1. CMYK
nacional
BOTIM I “NACIONAL GRUP” VITI II BOTIMIT, NR. 63 19 - 26 SHTATOR ÇMIMI 30 LEKË / 0,20 EURO
1/ E Diel,
19 shtator 2010 Gazetë javore, letrare, kulturore, politike nacional
Adresa: Ish-kinostudio “Shqipëria e re”, Tiranë
E-mail: nacionalalbania@yahoo.com, bucpapaj@yahoo.com
Deshmi për masakrat greke në Çamëri Si i analizonte CIA zhvillimet në
Shqipëri, në rast të një grushti shteti
Masakra në Çamëri në dritën Si lindi CIA, platforma e saj
e dokumenteve antikomuniste
Dossier nga Kastriot Dervishi faqe 16 Dossier nga Robert Papa faqe 10-11
E D I T O R I AL Intervistë me poetin Gjekë Marinaj, me rastin e 20-vjetorit të largimit nga Shqipëria
Kur të vegjlit luajnë
rolin e të mëdhenjëve
Nga Nazmi Lukaj
Marinaj: “Si i kapërceva
Njerëzit e mëdhenj
të kombit e të
penës janë bërë të
tillë jo pse Zoti i ka
krijuar të mëdhenj,
telat me gjëmba” Intervistoi: Mujë Buçpapaj faqe 2-3
por ata të tillë janë
bërë me punën e
tyre. Ata,
BRENDËSI
madhështinë e vet, veç me punën e tyre,
e kanë arritur edhe për një vyrtyt tjetër:
Në foto: Gjekë Marinaj
Në
kurrë nuk janë marrë me njerëzit e vegjël,
të cilët, duke iu penguar madhështia e të Gjakësi
mëdhenjve, gjithmonë kanë bërë përpjekje
që madhështisë së tyre t’i dalin në pritë Tregim nga Anton Papleka
me vogëlsinë e vet njerëzore dhe faqe
shpirtërore. Duke vuajtur që janë të veg- 20-21
jël përballë të mëdhenjve... Proza e Shahbaze Vishajt
Faqe 9
Kritikë nga Prend Buzhala
faqe
Ekzekutimi i 8
Një varr për qenin
martirëve të Plavës! Tregim nga Bahri Myftari
Nga Gani Tërshnjaku faqe
6
Toponimia shqiptare në
Ballkan
Kritikë nga Dr. Ledi Shamku - Shkreli
faqe
9
“Aneksimi i
tokave shqiptare “Nuk kam dyshuar kurrë
nga Serbia dhe tek poezia”
Mali i Zi u sho- Intervistë me poetin Jak Përpali
qërua me vendosjen e një regjimi të egër, faqe
14
me shtypje dhe terror ndaj shqiptarëve.
Me masa të ndryshme të represionit, or- Studiuesi Miftar Spahia
ganet ushtarake serbe, shqiptarëve të Dossier nga Dr. Shefqet Hoxha
kësaj ane ua mbyllën rrugët e tregjeve,
faqe
sikurse në qytetin e Prizrenit, Tetovës, 22
Dibrës, duke krijuar një situatë Poezi nga: Haviz Shirazi,
kërcënuese të mijërave jetëve nga uria.” Hekuran Meçe, Tonin Alimhilli,
Gëzim Llojdia, Myrvete Mehmeti,
Faqe 9 Sokrat Kotherja
faqe
87654321098765432121098765432109876543210987654321
8
87654321098765432121098765432109876543210987654321 5-15
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
7654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321 Nobelisti Uinston Çërçill
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321 Nga Egla Kokalari
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321 faqe
87654321098765432121098765432109876543210987654321 12
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
“Nacional” promovon
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321 librin “Piskamë e heshtur”
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321
87654321098765432121098765432109876543210987654321 faqe
të Tahir Bezhanit
87654321098765432121098765432109876543210987654321 21

2. 2/ E Diel,
nacional INTERVISTË 19 shtator 2010
Intervistë me poetin Gjekë Marinaj, me rastin e 20-vjetorit të largimit nga Shqipëria
Marinaj: “Ju tregoj si i kapërceva
telat me gjemba”
Marinaj: “Fati më i madh i poezisë “Kuajt” ka qenë fakti se populli shqiptar pat shumë nevojë për një poezi të tillë dhe se ajo vinte nga unë; një malësor i
panjohur dhe i papërlyer në privilegjet e kohës. Ngaqë nuk kishte arsye objektive të dyshonte tek unë, lexuesi gjeti durim ta interpretonte poezinë sipas dhimbjeve
shpirtërore e fizike që ndiente. Ajo që gjendej përtej durimit të tyre për ta kuptuar ishte fakti se botimi i poezisë “Kuajt” nuk do të ishte i mundur pa guximin e
Rudolf Markut, Skënder Buçpapajt, Ndoc Gjetos, Nasi Lerës etj. Unë e kam shkruar atë poezi i shtyrë kryesisht nga rebelimi shpirtëror. Ata e botuan te “Drita” të
shtyrë edhe nga rebelimi intelektual. Rebelimi intelektual dënohej shumë më rëndë në atë kohë. Kështu, një meritë e madhe u takon atyre që e botuan atë.”
Nacional: Zoti Marinaj, njëzet vjet më parë, fat të cilin nuk e gëzuan asnjë nga ata që kufiri
kapërcyet kufirin e telave me gjemba dhe sh- shtetëror u kthye në kufi vendimtar të jetëndër-
kuat në tokën e premtuar; në Amerikë. Si i prerjes së tyre.
kujtoni ato çaste, si e morët atë vendim?
Nacional: Poezia “Kuajt” e botuar nga Ju në
Marinaj: Vërtet u bënë dy dekada nga origjina gazetën e shkrimtarëve “Drita”, që bërë e fam-
kohore e zgjatjes time nga Shqipëria për në shme për frymën disidente dhe nënkuptimet e
Amerikë. Them “zgjatjes,” sepse duke u nisur drejtpërdrejta që përcillte, njëkohësisht duke
nga një pikë simingle referimi, besoj se i kam ju afishuar ju si një kundërshtar të regjimit
qëndruar elastik kohës. Edhe kur ka ndodhur të komunist, apo jo?
epem, të tërhiqem apo të përkulem para ndonjë
momenti të vështirë në jetë—gjithmonë kam gje- Marinaj: Po. Fati më i madh i poezisë “Kuajt”
tur forca në vetvete, të kthehem përsëri në gjend- ka qenë fakti se populli shqiptar pat shumë
jen e mëparshme shpirtërore. Ato çaste mbeten nevojë për një poezi të tillë dhe se ajo vinte nga
sektorë informacioni në kujtesën time dhe kur u unë; një malësor i panjohur dhe i papërlyer në
referohem më bindin se kushtet social-dinamike privilegjet e kohës. Ngaqë nuk kishte arsye ob-
nëpër të cilat kam kaluar nuk më kanë shpër- jektive të dyshonte tek unë, lexuesi gjeti durim
bërë, por ndërtuar si njeri. ta interpretonte poezinë sipas dhimbjeve
Ndërsa arsyetimi i marrjes së këtij vendimi mund shpirtërore e fizike që ndiente. Ajo që gjendej
të kërkohet tek ai kushtëzim i caktuar psikologjik përtej durimit të tyre për ta kuptuar ishte fakti se
që e aktivizon njeriun të harrojë ato që ka dhe të botimi i poezisë “Kuajt” nuk do të ishte i mun-
pushtohet nga një fiksim entimirist i cili të sh- dur pa guximin e Rudolf Markut, Skënder Buç-
tynë të mendosh se nuk ke asgjë të mirë për të papajt, Ndoc Gjetos, Nasi Lerës etj. Unë e kam
humbur. Ndonëse jam protonist nga natyra dhe shkruar atë poezi i shtyrë kryesisht nga rebelimi
logjika, ky ka qenë një qëndrim pragmatik nga shpirtëror. Ata e botuan te “Drita” të shtyrë edhe
ana ime, sepse u përqendrova në rezultatet prak- nga rebelimi intelektual. Rebelimi intelektual
tike dhe jo në praktikën e rezultateve të atyre që dënohej shumë më rëndë në atë kohë. Kështu,
kisha. Po të mos kishin ndodhur ato që ndod- një meritë e madhe u takon atyre që e botuan
hen, nuk do të isha sot në Amerikë. Larg saj, do atë.
