1. Računarske mRačunarske mrerežeže

2. 2
Prednost povezivanja u mrežuPrednost povezivanja u mrežu
 ZajZajednički resursi:ednički resursi:
 datoteke (fajlove),datoteke (fajlove),
 poruke,poruke,
 grafiku,grafiku,
 usluge štampača,usluge štampača,
 modeme imodeme i
 druge hardverske resurse.druge hardverske resurse.
 Računari ih mogu koristitiRačunari ih mogu koristiti
 po principu korisnika (user-level)po principu korisnika (user-level)
 po principu zajedničkog uređaja (share-level).po principu zajedničkog uređaja (share-level).

3. 3
RaRaččunarsku mreunarsku mrežžuu ččineine
 računari (radne stanice)računari (radne stanice) -- hostovihostovi
 komunikacione linijekomunikacione linije
 komunikacioni hardver i softverkomunikacioni hardver i softver

4. 4
RačunariRačunari
 Po sistemu hijerarhije mreže se dele na:Po sistemu hijerarhije mreže se dele na:
 peer to peer (isti s istim)peer to peer (isti s istim) ili mreže računaraili mreže računara
istog prioritetaistog prioriteta
 server based networks (serverske mreže)server based networks (serverske mreže) iliili
mreže sa centralizovanim podacima namreže sa centralizovanim podacima na
serveru koje koriste ostali klijenti na mrežiserveru koje koriste ostali klijenti na mreži
 SERVER - centralni računar na kojem suSERVER - centralni računar na kojem su
smešteni fajlovi ili aplikacioni programismešteni fajlovi ili aplikacioni programi
koje mreža koristi.koje mreža koristi.

5. 5
Peer to peer - mreže računaraPeer to peer - mreže računara
istog prioritetaistog prioriteta
 Svi računari su jednaki,Svi računari su jednaki,
 Svaki računar funkcionišeSvaki računar funkcioniše
kao klijent i kao server,kao klijent i kao server,
 Ne postoji imenovanNe postoji imenovan
administrator za celuadministrator za celu
mrežu.mrežu.
 Korisnik svakog računaraKorisnik svakog računara
odlučuje koji podaci saodlučuje koji podaci sa
njegovog računara senjegovog računara se
mogu deliti na mreži.mogu deliti na mreži.

6. 6
Server based networks -Server based networks -
serverske mrežeserverske mreže
 Namenski server jeNamenski server je
server koji ima samo tuserver koji ima samo tu
ulogu i ne koristi se kaoulogu i ne koristi se kao
klijent ili radna stanicaklijent ili radna stanica
 server za datoteke iserver za datoteke i
štampanje upravljaštampanje upravlja
 server za aplikacijeserver za aplikacije
 server za poštuserver za poštu
 faks serverfaks server
 komunikacijski serverkomunikacijski server

7. 7
Komunikacione linijeKomunikacione linije
-koaksijalni kablovi--koaksijalni kablovi-
 koaksijalni debeli ("thicknet")koaksijalni debeli ("thicknet")
kablovi –kablovi –
 prenos signala čak i do 500 metaraprenos signala čak i do 500 metara
 koristio se u većim zgradama ikoristio se u većim zgradama i
fabričkim kompleksima.fabričkim kompleksima.
 koaksijalni tanki ("thinnet")koaksijalni tanki ("thinnet")
kablovi –kablovi –
 savitljiviji i pogodniji za instalaciju.savitljiviji i pogodniji za instalaciju.
 JeftinijiJeftiniji
 domet iznosi 185 metara.domet iznosi 185 metara.
 Sredinom takvog kabla prolaziSredinom takvog kabla prolazi
centralni provodnik. Oko njega jecentralni provodnik. Oko njega je
izolator, pa onda spoljniizolator, pa onda spoljni
provodnik u obliku metalneprovodnik u obliku metalne
košuljice. Kabal je okolo zaštićenkošuljice. Kabal je okolo zaštićen
polivinil omotačem.polivinil omotačem.

