innofun
Marcel Kesselring (Innovator @Innofun)
Over Innofun
2
3
3
4
5
7
8
9
10
Innofun Innovatie in leren en werken
We horen regelmatig de vraag:“Innofun? ….Vind je dat echt?”Met andere woorden, of innoveren
geassocieerd kan worden met‘plezier’? Ons antwoord is: absoluut! Daarnaast is innoveren ook een
FUNdamentele gebeurtenis. Voor Innofun is innovatie in leren en werken altijd fundamenteel en kan het
alleen maar succesvol zijn als het een traject is waar iedere deelnemer‘plezier’aan beleefd!
Onze geschiedenis kent eigenlijk geen momenten waarop het leven‘even stil bleek te staan’. Altijd is er
sprake van verandering (ontwikkeling) en steeds is er sprake van onzekerheid over wat de toekomst echt
zal brengen. We leiden kinderen steeds op tot burgers van de toekomst met de kennis en vaardigheden
die we NU belangrijk vinden. We hopen dat we hierbij steeds een goede match vinden tussen de wereld
van nu en de wereld van morgen. In het tweede decennium van de 21e eeuw hebben we het over de
21st century skills. Wij geloven in kennisconstructie en kennisdeling, en gaan daarbij uit van de kracht van
sociale media en ICT. Innofun is expert in leren in een ICT- en sociale media-rijke omgeving. Wij zeggen:
“Teach-what-you-preach”. De‘Innofun-aanpak’is praktijkgericht en heeft een blended karakter.
Wij geloven in:
• Creëren in een uitdagende leer- en werkomgeving
• Creëren door beleving en ervaring
• Creëren door kennisdeling en samen kennis produceren
• Creëren met ICT en sociale media
Samengevat: kennisdeling en kennisconstructie 2.0! Een slimme innovator begint daar vandaag al mee. In
dit whitepaper laten we u zien hoe Innofun en haar partners succesvol innoveren. Leidende vraag is: hoe
zet je ICT en sociale media bij leren efficiënt in? Dat is onze expertise, in bedrijfsleven en onderwijs.
Hoe ver bent u al gevorderd met de slag naar de medewerker 2.0.? De toekomst is NU!
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
3
TABLETS in de PRAKTIJK
De reisplanner
Inleiding
De invoering van tablets, een nieuwe praktijk voor leraren en leerlingen. In onze whitepaper“Tablets,
het vliegwiel voor onderwijsinnovatie?”spreken we over een‘emergente aanpak’: wie slechts zicht
heeft op een facet van een innovatietraject zal nooit de totale ontwikkeling in innovatie kunnen
zien. Wij stellen dat innovatie vanuit de lespraktijk de beste kansen biedt op succesvol adapteren
en incorporeren van nieuwe praktijken in het onderwijs. Wij stellen ook dat innovatie pas echt
kansrijk is, wanneer er sprake is van ontwikkelen vanuit persoonlijk eigenaarschap in een herkenbare
professionele context.
In deze whitepaper duiken we in de praktijk van een innovatietraject waarbij de ontdekking van
anders onderwijs maken direct in de praktijk van het klaslokaal gebeurt. We zien een bottum-
up aanpak waarbij de leraren leidend zijn in innovatief onderwijskundig onderzoek. In het
innovatietraject is vanaf de start geïnvesteerd in draagvlak en professionele samenwerking.
Innofun is herkenbaar in de rollen van expert, co-ontwerper, ondersteuner en trainer. De betrokken
school heeft in de aanpak van het traject een evenwichtige balans gevonden tussen de mate van
sturing (opbrengsten en borging binnen de schoolorganisatie) en maximale ruimte (ontdekken,
onderzoeken en leren) in de context van de leerinteractie tussen leerling en leraar). Het optimaliseren
van opbrengst en borging is zichtbaar in het stellen van de juiste innovatievraag (verbinden van
de innovatie-ambitie van de school met de persoonlijke innovatie-ambitie van de leraar), het
inrichten van een effectief communicatietraject waarin ervaringen en kennis worden gedeeld en het
faciliteren van een innovatieve omgeving in de klas.
De onder beschreven resultaten zijn gebaseerd op de‘innovatiereizen’die SKIPOS en CPOB samen
met Innofun hebben ondernomen. Onderstaand leest u over de‘reisplanning’en de ervaringen in de
verschillende‘ halteplaatsen’tijdens de reis.
Wat is het reisplan?
SKIPOS: de start!
In 2012 heeft het bestuur van SKIPOS besloten dat alle scholen gaan werken met tablets met als
doel een onderwijsaanbod aan te bieden dat beter is afgestemd op de onderwijsvragen door
het individuele kind. We lezen een TECHNISCHE keuze die gemotiveerd wordt door een aantal
inhoudelijke doelen: SKIPOS vindt het belangrijk dat kinderen passend onderwijs krijgen bij hun
individuele context waarbij leren wordt ondersteund met middelen die passen bij deze tijd. Uit
een onderzoek onder alle leerkrachten van SKIPOS bleek dat een grote meerderheid van de
leerkrachten de kansen van de inzet van ICT voor kennisconstructie graag wilden onderzoeken.
Kennisoverdracht scoorde beduidend lager. Hierop besloot SKIPOS dat de traditionele computers
op termijn vervangen worden door tablets. Hajo Renkema, bestuurder SKIPOS:“We verwachten dat
op termijn ook de traditionele schoolboeken uit de klas zullen verdwijnen. Onderwijsprogramma’s
met leerlijnen en leerarrangementen waarin leerlingen met hun leraar werken aan kennisconstructie
zullen hiervoor in de plaats komen. Om dit te bereiken is het aanschaffen van apparatuur uiteraard
niet voldoende. Onze leraren zullen moeten leren hoe je de bouwstenen voor een dergelijke
manier van leren klaar zet. Leraren moeten het‘methode-denken’leren loslaten. Dit vergt soms een
behoorlijk omslag in het denken.”
“Inheel2013werden217miljoen
tabletsverkocht,zo’n50procent
meerdaneenjaareerder.”
Gartner
“HetgebruikvanICTmoet
echtergeendoelopzichzijn,
vindtdePO-Raad.Tablets
zoudenvooralmoeten
wordeningezetomde
kwaliteitvanhetonderwijs
nogbetertemakenen
leerlingengoedtelatenleren.”
PO-RAAD
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
4
SKIPOS is een organisatie waaronder 8 scholen voor basisonderwijs vallen, met in totaal 2300 leerlingen
en 200 vaste medewerkers. Het betreft 7 katholieke scholen en 1 interconfessionele school. De scholen zijn
gelegen in Sint-Michielsgestel, Den Dungen, Berlicum, Middelrode en Gemonde.
Silvo Steenkamer, directeur De Parel vult aan:“Wij willen de manier van denken binnen het onderwijs
omdraaien. Iedere leerkracht heeft doelstellingen voor zijn groep, maar het maakt niet uit hoe deze
behaald worden. Wij denken dat juist met behulp van ICT de differentiatie in het onderwijsaanbod
voor de kinderen versterkt kan worden.”
Innovatietrajecten met Innofun liggen nooit van A tot Z vast. Innofun werkt iteratief, wij zijn
continu in dialoog met onze opdrachtgever om te zien of eerdere aannames herzien moeten
worden. We creëren steeds ruimte voor veranderende en nieuwe inzichten die ontstaan tijdens het
innovatietraject. Deze‘Agile-benadering’vraagt een aanpak waarbij in de ontwerpfase alle mogelijke
bouwstenen zijn geïnventariseerd. Vervolgens wordt er op hoofdlijnen een reisplan met een strakke
planning in tijdsfasen ontwikkeld. Het voordeel van deze aanpak is dat de deelnemers steeds in
overzichtelijke stappen werken aan de innovatie. Elke afzonderlijke stap richt zich op concrete
resultaten en wordt aan het einde nauwkeurig geëvalueerd. Op basis van de daadwerkelijk behaalde
resultaten en de evaluatie wordt de doelstelling van de volgende stap in resultaat en aanpak
vastgesteld. Er is dus continu inzicht in de voortgang van het innovatieproces, doordat er steeds
tussentijdse beoordeling is of de route nog voldoet of moet worden aangepast.
Het SKIPOS-traject richtte zich uiteindelijk op drie expliciete subroutes, namelijk: competentie
(vakkennis, didactiek en ICT), samenwerking (know-how opbouwen) en ambassadeurschap (creëren
van draagvlak binnen het eigen teams).
De stakeholders binnen het innovatietraject (bestuur, directies en leraren) bepaalden gezamenlijk
de routestappen. Er is steeds een notie van een einddoel geformuleerd (onderwijs-kwalitatieve
opbrengsten: beter aansluiten op individuele leervraag van de leerling, beperking voortijdse