të ishte e pamundur të jetoja këtë jetë që jetoj
sot. Nacional: Sidoqoftë, pas botimit të saj, veglat e
diktaturës filluan gjuetinë e shtrigave ndaj
Nacional: Cilat ishin emocionet e lënies pas të jush. Si e kujtoni atë periudhë, përfshirë edhe
një diktature komuniste e cila gjatë periudhës klimën politike të kohës, dredhat politike të
janar-shtator 1990 kishte pushkatuar në kufij udhëheqësit komunist të kohës, si dhe pa-
rreth 150 shqiptarë të rinj, ashtu si Ju, në durimin e të rinjve si Ju për të prekur sa më
përpjekje për të dalë jashtë shtetit? parë lirinë?
Marinaj: Emocionet e asaj periudhe i kam pro- Marinaj: Regjimi i asaj kohe u zu i papërgatitur,
jektuar brenda dy vizioneve të ndryshme të ko- natyrisht, për ta pranuar forcën shpresëdhënëse
hës. Pikëpamja ime e parë u bazua në preçizonin të poezisë “Kuajt” tek njerëzit dhe burimin e
matematik dhe objektivitetin e realitetit, si një panjohur të autorësisë së saj. Të ndërgjegjshëm
segment i pandalshëm që fillon tek pika zero se, zakonisht, çdo ngacmim sjell një reagim, regji-
dhe nuk ka kthim prapa. Kjo përkufizon përqen- mi e pa poezinë time si një katalizator që mund ta
drimin tim intelektual dhe njerëzor tek ideja se e shpejtonte revoltën e popullit kundër tyre dhe,
shkuara i përket së kaluarës dhe vetëm e tanish- që andej, edhe rrjedhën politike. Dënimi im ishte
mja ka ekzistencë me parametra domethënës. i pashmangshëm.
Njeriu mund të ndryshojnë vetëm të tanishmen
dhe të orvatet të projektojë të ardhmen. E kalu- Nacional: Fiks dy dekada më vonë, Universiteti
ara është histori dhe duhet trajtuar si e tillë. Po pashpërfytyruara, të gjalla dhe aktive, duke e i Dallasit e përkujtoi arratisjen tuaj nga dik-
të ecim me kokën të kthyer prapa forca e gravi- me interesat humane—parandalimi i metodave injoruar filozofinë kohore dhe ndryshimet që tatura, në një mënyrë domethënëse, me një
tetit dhe ligjet e orientimit do ndikonin në ekui- që sjellin negativitet dhe përsëritja dhe avanci- mund të pësojnë fenomenet jetësore brenda saj. video të bazuar në poezinë tuaj “Kuajt.” Çfarë
librin tonë fizik, shpirtëror dhe intelektual. E kalu- mi i ideve që rezultojnë te vlershme. Edhe kur ndodh të ndjehem i montuar tek e tan- ishte kjo veprimtari?
ara na ofron privilegjin e mësimit të arsyeve, Kurse vizioni i dytë ka pasë një natyrë më sub- ishmja fizikisht, e kaluara luan rolin e saj dinamik
zhvillimeve dhe rezultateve të aksioneve të më- jektive për mua. Koha ecën me hapin e saj, por në vetëdijen time, gjë që shpjegon edhe vendi- Marinaj: Pranë Universitetit të Teksasit në Dal-
parshme. Detyra jonë është studimi i këtyre të incidentet nuk qëndrojnë të distancuara në min tim të vitit 1990 për ta ndryshuar formën, las jam diplomuar me Bachelor of Arts in Liter-
dhënave dhe ndërmarrja e veprimeve në akord kujtesë. Përjetimet dhe observimet ekzistojnë të por jo esencën, e lidhjeve të mia me Shqipërinë, aryStudies (Magna Cum Laude), me Master of

3. 3/ E Diel,
19 shtator 2010
INTERVISTË nacional
Sepse demokracinë dhe komunizmin i ndanë një
Nacional: Nga Brruti i Malsisë së Madhe, ped- vijë shumë e hollë. Në parim, komunizmi nuk
agog në kolegjin elitar të Richland-it në Dal- ishte asgjë tjetër veçse një skemë e dhunshme
las, SHBA. Si ka rrjedhur jeta e Gjekë Mari- piramidale. Vetë komunistët e shihnin ardhjen e
najt gjatë këtyre 20 vjetëve? shembjes së sistemit të tyre. Ata vunë në
qarkullim një diktaturë të jashtëzakonshme si
Jetë e lumtur! Padyshim e lumtur, por dhe e “shpresë” për të blerë sa më shumë kohë në
lodhshme, njëkohësisht. I jam nënshtruar një pushtet. Duke e bërë këtë shkatërruan, ose të
jetë tërësisht epistemologjike. Të fitosh njohuri paktën shfytyruan, gati gjithçka të rëndësishme
dhe t’i vësh në funksion ato është një proçes i në jetën e popullit shqiptar.
padukshëm që kthehet në adaptim. Gjithmonë Pas rënies së komunizmit erdhi Partia Demokra-
jam përpjekur t’i aplikoj njohuritë e fituara në tike. Deri në ’97, falë demokracisë, demokracia
situata konkrete. Pastaj rezultatet e secilës për- në Shqipëri u kthye në një skeme “demokratike”
vojë, të dëshirueshme apo jo deri në fund të piramidale. Edhe demokratët duhet të kenë qenë
tilla, i kam trajtuar si njohuri të reja me imple- të ndërgjegjshëm për shembjen e “fitimeve” të
mentim të mundshëm gjatë marrëdhënieve me piramidave. Ata përdorën jo dhunën, por hesh-
situatën tjetër apo ambientin e ri në të cilin jam tjen, si “shpresë” për të blerë kohë në pushtet.
gjetur. Jam munduar seriozisht të mos i hipotekoj Duke e bërë këtë, edhe ata shkatërruan, ose të
njohuritë si fenomene emblematike as në tek- paktën shfytyruan, gati gjithçka të rëndësishme
stet që kam lexuar as në ato që kam shkruar. në jetën e popullit shqiptar, përfshi këtu edhe
shtëpitë e tyre, shumicën prej të cilave i kishin
Nacional: Prej disa vitesh jeni kthyer në një ndërtuar me gjak dhe djersë gjatë sistemit dikta-
ambasador të kulturës dhe letërsisë shqiptare torial komunist.
në SHBA, me përkthime, botime dhe prezan- Thënë ndryshe, demokracia është fati më i madh
time të shkrimtarëve dhe artistëve shqiptarë për popullin shqiptar. Por nëse ajo i trajton ish
në këtë metropol të kulturës botërore. Sa kohë komunistët apo pasardhësit e tyre socialistë
ju kushton kjo ndërmarrje pasionate, disi ide- ndryshe nga ç’trajtohen demokratët apo mbësh-
aliste apo patriotike? tetësit e tyre, ai sistem, në opinionin tim, do të
mbetet më afër komunizmit sesa demokracisë.
