Alpet Shqiptare - STUDIMI I BURIMEVE NATYRORE TË RAJONIT VERIOR TË SHQIPËRISË

Mount Everest, Sagarmatha National Park, Nepal

STUDIMI I BURIMEVE NATYRORE TË RAJONIT
VERIOR TË SHQIPËRISË

Raporti Përfundimtar

MEHMET META HAKI KOLA

Me mbeshtetjen financiare te GTZ

Tirane, Mars, 2005

Kola, H., Meta, M., Burimet Natyrore te Shqiperise se Veriut

TABELA E PËRMBAJTJES

1. SHKURTIME ................................................................................................................................................................ 4
2. SHPJEGIMI I TERMAVE TE PERDORUR ................................................................................................................ 4
3. ABSTRAKTI I TERMAVE TE REFERENCES........................................................................................................... 5
4. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE ................................................................................................................................. 6
5. KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME .................................................................................................................. 7
6. METODOLOGJIA E STUDIMIT ................................................................................................................................. 8
6.1. GRUMBULLIMI DHE PËRPUNIMI I TË DHËNAVE ................................................................................. 8

6.2. SHTRIRJA GJEOGRAFIKE E ZONËS VERIORE......................................................................... 8

6.3. ELEMENTET KRYESOR GJEOGRAFIK DHE NATYROR ......................................................... 9

7. PËRSHKRIMI I BURIMEVE NATYRORE-TURISTIKE................................................................................... 14
7.1. BURIMET NATYRORE TË RAJONIT VERIOR ...................................................................................... 14
7.2. Alpet Shqiptare Veriore ................................................................................................................ 15
7.2.1 Alpet perbehen nga blloqe, malesi, kurrizet malore dhe luginat si me poshte .................. 16
7.2.2 “Thethi“ – Park Kombëtar dhe Zonë Turistike Malore ..................................................... 16
7.2.2.1.Ekosistemet pyjore dhe biodiversiteti në Theth. 17
7.2.3 “Lumi i Gashit” dhe “Livadhi i Harushës”(Tropojë): ...................................................... 18
7.2.4 Valbona dhe Lugina e Valbonës (Tropojë)........................................................................ 18
7.2.5 Liqeni i Shkodrës.............................................................................................................. 19
7.2.6 Zona turistike “Velipojë – Vilun” (Shkodër)..................................................................... 20
7.2.7 Kompleksi ligatinor/lagunor i “Kune-Vain-it” (Lezhë”). .................................................. 22
7.2.8 “Lura”- PK-dhe “Pylli i Allamanit”. .............................................................................. 24

Mjedisi bujqësor ................................................................................................... 26
Të ardhurat mujore.............................................................................................. 26
8. ANEKSE :................................................................................................................................................................... 27

8.1. PYJET DHE KULLOTAT - HISTORIKU I ZHVILLIMEVE TË TYRE........................................ 27

8.2. PYJET NË ZONËN VERIORE – HIERARKIA E SIPËRFAQES.................................................. 29

8.3. ZONAT E MBROJTURA DHE TURISTIKE TE SHPALLURA ................................................... 31
8.4. ZONAT E MBROJTURA DHE TURISTIKE NE ZONEN VERIORE SIPAS STRATEGJISE
SE BIODIVERSITETIT- 2000 ............................................................................................................... 32

8.5. BIMËT MJEKESORE NATYRORE KRYESORE NE ZONEN VERIORE (FSN) ........................ 33

8.6. FAUNA DHE GJUETIA-KALENDARI I TYRE I LEJUAR ......................................................... 38

Tirane, Mars 2005 2


Tirane, Mars 2005 3


1. SHKURTIME
MMM - Ministria e Mjedisit
MBU - Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit
MRRTT - Ministria e Rregullimit të Teritorit dhe Turizmit
MPLD - Ministria e Pushtetit Lokal dhe Decentralizimit
BB - Banka Botërore
DPPK - Drejtoria e Përgjithëshme e Pyjeve dhe Kullotave
DZM - Drejtoria e Zonave të Mbrojtura
INSTAT - Instituti i Statistikës
NJMP - Njësia e Menaxhimit te Projektit
OJF - Organizate jo-fitimprurëse
PPB - Prodhimi i Pergjithshem Bruto
IKPK - Inventaritimi Kombëtar i Pyjeve dhe Kullotave

2. SHPJEGIMI I TERMAVE TE PERDORUR
Zonë e Mbrojtur : zonë me vlera të veçanta natyrore dhe biodiversiteti dhe e shpallura si e tillë
(sipas kritereve të IUCN-së).
Zonë turistike : Zonë me vlera të spikatura turistike dhe e shpallur si e tillë.
Pyje të virgjër : Pyje që janë të paprekur nga dora e njeriut dhe ku ruhen ende vlerat e tyre
natyrore shekullore.
Bimë mjekësore natyrore : Janë gjithë speciet e florës spontane natyrore me vlera mjekësore
dhe farmaceutike.
Komune: njësi administrative ne zonat rurale e përbërë nga disa fshatra, e cila
qeveriset nga nje kryetar i zgjedhur për një periudhë kohore 3-vjeçare nga banorët e
komunitetit.
Mundësia vjetore e shfrytëzimit: Sasia vjetore e materialit drunor që lejohet te vilet
nga një grumbull pyjore, gjatë një viti në perputhje me objektivat e planit të
mbarështëimit e shprehur në metër kub për hektar.
Njësia e Menaxhimit te Projektit: Njësia e menaxhimit të projektit të pyjve me
Bankën Botërore.
Prodhimet e dyta pyjore: prodhime që sigurohen nga pylli me përjashtim ato me
naturë drusore.
Pyllëzim: Krijimi i një pylli në një sipërfaqe toke që s’ka patur kurrë të tillë
ekosistem.
Rreth: njësi administrative e përbërë nga një apo më shumë bashki, komuna dhe
zakonisht nga një numer i madh fshatrash.