uitstroom/verandering; tevredenheid en welbevinden van leerling en medewerkers), de af te leggen
route werd in elke stap door de stakeholders gezamenlijk in cocreatie bepaald. De individuele
deelnemer matchte zijn ervaringen met de hele groep, waarna steeds een afbakening plaatsvond
van de persoonlijke en het collectieve stappen en ervaringen en de onderlinge verhouding
daartussen. We zagen in het traject‘tablets in de klassen’grofweg 3 fasen:
1. ontdekken: iedere leraar ontdekt met zijn klas wat er zoal mogelijk is met de inzet van
tablets (er is vooraf geen ander doel geformuleerd dan ontdekken en delen van de
ontdekkingen met de collega’s)
2. testen: op basis van de ontdekkingen in de eerste fase worden een aantal concrete keuzes
gemaakt van middelen en didactische stappen die verder uitgeprobeerd/ontwikkeld
worden en waarvan men bij de start van deze fase aanneemt dat ze tot het
regulier didactisch/onderwijs-repertoire van de school gaan behoren.
3. Implementeren en borgen: de ervaringen uit de 2e fase levert een set concrete
didactische middelen op die vanaf nu tot de basiscompetentie van de leraar
behoren (het didactisch/onderwijs-repertoire). Bij SKIPOS zagen we hier een palet
aan social media-tools die gemeenschappelijk werden afgesproken als middelen die in de
verschillende bouwen zichtbaar zullen zijn.
Innofun heeft in het traject een kennis- en innovatieregisseur beschikbaar gesteld die continu
focus hield op de concretisering van het einddoel en de concretisering van de tussenstappen.
Dit is een interactief proces dat altijd in samenspraak met de stakeholders gebeurt. De kennis- en
innovatieregisseur‘markeert’de gemaakte keuzen en brengt ze steeds in het proces.
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
5
Vanprojectnaarkennisnetwerkentotprofessioneleleergemeenschap.
CPOB: stappen zetten!
Door onze ervaringen met trajecten als die met SKIPOS hebben we onderstaande gefaseerde aanpak
samen met CPOB ontwikkeld. Momenteel bevindt het traject zich in de startfase.
CPOB is een jonge onderwijsorganisatie met 1 peuterspeelzaal, 17 basisscholen en 1 speciale basisschool
in de gemeenten Buren (Maurik, Ravenswaaij en Asch), Culemborg, Geldermalsen, Neerijnen (Neerijnen,
Haaften, Hellouw en Tuil), Tiel en Zaltbommel.
CPOB ziet het als haar opdracht om kinderen goed toe te rusten voor hun verdere leven, zowel
door goed en modern onderwijs als ook door (o.a. sociale) vaardigheden. Tijdens een gezamenlijke
studiedag werd duidelijk dat social media meer is dan Twitter of Facebook. Vele leerkrachten
ontwikkelden een stuk enthousiasme voor de onderwijsmogelijkheden met social media. De
stakeholders in het project besloten om te starten met een training social media voor“koplopers”.
Daarnaast werd het traject op twee scholen gestart met de invoering van tablets in de klas.
We startten het tablet traject met een heterogeen team (een representatieve mix in ervaring, leeftijd,
didactische competentie en digitale vaardigheid) waarbij gewerkt werd aan de drie subroutes van de
routekaart (competentie, samenwerking, ambassadeurschap).
SAMEN op REIS
SAMENWERKEN
(21ste eeuw)
Know-how opbouwen
BEKWAAMHEID
Vaardigheden 21ste
eeuw
AMBASSADEURS
Draagvlak creëren
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
6
Ambassadeurs (draagvlak creëren intern/extern)
Het succes van de implementatie van ‘tablets in de klas’ wordt voor een groot deel bepaald door de
mate waarin de ‘early adaptors’ hun rol naar de gehele organisatie kunnen spelen. We bedoelen hier:
ontdekken, onderzoeken en DELEN! Zij lopen voorop en zijn binnen het traject de drijvende kracht, zij
zijn de leidende coalitie die essentieel is voor het welslagen van het traject. Ze zijn de ambassadeurs
die het essentiële draagvlak creëren binnen de gehele schoolorganisatie. Zij enthousiasmeren collega’s
door hun eigen positieve ervaringen, daarnaast zijn ze kennis- en ervaringsexpert die opgedane
kennis en competentie over dragen aan de collega’s. In het traject worden de deelnemers bewust
gemaakt van de rol van ambassadeur en worden er hulpmiddelen aangereikt om deze rol goed te
kunnen vervullen.
Bekwaamheid (didactische en ICT-vaardigheden leerkrachten bij de inzet van tablets)
- Leraren worden kundig in de toepassing van tablets als onderdeel van het‘didactisch
repertoire’(organiseren van effectief ICT-gebruik en sociale media in de onderwijspraktijk).
- Leraren hebben zicht op hun veranderende rol en zijn in staat om dit stap voor stap toe te
gaan passen.
- Leraren ontwikkelen interactie-vaardigheden voor het werken in een blended virtuele/
fysieke leeromgeving.
- Leraren bezitten basisvaardigheden om professionele keuzes te maken voor de inzet van
ICT & sociale media.
Samenwerken (know-how opbouwen)
Bij de implementatie van tablets wordt er veel nieuwe kennis gecreëerd door leraren. Belangrijk is
dat leraren blijvend deze kennis met elkaar (online) delen zodat er veel gebruik wordt gemaakt van
elkaars expertise en er tevens‘gemeenschappelijke kennis en competentie’ontstaat. Deze manier van
werken moet in de toekomst blijvend een belangrijke rol spelen in de professionele ontwikkeling van
de organisatie. De virtuele ondersteuning is ingericht op Yammer. CPOB beschikt over een actieve
Yammer-omgeving waarin kennis wordt ontwikkeld en gedeeld.
Doelenstreven:leerkrachtvande21teeeuwwerkenonlinesamenindevormgevingvanhetonderwijs.
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
7
ROUTEKAART SCHOOLJAAR 1
Onderstaande figuur laat zien hoe een reisplan opgebouwd kan worden.
0. ICT Bekwaamheid nulmeting (online scan)
Vaststellen huidige competenties en te ontwikkelen competenties, ophalen persoonlijke ontwikkelvraag.
1. Kick-off sessie
Deelnemers formuleren hun persoonlijke ontwikkeldoel en benoemen de notie van het collectieve
einddoel (“wat, ongeveer…”). De projectgroep is persoonlijk en collectief gecommitteerd aan het project.
2. De APP-discovery
Deelnemers ontdekken individueel en gezamenlijk de mogelijkheden van de tablet. In de klas wordt dit
gedeeld en doorgepakt met leerlingen. De App discovery staat in het teken van inspiratie en ontdekking.
Borgen van enthousiasme en nieuwsgierigheid is bij de APP-discovery leidend.
3. De les van morgen: de les van vandaag!
Leraren ontwikkelen en trainen didactische vaardigheden en ontwerpen en realiseren concrete‘tablet-
lessen’. In de whitepaper‘6-stappen didactiek’is te lezen hoe je apps/sociale media kunt integreren in de
lessen. De lessen worden zo snel mogelijk daadwerkelijk gegeven. Collega’s observeren elkaars lessen.
4. De APP-parade
In een feedbacksessie worden ervaringen gedeeld. Deelnemers presenteren ervaringen van uitgevoerde
lessen. In deze presentatie wordt ingegaan op het gebruik van apps/sociale media en de didactische
keuzes hierbij. Deelnemers geven elkaar feedback.Vervolgens worden keuzes gemaakt voor het
collectieve‘repertoire’waarop binnen de school op wordt door ontwikkeld.
Heb Huibers, bestuurder CPOB: “CPOB-scholenpresentereneersteresultatenvandepilot‘tabletsindeklas’.
Erishardgewerktenveelervaren,veeldialoog!Leerkrachtenenleerlingenzijnenthousiast.”
didactiekenpedagogiektehoren.
Resultaten schooljaar 1
- Didactische vaardigheden van deelnemers zijn vergroot en daarmee is het onderwijsaanbod verbreed en de kwaliteit verhoogd.
- Leraren zijn eigenaar van de verandering!
- Leerlingen zijn enthousiast over het gebruik van tablets in de klas en gemotiveerd om te leren!
- Het onderwijsproces kantelt: leerlingen stellen leervragen en formuleren antwoorden. De leraar wordt steeds meer regisseur van
het leerproces, van kennisoverdracht naar kennisconstructie.
- Leerlingen werken aan de 21st century skills: onderzoeken, ontwerpen, creëren, communiceren en contextgericht handelen.
- Een volgende groep leraren is enthousiast om ook te beginnen met tablets in de klas.