Marinaj: Të gjithë shkrimtarët janë ambasadorë Vuajtjet që kemi kaluar nën atë regjim nuk do ja
të kulturës. Dashuria për atdheun dhe kulturën dëshiroja as armikut më të madh e jo më
tënde është një privilegj që kërkon investime të vëllezërve e motrave shqiptarë. Demokraci do
mëdha në disa drejtime. Injorimi i vlerave ko- të thotë ta kuptosh, vlerësosh e nderosh secilin
mbëtare është investim i humbur jo vetëm për anëtar të shoqërisë për atë që bën sot jo patjetër
ne shkrimtarët por edhe për vendet në të cilat për atë që ka bërë, apo mendohet të ketë bërë,
jetojmë. para 20 apo 50 vjetësh....
Nacional: Si një kundërshtar i diktaturës, cilat
do të ishin këshillat tuaja për demokracinë sh- Intervistoi: Mujë Buçpapaj
qiptare?
Marinaj: Demokracia është shumë delikate. Ajo
mbetet vetëm një emër nëse
nuk është e drejtë se se-
cilit qytetar për ta jetuar
atë. Mungesa e sensivi-
tetit ndaj konditave aktu-
ale në intervenimet per-
sonale dhe sociale të
njerëzve mund të sjellë
Arts in Humanities—Studies in Literature, dhe elektronike të sponsoruar nga universiteti, rezultate kolatike për ven-
jam aktualisht duke përfunduar Doktoraturën, www.marinaj.info ,si dhe në faqen elektronike të din tonë. Mendoj se
pra ku jam kandidat për Ph.D (Doktor i Filozo- universitetit www.udt.edu . demokracia e re sh-
fisë) që së bashku do të thotë mbi dhjetë vjet qiptare duhet të më-
jetë akademike në këtë institucion. Falë kësaj Nacional: A ju preki fakti që kolegët tuaj ameri- sojë nga historia
atmosfere, lindi edhe ideja e kthimit të poezisë kanë kishin zgjedhur këtë mënyrë simbolike luhatëse e saj.
“Kuajt” në këngë. Kur drejtoresha e departa- për të kremtuar rilindjen tuaj të dytë, siç mund
mentit të muzikës Prof. Kathryn Evans më tre- të konsiderohet; 11 shtatori 1990?
goi rreth këtij projekti, iu luta të përdornin muz-
ikën e shkruar nga i ndjeri Gjon Kapedani, që ma Marinaj: Vërtet po. Amerika mund të jetë rilind-
kishte dhenë si dhuratë në 2006 kur isha në Sh- ja e dytë e të gjithë njerëzve që i pranojnë me
qipëri. Aq u desh. Vargjet u adaptuan për këngën ndershmëri oportunitetet që ajo të ofron dhe me
nga kandidati për çmimin Nobël në Letërsi Fred- dëshirën që të punosh, po me ndershmëri, për
erick Turner. Ato u kënduar nga tenori i njohur t’i bërë këto oportunitete të mundshme për të
Prof. Hoyt Neal. Në piano luajti pianisti i fam- tjerët kurdo që të jetë e mundur. Kolegët dhe
shëm Prof. Michael McVay. Kënga, që ka për profesorët e mi janë indikativ i këtij realiteti të
mision celebrimin e 20 vjetorit të largimit tim nga shenjtë. Në këtë pikë, fjalët e mia nuk mund të
Shqipëria për në Amerikë, është ilustruar me fo- jenë kurrë të njëtrajtshme me atë që ndjej.
tografi filmike që deri diku shpjegojnë historinë
time gjatë kësaj kohe dhe arsyeve që më çuan Nacional: Ke bërë studime vërtet intensive.
deri në këtë vendim. Këtë pjesë të projektit e Nëse do të ishe i detyruar t’i përmbledhësh në
mbuloi mjeshtri i efekteve vizuale Robert L Wil- më pak se njëzet fjalë mësimet më të çmueshme
liams. Producente e gjithë projektit është sopra- që ka fituar nga jeta juaj akademike, si do i
noja e mirënjohur amerikane Prof. Kathryn përshkruheshe ato?
Evans. Projekti është inçizuar në sallat e inçiz-
imit dhe filmimit pranë Universitetit të Dallasit, Marinaj: Kam mësuar se si t’i identifikoj idetë e
në fillim të shtatorit, dhe mund të shikohet dhe mira nga të këqijat dhe njerëzit e mirë nga ata të Karikatura: Prizëren Buçpapaj
dëgjohet në www.youtube.com, në faqen time këqij.

4. 4/ E Diel,
nacional REPORTAZH 19 shtator 2010
Mbahet Festivali Ndërkombëtar i Shkrimtarëve, 8-12 shtator në Mantova të Italisë
Gjigandët në Festivalin letrar të Mantovës
“Rreth 300 personalitete, shkrimtarë, intelektualë dhe artistë i dhane jetë 270 takimeve, bisedave, dëgjimeve.,Nga data 8 deri 12 shtator në Mantova të Italisë u
mblodhën rreth sofrës, pikërisht shkrimtarët që janë pararoja e mendimit estetik e letrar dhe që sot në botë ngjallin debate e diskutime të shumta në qarqet
letrare.”
Nga Arjan Th. Kallço
Pak kohë më parë në një artikull të shkruar gjatë letërsinë izrailiane, por ndikoi mbi dy breza sh- autorja lufton rrezikun e getos, e përcaktuar si leximin e tij në heshtje.
përiudhës kur mendja kërkon çlodhjen, relaksin krimtarësh që kur botoi në vitin 1967 Majkëlli dive e librarive dhe jo autore e mirëfilltë. Megjith-
dhe largimin nga zhurma e jetës së përditshme Im, një roman ku në dukje ka pak histori, si tek atë romanet e kësaj angloxhamajkjaneje që sh-
në qytet, jepja edhe disa sugjerime rreth prefer- librat e Çehovit, në realitet përshkruhet me koi në Amerikë, epope të përditshme të heron-
encave për librat që duhen marrë me vete nëpër ndjeshmëri shkatërruese shpirti i një gruaje të re jve dhe antiheronjve të një shoqërie e lodhur
valixhet e rënda të pushimeve. Edhe tash që në Jeruzalem, që duke kërkuar kuptimin e jetës ndërraciale, flasin për botën e sotme si pak so-
jemi rikthyer në punë, në monotoninë e punës dhe emocioneve, prish martesën, ndërsa burri i ciologë që ia kanë dalë mbanë. I pëlqejnë lex-
së përditshme, mjerë ai që nuk arrin të gjejë saj është i paaftë të kuptojë palumturinë e tij. Jo uesit, protagonistët e një pune që nëse bëhet si
mënyra të tjera për ta mundur monotoninë, si- rastësisht Oz e përcakton dashurinë si forma më duhet, është po aq e vështirë sa të shkruarit.
domos të provincave, i qëndroj edhe më fort radikale e egoizmit. Qysh atëherë tregon vet-
idesë për të lexuar Nobelistët dhe gjigandët e minë, ëndrrat dhe kamzhikimin e individit në
letërsisë botërore, pasi një lajm i jashtëzakon- qytetet e vogla të shkretëtirës. Kader Abdolah
shëm e përforcoi atë ide, një Festival në Itali ku
u mblodhën rreth sofrës, pikërisht shkrimtarët Shruan në holandisht, sepse e braktisi Iranin
që janë pararoja e mendimit estetik e letrar dhe Azar Nafisi kur revolucioni i ’79 e transformoi në Republikë
që sot në botë ngjallin debate e diskutime të islamike. Mërgimtar i përhershëm në Vendin
shumta në qarqet letrare. Mendoni sikur debate Lindi në Iran dhe që prej 13 vjetësh jeton në lakuriq, siç thotë ai, i rritur në një botë të kamu-
të tilla të gëlojnë edhe tek ne për veprat e shum- Amerikë, shkruan në anglisht. Libri i saj Të lex- fluar, në papastërtinë sensuale të grave të
ta letrare që dalin çdo ditë tek ne, për natyrën e osh Lolitën në Teheran, u shit në 1.5 milionë vendlindjes. Ka shkruar romane të jashtëzakon-
poezisë shqiptare të kohëve të fundit, me disa kopje në botë. Libri bazohet tek përvoja si pro- shëm : Shtëpia e xhamisë, Udhëtimi i shisheve,
miq poetë si Spahiu, Çela, Leka patëm mundësi fesore në Iran dhe është një lloj himni ndaj forcës Portrete dhe një ëndërr të vjetër, Lajmësi etj. Si-
të këmbenim ndonjë mendim për to, për ndonjë subversive të letërsisë që e bën të pamundur pas tij islamizmi është tridimensional me thellës-
mundësi takimi me gjigandët botërorë në Tiranë, imagjinatën e një bote ndryshe. Vajzat me perçe inë, sensualitetin, zgjuarsinë dhe bukurinë, që
tek ndonjë event si Poeteka apo ndonjë tjetër, lexojnë për Lolitën, Madam Bovarinë dhe për fondamentalistët e kanë errësuar. Nuk e prefer-
për shterpësinë e kritikës së mirëfilltë letrare heroina të tjera në libra plot me eros, sikur të on fjalën Iran, por Persi.