Tirane, Mars 2005 4


3. ABSTRAKTI I TERMAVE TE REFERENCES
Ndalimi i praktikave të përdorimit të paqëndruëshëm të tokës është çelësi për rritjen e
prodhimtarisë në zonat rurale shto dhe mos aplikimi i masave per mbrojtjen e tokes, kane çuar
ne degradim serioz te tokes dhe burimeve natyrore të përsëritëshme të saj. Erozioni që vjen si
pasojë e praktikave të gabuara në përdorimin e tokës i kombinuar me intensitetin e madh të
shirave dhe me ndjeshmërine e madhe të tokave malore karshi erozionit, ka ndikuar në mbathje
të tokave bujqësore, dëmtim të veprave ujitëse e mbushje të rezervuareve që përdoren për
hidrocentralet apo për vaditje të tokave bujqësore. Në këtë proçes është evidentuar që reduktimi i
varfërisë dhe menaxhimi i qëndrueshë i burimeve natyrore janë të ndërvarur.

Objektivi i këtij studimi është të jape orientimet strategjike të nevojshme, përmes një vlerësimi
të burimeve natyrore dhe potencialet e tyre për zhvillimin e konomiko-social të kësaj zone, për
plotësimin e programeve dhe aktiviteteve që marrin parasysh përdorimin e qëndrueshëm të
burimeve natyrore ekzistuese, të pyjeve, kullotave, zonave të mbrojtura dhe atyre tiuristike,
bimëve mjekësore dhe vlera të tjera natyrore, në të cilin duhet të marin pjesë të gjitha palët e
interesuara.

Mbas grumbullimit dhe përpunimit të të dhënave u përgatit n sipas dhe T0R´s :

• Programi i punës, ku paraqiten gjithë aktivitete që do të realizohen nga konsulentët, me
shtrirjen gjeografike dhe shpjegime per metodologjine, si dhe kalendari i realizimit,
• Draft raporti, per studimin e bërë, p r vlerësimin e burimeve natyrore të zonës veriore
me rekomandimet përkatëse,
• Raporti-final i hartuar pas komenteve të bëra dhe që përmban kryesisht:

1. Gjendja aktuale e burimeve natyrore, dhe në veçanti e atyre pyjore, kullosore, zonave të
mbrojtura dhe turistike, bimëve mjekësore, për rajonin verior të vendit.

2. Degradimi i burimeve natyrore dhe ndikimeve negative në mjedis dhe në ato pyjore, erozioni
dhe varfëria.

3. Rekomandime për konservimin dhe mbarështrimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore të
kësaj zone dhe atyre pyjeve dhe kullotave.

Tirane, Mars 2005 5


4. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Tranzicioni që po kalon shoqëria shqiptare shfaqi simptomat e tij pothuajse në të gjitha sferat, si
në atë politike, ekonomike, sociale, demografike, ashtu dhe kulturore, pa kursyer dhe sistemin e
manaxhimit te burimeve natyrore dhe në veçanti të atyre pyjore.

Objektivi i këtij studimi është të evidentoj gjendjen aktuale të burimeve natyrore: pyjeve,
kullotave, zonave të mbrojtura dhe atyre turistike, bimëve mjekësore, florës dhe faunës dhe të
japë rekomandimeper zhvillimin e tyre në Shqipërinë veriore, duke i lidhur objektivat e
zhvillimit të tyre me objektivat e mijëvjecarit për Qarqet e Lezhës, Shkodrës, Kukësit dhe
Dibrës.

Realizimi i studimit u zhvillua disa faza:
(i) Mbledhja dhe studimi i një numri materialesh të shumëllojshme si: materiale hartografike, të
dhëna statistikore dhe social-ekonomike, artikuj, libra e publikime të ndryshme shkencore.
Gjithashtu, janë konsultuar dokumenta administrative që lidhen me sistemin e mbarështimit
të pasurise pyjore e kullosore, të publikuara nga institucione shtetërore (Ministria e Bujqësise
dhe Ushqimit, Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve dhe Kullotave, Ministria e Mjedisit, etj.), si
dhe nga institucione të tjera studimore e kërkimore (Instituti i Kërkimeve Pyjore e Kullotave,
Fakulteti i Shkencave Pyjore, FAO, UNDP, etj.); si dhe rezultatet e Hartës dhe Analiza e
Ndryshimeve te Mbulesës së Tokes, të kryera nga IKP, për vlerësimin dhe indentifikimin e
tendencave kryesore te zhvillimit.
(ii) Përpunimi i të dhënave të grumbulluara dhe vrojtimeve të bera, identifikimi i çështjeve dhe
problemeve kryesore, si dhe ndikimi i tyre mbi sektorin pyjor dhe burimet natyrore.
(iii) Shfrytëzimi i të dheëave të rezultuara nga IKP të nxjera me ndihmen e Sistemit të
Informacionit Gjeografik (GIS) dhe nga studimet e posaçme të kryera ne kuadrin e IKP, si të
dhënat dendrometrike për tipe të ndryshme pyjesh, biodiversiteti, sekuestrimi i karbonit,
prodhimtaria e kullotave dhe të dhena të tjera te mbledhura direkt në terren.
(iv) Analiza dhe vleresimi në kompleks i të dhenave të mbledhura; percaktimi i drejtimeve
kryesore të zhvillimit të qëndrueshëm të pyjeve e kullotave në pjesën veriore të vendit.