- Deelnemers hebben een grote behoefte om ook volgend schooljaar zich door te ontwikkelen en kennis met elkaar te delen.
Het grootste succes van deze aanpak is dat de hele projectgroep eigenaar is van de verandering. Binnen de school zien we nieuw
professioneel gedrag. De deelnemers hebben ontdekt dat‘delen’en samenwerken belangrijke middelen zijn voor kennis- en
competentieontwikkeling.We zien een ontwikkeling van‘projectteam’naar‘kennisnetwerk’.
KICK-OFF
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
8
ROUTEKAART SCHOOLJAAR 2
Het project verbreedt zich. De eerste projectgroep is overgegaan in een kennisnetwerk en blijft zich
binnen de context van de eigen praktijk doorontwikkelen. Kennis en ervaring worden structureel gedeeld
en toegevoegd aan het collectief didactisch repertoire. Het project ontwikkelt zich tot een programma.
Het programma is verbindend naar de professionalisering van de teamleden, tevens wordt het in
relatie gebracht met andere projecten binnen de organisatie. De eerste projectgroep wordt‘trainer’van
de 2e groep. Aan het einde van het schooljaar evolueren de kennisnetwerken tot een professionele
leergemeenschap.
De georganiseerde reis
In de innovatietrajecten zijn er verschillende rollen die ingevuld dienen te worden.
Kennis- & Innovatieregisseur
(strategisch adviseur, sparringpartner bestuur en directies)
Typische activiteiten: signaleert, observeert en adviseert (on)gevraagd om daarop in cocreatie strategische
interventies te kunnen plegen die voortgang borgen.Vanuit een helikopterview bewaakt hij de
samenhang binnen het innovatietraject. Ontwerpt in cocreatie onderwijsprocesstappen en leidende
-principes voor de organisatie.
Trainer
(operationeel, trainer van directies, leraren, ICT coördinatoren)
Typische activiteiten: training didactische vaardigheden en ICT/sociale media. 21st century skills,
personaliseren van leren, introducerende workshops.
Coach
(tactisch, coach van directies, leraren, ICT coördinatoren)
Typische activiteiten: richt zich op inhoudelijke ondersteuning van directies en leraren met de focus op
een train-de-trainer-rol.
Conclusie
Ga op reis, ontdek en realiseer!
En neem een goede reisleider bij de hand ;-)
kenniskring kenniskring kenniskring kenniskring kenniskring
TABLET GROEP 1
TABLET GROEP 2
kick-off didactiek didactiek APP PARADE
APP DISCOVERY STUDIEDAG
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
TABLETS IN DE PRAKTIJK
9
Auteurs
Michiel Maas (Managing Consultant Innofun)
Michiel.maas@innofun.nl
twitter: _blikveld_
linkedin: nl.linkedin.com/in/maasmichiel
Leidinggeven aan veranderingen binnen het onderwijs is mijn specialisme: onderwijsontwerp,‘bewegen’van mensen en sturen op
resultaten. Schoolontwikkeling in de meest brede zin van het woord. Ik bezit innovatiekracht om in complexe situaties de organisatie naar
binnen en naar buiten positief in beweging te krijgen. De onderwijsvraag bepaalt het profiel voor de onderwijsorganisatie, de mensen
maken het onderwijsverhaal. ICT en leren zijn mijn passie. Ik geloof in de kwaliteitsslag die leren kan maken door de inzet van ICT. Ik
praat graag over waarom we moeten veranderen binnen het onderwijs, maar ik praat net zo graag over waarom we dat‘soms even NIET’
zouden doen.
- Personaliseren van leren
- Innovaties in onderwijsvormgeving door ICT en sociale media
- Virtual Action Learning
- Onderwijskundig leiderschap en management
- Onderwijsinnovatie / verandermanagement
- Ontwerper van onderwijsconcepten
- Ontwerpen van blended learning processen
- Kwaliteitsmanagement
Astrid Ottenheym (Strategisch Onderwijs & Innovatie Consultant Innofun)
Astrid.ottenheym@innofun.nl
twitter: AstridOttenheym
linkedin: nl.linkedin.com/in/astridottenheym
De onderlegger voor mijn maatschappelijk engagement is mijn ambitie en passie: bouwen en werken aan een professionele lerende
onderwijsorganisatie met als motto: Investeren in leraren is investeren in onderwijs en de ontwikkeling van kinderen.
Samen met professionals/scholen geef ik sturing, leiding en begeleiding aan schoolontwikkeling vanuit visie. Daarbij werk ik vanuit een
integraal perspectief waar onderwijsinhoud en onderwijsorganisatie samen gaan. Dienend en verbindend leiderschap horen hierbij.
Hiervoor zet ik mijn brede deskundigheid, mijn analytische, strategische en onderzoekende competenties in.
Samen met klanten en onze trainers geef ik vorm aan onderwijsinnovatie met sociale media & ICT en de invoering van 21st century skills.
- Onderwijskundig leiderschap en management
- Onderwijsinnovatie / verandermanagement
- Ontwerper van onderwijsconcepten
- Stimuleren en cultiveren van creativiteit en ondernemerschap
- Inrichten van professionele leergemeenschappen
- Ontwerpen van blended learning processen
- Kwaliteitsmanagement
Marcel Kesselring (Innovator @Innofun)
Marcel.kesselring@innofun.nl
twitter: Marathonkeje
linkedin: nl.linkedin.com/in/marcelkesselring
“I’m an idealist. I don’t know where I’m going, but I’m on my way.”Carl Sandburg.
Beter kan ik het niet formuleren in mijn reis in onderwijsland! Ik ben een praktijkmens, wil dingen doen die het verschil maken en denk
daarbij vaak buiten de kaders, om te komen tot nieuwe inzichten. In mijn reis begeleid ik innovatie-trajecten en voel ik me als een vis in
het water als sparringpartner voor scholen en organisaties op het gebied van 21st century skills, Flipping the classroom, tablets en sociale
media, omdat ik denk dat het altijd slimmer kan. De toekomst is NU!
- Adviseur in innovatie van leren en werken (onderwijs, gemeente, bedrijven.....)
- Expert op het gebied van (online) samenwerken, kenniscreatie en kennisdeling
- Klankbord en sparringspartner voor scholen en organisaties op het gebied van 21st century skills, flipping the classroom en
het nieuwe werken
- Opzetten en uitvoeren workshops, trainingen social media voor scholen (PO/VO)
- Bedenker Klavertje4Model - Sociale media voor scholen
- Begeleiden scholen bij implementatie FIT- innovatie trajecten (Samsung Onderwijs Innovatiefonds)
- Begeleiden scholen bij implementatie trajecten van tablets in de klas (PO/VO)
- Ontwikkelen nieuwe concepten ten behoeve van leren en samenwerken
- Spreker onderwijs in de 21e eeuw (NCOSM, IPON, NOT.....)
- Facilitator van netwerken innovatie leerkrachten/docenten
- Edubloggger bij Frankwatching en Het Kind
i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n
10
Over Innofun
Innofun ondersteunt de verscheidenheid van het opleiden en is er van overtuigd dat ICT & sociale media voor ieder type organisatie
toegevoegde waarde heeft. Onze adviseurs gaan graag samen met u op zoek naar passende toepassingen voor uw vraag.
De dienstverlening van Innofun bestaat uit consultancy, trainingen en workshops, en advies.
Voor wie? Een brede groep onderwijsprofessionals: docenten, trainers, onderwijskundigen, directeuren en bestuurders. Zowel
individueel als in teamverband. Wij stemmen de inhoud van alle sessies af op de vragen en doelstellingen van uw organisatie.
Innofun heeft het eLab ontwikkeld om u de wereld van ICT en sociale media te laten ervaren. U ziet praktijkvoorbeelden van hoe u
sociale media en internet op verantwoorde wijze in uw opleidingspraktijk kunt toepassen. Het eLab bestaat uit verschillende ruimtes.
Hier staan computers en laptops, er liggen tablets, er zijn tafels met touchschermen en indrukwekkende mediawanden. Er is vooral
veel ruimte voor een dialoog en om ervaringen uit te wisselen.
Heeft u vragen? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen voor een persoonlijke toelichting.
Innofun in cijfers:
2011-2013: > 400 projecten
Jaarlijks:
- bereik van 7000 leraren/supervisors/trainers
- bereik van ruim 40 verschillende organisaties (scholen, internationale bedrijven)
- 130 trainingsdagen (eLab en op locatie)
- Spreker op grote conferenties als NOT, IPON, NCOSM, NextLearning, Media & Learning, SamSam
TABLETS IN DE PRAKTIJK