8. 8
Komunikacione linijeKomunikacione linije
 parični UTP ("unshielded") kablovi -parični UTP ("unshielded") kablovi -
su oni koji se sastoje od upredenihsu oni koji se sastoje od upredenih
bakarnih vlakanabakarnih vlakana
 Ovi kablovi su okolo zaštićeniOvi kablovi su okolo zaštićeni
polivinil omotačem, ali ne ipolivinil omotačem, ali ne i
metalnom košuljicom.metalnom košuljicom.
 parični STP ("shielded") kablovi -parični STP ("shielded") kablovi - susu
sa upredenim paricama kao i UTP, alisa upredenim paricama kao i UTP, ali
je oko svake parice zaštitni omotač, aje oko svake parice zaštitni omotač, a
onda dodatno spolja još i bakarnaonda dodatno spolja još i bakarna
košuljica, te su stoga znatno otpornijikošuljica, te su stoga znatno otporniji
na smetnje nego UTP kabl.na smetnje nego UTP kabl.
 parični FTP ("foilded") kablovi -parični FTP ("foilded") kablovi - susu
vrlo slični STP kablovima, ali imajuvrlo slični STP kablovima, ali imaju
samo vanjsku košuljicu u obliku folijesamo vanjsku košuljicu u obliku folije
a ne i zaštitu oko svake parice.a ne i zaštitu oko svake parice.

9. 9
Komunikacione linijeKomunikacione linije
 optički ("fiber") kablovioptički ("fiber") kablovi --
prenose podatke u oblikuprenose podatke u obliku
svetlosnih impulsa.svetlosnih impulsa.
 Oni su sačinjeni od vlakana saOni su sačinjeni od vlakana sa
centralnim staklenim jezgromcentralnim staklenim jezgrom
obavijenim staklenimobavijenim staklenim
omotačem.omotačem.
 Vlakna su zaštićena sa nekolikoVlakna su zaštićena sa nekoliko
slojeva zaštitne obloge. Krozslojeva zaštitne obloge. Kroz
vlakna se prenosi svetlost (kojuvlakna se prenosi svetlost (koju
proizvodi laserska ili LEDproizvodi laserska ili LED
dioda).dioda).
 Potpuno su otporni na biloPotpuno su otporni na bilo
kakve elektro magnetne uticaje ikakve elektro magnetne uticaje i
najčešće čine osnovu tzv. kičmunajčešće čine osnovu tzv. kičmu
(backbone) bilo koje ozbiljnije(backbone) bilo koje ozbiljnije
telekomunikacione mreže.telekomunikacione mreže.
 Brzine idu i do 1 gb/s.Brzine idu i do 1 gb/s.
 Optička vlakna prenose podatkeOptička vlakna prenose podatke
samo u jednom smeru, pa zatosamo u jednom smeru, pa zato
takvi kablovi imaju u sebi po dvatakvi kablovi imaju u sebi po dva
optička vlakna.optička vlakna.

10. 10
MreMrežne karticežne kartice
 Mrežne kartice suMrežne kartice su
adapteri instalirani unutaradapteri instalirani unutar
kućišta, koji omogućavajukućišta, koji omogućavaju
povezivanje računara napovezivanje računara na
kominikacione linije.kominikacione linije.
 Sa BNC konektorom (zaSa BNC konektorom (za
10Base2 ethernet mrežu)10Base2 ethernet mrežu)
 Sa UTP konektorom (zaSa UTP konektorom (za
10BaseT ethernet mrežu) ili10BaseT ethernet mrežu) ili
 Sa oba konektora, kada seSa oba konektora, kada se
popularno zove "COMBO"popularno zove "COMBO"
karta.karta.

11. 11
Repetitori (repeaters)Repetitori (repeaters)
 Signal na putu kroz kabl slabi.Signal na putu kroz kabl slabi.
 Repetitor se postavlja na mestoRepetitor se postavlja na mesto
do kojeg signal dolazi udo kojeg signal dolazi u
normalnom obliku, ali ga jenormalnom obliku, ali ga je
potrebno pojačati da bi svoj putpotrebno pojačati da bi svoj put
mogao nastaviti dalje premamogao nastaviti dalje prema
drugom segmentu mreže.drugom segmentu mreže.
 Repetitori ne mogu ništa daRepetitori ne mogu ništa da
prevode ili filtrirajuprevode ili filtriraju

12. 12
Habovi (Hubs)Habovi (Hubs)
 Habovi prosleđuju sveHabovi prosleđuju sve
pakete koji dođu do njih.pakete koji dođu do njih.
 Najčešće se koriste uNajčešće se koriste u
topologiji zvezde i njena sutopologiji zvezde i njena su
glavna odlika.glavna odlika.
 Kada se šalje, podatak seKada se šalje, podatak se
šalje jednom računaru, ašalje jednom računaru, a
hab ga prosleđuje svimhab ga prosleđuje svim
računarima u mreži.računarima u mreži.
Podatak prima samo jedanPodatak prima samo jedan
računar na osnovuračunar na osnovu
odredišne adreseodredišne adrese
podataka.podataka.
Animacija