Disa parime që janë mbajtur parasysh :

- mbështetja në konceptin e ekosistemit dhe peisazhit, që kombinon konservimin e biodiversitetit
me përdorimin e qëndrueshem të burimeve natyrore ;
- mbështetja në vlerësimin real ekonomik të burimeve natyrore, pasurise pyjore e kullosore,
përfshire dhe zonat e mbrojtura dhe turistike, prodhimet jo-drusore, bimët mjekësore dhe
shërbimet mjedisore;
- krijimi i nje kuadri ku planifikimi strategjik dhe operacional gjejnë lidhje efektive për
përdorimin e potencialeve natyrore nga komunitetet lokale rreth tyre;
- njohja dhe inkurajimi i mjedisit ekonomik dhe tregëtar mbështetës në këto teritore;
- forcimi i kapacitetit institucional në të gjitha nivelet dhe sektorët që lidhen me burimet natyrore
dhe në veçanti për pyjet e kullotat, për zonat e mbrojtura dhe ato turistike;

Tirane, Mars 2005 6


- përmiresimi i kooperimit rajonal e ndërkombetar për shkëmbimin e informacionit, teknologjive
dhe njohurive teknike në mbeshtetje të zhvillimit të qëndrueshëm të burimeve natyrore dhe
potencialeve turistike.

Në përfundim sipas ToR´s janë përgatitur :

• Raporti për metodologjine, plani i punës si dhe kalendari i realizimit,
• Draft-raporti, për studimin e bërë, për vlerësimin e burimeve natyrore të zonës veriore me
rekomandimet perkatese,
• Raporti final me përfshirjen e komenetve të bëra i cili përmban :

1. Gjendja aktuale të burimeve natyrore, dhe në veçanti e atyre pyjore, kullosore, turistike,
bimëve mjekësore, në Shqipërinë e Veriut.

2. Degradimi i burimeve natyrore dhe ndikimeve negative në mjedis dhe në ato pyjore, erozioni
dhe varfëria.

3. Rekomandime për konservimin dhe mbarështimin e qëndrueshem të burimeve natyrore të
këaj zone dhe atyre pyjeve dhe kullotave.

5. KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

1. Qeverisja e pyjeve, per vete kushtet ne te cilat ndodhen pyjet ne Shqiperi, duhet te bazohet ne
parimet e zhvillimit te qendrueshem te zonave malore, objektivat kryesore te te cilit jane: (i)
permiresimi i pasurive natyrore dhe kushteve te jeteses se popullsise ne keto zona, dhe (ii)
mbrojtja e interesave jetesore te pjeses poshte rrjedhjes ujore.
Mosvleresimi dhe mosperfshirja e funksioneve mjaft te vlefshme te pyllit, por ende pa tregues te
vleres se tregut, nuk pasqyrojne kontributin real te sektorit te pyjeve ne kuadrin e ekonomise
kombetare dhe asajë rajonale për veriun e vendit.

2.Deri me sot popullata e varfer e zonave rurale te veriut dhe verilindjes nuk eshte njohur dhe
shperblyer per sherbime te rendesishme mjedisore qe i japin shoqerise shqiptare dhe komunitetit
boteror si p.sh: (a) sherbimet me rendesi kombetare dhe lokale (pellgjet ujembledhese, toka, etj)
(b) ruajtja e tokave pyjore ne perdorim te perbashket (perfshi biodiversitetin) dhe (c) sekuestrimi
i karbonit. Sherbimi i fundit eshte nje burim potencial financimi. Ne kuadrin e protokollit Kyoto
(qe eshte nenshkruar dhe ratifikuar nga Shqiperia), pyllezimi dhe aktivitetet ripyllezuese si p.sh
tokat shume te degraduara, tokat e “refuzuara”, dhe zonat kritike pergjate lumenjve e bazeneve
kryesore dhe vendeve me potencial te larte per zhvillimin e turizmit - mund te garantojne burime
te reja te adhurash per komunitetet lokale.
3. Metoda e integruar qe kerkohet per adresimin e nevojave te popullsise lokale. Pervoja e
perftuar gjate tranferimit te pyjeve ne perdorim te komunave, eshte se komunitetet lokale do te
mbeshtesin aktivitetet e manaxhimit te qendrueshem te burimeve natyrore - per te ulur erozionin,
ndaluar degradimin e tokes, mbrojtur vlerat globale te biodiversitetit dhe te karbonit- vetem
atehere kur te plotesohen mireqenia dhe nevojat e tyre minimale te perditshme.

Tirane, Mars 2005 7


4. Planifikimi mjedisor dhe i pasurive natyrore, perfshire pyjet dhe kullotat, duhet te bazohet
gjithenje e me teper ne konceptin e pellgjeve ujembledhes, se sa ne njesi te vogla mbareshtrimi,
sikurse veprohet sot ne sektorin pyjor. Duhen kombinuar e balancuar te dy objektivat, pasi eshte
e kuptueshme se çdo zgjidhje afatgjate ne mbareshtimin e pellgjeve duhet te mbaje parasysh
nevojat e zhvillimit dhe rolin e popullsise vendore ne mbareshtrimin e pellgjeve. Persa i perket
mbareshtrimit dhe mbrojtjes se pellgjeve malore, kerkohet perfshirja me e madhe e popullsise ne
planifikimin dhe plotesimin e strategjive dhe programeve, shpesh me perfitime direkte per
popullsine e zonave malore.

5. Po keshtu zhvillimi i turizmit, i cili perdor territore mjaft te gjera te fondit pyjor, dhe
megjithëse ky rajon është shumë i pasur me burime të tilla dhe rizorte turistike me vlera të
veçantam malore dhe eko-turistike ende kontributi i tij ne krijimin etë ardhurave për popullsinë
e këtyre zonave është pothuajse zero, etj.