More Related Content

What's hot

Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"
Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"
Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"Marcel Kesselring
 
Gsg leo vroman 18 december 2012
Gsg leo vroman 18 december 2012Gsg leo vroman 18 december 2012
Gsg leo vroman 18 december 2012Kennisnet
 
Ksu 13 09-12 resi1
Ksu 13 09-12 resi1Ksu 13 09-12 resi1
Ksu 13 09-12 resi1Kennisnet
 
Regiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en Flevoland
Regiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en FlevolandRegiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en Flevoland
Regiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en FlevolandKennisnet
 
Stichting rijdende school januari 2013
Stichting rijdende school januari 2013Stichting rijdende school januari 2013
Stichting rijdende school januari 2013Kennisnet
 
Kind en onderwijs nov 2017
Kind en onderwijs nov 2017Kind en onderwijs nov 2017
Kind en onderwijs nov 2017Kennisnet
 
Module 5 collaborative learning in virtual environments nl 2
Module 5   collaborative learning in virtual environments nl 2Module 5   collaborative learning in virtual environments nl 2
Module 5 collaborative learning in virtual environments nl 2caniceconsulting
 
Almerescholen 18 09-12
Almerescholen 18 09-12 Almerescholen 18 09-12
Almerescholen 18 09-12 Kennisnet
 
Onderwijsgroep noord
Onderwijsgroep noordOnderwijsgroep noord
Onderwijsgroep noordKennisnet
 
Personaliseren in nederland lucas onderwijs
Personaliseren in nederland lucas onderwijsPersonaliseren in nederland lucas onderwijs
Personaliseren in nederland lucas onderwijsKennisnet
 
Leidschendam aan zet
Leidschendam aan zetLeidschendam aan zet
Leidschendam aan zetKennisnet
 
4 in balans sen congres
 4 in balans sen congres 4 in balans sen congres
4 in balans sen congresKennisnet
 
Lightning talk: iXpeditie Maatwerk
Lightning talk: iXpeditie MaatwerkLightning talk: iXpeditie Maatwerk
Lightning talk: iXpeditie MaatwerkSURF Events
 
O4nt onderwijsconcept
O4nt onderwijsconceptO4nt onderwijsconcept
O4nt onderwijsconceptAndereTijden
 
Presentatie kennisnet cvi conferentie 2016
Presentatie  kennisnet cvi  conferentie 2016Presentatie  kennisnet cvi  conferentie 2016
Presentatie kennisnet cvi conferentie 2016Kennisnet
 
Personaliseren met tablets en laptops kan dat wel
Personaliseren met tablets en laptops kan dat welPersonaliseren met tablets en laptops kan dat wel
Personaliseren met tablets en laptops kan dat welKennisnet
 
De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012
De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012
De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012Olaf de Groot
 
Leraar van de toekomst
Leraar van de toekomstLeraar van de toekomst
Leraar van de toekomstKennisnet
 
Deskundigheid bij cpoz 2016
Deskundigheid bij cpoz 2016Deskundigheid bij cpoz 2016
Deskundigheid bij cpoz 2016Kennisnet
 
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.Jos Cöp
 

What's hot (20)

Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"
Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"
Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"
 
Gsg leo vroman 18 december 2012
Gsg leo vroman 18 december 2012Gsg leo vroman 18 december 2012
Gsg leo vroman 18 december 2012
 
Ksu 13 09-12 resi1
Ksu 13 09-12 resi1Ksu 13 09-12 resi1
Ksu 13 09-12 resi1
 
Regiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en Flevoland
Regiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en FlevolandRegiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en Flevoland
Regiobijeenkomst Talentnetwerk Noord-Holland en Flevoland
 
Stichting rijdende school januari 2013
Stichting rijdende school januari 2013Stichting rijdende school januari 2013
Stichting rijdende school januari 2013
 
Kind en onderwijs nov 2017
Kind en onderwijs nov 2017Kind en onderwijs nov 2017
Kind en onderwijs nov 2017
 
Module 5 collaborative learning in virtual environments nl 2
Module 5   collaborative learning in virtual environments nl 2Module 5   collaborative learning in virtual environments nl 2
Module 5 collaborative learning in virtual environments nl 2
 
Almerescholen 18 09-12
Almerescholen 18 09-12 Almerescholen 18 09-12
Almerescholen 18 09-12
 
Onderwijsgroep noord
Onderwijsgroep noordOnderwijsgroep noord
Onderwijsgroep noord
 
Personaliseren in nederland lucas onderwijs
Personaliseren in nederland lucas onderwijsPersonaliseren in nederland lucas onderwijs
Personaliseren in nederland lucas onderwijs
 
Leidschendam aan zet
Leidschendam aan zetLeidschendam aan zet
Leidschendam aan zet
 
4 in balans sen congres
 4 in balans sen congres 4 in balans sen congres
4 in balans sen congres
 
Lightning talk: iXpeditie Maatwerk
Lightning talk: iXpeditie MaatwerkLightning talk: iXpeditie Maatwerk
Lightning talk: iXpeditie Maatwerk
 
O4nt onderwijsconcept
O4nt onderwijsconceptO4nt onderwijsconcept
O4nt onderwijsconcept
 
Presentatie kennisnet cvi conferentie 2016
Presentatie  kennisnet cvi  conferentie 2016Presentatie  kennisnet cvi  conferentie 2016
Presentatie kennisnet cvi conferentie 2016
 
Personaliseren met tablets en laptops kan dat wel
Personaliseren met tablets en laptops kan dat welPersonaliseren met tablets en laptops kan dat wel
Personaliseren met tablets en laptops kan dat wel
 
De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012
De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012
De Verdieping sessie CVO AV 7 februari 2012
 
Leraar van de toekomst
Leraar van de toekomstLeraar van de toekomst
Leraar van de toekomst
 
Deskundigheid bij cpoz 2016
Deskundigheid bij cpoz 2016Deskundigheid bij cpoz 2016
Deskundigheid bij cpoz 2016
 
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.
Hoe ICT-gebruik tot meer effectieve leertijd gaat leiden.
 

Similar to Tablets in de praktijk

'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...
'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...
'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...SURF Events
 
Onderwijs & ICT - ICT & Onderwijs
Onderwijs & ICT - ICT & OnderwijsOnderwijs & ICT - ICT & Onderwijs
Onderwijs & ICT - ICT & OnderwijsLICAvansHogeschool
 
Ict In De Basisschool
Ict In De BasisschoolIct In De Basisschool
Ict In De BasisschoolGerben Douna
 
Presentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den Haag
Presentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den HaagPresentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den Haag
Presentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den HaagJeroen Bottema
 
Inspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICT
Inspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICTInspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICT
Inspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICTJudith van Hooijdonk
 
Gebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdf
Gebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdfGebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdf
Gebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdfKennisnet
 
Inspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en Epe
Inspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en EpeInspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en Epe
Inspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en EpeHenk Orsel
 
Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.
Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.
Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.Jeroen Bottema
 
Onderwijsdag almere 40 oktober
Onderwijsdag almere 40 oktoberOnderwijsdag almere 40 oktober
Onderwijsdag almere 40 oktoberKennisnet
 
Publicatie Onderwijsparade 2015_v101
Publicatie Onderwijsparade 2015_v101Publicatie Onderwijsparade 2015_v101
Publicatie Onderwijsparade 2015_v101Roeland Hogt
 
Verdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by Cinekid
Verdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by CinekidVerdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by Cinekid
Verdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by CinekidRoel Spits
 
De nieuwe taal is digitaal
De nieuwe taal is digitaalDe nieuwe taal is digitaal
De nieuwe taal is digitaalJos Cöp
 

Similar to Tablets in de praktijk (20)

'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...
'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...
'Reflectie op vernieuwing, 20 jaar SURF Onderwijsdagen in perspectief'- Bas C...
 