13. 13
Svičevi (Switches)Svičevi (Switches)
 Svič prosleđuje paketeSvič prosleđuje pakete
podataka samopodataka samo
odgovarajućem portu zaodgovarajućem portu za
određenog primaoca, štoodređenog primaoca, što
je utemeljeno naje utemeljeno na
informacijama koje seinformacijama koje se
nalaze u hederunalaze u hederu
(zaglavlju)(zaglavlju) paketapaketa
podataka.podataka.
 omogućavaju da višeomogućavaju da više
korisnika komunicirakorisnika komunicira
istovremeno.istovremeno.
Swich1, 2, 3, kombinac.

14. 14
Mostovi (Bridges)Mostovi (Bridges)
 sličan repetitorimasličan repetitorima
jer spaja segmente ijer spaja segmente i
radne gruperadne grupe
 most prosleđujemost prosleđuje
podatke na osnovupodatke na osnovu
te adresete adrese čvoračvora

15. 15
Ruteri (Routers)Ruteri (Routers)
 uređaji koji poznajuuređaji koji poznaju
adrese svihadrese svih
segmenata i kojisegmenata i koji
pronalaze najboljupronalaze najbolju
putanju za protokputanju za protok
podataka.podataka.
 u mrežama sa višeu mrežama sa više
mrežnih segmenata samrežnih segmenata sa
različitim protokolimarazličitim protokolima

16. 16
BeBežično povezivanježično povezivanje
 Svetlosni zraciSvetlosni zraci
 InfracrveniInfracrveni
 LaserskiLaserski
 Radio talasiRadio talasi
 Povezivanje sa satelitomPovezivanje sa satelitom
 BluethoothBluethooth

17. 17
Vrste računarskih mrežaVrste računarskih mreža
 LANLAN ((Local Area NetworkLocal Area Network)) –– vezane su zavezane su za
jednu kompaniju, firmu, školu i sljednu kompaniju, firmu, školu i sl ..
 MANMAN ((Metropolitan Area NetworkMetropolitan Area Network) –) –
gradske oblasnegradske oblasne se rasprostiru nase rasprostiru na
području grada, okruga, velike kompanije ipodručju grada, okruga, velike kompanije i
sl.sl.
 WANWAN ((Wide Area NetworkWide Area Network)) – prisutne su– prisutne su
na području jedne države, grupe država,na području jedne države, grupe država,
kontinenta,kontinenta,

18. 18
WANWAN
 Za povezivanje udaljenih lokacija (WAN):Za povezivanje udaljenih lokacija (WAN):
 računari ( klijenti ) sa instaliranim mrežnim karticamaračunari ( klijenti ) sa instaliranim mrežnim karticama
 serveriserveri
 habovihabovi
 svičevisvičevi
 ruteri na svakoj lokaciji za WAN mrežeruteri na svakoj lokaciji za WAN mreže
 kablovi za povezivanjekablovi za povezivanje
 WAN uslugeWAN usluge
 radio kartice i antene za Internet konekcijuradio kartice i antene za Internet konekciju
 operativni sistemi koji podržavaju rad mrežeoperativni sistemi koji podržavaju rad mreže

19. 19
LANLAN
 Računarska mreža koja povezuje računare u
okviru jedne firme ili organizacije
 Komponente za lokalne mreže (LAN):Komponente za lokalne mreže (LAN):
 računari ( klijenti ) sa instaliranim mrežnim karticamaračunari ( klijenti ) sa instaliranim mrežnim karticama
 serverserver
 habhab
 kablovi za povezivanjekablovi za povezivanje
 operativni sistemi koji podržavaju rad mrežeoperativni sistemi koji podržavaju rad mreže
 modem za dial-up Internet konekcijemodem za dial-up Internet konekcije

20. 20
LANLAN (Local Area Networks)(Local Area Networks)
 Topologija mreTopologija mrežžee
-- fizički raspored
računara, kablova
i drugih
komponenti mreže
 magistralamagistrala
 zvezdazvezda
 prstenprsten
 kombinacijekombinacije