6. METODOLOGJIA E STUDIMIT
6.1. GRUMBULLIMI DHE PËRPUNIMI I TË DHËNAVE

Grumbullimi i të dhenave për shtrirjen gjeografike, të burimeve natyrore dhe turistike ekzistuese,
social-ekonomike është bërë dukë shfrytëzuar gjithë studimet dhe të dhënat që ekzistojnë për
këtë qëllim, nga strategjitë e ndryshmë kombëtare, nga inventarizimi i fundit (2003) kombëtar i
pyjeve dhe kullotave, nga strategjia e biodiversitetit dhe turizmit për zonat e mbrojtura dhe ato
turistike, nga statistikat ekzistuese te NJMP të Pyjeve dhe DPPK etj.

6.2. SHTRIRJA GJEOGRAFIKE E ZONËS VERIORE
Karakterizimi gjeografik dhe ekonomiko-social.

Rajoni verior dhe verilindor shtrihet në veri të luginës së lumit të Shkumbinit të mesëm dhe
duke përfshire relievin malor, vazhdon deri në kufirin shtetëror verior dhe verilindor të
Shqipërise me Malin e zi, Kosovën dhe Maqedoninë. Ka shtrirjen më të madhe në Shqipëri me
rreth 10 mije km2. Kjo krijon mundësinë e të qenurit urëlidhëse midis rajoneve shqiptare në
europen juglindore dhe pjesës tjetër të vendit. Ky avantazh I pozitës gjeografike dhe natyra
shumë e larmishme dhe e pasur (pasuri të shumta minerare, klimatike, ujore e pyjore) janë
potenciale për zhvillimin e këtij rajoni. Dy janë nenrajonet që dallohen si në diferencat e
zhvillimit ekonomik, ashtu edhe për nga popullimi: Alpet shqiptare dhe Nenrajoni verilindor.

Ky rajon është i pozicionuar në skajin më verior të Shqipërisë, me një sipërfaqe të përgjithshme
prej 3,954 km2 dhe ndan vendin nga ish-republikat e Federates Jugosllave.
Popullsia e përgjithshme e rajonit është 183,274 banorë (nga të cilët 91,309 meshkuj dhe dhe
92,965 femra). Rreth 79,5% e popullsisë totale jetojnë në zonat rurale, shifër kjo më e larta se në
të gjitha rajonet e tjera. Më 1999 rajoni kishte nje forcë punë prej 105,389 njerëz dhe nga të cilët
rreth 19% e tyre janë të papunë.

Tirane, Mars 2005 8


Në strukturen e përdorimit të tokës, nga 293,615 ha që ështs sipërfaqja e punueshme e rajonit,
rreth 50 % e zënë pyjet. Rajoni është ndër zonat më të pasura me pyje, me një sipërfaqe të
pergjithshme te tyre prej 482,000 ha (ose 50 % e fondit pyjor), nga te cilët pyje të lartë (ah,
pishe, bredh, dushk) prej 86 mije ha. Rajoni ka mundësi vjetore mesatare të shfrytëzimit të
pyjeve për dru zjarri 59.3 mije m3 dhe për lëndë punimi 104.6 mije m3, më të lartën nga të gjitha
rajonet.

Të shtyrë nga një mori faktoresh social, ekonomike (ndër të tjera një pagë mesatare në sektorin
shtetëror prej 11,693 leke), gjeografike dhe kulturore, rrethet e këtij rajoni kanë qënë dhe një nga
burimet kryesore të migracionit të brendshëm.

6.3. ELEMENTET KRYESOR GJEOGRAFIK DHE NATYROR

Elementët Përshkrim i shkurtër i tyre Gjendja dhe përdorimi i burimeve natyrore
kryesor
gjeografike
Alpet Alpet shtrihen ne veri te lumit Drin.
Megjithe demtimet ne disa pjese, si ne
shqiptare Gropa e Tropojës dhe rrjedha e Parkun e Valbones, Bogë, Razëm, ne
poshtme e lumit te Valbonës, i pergjithesi zona e Alpeve mund te
ndajne nga rajoni verilindor.Alpet
konsiderohet me pak e demtuara gjate
kane gjatesi 64 km dhe gjeresi 60
periudhes se tranzicionit
km me siperfaqe 2200 km2, zene Gjenden një larmi speciesh të florës dhe
rreth 8% te siperfaqes se vendit.
faunës dhe nje kompleks ekosistemesh
Per momentin Alpet paraqiten te natyrore dhe peisazhistike. Si bimësi pyjore
izoluar, rruget qe i lidhin ata me
gjenden ahu (Fagus silvatica-), pisha e zezë
pjeset e tjera brenda dhe jashte(Pinus nigra-), bredhi i bardhë (Abies alba-
vendit jane te pakta dhe ne gjendje
), arrneni(Pinus heldrechi), rrobulli(pinus
jo te mire.Edhe brenda alpeve peuche-), dhe këto të kombinuara me
lidhjet jane te veshtira, rrugetlivadhe alpine. Këtu gjenden dhe specie
kalojne ne qafa te larta qe ne dimer
endemike dhe subendemike shumë të rralla
jane te pakalueshme të florës dhe faunës kontinentale
2. Malësia e Perbehet nga shkembinj
Mbisundojne pyjet e dushkut, ne gjendje
Hasit dhe magmatike,gelqerore e terrigjene.
cungishte. Kane shenja permiresimi te
Gjakovës Relievi eshte kryesisht kodrinordukshem ne 5 vjeçarin e fundit.
(pllaja e sidomos ne gropat e Tropojes 350Demtimet kryesore aktuale shkaktohen n ga
Hasit, Mali i mbi det dhe te krumes 500 m mbi krasitja e rende per gjeth, ne shume raste
Pashtrikut, det, duke bere perjashtim mali ime prerje rrah, dhe kullotja me pas, duke e
gropa e Pashtrikut qe shkon 1000 m trnasformuar shpesh ne shkurre te
Tropojes Dendesia mesatare e popullsise degraduara.Paraqet potencial te larte te
eshte 33 banor per km2 klimes dhe tokes per tu kthyer ne pyje
dushku me prodhimtari te larte, si dhe te
pasura ne gjah.
3. Lugina e Perbehet nga fushat pjellore te Masivet pyjore jane teper te rralla ne
Drinit të Zi Gjorice-Shupenzes,Maqellares, lugine. Ka zhvillim te bimesise se