Onderwijs & ICT - ICT & Onderwijs
Onderwijs & ICT - ICT & OnderwijsOnderwijs & ICT - ICT & Onderwijs
Onderwijs & ICT - ICT & Onderwijs
 
Ict In De Basisschool
Ict In De BasisschoolIct In De Basisschool
Ict In De Basisschool
 
Presentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den Haag
Presentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den HaagPresentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den Haag
Presentatie onderwijsinnovatie met ICT SCOH Den Haag
 
Inspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICT
Inspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICTInspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICT
Inspiratiesessie Leren en Lesgeven met ICT
 
Gebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdf
Gebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdfGebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdf
Gebruik de ict-leerkracht van leerlingen.pdf
 
Stichting leerkracht
Stichting leerkrachtStichting leerkracht
Stichting leerkracht
 
Inspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en Epe
Inspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en EpeInspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en Epe
Inspiratiesessie PO Veluwse Onderwijs groep Vaassen en Epe
 
Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.
Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.
Herontwerpen van leerpraktijken met inzet van ICT.
 
Onderwijsdag almere 40 oktober
Onderwijsdag almere 40 oktoberOnderwijsdag almere 40 oktober
Onderwijsdag almere 40 oktober
 
Publicatie Onderwijsparade 2015_v101
Publicatie Onderwijsparade 2015_v101Publicatie Onderwijsparade 2015_v101
Publicatie Onderwijsparade 2015_v101
 
O4nt manifest
O4nt manifestO4nt manifest
O4nt manifest
 
O4nt manifest
O4nt manifestO4nt manifest
O4nt manifest
 
O4nt manifest
O4nt manifestO4nt manifest
O4nt manifest
 
O4nt manifest
O4nt manifestO4nt manifest
O4nt manifest
 
CV Marcel Kesselring
CV Marcel KesselringCV Marcel Kesselring
CV Marcel Kesselring
 
Verdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by Cinekid
Verdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by CinekidVerdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by Cinekid
Verdiepingsmodule interactieve media voor innovatieve leerkrachten PO by Cinekid
 
Visie op ICT.docx
Visie op ICT.docxVisie op ICT.docx
Visie op ICT.docx
 
De nieuwe taal is digitaal
De nieuwe taal is digitaalDe nieuwe taal is digitaal
De nieuwe taal is digitaal
 
SUMMER2LEARN
SUMMER2LEARNSUMMER2LEARN
SUMMER2LEARN
 

More from Marcel Kesselring

Samen de toekomst van de stad creëren
Samen de toekomst van de stad creëren Samen de toekomst van de stad creëren
Samen de toekomst van de stad creëren Marcel Kesselring
 
Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)
Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)
Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)Marcel Kesselring
 
D-Day: Welkom in de digitale wereld
D-Day: Welkom in de digitale wereldD-Day: Welkom in de digitale wereld
D-Day: Welkom in de digitale wereldMarcel Kesselring
 
Praktijkseminar Communities in Onderwijs
Praktijkseminar Communities in OnderwijsPraktijkseminar Communities in Onderwijs
Praktijkseminar Communities in OnderwijsMarcel Kesselring
 
Digital Workplace - Hoorcollege @Avans
Digital Workplace  - Hoorcollege @AvansDigital Workplace  - Hoorcollege @Avans
Digital Workplace - Hoorcollege @AvansMarcel Kesselring
 
The Big Five - artikel VIVES150
The Big Five - artikel VIVES150The Big Five - artikel VIVES150
The Big Five - artikel VIVES150Marcel Kesselring
 
Marcel kesselring - Veranderkleurentest
Marcel kesselring  - Veranderkleurentest Marcel kesselring  - Veranderkleurentest
Marcel kesselring - Veranderkleurentest Marcel Kesselring
 
COschool @onderwijsdagen #owd2015
COschool @onderwijsdagen #owd2015COschool @onderwijsdagen #owd2015
COschool @onderwijsdagen #owd2015Marcel Kesselring
 
COschool – Communicatie&media Onderwijs
COschool – Communicatie&media OnderwijsCOschool – Communicatie&media Onderwijs
COschool – Communicatie&media OnderwijsMarcel Kesselring
 
AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)
AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)
AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)Marcel Kesselring
 
Marcom in het onderwijs 2014 - Masterclass community management
Marcom in het onderwijs 2014   - Masterclass community managementMarcom in het onderwijs 2014   - Masterclass community management
Marcom in het onderwijs 2014 - Masterclass community managementMarcel Kesselring
 

More from Marcel Kesselring (20)

Samen de toekomst van de stad creëren
Samen de toekomst van de stad creëren Samen de toekomst van de stad creëren
Samen de toekomst van de stad creëren
 
Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)
Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)
Samen de toekomst van de stad creëren (masterscriptie)
 
Digitale samenwerkingstools
Digitale samenwerkingstoolsDigitale samenwerkingstools
Digitale samenwerkingstools
 
D-Day: Welkom in de digitale wereld
D-Day: Welkom in de digitale wereldD-Day: Welkom in de digitale wereld
D-Day: Welkom in de digitale wereld
 
Praktijkseminar Communities in Onderwijs
Praktijkseminar Communities in OnderwijsPraktijkseminar Communities in Onderwijs
Praktijkseminar Communities in Onderwijs
 
Docent laat je zien online!
Docent laat je zien online!Docent laat je zien online!
Docent laat je zien online!
 
Digital Workplace - Hoorcollege @Avans
Digital Workplace  - Hoorcollege @AvansDigital Workplace  - Hoorcollege @Avans
Digital Workplace - Hoorcollege @Avans
 
De kunst van het verleiden
De kunst van het verleidenDe kunst van het verleiden
De kunst van het verleiden
 
The Big Five - artikel VIVES150
The Big Five - artikel VIVES150The Big Five - artikel VIVES150
The Big Five - artikel VIVES150
 
COschool ipon2016
COschool ipon2016COschool ipon2016
COschool ipon2016
 
Hoe bouw je een merk
Hoe bouw je een merkHoe bouw je een merk
Hoe bouw je een merk
 
Marcel kesselring - Veranderkleurentest
Marcel kesselring  - Veranderkleurentest Marcel kesselring  - Veranderkleurentest
Marcel kesselring - Veranderkleurentest
 
Vives clubnieuws
Vives clubnieuwsVives clubnieuws
Vives clubnieuws
 
COschool @onderwijsdagen #owd2015
COschool @onderwijsdagen #owd2015COschool @onderwijsdagen #owd2015
COschool @onderwijsdagen #owd2015
 
COschool #OMOicto
COschool  #OMOictoCOschool  #OMOicto
COschool #OMOicto
 
COschool
COschoolCOschool
COschool
 
COschool – Communicatie&media Onderwijs
COschool – Communicatie&media OnderwijsCOschool – Communicatie&media Onderwijs
COschool – Communicatie&media Onderwijs
 
Samenwerken DIY!
Samenwerken DIY!Samenwerken DIY!
Samenwerken DIY!
 
AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)
AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)
AVANS PABO studenten aan het woord (VIVES)
 
Marcom in het onderwijs 2014 - Masterclass community management
Marcom in het onderwijs 2014   - Masterclass community managementMarcom in het onderwijs 2014   - Masterclass community management
Marcom in het onderwijs 2014 - Masterclass community management
 