shqiptare të dy dekadave të fundit etj. Natyr- ishin në Paris apo Londër. Tek libri Gjërat që nuk
isht evente më përmasa si të Mantovës nuk or- thashë flet për një nënë të bezdisshme dhe to-
ganizojmë dot, por nuk do të ishte keq që edhe talitare. E zgjuar, shakaxheshë si pak shkrimtarë, John Berger
shkrimtarë shqiptarë të merrnin pjesë në të, kap lidhjen mes jetës së vërtetë, tregimtarisë
ndoshta ndonjë ftesë edhe mund të kishin tro- imagjinare dhe politikës. Duke folur para pub- Romancier dhe eseist, poet dhe polemist, an-
kitur diku tek adresa e ndonjërit prej tyre. Por likut flet për një Iran kozmopolitan të dominuar glezi Berger filloi si kritik arti. Ka botuar Librin
duke lexuar për fatin tragjik të poetit Marko, që nga femrat e forta. Dhoma e çiftit të Mantenjës, një rast për të takuar
u nda nga jeta pak ditë më parë, ku pandjesh- një autor kulti, fitues i shumë çmimeve që dhu-
mëria e shtetit dhe e shoqërisë treguan një fy- ron mrekulli në takimet e drejtpërdrejta.
tyrë të shpifur, besoj se edhe sikur ftesa të kish- Frederick Forsyth Laitmotivi i tij : sa thelbësor është “storytell-
te mbërritur, do të refuzohej, për vetë kostot e ing” që t’i japë një kuptim botës dhe jetës.
larta të udhëtimit dhe qëndrimit për xhepat e Për lexuesit e librave me krime është një mit, për
tyre. Tjetër trajtim kishin më parë krofejtë e artit të tjerët është vetëm autori i librit Dita e Çakallit
shqiptar që në gati 5 dekada na dhuruan perla të dhe Dosja Odessa ku vihet re një stil gazetaresk Niccolò Ammaniti
vërteta që edhe sot shkëlqejnë në galaktikën e dhe pasion personal qysh kur një hetim në Bi-
madhe të kulturës sonë, sepse sot lakmia e afra e detyroi të braktisë Bbc-në e deri tek libri Prej 15 vjetësh si shkrimtar i ri, e braktisi llojin
shfrenuar për pushtet dhe para, e ka denigruar më i fundit Afgani, analizë e pamëshirshme e letrar, duke sjellë atë noir në nivelet e çmimeve.
këtë kujdes. Më poshtë po sjell disa nga emrat dështimeve në luftën ndaj Al-Qaedas. Është autor i shumë prej tyre, ka mbushur li-
e pjesëmarrësve në Mantova dhe më pas gjyko- braritë dhe kinematë, pasi subjektet e tij janë
ni edhe një herë për sugjerimet e mia verore dhe konkretizuar nga Rizi, Salvatores me filmat Fes-
madhështinë e artit të quajtur letërsi, për rolin V.S.Naipaul ta e fundit e fundvitit, Unë nuk kam frikë apo
dhe natyrën e kulturës në shoqëri, për njerëzit çmimin Strega me librin Siç thotë Zoti.
që e krijojnë atë dhe për dashurinë e madhe që Një prej shkrimtarëve të mëdhenj të gjuhës an-
njerëzit duhet të tregojnë ndaj tyre. Jeta është gleze, Nobel 2001, me prindër indianë, jeton në
peshorja e vërtetë e vlerësimit se kush e mëriton Angli. Romancier, eseist, njeri antikonformist. Donald Sassoon
respektin dhe mirënjohjen. Autor i kryeveprave si Një shtëpi për zotin Bis-
Ishin 300 personalitete mes shkrimtarëve, intele- was dhe Besnikë deri në tepëri, shpesh thotë se Anglez dhe italishtfolës i jashtëzakonshëm. Ka
ktualëve, artistëve që i dhane jetë 270 takimeve, nuk ka më shkrimtarë të mëdhenj. Edhe për Prus- shkruar Kultura europiane, një ese’ e domos-
bisedave, dëgjimeve që nga data 8-12 shtator tin thotë se është i mirë për europianët, por atë doshme për faktin se romani ishte bazë e ident-
në Mantova të Italisë, në edicionin e tij të 14-të, nuk e tërheq. Debatoi me një nobelist tjetër Derek itetit europian, një intuitë që e ndan edhe me
që është eventi kuturor ndoshta më i rëndësish- Walcott, një poet që dikur e admironte. I aku- sociologun e madh Zygmunt Bauman. Duke folur
mi i gadishullit. Vitin e kaluar morrën pjesë rreth zuar në një biografi se kishte keqtrajtuar gruan e për evolucionin dhe bashkëjetesën të forma të
90 mijë qytetarë që dëgjuan shkrimtarë, poetë, parë dhe se kishte frekuentuar shtëpi tolerance, ndryshme të shprehjes artistike, shpjegon sesi
studiues duke treguar se cilësia gjithmonë të në publik thotë shpesh dhe me qejf gjëra çori- Kontinenti i vjetër është një ndërtim kulturor
shpërblen. Nëse revista Time i dedikon koper- entuese, politikisht jokorrekte, që të prishin dhe jo etnik dhe fetar.
tinën një shkrimtari jo të lehtë, Jonathan Fran- qetësinë, por kurajoze.
zen , do të thotë se letërsia nuk është vetëm një Dy vjet më parë e quajti Hay-on-Wye-in, nënën Seamus Heaney
joshëse e ditur, por një lëndë me aktualitet mbër- e të gjitha festivaleve të letërsisë një ngjarje të
thyes. padobishme. Por me librin e ri Maska e Afrikës Imagjinoni një mit të gjallë. I ulur aty, në skenë
është në qendër të polemikave, i akuzuar për me të cilin do të mbyllet festivali. Poeti që fitoi
Amos Oz racizëm dhe se e sheh Afrikën si kosh plehrash. Nobelin në vitin 1995, njeriun e aftë ta shndër-
rojë në poezi çdo ndjenjë, moment të jetës së
Kur flet duket një gjysh që tregon histori. Ky Zadie Smith përditshme dhe mbi të gjitha çdo tingull. Sepse
është haraçi i një shkrimi të një romancieri, mes poezia është si lentja e dylbisë që të ndihmon të
më të mëdhenjve të botës në dekadat e fundit Gjatë jetës si shkrimtare shumë e bukur sesa e fokalizosh botën. Por bota ndryshon, pasi të Ne foto: (nga lart poshte)Shejmus Hini, Amos
që do të jetë ylli i vërtetë i Festivalit. Rithemeloi zonja. Prej kohës së librit Dhëmbë të bardhë që dëgjosh një poet të tillë, pasi të kesh dëgjuar Oz, Frederick Forsyth, Azar Nafisi

5. 5/ E Diel,
19 shtator 2010
POEZI nacional
JETA Në rrugë të madhe
Nga Tonin Alimhilli Nga Hekuran Meçe
s’qëndrojnë në yje ZHGËNJIMI Ish mbledhur vrerë
Ne lajmin e vdekjes
janë motra me jetën. Që derdhet udhëve në terr?!