21. 21
MagistralaMagistrala
 Sastoji se od kabla koji seSastoji se od kabla koji se
naziva stablo, kičma ilinaziva stablo, kičma ili
segment (engl. trunk,segment (engl. trunk,
backbone) koji sve računarebackbone) koji sve računare
povezuje pravolinijskipovezuje pravolinijski
 PPodaciodaci sese šalju svimšalju svim
umreženim računarima, aliumreženim računarima, ali
informaciju prihvata samoinformaciju prihvata samo
onaj računar čija se adresaonaj računar čija se adresa
poklapa sa adresompoklapa sa adresom
kodiranom u signalu.kodiranom u signalu.
 terminator :terminator : to jeto je
komponenta koja se postavljakomponenta koja se postavlja
na svaki kraj kabla da bi sena svaki kraj kabla da bi se
signal zaustavio.signal zaustavio.
 Ako se kabl fizički preseče iliAko se kabl fizički preseče ili
ako se jedan kraj isključi, uako se jedan kraj isključi, u
kablu nastaje prekid.kablu nastaje prekid.

22. 22
ZvezdaZvezda
 U topologiji zvezde, računariU topologiji zvezde, računari
su povezani segmentimasu povezani segmentima
kablova sa centralnomkablova sa centralnom
komponentom koja se zovekomponentom koja se zove
hab.hab.
 Signal se prenosi od računaraSignal se prenosi od računara
koji ga šalje, kroz hab, do svihkoji ga šalje, kroz hab, do svih
ostalih računara u mreži, aostalih računara u mreži, a
prihvata ga samo onaj čija jeprihvata ga samo onaj čija je
adresa na paketu.adresa na paketu.
 Ako padne jedan računar ili seAko padne jedan računar ili se
pokvari jedan kabl koji vodi dopokvari jedan kabl koji vodi do
haba, u topologiji zvezdehaba, u topologiji zvezde
samo taj računar neće moći dasamo taj računar neće moći da
šalje i prima podatke dokšalje i prima podatke dok
ostatak mreže normalnoostatak mreže normalno
nastavlja sa radom.nastavlja sa radom.

23. 23
PrstenPrsten
 U topologiji prstena računariU topologiji prstena računari
se kružno povezuju kablom ise kružno povezuju kablom i
nema krajeva sanema krajeva sa
terminatorima.terminatorima.
 Signal putuje po petlji uSignal putuje po petlji u
jednom smeru i prolazi krozjednom smeru i prolazi kroz
svaki računar.svaki računar.
 Svaki računar se ponaša kaoSvaki računar se ponaša kao
repetitor koji pojačava signal irepetitor koji pojačava signal i
šalje ga sledećem računaru.šalje ga sledećem računaru.
 Podaci u topologiji prstenaPodaci u topologiji prstena
predaju se uz pomoć "tokena"predaju se uz pomoć "tokena"
(oznake, znamenja...).(oznake, znamenja...).

24. 24
KombinacijeKombinacije
 KombinacijaKombinacija
magistrale i zvezdemagistrale i zvezde
 Kombinacija prstenaKombinacija prstena
i zvezdei zvezde

25. 25
Standardizacija mreznihStandardizacija mreznih
komunikacijakomunikacija
 PROTOKOLIPROTOKOLI –– pravilapravila ((procedureprocedure)) po kojima sepo kojima se
ostvaruje prenos podataka, odnosno paketaostvaruje prenos podataka, odnosno paketa
podataka, kroz odrepodataka, kroz određđenu topologiju mreenu topologiju mrežžee
 OSI (OSI (Open System InterconnectionOpen System Interconnection ))
 ProtokoliProtokoli
 TCP / IP - standard za Internet
 NetBEUI - za mreže Microsofta
 IPX / SPX - u Novellovim mrežama
 X.25 - radi slanja podataka telefonskom linijom
 AppleTalk – za Apple računare i drugi.

26. 26
PaketiPaketi
 Paket je osnovnaPaket je osnovna
jedinica mrežnejedinica mrežne
komunikacije.komunikacije.
 Slanje velikih količinaSlanje velikih količina
podatakapodataka usporava radusporava rad
mremrežeže
 gušenje mreže od stranegušenje mreže od strane
jednog računarajednog računara
 postojanje grešakapostojanje grešaka
prilikom prenosaprilikom prenosa
(oporavak od greške)(oporavak od greške)
 Prenos se ubrzava takoPrenos se ubrzava tako
da svaki računar izda svaki računar iz
mreže ima više prilikemreže ima više prilike
da predaje i primada predaje i prima
podatke.podatke.