Tablets in de praktijk

  • 1. 1 i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK De reisplanner Auteurs: Michiel Maas Astrid Ottenheym Marcel Kesselring Uitgave: Maart 2014
  • 2. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 2 Inleiding Wat is het reisplan? SKIPOS: de start! Van project naar kennisnetwerken tot professionele leergemeenschap. CPOB: stappen zetten! Ambassadeurs (draagvlak creëren intern/extern) Bekwaamheid(didactischeenICT-vaardighedenleerkrachtenbijdeinzetvantablets) Samenwerken (know-how opbouwen) ROUTEKAART SCHOOLJAAR 1 0. ICT Bekwaamheid nulmeting (online scan) 1. Kick-off sessie 2. De APP-discovery 3. De les van morgen: de les van vandaag! 4.De APP-parade Resultaten schooljaar 1 ROUTEKAART SCHOOLJAAR 2 De georganiseerde reis Conclusie Auteurs Michiel Maas (Managing Consultant Innofun) Astrid Ottenheym (Strategisch Onderwijs & Innovatie Consultant Innofun Marcel Kesselring (Innovator @Innofun) Over Innofun 2 3 3 4 5 7 8 9 10 Innofun Innovatie in leren en werken We horen regelmatig de vraag:“Innofun? ….Vind je dat echt?”Met andere woorden, of innoveren geassocieerd kan worden met‘plezier’? Ons antwoord is: absoluut! Daarnaast is innoveren ook een FUNdamentele gebeurtenis. Voor Innofun is innovatie in leren en werken altijd fundamenteel en kan het alleen maar succesvol zijn als het een traject is waar iedere deelnemer‘plezier’aan beleefd! Onze geschiedenis kent eigenlijk geen momenten waarop het leven‘even stil bleek te staan’. Altijd is er sprake van verandering (ontwikkeling) en steeds is er sprake van onzekerheid over wat de toekomst echt zal brengen. We leiden kinderen steeds op tot burgers van de toekomst met de kennis en vaardigheden die we NU belangrijk vinden. We hopen dat we hierbij steeds een goede match vinden tussen de wereld van nu en de wereld van morgen. In het tweede decennium van de 21e eeuw hebben we het over de 21st century skills. Wij geloven in kennisconstructie en kennisdeling, en gaan daarbij uit van de kracht van sociale media en ICT. Innofun is expert in leren in een ICT- en sociale media-rijke omgeving. Wij zeggen: “Teach-what-you-preach”. De‘Innofun-aanpak’is praktijkgericht en heeft een blended karakter. Wij geloven in: • Creëren in een uitdagende leer- en werkomgeving • Creëren door beleving en ervaring • Creëren door kennisdeling en samen kennis produceren • Creëren met ICT en sociale media Samengevat: kennisdeling en kennisconstructie 2.0! Een slimme innovator begint daar vandaag al mee. In dit whitepaper laten we u zien hoe Innofun en haar partners succesvol innoveren. Leidende vraag is: hoe zet je ICT en sociale media bij leren efficiënt in? Dat is onze expertise, in bedrijfsleven en onderwijs. Hoe ver bent u al gevorderd met de slag naar de medewerker 2.0.? De toekomst is NU!
  • 3. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 3 TABLETS in de PRAKTIJK De reisplanner Inleiding De invoering van tablets, een nieuwe praktijk voor leraren en leerlingen. In onze whitepaper“Tablets, het vliegwiel voor onderwijsinnovatie?”spreken we over een‘emergente aanpak’: wie slechts zicht heeft op een facet van een innovatietraject zal nooit de totale ontwikkeling in innovatie kunnen zien. Wij stellen dat innovatie vanuit de lespraktijk de beste kansen biedt op succesvol adapteren en incorporeren van nieuwe praktijken in het onderwijs. Wij stellen ook dat innovatie pas echt kansrijk is, wanneer er sprake is van ontwikkelen vanuit persoonlijk eigenaarschap in een herkenbare professionele context. In deze whitepaper duiken we in de praktijk van een innovatietraject waarbij de ontdekking van anders onderwijs maken direct in de praktijk van het klaslokaal gebeurt. We zien een bottum- up aanpak waarbij de leraren leidend zijn in innovatief onderwijskundig onderzoek. In het innovatietraject is vanaf de start geïnvesteerd in draagvlak en professionele samenwerking. Innofun is herkenbaar in de rollen van expert, co-ontwerper, ondersteuner en trainer. De betrokken school heeft in de aanpak van het traject een evenwichtige balans gevonden tussen de mate van sturing (opbrengsten en borging binnen de schoolorganisatie) en maximale ruimte (ontdekken, onderzoeken en leren) in de context van de leerinteractie tussen leerling en leraar). Het optimaliseren van opbrengst en borging is zichtbaar in het stellen van de juiste innovatievraag (verbinden van de innovatie-ambitie van de school met de persoonlijke innovatie-ambitie van de leraar), het inrichten van een effectief communicatietraject waarin ervaringen en kennis worden gedeeld en het faciliteren van een innovatieve omgeving in de klas. De onder beschreven resultaten zijn gebaseerd op de‘innovatiereizen’die SKIPOS en CPOB samen met Innofun hebben ondernomen. Onderstaand leest u over de‘reisplanning’en de ervaringen in de verschillende‘ halteplaatsen’tijdens de reis. Wat is het reisplan? SKIPOS: de start! In 2012 heeft het bestuur van SKIPOS besloten dat alle scholen gaan werken met tablets met als doel een onderwijsaanbod aan te bieden dat beter is afgestemd op de onderwijsvragen door het individuele kind. We lezen een TECHNISCHE keuze die gemotiveerd wordt door een aantal inhoudelijke doelen: SKIPOS vindt het belangrijk dat kinderen passend onderwijs krijgen bij hun individuele context waarbij leren wordt ondersteund met middelen die passen bij deze tijd. Uit een onderzoek onder alle leerkrachten van SKIPOS bleek dat een grote meerderheid van de leerkrachten de kansen van de inzet van ICT voor kennisconstructie graag wilden onderzoeken. Kennisoverdracht scoorde beduidend lager. Hierop besloot SKIPOS dat de traditionele computers op termijn vervangen worden door tablets. Hajo Renkema, bestuurder SKIPOS:“We verwachten dat op termijn ook de traditionele schoolboeken uit de klas zullen verdwijnen. Onderwijsprogramma’s met leerlijnen en leerarrangementen waarin leerlingen met hun leraar werken aan kennisconstructie zullen hiervoor in de plaats komen. Om dit te bereiken is het aanschaffen van apparatuur uiteraard niet voldoende. Onze leraren zullen moeten leren hoe je de bouwstenen voor een dergelijke manier van leren klaar zet. Leraren moeten het‘methode-denken’leren loslaten. Dit vergt soms een behoorlijk omslag in het denken.” “Inheel2013werden217miljoen tabletsverkocht,zo’n50procent meerdaneenjaareerder.” Gartner “HetgebruikvanICTmoet echtergeendoelopzichzijn, vindtdePO-Raad.Tablets zoudenvooralmoeten wordeningezetomde kwaliteitvanhetonderwijs nogbetertemakenen leerlingengoedtelatenleren.” PO-RAAD
  • 4. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 4 SKIPOS is een organisatie waaronder 8 scholen voor basisonderwijs vallen, met in totaal 2300 leerlingen en 200 vaste medewerkers. Het betreft 7 katholieke scholen en 1 interconfessionele school. De scholen zijn gelegen in Sint-Michielsgestel, Den Dungen, Berlicum, Middelrode en Gemonde. Silvo Steenkamer, directeur De Parel vult aan:“Wij willen de manier van denken binnen het onderwijs omdraaien. Iedere leerkracht heeft doelstellingen voor zijn groep, maar het maakt niet uit hoe deze behaald worden. Wij denken dat juist met behulp van ICT de differentiatie in het onderwijsaanbod voor de kinderen versterkt kan worden.” Innovatietrajecten met Innofun liggen nooit van A tot Z vast. Innofun werkt iteratief, wij zijn continu in dialoog met onze opdrachtgever om te zien of eerdere aannames herzien moeten worden. We creëren steeds ruimte voor veranderende en nieuwe inzichten die ontstaan tijdens het innovatietraject. Deze‘Agile-benadering’vraagt een aanpak waarbij in de ontwerpfase alle mogelijke bouwstenen zijn geïnventariseerd. Vervolgens wordt er op hoofdlijnen een reisplan met een strakke planning in tijdsfasen ontwikkeld. Het voordeel van deze aanpak is dat de deelnemers steeds in overzichtelijke stappen werken aan de innovatie. Elke afzonderlijke stap richt zich op concrete resultaten en wordt aan het einde nauwkeurig geëvalueerd. Op basis van de daadwerkelijk behaalde resultaten en de evaluatie wordt de doelstelling van de volgende stap in resultaat en aanpak vastgesteld. Er is dus continu inzicht in de voortgang van het innovatieproces, doordat er steeds