Mos me shenoni vitet
I mburrem moshës Ne ishim miq, Ç’kërkojnë,
Ato pelegrin asket
e gazit tim, Disa u bënë “zotrinj” Këto hije me maska?!
Me lodhen shume
kryelartë mes andrrash Tani presim në paradhomat e tyre Ç’ju ka humbur vallë….
Gjith jeten i pata ne kurriz
s’nalem Me frikën e mospërfilljes Që djegin e vrasin të vdekur e të gjallë?!
Tundimi njehere s’me tha
deri n’amshim. Dhe me dyshime. Natë për natë,
-Hidhi n’ lum.
Ata fluturojnë kontinenteve, ne presim këtu. Dalin e hyjnë prapë
Imazhi i mollës së ndaluar Si terri në natë….
TISI MASHTRUES Na përcillet në tru
PËR PAVDEKËSI U bënë “zotrinj”, pra,
Hana ende pa dorzu rruzullimin Ne anonim mbetëm DUKE NDJERË KËTË MARRËZI
Te dita e re Tani shohim qiellin
Gjithe naten nje siluete Koha len gjurmë te ne, Ku ëndrrat tona
Mori n’pyetje fatin si akulli mbi shkambij Si flluska shumëngjyrëshe Të jetosh, të këndosh, nuk ia vlen
Tash len mrapa fshatin dinakja na bren pa u ndie U tretën….. Në ndyrësi dhe injorancë jetojmë.
Epo ndalon hapin ?.te bregu. mblidhemi gëzojmë. Atë që sot e ndërtuam, prapë se gjen
Jo pak, ç’ka shkoi Nesër vetë e prishim, e shkatërrojmë
Shtjella te bardha marrëzi. KOKË E RËNDË PËR TË DITURIT Vetëm herë-herë në këtë kaltërsi
Pezull mbi lum Vite nji grusht Dëgjohet një zë i mënçur, por i mekur
Vegim biblik kjo jetë e jonë Tek ai ka shkëndia të një zjarri të ri,
Joshje misteresh n’amshim të vjen me plasë, Të papunë, miqtë Në vendin tonë, që gati ka vdekur.
Krejt ja lehtesojne vendimin si na skllavërojnë, Më lanë në rrugë të madhe. Duke ndjerë këtë marrëzi, këtë gjëmë
Ndaj vue nje shenje nen gure tallen me ne Me sa duket dituria nuk vlen Gruaja me trishtim, e lodhur dorën vë
Pa medyshje n’mashtri u leshu përsëri i festojmë. Ata që dje të paditur, të palarë e pa çorape, Mbi barkun e saj, tashmë të rëndë,
Rrjella Sot si “sarahaçanë” shesin mend. Për të bota, është mbyllur atje.
Fantazem me çarçafin e tisit mbulu Po nesër, nesër më thuaj çdo të ndodhë
Tinzisht shpejton vrapin Në shpresë dhe alarm mendja më rri ngritur
Largohet ?.humbet VRASJET NË LUM Shqipëria ime plot me”sarahaçanë”.
Me vashen shtrengu
Ne parzmen e vet.
Zgjimi i trandun
pas andrrave zhurmë ZINXHIR DRITE
Gruaja që
STOICIZEM
Në parajsë,ferr a purgator
la motrat naive.
Shpresën, pritjen ngule,
N’breg të të mallkimit lum
Pyesin e pyesin
Atdhe!
Shpell përshënditëse në kraharorin tim
unë dua
Djaj,engjëj a perendi
Nga e forta xhelozi ai rend në punë të vet. Dëshira marramëndëse….
Do më hudhin rreke hidhërimin Ah, predhat në ujë
S’bajnë vrimë
Të kujtoj ty dhe bebëzat më zvogëlohen
Tëmthat më rrahin deri në dhimbje
Nga HAFIZ SHIRAZI
Me ty terri as ferri S’lanë gjurmë
Krismat atë natë
Me zinxhirë prej drite
Lidhur pas teje
(1326-1390)
S’do me ndjellin kah pendimi
E gjama u ndi, As unë nuk të iki dot,
Gjaku falas peshqve As ti nuk largohesh prej meje……
Po shpirtrat përse i fsheh Ngaqë gruaja të cilën e dua
FSHATI I HARRUM Jeton brenda teje,
Unë i ngjitem trupit tënd sa më pranë
Në fshatin e harrum DITË NATA IME Që të jetë e mundur -
Mes drizash,afer liqenit ZANËS Dhe mendoj për ty gjithë kohën, pelegrine e
Fanar ish nje vashe dashur.
Perendeshesë e bukurisë Fantazi është lugina Në atë kohë dikush më tha:
nga rrezet andrrimtare -I burgosur politik keni qënë ju? Ngaqë Ajo të cilën unë e dua është me ty
Djemët të paudhë që i falë hana. Të gjithë kemi qënë të burgosur Kudo që je ti,
At kand e pagëzuen Por ma e bukur stina, Politikë-ia prita….! Hafizi do të jetë gjthmonë pranë teje.
Qëndra e gjithësisë Kur te na vjen zana.
Dhe lisat e vjetër Nëse ti ndalesh ndanë meje, udhëtare,
Shitue nga rrufete MARS 1997 Me nurin tënd të ndritur plot
Tinës tundohen Me hire,
OPTIMIZËM Nga hapi i saj i lehtë. Revolucioni askujt nuk i vlen, Buzët e mia mund t’i ndalja së vërsuluri dhe së
Ah kjo drenushe Kjo paçevurë që vret lirinë. nguturi
Shpend të hjedhun, të zgjuat Flokët ngjyrë ari Ai të poshtrit, vetëm shpërblen, Për t’u miqësuar me faqet e tua të kuqe,
mes lulesh, vallzor. I zbresin nën gushë Në mi gjirizi e kthen njerinë
Magjiplotë andrrat e mia Shtati i derdhun Më kot ata po na thonë Por sytë e mi nuk mund ta fshehin më gjatë
më bajnë qiellor. Nën basmen e hollë Se liri për të gjithë dotë ketë Faktin e pabesueshëm se cila
Andrrat e mia Na tërboi krejt E ndrydhën, e vranë, shpirtin tonë Në të vërtetë je ti.
të reja,të pastra Ne djemve malsorë. Të gjithë i lanë pa jetë.
fëmijë shëndetplotë Kur ikën zana n’vjeshtë Bukuroshja të cilën unë e dashuroj
ujë i kulluet nebulon vetmia Ka ngulë tendën e saj mbretnore brenda teje,
në çdo stinë si sot. Dimni kthetron bjeshkën HIJE NË TERR Prandaj unë do gjithmonë do ta ngjit zemrën
I prek, me to flas Zemrat tona nostalgjia. time
askush s’çuditet Po s’erdh përsëri zana Poetit Mujë Buçpapaj, të cilit ju bë atentat Sa më pranë shpirtit tënd
askënd s’gergas. Këtu nuk kthehet as vera. nga policia e shtetit nekomunist me 20 gusht Që të jetë e mundur.