Tirane, Mars 2005 9


kryesor
gjeografike
Lugina e Peshkopise e Kukesit. Lugina breglumit ne zonen Gjorice Shupenze, ne
Dibrës, ngushtohet se tepermi ne Topojan e pjeset e tjera bimeisa tipike e breglumit
Peshkopisë, Skavice, qe sherbejne si pragje qe e eshte demtuar.
pragu i ndajne luginen ne tre pjese
Topojanit kryesore.
Skavica, Pergjithesisht zona te mbi
lugina e populluara me bujqesi të zhvilluar.
Kukësit Nga gropa e madhe e Kukësit deri
ne Vaun e Dejes , lugina kthyer ne
rezervuar dhe eshte e mbuluar nga
uji . Relievi i ashper me grykat e
ngushta krijon pejsazhe te bukura
4. Vargmali Shtrihet ne lindje te lugines se Pyjet e ketyre vargmaleve jane te rralla e te
i Korabit Drinit te Zi dhe te Bardhë, ne kufi degraduara nga mbiperdorimi. Ahu është
- Kolesjan me Maqedonine. Ka formen e nje ne pjesen me te madhe i shndrruar ne
-Gjalicë- harku te madh me lugëzim nga cungishte, masivet me halore jane te rralla.
-Bjeshkët e lindja dhe vazhdon jashte kufirit Me prodhimtari te ulet dhe riperteritje te
Shishtavecit shteteror me malet e Sharrit, qe rralle.
ndajne Kosoven me Maqedonine, Ka nje sensibilizim te popullise lokale per
dhe te Stegoves ne juglindje. ruajtjen e pyjeve, duke i blere drute e zjarrit
Perbehet nga formime shume te ne pjesen me te madhe te fshatrave. Eshte
vjetra gjeologjike (rreshpe dhe nder zonat me klimen me te ftohet ne
gelqerore te mermerizuar) nga Shqiperi qe ka nevoje per konsum te larte
gipse dhe gelqerore mesozoike. te druve te zjarrit
Ka potencial te larte per zhvillimin e
Qendrat e banimit ne shpatet e turizmit malor, dhe veçanerisht te turizmit
vargmaleve te Korabit jane te te bardhe. Ka rendesi te jashtezakoneshme
pakta. Ata ngjiten deri ne 1400 m e nga pikpamja e biodversitetit per levizjen e
ne malin e Radomit, Ploshtan, Çaj, kafsheve te egra nga Maqedonia e
Shishtavec. pjeserisht Kosova ne Shqiperi
5. Malesia Shtrihet midis Drinit ne veri dhe Qe nga viti 1960 ka filluar shfrytezimi
Pukë-Mirditë Fanit te Vogle, lugines se Matit e intensiv i pyjeve te ketyre malesive
dhe vargmali gjadrit ne perendim dhe drinit te zi Pyjet jane prere pothuajse teresisht. Ne
i Lurës ne lindje. Perbehet nga shkembenj shume raste pas vitit 1990 prerejt jane
(Bjeshket e magmatike (e pasur ne minerale shoqeruar edhe me zjarre masive, qe kane
Kushnenit vecanerisht baker). Relievi eshte i demtuar filizerine dhe kane stimuluar
dhe Tërbunit; copëtuar i larte e i larmishem. procesin e erozionite Vetem ne parcela te
Korabi, Maja Popullsia eshte e rralle me 38 banor paariteshme kane mbetur sasira te pakta
e Malit; per km2, vendosur kryesisht ne materiali drusor si ne Zall Gjocaj, Gryke
Munella ; gropat dhe luginat, (Qerretit, Sete, Armolle, etj.
Mali i Dejes, Pukës,Iballes, Lurës e Lugines së Per te realizuar rimekembjen e ketyre
i Balgjajt, Fanit, ku prodhimet bujqesore dhe pyjeve, qe kane potencial shume te madh si
Zepës, Shejtit blegtoria jane te prapambetura. per prodhim lende ashtu edhe rehabilitim te