tussentijdse beoordeling is of de route nog voldoet of moet worden aangepast. Het SKIPOS-traject richtte zich uiteindelijk op drie expliciete subroutes, namelijk: competentie (vakkennis, didactiek en ICT), samenwerking (know-how opbouwen) en ambassadeurschap (creëren van draagvlak binnen het eigen teams). De stakeholders binnen het innovatietraject (bestuur, directies en leraren) bepaalden gezamenlijk de routestappen. Er is steeds een notie van een einddoel geformuleerd (onderwijs-kwalitatieve opbrengsten: beter aansluiten op individuele leervraag van de leerling, beperking voortijdse uitstroom/verandering; tevredenheid en welbevinden van leerling en medewerkers), de af te leggen route werd in elke stap door de stakeholders gezamenlijk in cocreatie bepaald. De individuele deelnemer matchte zijn ervaringen met de hele groep, waarna steeds een afbakening plaatsvond van de persoonlijke en het collectieve stappen en ervaringen en de onderlinge verhouding daartussen. We zagen in het traject‘tablets in de klassen’grofweg 3 fasen: 1. ontdekken: iedere leraar ontdekt met zijn klas wat er zoal mogelijk is met de inzet van tablets (er is vooraf geen ander doel geformuleerd dan ontdekken en delen van de ontdekkingen met de collega’s) 2. testen: op basis van de ontdekkingen in de eerste fase worden een aantal concrete keuzes gemaakt van middelen en didactische stappen die verder uitgeprobeerd/ontwikkeld worden en waarvan men bij de start van deze fase aanneemt dat ze tot het regulier didactisch/onderwijs-repertoire van de school gaan behoren. 3. Implementeren en borgen: de ervaringen uit de 2e fase levert een set concrete didactische middelen op die vanaf nu tot de basiscompetentie van de leraar behoren (het didactisch/onderwijs-repertoire). Bij SKIPOS zagen we hier een palet aan social media-tools die gemeenschappelijk werden afgesproken als middelen die in de verschillende bouwen zichtbaar zullen zijn. Innofun heeft in het traject een kennis- en innovatieregisseur beschikbaar gesteld die continu focus hield op de concretisering van het einddoel en de concretisering van de tussenstappen. Dit is een interactief proces dat altijd in samenspraak met de stakeholders gebeurt. De kennis- en innovatieregisseur‘markeert’de gemaakte keuzen en brengt ze steeds in het proces.
  • 5. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 5 Vanprojectnaarkennisnetwerkentotprofessioneleleergemeenschap. CPOB: stappen zetten! Door onze ervaringen met trajecten als die met SKIPOS hebben we onderstaande gefaseerde aanpak samen met CPOB ontwikkeld. Momenteel bevindt het traject zich in de startfase. CPOB is een jonge onderwijsorganisatie met 1 peuterspeelzaal, 17 basisscholen en 1 speciale basisschool in de gemeenten Buren (Maurik, Ravenswaaij en Asch), Culemborg, Geldermalsen, Neerijnen (Neerijnen, Haaften, Hellouw en Tuil), Tiel en Zaltbommel. CPOB ziet het als haar opdracht om kinderen goed toe te rusten voor hun verdere leven, zowel door goed en modern onderwijs als ook door (o.a. sociale) vaardigheden. Tijdens een gezamenlijke studiedag werd duidelijk dat social media meer is dan Twitter of Facebook. Vele leerkrachten ontwikkelden een stuk enthousiasme voor de onderwijsmogelijkheden met social media. De stakeholders in het project besloten om te starten met een training social media voor“koplopers”. Daarnaast werd het traject op twee scholen gestart met de invoering van tablets in de klas. We startten het tablet traject met een heterogeen team (een representatieve mix in ervaring, leeftijd, didactische competentie en digitale vaardigheid) waarbij gewerkt werd aan de drie subroutes van de routekaart (competentie, samenwerking, ambassadeurschap). SAMEN op REIS SAMENWERKEN (21ste eeuw) Know-how opbouwen BEKWAAMHEID Vaardigheden 21ste eeuw AMBASSADEURS Draagvlak creëren
  • 6. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 6 Ambassadeurs (draagvlak creëren intern/extern) Het succes van de implementatie van ‘tablets in de klas’ wordt voor een groot deel bepaald door de mate waarin de ‘early adaptors’ hun rol naar de gehele organisatie kunnen spelen. We bedoelen hier: ontdekken, onderzoeken en DELEN! Zij lopen voorop en zijn binnen het traject de drijvende kracht, zij zijn de leidende coalitie die essentieel is voor het welslagen van het traject. Ze zijn de ambassadeurs die het essentiële draagvlak creëren binnen de gehele schoolorganisatie. Zij enthousiasmeren collega’s door hun eigen positieve ervaringen, daarnaast zijn ze kennis- en ervaringsexpert die opgedane kennis en competentie over dragen aan de collega’s. In het traject worden de deelnemers bewust gemaakt van de rol van ambassadeur en worden er hulpmiddelen aangereikt om deze rol goed te kunnen vervullen. Bekwaamheid (didactische en ICT-vaardigheden leerkrachten bij de inzet van tablets) - Leraren worden kundig in de toepassing van tablets als onderdeel van het‘didactisch repertoire’(organiseren van effectief ICT-gebruik en sociale media in de onderwijspraktijk). - Leraren hebben zicht op hun veranderende rol en zijn in staat om dit stap voor stap toe te gaan passen. - Leraren ontwikkelen interactie-vaardigheden voor het werken in een blended virtuele/ fysieke leeromgeving. - Leraren bezitten basisvaardigheden om professionele keuzes te maken voor de inzet van ICT & sociale media. Samenwerken (know-how opbouwen) Bij de implementatie van tablets wordt er veel nieuwe kennis gecreëerd door leraren. Belangrijk is dat leraren blijvend deze kennis met elkaar (online) delen zodat er veel gebruik wordt gemaakt van elkaars expertise en er tevens‘gemeenschappelijke kennis en competentie’ontstaat. Deze manier van werken moet in de toekomst blijvend een belangrijke rol spelen in de professionele ontwikkeling van de organisatie. De virtuele ondersteuning is ingericht op Yammer. CPOB beschikt over een actieve Yammer-omgeving waarin kennis wordt ontwikkeld en gedeeld. Doelenstreven:leerkrachtvande21teeeuwwerkenonlinesamenindevormgevingvanhetonderwijs.
  • 7. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 7 ROUTEKAART SCHOOLJAAR 1 Onderstaande figuur laat zien hoe een reisplan opgebouwd kan worden. 0. ICT Bekwaamheid nulmeting (online scan) Vaststellen huidige competenties en te ontwikkelen competenties, ophalen persoonlijke ontwikkelvraag. 1. Kick-off sessie Deelnemers formuleren hun persoonlijke ontwikkeldoel en benoemen de notie van het collectieve einddoel (“wat, ongeveer…”). De projectgroep is persoonlijk en collectief gecommitteerd aan het project. 2. De APP-discovery Deelnemers ontdekken individueel en gezamenlijk de mogelijkheden van de tablet. In de klas wordt dit gedeeld en doorgepakt met leerlingen. De App discovery staat in het teken van inspiratie en ontdekking. Borgen van enthousiasme en nieuwsgierigheid is bij de APP-discovery leidend. 3. De les van morgen: de les van vandaag! Leraren ontwikkelen en trainen didactische vaardigheden en ontwerpen en realiseren concrete‘tablet- lessen’. In de whitepaper‘6-stappen didactiek’is te lezen hoe je apps/sociale media kunt integreren in de lessen. De lessen worden zo snel mogelijk daadwerkelijk gegeven. Collega’s observeren elkaars lessen. 4. De APP-parade In een feedbacksessie worden ervaringen gedeeld. Deelnemers presenteren ervaringen van uitgevoerde lessen. In deze presentatie wordt ingegaan op het gebruik van apps/sociale media en de didactische keuzes hierbij. Deelnemers geven elkaar feedback.Vervolgens worden keuzes gemaakt voor het collectieve‘repertoire’waarop binnen de school op wordt door ontwikkeld. Heb Huibers, bestuurder CPOB: “CPOB-scholenpresentereneersteresultatenvandepilot‘tabletsindeklas’. Erishardgewerktenveelervaren,veeldialoog!Leerkrachtenenleerlingenzijnenthousiast.” didactiekenpedagogiektehoren. Resultaten schooljaar 1 - Didactische vaardigheden van deelnemers zijn vergroot en daarmee is het onderwijsaanbod verbreed en de kwaliteit verhoogd. - Leraren zijn eigenaar van de verandering! - Leerlingen zijn enthousiast over het gebruik van tablets in de klas en gemotiveerd om te leren! - Het onderwijsproces kantelt: leerlingen stellen leervragen en formuleren antwoorden. De leraar wordt steeds meer regisseur van het leerproces, van kennisoverdracht naar kennisconstructie. - Leerlingen werken aan de 21st century skills: onderzoeken, ontwerpen, creëren, communiceren en contextgericht handelen. - Een volgende groep leraren is enthousiast om ook te beginnen met tablets in de klas. - Deelnemers hebben een grote behoefte om ook volgend schooljaar zich door te ontwikkelen en kennis met elkaar te delen. Het grootste succes van deze aanpak is dat de hele projectgroep eigenaar is van de verandering. Binnen de school zien we nieuw professioneel gedrag. De deelnemers hebben ontdekt dat‘delen’en samenwerken belangrijke middelen zijn voor kennis- en competentieontwikkeling.We zien een ontwikkeling van‘projectteam’naar‘kennisnetwerk’. KICK-OFF