Nuk fiken Kështu mendojmë ne djemt, 1997.
s’vyshken, as treten Psherëtimat tona Përktheu Skënder Buçpapaj
andrrat e mia Na i firon era. Në ç’ferr

6. 6/ E Diel,
nacional PROZË 19 shtator 2010
rroftë sa fushat e veta dhe sa mallet tona, më dhuroi Feliksin,po
më dhuroi edhe një çadër, sa një guzhinë fshati..Feliksi mu bë
shok, mik dhe vëlla Është qen rrace,rritur me qumësht nga barin-
jtë e Tomorrit,pikërisht këtë ia patën dhënë polakut qysh kur
Një varr për qenin ishte këlysh,,..Po ne një sitiuat tepër të rëndë,kur nusja më dhuroi
femijën e parë,dhe tani nga tre gojë u bëm katër, u detyrova ta
nxjerr Feliksin në treg.Kush,cili nuk do ta merrte!?,Atë gjë aq
fisnike që e pata rritur,siç thotë fjala me bukën e gojës,me frymën
time.Kush do të kursehej,cili nuk do dëshironte ta kishte pronë,ta
Tregim nga Bahri Myftari kishte mall të tijën.Në treg gjithë sytë hidheshin mbi të:qen sa një
mëz,të shëndetshëm dhe me muskuj të bërë vija-vija si me
shpatë..E këmbeva me tre kokë dele..Mos më pyet ç’ndjeva,e si e
përjetova,mjafton tu tregoi se ,kur mu kthye pas dy javësh, kur
Nuk ishte dëgjuar dhe nuk qe lexuar kund një kërkesë si ajo e edhe emrin emrin.Ma.Këtë mirësi,mirësi të madhe,duatë them,ma mu kthye e mu hodh në qafë,u ula ne gjunjë e u përlota,më beso
Tom Palnikës.Ne shokët e tij që,sipas traditës patëm bërë 35 dhëm- bëri një gjeolog polak dhe une, për besë të të huaj,dhe në dëshirë qava e vendosa të mos e bëja më atë gabim, qoftë dhe sikur
bëzimet në rripin e mezit,ato 35 dhëmbëzimet e famshme që nënk- të polakut këshu e thirra deri sa mbylli sytë.U kthye perballë meje vuajtja e mjerimi të më merrte shpirtin.Mirëpo ,çështë dëshira,para
uptonin 35muaj të kryera deri atëherë të shërbimit ushtarak,pra e më përqafoi fort-fort.Më pas,pasi u çmallëm,zuri të më cyste:Ëhë hallit!,Halli të shtje në det!E përsërita atë veprim prap me tre
ndërsa prisnim tërë ankth e në ethe të dhëmbëzonim të fundit, të ,jepi më tha,po budall paske mbetur,o i zi ,do më thuash! Nuk latë kokë.Blerësi ishte nga një zonë e largët.dhe unë e qava përfundi-
36’in, u shfaq Palnika me kërkesën e tmerrshme,se nuk donte të nofkë,sharje e mallkime ndaj meje,kur bëra atë kërkesën për zg- mish Feliksin! Po nuk kaloi muaj dhe në një mengjes,ende pa
lirohej,se donte ta shtynte lirimin e tij.!!!Ne u tërbuam,neve na jatje të shërbimit.Ishit vënë në garë kush e kush të më zbardhur,ai u dha tek dera e çadrës duke na dhurua një gëzim që
iku mendja!Mendoni , ne ushtarët e vitit të fundit,që ngryseshim baltoste,njërës nga to, ia zbulova autorin,.ti ishe,..Qeshi me nuk e përshkruaj!.Fakti që nuk e humbem njëri- tjetrit as këtë
dhe gëdhiheshim me ndjenjën përvëluese dhe me gëzimin e pa- shpirt!Vetëm në qytetin tënd fyerjen,apo sharjen “beleg’e kanë radhë,as këtë radhë që,siçthotë fjala e pata shitur tre male kaptu-
krahsueshëm të ditës së lirmit,ishim gati ta shqyenim Palnikën.Po në majë të gjuhës,a po gaboj? Thellë-thellë u dhashë të ar, më shtyu,më nxiti të provoja e të luaja një lojë me të.E nxora
sikur, marrëzia i tij të ishte një gjë e përgatitur,e gatuar enkas prej drejtë,vazhdoi,.për ushtarin,sidomos për ne që po i rrumbulla- disa herë në treg po me të njëjtat kusht.I bindur tashme, se
komandës a më lart e të na srvirej neve si një iniciativë që duhet kosnim tre vjet,edhe një ditë të ishte shtyrja,do të ishte e rëndë Feliksi,edhe në fund të botës të shkonte,prap do të kthehej
ta përqafonim,se,me gjasë, nuk donoim të liroheshim,se për një sa mali!..Nejse,por dhe ju,asnjëri prej jush,nuk mori mundimin të .Kishim një mirëkuptim të plotë me çka po kurdisnim,një mirëkup-
arësye a tjetrën ishim të gatshëm të mbështesnim Palnikën,të më pyeste,ç’më shtyu,ç’më detyroi që bëra atë kërkesë! Ja tim pa folur,që dy njerëz edhe pse mund të flsin me orë,me ditë e
mbështesmin iniciativën e këtij të çmenduri ! ..Ishim mbi njëqind pra,mësoje;,në atë kohë pata rrëmbyer këtë zonjën që e kam për me muaj nuk e arrijnë dot.Ai zbatonte detyrën e vet,e, kur bindej
djem në lule të moshës,në lule të rinisë që po plakeshim me grua sot e gjithë ditën.Mirëpo, zjarri i dashurisë t’i bën llogaritë se tre delet e radhës i ishin bashkuar tufës në vathën tonë,u jepte
vrap.!Tom Palnika mos e bëfsh pikën e hajrit!Palnika mos e gë- lëmsh.Im at nuk ma pranonte nusen në shtëpi,pa martuar të ma- këmbëve,bëhej erë,duke e braktisur një herë e mirë zotërine
zofsh kurrë ditën e lirimit.Tom Palnika mbetsh për jetë të jëtës dhin ,thoshte,nuk mund të hyje nuse kjo karafilka jote.Vëllai i fundit!..Fal tij,shoku im i vjetër,tufa me tre dele të krimbura, u
ushtar!..Mallkimet shkuan drejt tij,si gurët e malit drejt e në thellësi madh!Ishte hera e dytë që po dilte pengesë,herën e parë më mori kthye shpejt në kope plot shëndet e begati.Është kontibuti i tij,që
të përroitÇdo kush që ka kryer shërbimin ushtarak në ushtrinë e të drejtën për të vazhduar shkollën e lartë,nëse e mban mend se ti, atje në të hyrë të fshatit nuk u përballe me çadrën e polakut po
vjetër e di fort mirë ç’të shkakton ora,dita tej përfundimit të çishte një yçkël socialiste që i pengonte ndjekjen e universitetit me një shtëpi të vërtet prej guri dhe prej guri. ..Eja,eja,më tha
shërbimit.Askush ndër ne,veç atij të marrit që e pati shpallur dy vetë nga e njëjta familje,pra herën e parë shkollën e ja tani duke pshehërëtir thellë,eja të të tregoj diçka.Më hapi rrugë e
tashmë marrëzinë,s’po e duronte atë situat!Kërkesë si ajo, nuk edhe martesën.Në të vërtet, bëhej fjalë për ato dreq shenjash që ,pasi u kthye në të djathtë, tregoi drejt një varr të vjetër:.është
guxon kush ta bëj sot,ta bëj në ushtinë e sotme që nuk zgjat më në paska si traditë,si zakon,se martesën prej të vërteti e pata bërë Palnikë edhe ai atje,është Palnikë,është varri i tim eti,vertet më
teper se 12 muaj dhe që e gjitha; me armatim e me ushtarë,nëse ndër livadhe,korije e pyjet e bekuar të kësaj ane.Atëherë zonja nxori nga shtëpia,madje nuk më qasi fare,por ama përsëri mbetet