Tirane, Mars 2005 10


kryesor
gjeografike
,Kurora&Run Aktiviteti kryesor i popullsise kanë mjedisit te biodiversitetit, vecanerisht ne
a& Nezhda e qënë minierat e shfrytezimi i Balgjaj- Liqenet e Lures, duhet te gjenden
Lurës etj pyjeve. Me mbylljen e minierave mundesi per punesim te popullates lokale si
Luginat e prerja e pyjeve ka mbetur aktiviteti dhe duhen mbeshtetur sherbime te
Gjadrit si dhe kryesor per mbijetesen e popullsise ndryshme mjedisore psh shitja e krediteve
e Fanit te prej 96 mije banore prej te ciles te karbonit
Madh e te 70% jeton ne fshat.
Vogel, Seta e Bazeni i Lumit Gjadër paraqitet
Armolla plotesisht i zhveshur.
7.Malësia e Kete zone e ndan dhe e lidhe me Malesia e Martaneshit dhe Zerqanit e
Martanesh, Puke Mirditen nga lugina e quajtur si malesia e pyjeve deri ne vitin
Çermenikes, Bulqizes, vargjet malore te 1990 eshte prere pothujase plotesisht,
Gollobordes, Skenderbeut e te Lures duke shkuar veçanerisht pyjet me arnen, pishe te zeze e
vargmalet e drejt jugut e jug-lindjes formojne ah. Ne teresi zona mund te konsiderohet si
Skënderbeut keto malesi qe sherbejne si hambari I furnizimit me uje te Shqiperise.
dhe Lugina e ujendarese te Drinit të Zi, Matit e Krahas furnizimit me uje te Tiranes me
Matit Shkumbinit, Erzenit e Ishmit. rreth 1 milion banore nga Burimet e Malit
Mali i Lopës, Pejsazhet e mrekullueshme dhe me Gropa dhe te Bovilles ne kete zone
Kaptinës, nderthurja e bimesise pyjore me kane burime te rendesishme shumcia e
Muzhaqit lendinat dhe liqenet teper te lumenvje te Shqiperise si Drin (zalli
Vargu Krujë shpeshta malore, si dhe pozicioni i Bulqize e Okshtunit, Shkumbini(Rrapuni)
Dajt, Mali i veçante gjeografik, e mundesia e Lumi i Matit (nga Martaneshi)Erzeni
Skënderbeut, lidhjes me rruge, e ben zonen eTerkuza.
Mali me shume atraktive per zhvillimin ne Eshte zona qe i hap rrugen e zhvillimit te
Gropa, perspektive te turizmit malor turizmit malor per gjithe Shqiperine e
Gropa e Malesia e Çermenikes me reliev te mesme, Tiranen, Elbasanin, Durresin,
Matit e copetuar, ka teper te zhvilluar Krujen, Burrelin etj.
Rrëshenit erozioni dhe bimesia e mbulesa Duke qene bashkeshoqeruese e koridorit te
tokesore mbi perdoren per te jetuar transportit te Shkumbinit, si dhe ne potence
banoret e labinot mait, shmilit e mbartese e rruges se Arberit, ka mundesi te
orenjes, malesia e gollobordes medha zhvillimi ne perspektive.
dallohet per relievin Karstik e te Pyjet e prera kane shenja riperteritje te
zhveshur, ka rendesi si ure lidhese mire. Paraqitet shume e rendeishme
e kafsheve nga maqedonia ne mbrojtja nga zjarret.
cermenike e martanesh. Lugu i Per rendesine qe paraqet si per ruajtjen e
Matit, krahas zhvillimit te burimeve ujore te Shqiperise e Tiranes,
bujqesise, ka pyje lisi ne biodiversitetin e pasur dhe pejsazhet e
rehabilitim e siper. mrekullueshme, mundesine e Turizimit
E gjithe kjo zone duke perfshire malor, shoqeruar me pelegrinazhet ne
edhe vargun kruje dajt, malin e vendet e shenjta, si dhe per vlerat historike
skenderbeut e ate me gropa si dhe e traditave te zonave te banuara si
lugun e vilzes, Bizen e Shengjergji, Guri I Bardhe, Zerqani,
Shëngjergjin mids tyre me pyjet Martaneshi, Ballenja, Labinoti, eshte me



kryesor
gjeografike
dhe pejsazhet piktoreske, si dhe me rendesi qe te fillojne procedurat per ta
afersine me qytetin e Tiranes propozuar ne UNESCO si zone te vecante
ofrojne mundesi te medha per te biosferes
zhvillimin e turizmit
Velipoja gjendet në zonen veri- Velipoja ndodhet në pjesë jug-perëndimore
7. Zona perëndimore të vendit, dhe të qytetit të Shkodrës. Zona e Velipojës,
bregdetare e kufizohet : nga veriu me tokat përfshi dhe lagunën e Vilunit, është e
Shkodrës dhe bujqesore të komunës së Velipojës shpallur si zonë e mbrojtur, rezervë
Lezhës dhe lagjen Boraj-Velipojë, në veri- natyrore e menaxhuar respektivisht në
(Velipoja- lindje me rrugën auto Shkodër- kat.IV-t të sistemit të zonave të mbrojtura (
Kune Vaini ) Velipojë dhe Shkollën, nga lindja sipas IUCN-së), në vitin 1958, duke u vënë
dhe Liqeni i me rrugën auto dhe toka bujqësore, nën mbrojtje të posaçme në një sipërfaqe
Shkodrës nga jug-lindje me plazhin e prej 700 ha, me përbërje komplekse si:
Velipojës, nga jugu me detin sipërfaqe pyjore 353 ha, sipërfaqe ujore e
Adriatik, në jug-perëndim, këneta 286 ha, dhe sipërfaqe jo-prodhuese
perëndim, Veri-perëndim me lumin rreth sajë 61 ha.
Buna, që është dhe kufiri shtetëror Ndërsa laguna e Vilunit që është pjesë e
me Malin e Zi. kësaje zone ka një sipërfaqe prej 950 ha, e
Sistemi lagunor “Kune-Vain” cila është e perbërë nga 37 ha pyje, dhe 743
vendoset në të dy anët e ha sipërfaqe jo-pyjore.
grykëderdhjes së lumit Drin, në Zona e mbrojtur si rezerva natyrore e
zonën bregdetare veriore të rrethin menaxhuar e “Kune-Vain”-it në Lezhë
e Lezhës. Nga Shëngjini deri tek përfaqëson një zonë me vlera të larta
grykëderdhja e lumit të Matit, zona ekologjike dhe biodiversiteti, si një
bregdetare është e ulët dhe kombinim i rrallë i elementëve natyrorë sit
moçalore. Kjo përfshin lagunën ë tokës dhe ujrave të ëmbëla dhe të kripura
bregdetare të Vainit dhe Cekës në si dhe prania e bimësisë pyjore dhe tokës
pjesën perëndimore të lumit dhe bujqësore, duke e bërë këtë kompleks me
Kune-n, Merxhani-n, dhe Kënallë- vlera të rëndësisë ndërkombëtare.
n, në atë veriore të tij.
Sistemi lagunor është 10-15 km i Strategjia e Biodiversitetit, e hartuar dhe
gjatë dhe 3 km i gjerë, me një miratuar në Qeveri në vitin 2000, ka
sipërfaqe rreth 2,188 ha, nga të propozuar një ristrukturim të nënkategorive
cilat 1,165 ha sipërfaqe ujore, 215 mbrojtëse të RNM “Kune-Vain”, duke
ha pyje dhe 700 ha ligatina. propozuar që zona e Kune-s (pjesa
Kompleksi i deltës lagunore të perëndimore e lagunës së merxhanit) me
Lezhës ka pesë pesë sisteme të sipërfaqe prej 300 ha të shpallet dhe ruhet
ndarë të ligatinave bregdetare, si si Rezervë Shkencore e Kat. I-rt, ndërsa
dhe ka dhe pyje, shkurre, kullota pjesa tjetër prej rreth 1700 ha ( plus dhe
dhe tokë bujqësore, gjë që e bën atë 2100 ha grykëderdhjet e lumenjeve Drin
zone e rëdësisë kombëtare dhe dhe Mat) te mbeten si rezerva natyrore te
ndërkombëtare. menaxhuuara të kat. IV-t te IUCN-së.