27. 27
Delovi paketa podatkaDelovi paketa podatka
 identifikator paketa – za razlikovanje paketaidentifikator paketa – za razlikovanje paketa
 adresa primaocaadresa primaoca
 adresa pošiljaocaadresa pošiljaoca
 definisanje tipa podataka – da li je ASCII karakter ilidefinisanje tipa podataka – da li je ASCII karakter ili
binarni sadržajbinarni sadržaj
 polje podatakapolje podataka
 provera ispravnosti podataka – na mestu prijema seprovera ispravnosti podataka – na mestu prijema se
izraizraččuna broj koji je upisauna broj koji je upisann
IP APr APo TPo Podatak IsPo

28. 28
Stvaranje paketaStvaranje paketa
 7 nivoa komunikacije7 nivoa komunikacije
 Aplikacioni nivoAplikacioni nivo
 Prezentacioni nivoPrezentacioni nivo
 Sesioni nivoSesioni nivo
 Transportni nivoTransportni nivo
 Mrežni nivoMrežni nivo
 Podatkovni nivoPodatkovni nivo
 Fizički nivoFizički nivo

29. 29
proces kominiciranja posmatran kaoproces kominiciranja posmatran kao
slojevita struktura poslovaslojevita struktura poslova

30. 30
Šta jeŠta je InternetInternet ??
 Svetska (globalna)Svetska (globalna)
mreža računaramreža računara
 ServisiServisi
 za prenos datoteka
 elektronska pošta
 World Wide Web
Iz ovih servisa ili kombinacijom nastali suIz ovih servisa ili kombinacijom nastali su
internet servisi:internet servisi:
 diskusione grupediskusione grupe
 chatchat
 internet telefonija/videotelefonijainternet telefonija/videotelefonija
 telekonferencije/videokonferencijetelekonferencije/videokonferencije
Browser
zahtev
informacije
Provajder
podaci
INTERNET

31. 31
Istorijat Interneta
 60-ih - ARPANET
 70-ih - Univerziteti priključeni
 program za elektronsku poštu i
chat
 Telnet i FTP
 Ethernet
 TCP/IP koncept
 80-ih – Poslovna primena
 mreže: BITNET, MILNET, CSNET,
NSFNET, UUNET i USENET
 prvi virusi
 oko 100 000 računara na
Internetu.
 90-ih – CERN uvodi WWW
 Formiran je InterNIC (Internet
Network Information Center) radi
administriranja usluga na Web-u.
 Upotreba PC-a i telefonskih linija
 elektronsko poslovanje
 nove tehnologije i protokoli
 podrška mobilnim korisnicima
 2000-ih - IPv4 adresni prostor je
iscrpljen (uvodi se IPv6)
 video, telefonija i HDTV (High
Definition TV) preko Interneta.
 ISDN i DSL linije dostupne
prosečnim korisnicima.

32. 32
Veza sa InternetomVeza sa Internetom
 Dial-up pristup InternetuDial-up pristup Internetu
 ISDN – priključakISDN – priključak
 Stalna vezaStalna veza
 SDSL – internet u firmiSDSL – internet u firmi
 ADSL – za firme i kućne korisnikeADSL – za firme i kućne korisnike
 Kablovski InternetKablovski Internet

33. 33
Struktura InternetaStruktura Interneta
 Svaki računar uključen u Internet mrežu možeSvaki računar uključen u Internet mrežu može
da se adresira na dva načina:da se adresira na dva načina:
 navođnjem broja – numerička (IP) adresanavođnjem broja – numerička (IP) adresa
 mnemoničke adrese – simbolička adresamnemoničke adrese – simbolička adresa
 Svaki računar na internetu, koji je javnoSvaki računar na internetu, koji je javno
dostupandostupan,, ima svoju javnu i unikatnu IP adresu.ima svoju javnu i unikatnu IP adresu.
 NICNIC (Network Information Center) – servis(Network Information Center) – servis
Interneta koji određuje, dodeljuje i administriraInterneta koji određuje, dodeljuje i administrira
IP brojeve.IP brojeve.

34. 34
TCPTCP//IPIP
 Transmission Control ProtocolTransmission Control Protocol//InternetInternet
ProtocolProtocol
 TTransmissionransmission CControlontrol PProtocol – kontrolarotocol – kontrola
prenosa, cepanje fajlova na manje delove iprenosa, cepanje fajlova na manje delove i
dodeljivanje svakom od njih posebnog zaglavlja.dodeljivanje svakom od njih posebnog zaglavlja.
 IInternetnternet PProtokol – koristi IP adrese računara irotokol – koristi IP adrese računara i
pravi svoje zaglavlje na TCP paketu.pravi svoje zaglavlje na TCP paketu.