parakalon, nuk zgjat më tepër si një çerek ore.Kurse,në atë të ime iu lut të vetëv.Bujrum ,i thanë atë,eja e ke shtëpin tënde,eja im atë dhe unë mbetem mishi dhe gjaku i tij.Unë iu gjenda kur
djeshmen dhjetra e qindra mijëshe,ku kompanisë së fundit do t’i po pa atë,atë horrin,më fyen me fyen rëndë!Ashtu,iu kthye kjo vdiq.Dha shpirt në krahët e mi!.E varrosa me të gjitha nderet e
vinte radha pas njëzetë e katër orësh,ku dy vjet shërbim imja,mësoheni,pra,mësoheni se fëmijën e atij horri e kam në barkun nderimet…Po këtij,këtij që mu gjetë në ditë rreziku,në ditët më të
ushtarak,apo tre ishte një gjë normale,kërkesa u quajt,shkurt,punë tim!.Shkurt,u vumë mes dy zjarreve!...Ku të përplaseshim?Na u vështira të jetës sime,a nuk i takon një varr?Varri është fundi,është
e një të rrjedhuri,punë belegu.Megjithatë,edhe pse zjenim nga gjendën tezet,hallat por…,deri kur?..Ky qe shkaku i kërkesës, kapaku i një jete,dhe, për mendimin tim,i dashur miku im i
inati,edhe pse hodhëm mbi Palnikën gurë dhe drurë,kurkush nuk dhe qe me emërin tim dhe qe për veten time!.Mëgjithëat,e lashë vjetër,këtë privilegj nuk duhet ta ketë vetëm njeriu,.madje ka prej
guxoi ta prek me dorë.Në qinçen që priste të lirohej,au,pa dyshim hallin mënjanë,dhe si ti,miku im,si dhe të tjerët nuk mund ta mo- rracës sonë që pretendojnë,jo,or io,që kërkojnë, bile që në gjallje
ishte ndër më të adhuruarit!Kjo u provua më së miri atë diytë që honi se edhe unë u gëzova ditën e lirimit Ishte ditë e bukur ajoQë përmendore dhe monomente,filma dhe romane,unë për vete edhe
na erdhi urdhëri i lirimit,i cili,për fatin tonë nuk e mori në konsid- në orët e parë të mbushte me dëshira e me mendime!Pas saj, unë një lopatë me dhe do t’ua kurseja,..po ç’ta zgjasim, e lëmë për
eratë atë palo kërkesë të shokut tonë...Kurrë,për shumë kohë, do të isha vet zot,vetë shkop.Më ngjante sikur të kisha kapërcy- herë tjetër filozofinë,përfundoi, dhe, sakaq,mori një tufë lulesh
nuk u mor vesh pse e bëri ai atë kërkesë.Ç’e detyroi,cili e shtyu?! er ylberin,po jo,jo per tu kthyer në grua,por nga djalë në dhe vajti i vuri në varrin e sapo mbyllur.Mirë,shumë
Ishte muaji i fundit dhe askush nga ne;as qejf, as guxim nuk burrë!.Plaku më tregoi derën,më vuri kufirin tek thana,ndërsa me mirë,bëlbëzonte gati dhe i përlotur,fol,mu kthye,fol,pse nuk
kishte t’i vërtitej atij muhabeti.Po thagmat e tij nuk janë një e ata të zonjës sim,me njerëzit e saj ,prap akull jam…Të ardhtë nga flet,ushtar?Ç’të flisja,çfarë mund t’i thosha unë atij njeriu, që pati
dy…Ishte i vetmi që i hante makaronat me sheqer dhe po i vetmi mos e pandehësh,thotë një fjalë e urtë,nuk dihet ç’të vjen po mua mbetur po aq i befasishëm si dikur,vite të shkuara!.Mora edhe
që moralin e asaj ushtrie se, je hero,nëse shpëton tankun dhe jo më erdhi një gjë e mire!Më erdhi vetë mbarësia.Ai polaku që vetë një tufë me lule dhe bëra të njëjtën gjë që bëri edhe ai.
jetën tënde,e vuri në zbatim,e materializoi,siç thuhej
ushtarakisht,në rastin më të parë,madje e vuri jetën në
rrezik jo për të shpëtuar tankun,po një copë revole TT.Ishte
një ditë me shi dhe Palnikës i duhej të kalonte lumin
nëpërmjet pasarelës,katandisur si gojë pa dhembë,vetëm
me dy fijet e çeliku.Poshtë,lumi të tmerronte,ai ishte vertet
lumi i pa besë;dy orë më parë mund ta kaloje duke u hedhur
gur më gur,ndërsa më pas,ujë që vërshonte dhe poplat e
gurëve që binte me vete,të rrezikonin në çdo çast.Pikërisht,
në një rast të tillë u gjet ai;rrëshqiti nga lart e, ndërsa
duhet të bënte llogari kokën,i vajti mendja tek arma,të
cilën,në rënie e sipër e hoqi nga brezi dhe e fluturuar në
breg,vetë ra u shëmb,u zhyt,u dërmua..fati qe me të!..Ky
ishte Tom Palnika,…prandaj,në hyrje të fshatit,kur pyeta
për të,kishim mbi dhjetë vjet pa u takuar,një fqinjë i tij mu
përgjig se Palnika pati shkuar të varroste qenin! Të var-
roste qenin!..Në të vërtetë, çudia qe atij tjetrit jo e imja.Për
mua Palnika s’kishte për gjë të bënte të pa bërën!Tjetri,pasi
u lodh së hetuari,ia pati:Shkoi të varros Feliksin!..Feliksin
!Çishte ky?.Zenia me gojë e emrit,më futi frikën.Cili do të
ishte?.Mos vallë me këtë emër do të kishte…Tjetri e pa që
më mbertheu meraku,prandaj shpejtoi:Mos e vrit
mendjen,më tha,Feliks është emëri i qenit,se ku ia pati
gjetur atë emër,një zot e di,por kështë tamam kështu,Feliks,
e quante..A e njeh mirë Tom Palnikën,vëlla?dhe sakaq më
tregoi rrugën për në varreza..Ika.,Në varreza u takova me
të.U puthëm,u përqafuam!Nuk më lëshonte,ja këtë mirësi
njerëzore e kishte me thaës ai!..Me sa dukej aty
përqak,ishte bërë një varrim me të gjitha
nderet;lule,kurora,vegla pune,kanoç,gurë .. Palnika u sh-
këput prej meje dhe atje në krye të varrit vendosi një pllakë,
ku pati gëdhendur emrin Feliks,lyer edhe me bojë të
kuqe…Kur ma bënë dhuratë,kur ma dhuruan ,më dhuruan

7. 7/ E Diel,
19 shtator 2010
PERSONAZH nacional
Dirigjenti Rifat Teqja një nga ikonat e muzikës shqiptare
Profesori i përjetshëm i dirigjimit
“Jeta profesionale e artistit dhe profesorit të madh Rifat Teqja, simbolizon rrugën mbi të cilën brezat që vijnë të mund të mësojnë artin e drejtimit muzikor, si një
kontribut i çmuar për vendin dhe kombin.”
Nga Lejdina Spathari
fesionale, ishin dy elementet bazë në të cilën ai
manifestonte në çdo aktivitet artistik.
Drejtimi i orkestrës me ato lëvizje të prera dhe
tepër ritmike, me shikimin e thellë dhe dëgjimin
e mprehtë, si përfshirjen e tij plotësisht në har-
monizimin e veglave muzikore, ku dëgjohej një
tingull i vetëm në gjithë ansamblin e veglave ku
ai drejtonte.
Stili i tij komunikues dhe drejtues në dhjetra
aktivitete artistike, ku profesori zhvillonte, ishte
i qartë dhe i kompletuar. Këto veprimtari
Prof. Rifat Teqja i pagëzuar me titullin “Artist i ndiqeshin nga mijëra njerëz të apasionuar të
Popullit”, është një ikonë e muzikës shqiptare. muzikës, por edhe fansa të profesorit të shquar.