  • 8. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 8 ROUTEKAART SCHOOLJAAR 2 Het project verbreedt zich. De eerste projectgroep is overgegaan in een kennisnetwerk en blijft zich binnen de context van de eigen praktijk doorontwikkelen. Kennis en ervaring worden structureel gedeeld en toegevoegd aan het collectief didactisch repertoire. Het project ontwikkelt zich tot een programma. Het programma is verbindend naar de professionalisering van de teamleden, tevens wordt het in relatie gebracht met andere projecten binnen de organisatie. De eerste projectgroep wordt‘trainer’van de 2e groep. Aan het einde van het schooljaar evolueren de kennisnetwerken tot een professionele leergemeenschap. De georganiseerde reis In de innovatietrajecten zijn er verschillende rollen die ingevuld dienen te worden. Kennis- & Innovatieregisseur (strategisch adviseur, sparringpartner bestuur en directies) Typische activiteiten: signaleert, observeert en adviseert (on)gevraagd om daarop in cocreatie strategische interventies te kunnen plegen die voortgang borgen.Vanuit een helikopterview bewaakt hij de samenhang binnen het innovatietraject. Ontwerpt in cocreatie onderwijsprocesstappen en leidende -principes voor de organisatie. Trainer (operationeel, trainer van directies, leraren, ICT coördinatoren) Typische activiteiten: training didactische vaardigheden en ICT/sociale media. 21st century skills, personaliseren van leren, introducerende workshops. Coach (tactisch, coach van directies, leraren, ICT coördinatoren) Typische activiteiten: richt zich op inhoudelijke ondersteuning van directies en leraren met de focus op een train-de-trainer-rol. Conclusie Ga op reis, ontdek en realiseer! En neem een goede reisleider bij de hand ;-) kenniskring kenniskring kenniskring kenniskring kenniskring TABLET GROEP 1 TABLET GROEP 2 kick-off didactiek didactiek APP PARADE APP DISCOVERY STUDIEDAG
  • 9. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n TABLETS IN DE PRAKTIJK 9 Auteurs Michiel Maas (Managing Consultant Innofun) Michiel.maas@innofun.nl twitter: _blikveld_ linkedin: nl.linkedin.com/in/maasmichiel Leidinggeven aan veranderingen binnen het onderwijs is mijn specialisme: onderwijsontwerp,‘bewegen’van mensen en sturen op resultaten. Schoolontwikkeling in de meest brede zin van het woord. Ik bezit innovatiekracht om in complexe situaties de organisatie naar binnen en naar buiten positief in beweging te krijgen. De onderwijsvraag bepaalt het profiel voor de onderwijsorganisatie, de mensen maken het onderwijsverhaal. ICT en leren zijn mijn passie. Ik geloof in de kwaliteitsslag die leren kan maken door de inzet van ICT. Ik praat graag over waarom we moeten veranderen binnen het onderwijs, maar ik praat net zo graag over waarom we dat‘soms even NIET’ zouden doen. - Personaliseren van leren - Innovaties in onderwijsvormgeving door ICT en sociale media - Virtual Action Learning - Onderwijskundig leiderschap en management - Onderwijsinnovatie / verandermanagement - Ontwerper van onderwijsconcepten - Ontwerpen van blended learning processen - Kwaliteitsmanagement Astrid Ottenheym (Strategisch Onderwijs & Innovatie Consultant Innofun) Astrid.ottenheym@innofun.nl twitter: AstridOttenheym linkedin: nl.linkedin.com/in/astridottenheym De onderlegger voor mijn maatschappelijk engagement is mijn ambitie en passie: bouwen en werken aan een professionele lerende onderwijsorganisatie met als motto: Investeren in leraren is investeren in onderwijs en de ontwikkeling van kinderen. Samen met professionals/scholen geef ik sturing, leiding en begeleiding aan schoolontwikkeling vanuit visie. Daarbij werk ik vanuit een integraal perspectief waar onderwijsinhoud en onderwijsorganisatie samen gaan. Dienend en verbindend leiderschap horen hierbij. Hiervoor zet ik mijn brede deskundigheid, mijn analytische, strategische en onderzoekende competenties in. Samen met klanten en onze trainers geef ik vorm aan onderwijsinnovatie met sociale media & ICT en de invoering van 21st century skills. - Onderwijskundig leiderschap en management - Onderwijsinnovatie / verandermanagement - Ontwerper van onderwijsconcepten - Stimuleren en cultiveren van creativiteit en ondernemerschap - Inrichten van professionele leergemeenschappen - Ontwerpen van blended learning processen - Kwaliteitsmanagement Marcel Kesselring (Innovator @Innofun) Marcel.kesselring@innofun.nl twitter: Marathonkeje linkedin: nl.linkedin.com/in/marcelkesselring “I’m an idealist. I don’t know where I’m going, but I’m on my way.”Carl Sandburg. Beter kan ik het niet formuleren in mijn reis in onderwijsland! Ik ben een praktijkmens, wil dingen doen die het verschil maken en denk daarbij vaak buiten de kaders, om te komen tot nieuwe inzichten. In mijn reis begeleid ik innovatie-trajecten en voel ik me als een vis in het water als sparringpartner voor scholen en organisaties op het gebied van 21st century skills, Flipping the classroom, tablets en sociale media, omdat ik denk dat het altijd slimmer kan. De toekomst is NU! - Adviseur in innovatie van leren en werken (onderwijs, gemeente, bedrijven.....) - Expert op het gebied van (online) samenwerken, kenniscreatie en kennisdeling - Klankbord en sparringspartner voor scholen en organisaties op het gebied van 21st century skills, flipping the classroom en het nieuwe werken - Opzetten en uitvoeren workshops, trainingen social media voor scholen (PO/VO) - Bedenker Klavertje4Model - Sociale media voor scholen - Begeleiden scholen bij implementatie FIT- innovatie trajecten (Samsung Onderwijs Innovatiefonds) - Begeleiden scholen bij implementatie trajecten van tablets in de klas (PO/VO) - Ontwikkelen nieuwe concepten ten behoeve van leren en samenwerken - Spreker onderwijs in de 21e eeuw (NCOSM, IPON, NOT.....) - Facilitator van netwerken innovatie leerkrachten/docenten - Edubloggger bij Frankwatching en Het Kind
  • 10. i n n o v a t i e i n l e r e n & w e r k e n 10 Over Innofun Innofun ondersteunt de verscheidenheid van het opleiden en is er van overtuigd dat ICT & sociale media voor ieder type organisatie toegevoegde waarde heeft. Onze adviseurs gaan graag samen met u op zoek naar passende toepassingen voor uw vraag. De dienstverlening van Innofun bestaat uit consultancy, trainingen en workshops, en advies. Voor wie? Een brede groep onderwijsprofessionals: docenten, trainers, onderwijskundigen, directeuren en bestuurders. Zowel individueel als in teamverband. Wij stemmen de inhoud van alle sessies af op de vragen en doelstellingen van uw organisatie. Innofun heeft het eLab ontwikkeld om u de wereld van ICT en sociale media te laten ervaren. U ziet praktijkvoorbeelden van hoe u sociale media en internet op verantwoorde wijze in uw opleidingspraktijk kunt toepassen. Het eLab bestaat uit verschillende ruimtes. Hier staan computers en laptops, er liggen tablets, er zijn tafels met touchschermen en indrukwekkende mediawanden. Er is vooral veel ruimte voor een dialoog en om ervaringen uit te wisselen. Heeft u vragen? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen voor een persoonlijke toelichting. Innofun in cijfers: 2011-2013: > 400 projecten Jaarlijks: - bereik van 7000 leraren/supervisors/trainers - bereik van ruim 40 verschillende organisaties (scholen, internationale bedrijven) - 130 trainingsdagen (eLab en op locatie) - Spreker op grote conferenties als NOT, IPON, NCOSM, NextLearning, Media & Learning, SamSam TABLETS IN DE PRAKTIJK