kryesor
gjeografike
Liqeni i Shkodrës ndodhet në Liqeni i Shkodrës është më i madhi në
pjesën veri-perëndimore të Ballkan, me një sipërfaqe totale prej 368
Shqipërisë dhe në pjesën km2, prej së cilës 149 km2 janë në anën
perëndimore të qytetit të Shkodrës Shqiptare. Liqeni rrethohet nga livadhe dhe
dhe përbri kalasë së lashtë të qëndron në këmbët e malit të Traboshit.
Rozafës. Zona e mbrojtur përfshin Thellësia e liqenit është mes. 7-10 m.
17.000 ha sipërfaqe, prej së cilës
15.000 ha është sipërfaqe ujore. Liqeni i Shkodrës karakterizohet nga një
Është propozuar si zonë e mbrojtur vegjetacion i pasur me më shumë se 80
ndërkufitare, (nga Strategjia e specie ujore dhe bregdetare, si dhe bimësh
Biodiversitetit (2000), që i përket macrophite si Potamogetoniacea,
kategorisë së katërt të IUCN-së. Cyperaceae dhe Ranunculaceae, dhe flora e
Kjo sipërfaqe ujore konsiderohet si tij e lidhur filogjenetikisht me atë të detit
një nga zonat më të rëndësishme dhe ku gjejme Najas marina etj. Gjenden
për shpendët në Evropë. Aty dhe specie endemike si Marsilea
gjenden afro 40 lloje shpendësh quadrifolia, Nuphar luteum, Nymphea
ujorë, ku gjejmë dhe llojin marina ssp., speciet të nënujit të familjes
globalisht të kërcënuar Potamogeton spp., si Miriophyllum
Phalacrocoracs pygmeus. spicatum dhe Ceratophyllum demrsum,
Gjithashtu aty jetojnë rreth 45 lloje apo dhe të gjinisë Chara.
peshqish, midis të cilëve janë blini
(Acipenser sturio). Liqeni ka dhe Nga speciet kërcelloredhe notuese më
bimësi ujore, si zambaku i ujit dominuese janë Phragmites australis,
Nymphaea alba, Nuphar luteum, Schoenoplectus lacustris, etj. Rreth liqenit
dhe Nymphoides peltata, dhe Trapa gjejme dhe siperfaqe të mbuluara me shelg
natans. (Salix fragilis) dhe Fraxinus ornus. Në
Delta e Drinit është një zonë shumë liqenin e Shkodrës gjenden 49 lloje
e rëndësishme që mban në sezonin peshqish, prej të cilëve 40 % janë specie të
dimëror shpendë të rralë dhe të familjes Cyprinidae, me dy nga speciet më
rrezikuar si kormorantët të rëndësishme sit ë Cyprinus caprio dhe
(Phalacrocorax pygmeus) dhe Alburnus alborella, gjë që tregojnë
lundrën (Lutra lutra). Në zonë e karakterin subtropical të liqenit. Ujrat
Kune-vainit gjenden specie që periferike, të freskëta dhe të pastëra,
mbrohen nga konventa dominohen nga familja Salmonidae. Në
ndërkombëtare, si p.sh. liqen gjenden dhe speciet të rralla të
Rhinolophus euryale, lakuriqi (R. peshkut që migrojnë në det si Acipenser
Ferruequinum& Myotis myotis), sturio, Anguila anguila, Mugillidae dhe
Apodemus mystacinus, shqipja Alosa falax nilotica.
laramane (Aquila clanga), rosa
(Aythya Në liqen janë vrojtuar rreth 280 specie
nyroca),qifti/skifterët( Milvus zogjsh, dhe përveç pelikanit kaçurrel
milvus & M. Migrans). (Pelecanus crispus), gjenden dhe shume
Delta e Drinit strehon gjithashtu specie të ndryshme si të gjinisë kormorant



kryesor
gjeografike
dhe lejlekun ( Ciconiformes-), si (Phalacrocorax spp)., Podiceps spp.,
dhe egreta e vogël (Egretta Aythya spp., çafka (Fulica atra), Larus
garzetta), Botaurus stellaris, rosat ridibundus dhe Egretta garzeta, Egretta
( Anas penelope, Anas crecca, Anas alba, Platalea leucorodia, ibishi (Plegadis
clypeata), syargjendi (Bucephala falcinellus), zhgaba (Gyps fulvus) dhe
clangula), bajza (Fulica atra), Hydroprogne tschegrava
Vanellus vanellus, Tringa
totanus.Gjithashtu gjenden dhe 12
specie molusqesh, 24 specie
reptilësh, 196 specie zogjsh, dhe 23
lloje gjitarësh.