Vite të tëra ai iu perkushtua muzikës, jetoi me të, Për ne studentët, e sidomos për mua, ishte me të
duke u bërë pjesë e jetës së tij, aq sa në çdo vërtetë një thesar qënja studente e tij.
moment ai nuk mund të jetonte pa muzikën. Ai na mësoi artin e muzikës, kapercimin e penge-
Tek muzika ky artist i sofistikuar gjente frymëz- save, si dhe rrugët që duhet të kërkonim për të
imin në gjithë aktivitetin e tij. Mjeshtri Rifat Te- arritur suksesin.
qja me mbarimin e studimeve të larta dhe me Metodat e mësimdhënjes si dhe interpretimi i tij,
pasionin e tij të madh si dhe punën e palodhur, krijonin në formimin tone profesional një bazë
odhur të profesor Rifatit. shqiptare.Arti i tij komunikues me studentët si
filloi të punonte në T.O.B Tiranë. të rëndësishme për konsolidimin tonë muzikor.
Dhjetra koncerte e aktivitete artistike përbëjnë dhe me kolegët e tij, të befasonte e të jepte
Puna e tij e përjetshme e bëri atë një dirigjent të Jeta profesionale e artistit dhe profesorit të madh
jetën e artistit të madh, po kështu edhe dhjetra kurajë për të mësuar me vullnet të madh.
madh. Në figurën e tij madhështore në drejtimin Rifat Teqja, simbolizon rrugën mbi të cilën brezat
medalje akorduar dirigjentit të famshëm dhe Unë si studentja e tij, që isha më afër si edhe
e orkestrës, ai shpalosi virtytet më të mira nga që vijnë të mund të mësojnë artin e drejtimit muz-
profesorit të palodhur. shumë të tjerë, e shikonim me admirim punën e
ana profesionale, duke dhënë një kontribut të ikor, si një kontribut i çmuar për vendin dhe
Rifat Teqja me pasionin e madh për muzikën u palodhur të këtij artisti të talentuar.
madh në zhvillimin e muzikës shqiptare. Ne kombin.
bë me të vërtetë një nga ikonat e muzikës Qetësia me të cilin ai drejtonte dhe siguria pro-
nxënësit e tij shikonim me admirim punën e pal-
Shkrimtari Arif Demolli një zë origjinal i letërsisë shqipe
Vdekja e Akanit
“Arif Demollii për romanin “Të gjallët e të vdekurit e një fëmijërie” mori çmimin “Pjetër Bogdani” të Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, kurse për librin “Pse
gjirava ka qafë të gjatë” mori çmimin letërar “ Vehebi Kikaj”. Është autor dhe bashkautor dhe i disa librave të leximit. Tregimet e tij janë përfshirë në panorama
dhe në antologji të dryshme të prozës shqiptare.”
Nga Ibrahim Hajdarmataj
Shkrimtari Arif Demolli lindi me 2 maj 1949 në jon situatë të re arketipore/arketip të ri, duke e “Princesha fisnike”, pjesë teatrala
fshatin Murrizaj (Gllogovicë), Komuna e Prish- ndërtuar të dhënë biblike për Akanin. Teksti i “Libër larush”, poezi
tinës, ku mori mësimet e para. Në Prishtinë mbaroj personazhit të ides autoriale.” Ndersa Dr. Fehmi “Lushi në kopshtin e magjepsur”, novela
filloren, normalen dhe fakultetin filozofik (de- Cakolli tha:- Fiksioni dhe fakcioni askund nuk “Pse gjirafa ka qafë të gjatë”, përralla
gën e gjuhës dhe të letërsisë shqipe). Një vit bashkëveprojnë si në këtë roman. Fiksioni ka “Fara magjike”, përralla dhe tregime
punio si arsimtar, pastaj iu përkushtua Gazetar- detyrë të flasë autori, kurse fakcioni ka për qëllim “Lushi në botën shkrimore”, ilustracion
isë. Punoi në “Botën e re”, Televizionin e Prish- të metaforizojë dhe të simbolizojë gjithë tekstin Shqip-norvegjisht: “Historia e gjirafës”
tinës dhe në reviztat “Fjala” dhe “Pionieri”, biblik në një tekst letërar të veçantë tekstor dhe “ Të rrosh në drurin e përbashkët
kurse tash punon në Ministrinë e Arsimit, Sh- proçedurial. “Mrika bëhet motër
kencës dhe Teknologjisë.Shkruan kryesisht Arif Demollii për romanin “Të gjallët e të vdeku- “Lushi kampion”
prozë, për fëmijë e për të rritur. Merret edhe me rit e një fëmijërie” mori çmimin “Pjetër Bogdani” “Fatkeqësia e sajë”
përkthimet letrare. Vepra e fundit e shkrimtarit të Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, kurse
eshte romani “Vdekja e Akanit”, i cili eshte pri- për librin “Pse gjirava ka qafë të gjatë” mori çmim-
tur mire nga kritika letrare. Per kete veper aka- in letërar “ Vehebi Kikaj”. Është autor dhe bash-
demiku Sabri Hamiti ka thene: “VDEKJA E kautor dhe i disa librave të leximit.
AKANIT” ka një njësi stili dhe kuptimi. Në Tregimet e tij janë përfshirë në panorama dhe në
nismën lidhet në temën publike të vrasjes së antologji të dryshme të prozës shqipëtare.
Akanit, i cili është konsideruar si mashtrues dhe
hajnë, prishës i urdhërit të Zotit, dhe kështu ka VEPRAT QE KA BOTUAR:
ndihmuar për humbjen e Izrealitëve në Aj, në Ndersa Dr. Rifat Ismajli eshte shprehur :-” Ro- Ballkonet e një Qyteze”, tregime
rrugën e tyre pushtuese. Autori me tekstin origji- mani “Vdekja e Akanit” është një vepër e mllefit “Vdekja e Akanit”, roman
nar sheh një intrige: Akani nuk vritet se është të papërmbajtur për vdekjen e sëmirës, e ide- “Ante Portas”, tregime
mashtrues, por pse është individualitet që nuk ales. Është vepër e mllefit krijues, që vjen e sh- “Si mbetën gjallë shqipëtarët”, tregime
e do dhunën, nëse nuk mund ta kundërshtojë tohet sa herë që përsëriten fatkeqësit e jetës “Ora e fundit”, drame
hapur, atij i krijohet intriga nëpërmjet shpifjes kombëtare, të kushtëzuara nga raportet e ndër- Të gjallët dhe të vdekurit e një fëmijërije”, ro-
dhe organizohet ndëshkimi “popular” pikërisht likuara historike dhe gjëndja e ulët e ndërgjegjës man
për të ngjallur zemërimin e masës në pushtime të njerzore.” Dr. Kujtim Rrahmani shton:”Parë si “ Shkulësit e përjetshëm” tregime
reja. Në këtë pikë shtrohet raporti masë-prijës, ekspozicion, teksti i këtij romani me shumçka i “Pëllumbat e kujtimeve”, tregime
dhunë-humanitet, indivit-pushtet dhe teksti përmbush të gjitha parimet Aristetoliane të “Lushi si askushi”, tregime
merr karakter alegorik e simbolik dhe largohet tragjedisë. Ndërsa në kuptim, del tragjedi që e “Njeriu i Blertë”, roman
nga kuptimi i tekstit original. Formula e vjetër përcjell gjithmonë e jetë vetë historinë.”Dr. “Kur je më i vogëli”, tregime
shpërndërrohet dhe aktualizohet. Antiheroi bib- Kujtim M. Shala:”Teksti i Demollit e kualifikon “Dodona dhe balona”, ilustracion
lik, Akani, bëhet hero bashkëkohor, proçesi i tij situatën e personazhit biblik në situatë të përher- “gjëegjëza”
u ngjan proçeseve të kohëve të vona… shme të personazhit idealist. Është tekst që kri- “Shkronjat dhe predhat”, tregime