35. 35
IP adresIP adresaa
 IPIP AdresaAdresa se sastoji od 4 (8-bitna) broja izmese sastoji od 4 (8-bitna) broja izmeđđu kojih se piu kojih se piššuu
tataččkeke
 1001001101011011000101101100100110010011010110110001011011001001 – binarno– binarno
 147.91.22.201147.91.22.201
 IPIP adresaadresa se uparuje sa simboličkim imenom, jednostavnijim zase uparuje sa simboličkim imenom, jednostavnijim za
pamćenje, pa je takopamćenje, pa je tako
 www.microsoft.com = 207.46.192.254www.microsoft.com = 207.46.192.254
 DDomen –omen – grupa mregrupa mreža pod jedinstvenom administrativnomža pod jedinstvenom administrativnom
kontrolom (rs, edu, com, org, gov,...)kontrolom (rs, edu, com, org, gov,...)
 Poddomen –Poddomen – organizaciona celina nekog domena (ustanova,organizaciona celina nekog domena (ustanova,
organizacija) (bg, ac, pmf,...)organizacija) (bg, ac, pmf,...)
 Simboličko ime računaraSimboličko ime računara – (gimnazijasd ...)– (gimnazijasd ...)
 pmf.uns.ac.rspmf.uns.ac.rs
 pmf.ni.ac.rspmf.ni.ac.rs
 matf.bg.ac.rsmatf.bg.ac.rs
 alumni.matf.bg.ac.rsalumni.matf.bg.ac.rs

36. 36
Adresni plan mrežeAdresni plan mreže
 IP adrese se dele naIP adrese se dele na
 javne ijavne i
 privatne.privatne.
 Svaki računar u našoj mreži mora da ima unikatnu adresu izSvaki računar u našoj mreži mora da ima unikatnu adresu iz
opsega privatnih adrese. Ti opsezi su sledeći:opsega privatnih adrese. Ti opsezi su sledeći:
 Opseg klase A: Dodeljuju se vladinim agencijama i veoma
velikim organizacijama, kao što je IBM.
 Opseg klase B: Dodeljuju se velikim organizacijama
 Opseg klase C: ostali
Opsezi privatnih adresa Početak opsega Kraj opsega Ukupno adresa
Opseg klase A 10.0.0.0 10.255.255.255 16 777 216
Opseg klase B 172.16.0.0 172.31.255.255 1 048 576
Opseg klase C 192.168.0.0 192.168.255.255 65 536

37. 37
KoriKorišćšćenje mreenje mrežžnih servisanih servisa
 Elektronska poElektronska pošštata –– za razmenu tekstualnih poruka kojeza razmenu tekstualnih poruka koje
mogu da imaju priloge u vidu tekst dokumenata, crteža ,mogu da imaju priloge u vidu tekst dokumenata, crteža ,
slika, fotografija, glasovnih poruka, muzičkih datoteka,slika, fotografija, glasovnih poruka, muzičkih datoteka,
filmova.filmova.
 WWW –WWW – omogućava pretraživanje Interneta korišćenjemomogućava pretraživanje Interneta korišćenjem
grafičkog korisničkog interfejsagrafičkog korisničkog interfejsa
 TELNETTELNET -- pristup udaljenom računaru i korišćenjepristup udaljenom računaru i korišćenje
njegovih programa.njegovih programa.
 FTPFTP –– prenos datoteka preko Internetaprenos datoteka preko Interneta
 IRC –IRC – istovremena razmena poruka više korisnikaistovremena razmena poruka više korisnika
 Internet Phone –Internet Phone – telefoniranje preko interneta.telefoniranje preko interneta.
 Radio i TV prenos –Radio i TV prenos – slušanje radio stanica i gledanje TVslušanje radio stanica i gledanje TV
programaprograma

38. 38
Osnove WEB-aOsnove WEB-a
 Browser – program za pregledanjeBrowser – program za pregledanje
sadržaja WEB-asadržaja WEB-a
 Html - Neki delovi stranice (tekst ili slika)Html - Neki delovi stranice (tekst ili slika)
su veze sa drugim prezentacijamasu veze sa drugim prezentacijama
 Adresa Web prezentacije:Adresa Web prezentacije:
 http:/ - ime protokolahttp:/ - ime protokola
 www – oznaka za vrstu komponente serverawww – oznaka za vrstu komponente servera
 gimnazijasd.edu.rs – adresa i imegimnazijasd.edu.rs – adresa i ime
prezentacijeprezentacije