7. PËRSHKRIMI I BURIMEVE NATYRORE-TURISTIKE

7.1. BURIMET NATYRORE TË RAJONIT VERIOR

Pjesa veriore e Shqipërisë eshte kryesisht nje zonë malore, dhe kjo sipërfaqe është e përbërë nga
male të lartë dhe lugina të thella. Për shkak të pjerrësive të thepisura në këtë rajon malor
aktivitetet kryesore të bujqësisë zhvillohen vetëm në lugina. Për këtë shkak popullsia e këtij
rajoni ka mbetur relativisht e varfër. Rajoni verior karakterizohet nga prania e bollshme e
burimeve natyrore dhe e sistemeve ujore dhe lumoresi liqeni i Shkodrës, sistemi lagunor Kune-
Vain, liqenet akullnajorë të Lurës dhe Liqeni i Zi, zona të mbrojtura dhe parqe kombëtare si
Thethi, Lura, Valbona, dhe pyje të virgjer si ato të Malësisë së Gashit, Livadhit ta Harushes,
duke kulmuar me bjeshkët e namuna të Alpeve të Shqipërisë. Ky peisazh piktoresk, pothujase i
paprekur dhe i virgjër, është një burim natyror bazë për zhvillim përmes tërheqjes së turizmit
malor dhe ekoturizmit.
Niveli i ulet i te ardhurave ne trevat malore rezulton nga nje sere faktoresh te ndryshem perfshi
ketu papunesine e larte, prodhimet bujqesore te uleta dhe pamjaftueshmeria e tokes per banoret
vendas. Ne kete rajon, varferia dhe degradimi i burimeve natyrore jane te lidhura ngushte.
Burimet natyrore luajne nje rol te rendesishem per permbushjen e nevojave te perditshme te
popullates dhe qendrueshmerine e ekonomise lokale
Vleresimi i Varfërisë në 2003 tregon se banoret e fermave malore kane zene siperfaqe me te
vogla toke dhe varen tek bujqesia si i vetmi burim te ardhurash me shume se banoret e rajoneve e
tjera. Praktikat bujqesore jo te qendrueshme kane kontribuar ne degradime serioze te tokes. Qe
prej vitit 1991, tokat kane marre lende ushqyese te pamjaftueshme, duke ndikuar ne uljen e
perberesve organike, azotit dhe natriumit, krahasuar me 20 vjet me pare. Dritherat e
pamjaftueshme, praktikat kultivuese dhe metodat e papershtatshme te ruajtjes se tokes kane



shkaktuar gjithashtu degradimin e tokes. Perveç kesaj, fermereve u mungojne mundesite per
permiresimin e teknologjise dhe njohurite perkatese
Erozioni i tokes eshte bere nje problem serioz. Mikrobazenet e Gjadrit dhe te Kirit jane nje
kercenim i vazhdueshem permbytjesh per qytetin e Shkodres e Fushen e Zadrimes. Per shkak te
tyre lumi i Bunes eshte bere i palundrueshme duke i shkaktuar ndryshime te ndjeshme biznesit
Shkodran, qe historikisht ka qene i lidhur me pranine e anijeve ne ane te Bunes qe ndikonte per
import eksporte intensive. Ujembledhesit qe kane zanafillen apo jane pjese kryesore perberese e
veriut te Shqwiperise shfaqin probleme te perbashketa, si: (i) rritje e shpeshtesise dhe permasave
te permbytjeve, (ii) rritje e sedimenteve te depozituara dhe ndeshja e tokave te kripura ne zona te
uleta te bazeneve te lumenjve, (iii) ulja e cilesise se ujrave. Megjithese klima dhe gjeologjia e
kesaj zone te vendit favorizojne erosionin e larte natyror, shtrirja e ketij fenomeni ka tashmea
permasa social-ekonomike dhe eshte shkaktuar nga: (a) kultivimi i tokave bujqesore me
potencial te larte erodimi; (b) kthimi ne toka te reja i pyjeve dhe kullotave dhe perdorimi i tyre
me kultura te papershtatsheme bujqesore, (c) shpyllezimi i tokave te pjerrta pyjoree abandonimi i
tyre pas vitit 1991; dhe (d) mbikullotja e tokave pyjore dhe kullosore nga gjedhet, dhente e dhite.
Si rezultat, kjo zone ne dekaden e fundit ka pesuar degradime serioze te burimeve natyrore dhe
ulje te prodhimit rural

Nje nder sfidat e ardheshme eshte edhe nevoja per te adaptuar kuadrin e menaxhimit te pellgjeve
ujembledhes, psh duke kombinuar masat per restaurimin e prodhimtarise se tokes me ato qe
gjenerojne te ardhura, duke forcuar edhe me tej kapacitetin e shoqatave te perdoruesve, duke
rritur me shume rolin e komuniteteve duke kalimit te pyjeve e kullotave ne pronesi te
komunave si dhe vazhdimit te decentralizimit dhe ristrukturimit te administrates pyjore.

7.2. ALPET SHQIPTARE VERIORE

Alpet perfshijne pjesen veriore te vendit, relievi ityre ka pamje te rralle me kreshta e shpate te
thepisura, maja te mprehta te dhëmbëzuara dhe te zhveshura, me hone, kanione e gryka te
ngushta pergjate luginave te thella te mbushura me pragje, duke perbere grumbullin malor më të
ashper dhe me te copetuar ne te gjithe vendin, dukuri kjo e lidhur me mbizoterimin e formimeve
gjeologjike te forta,veprimin intensiv te geryerjes, karstit, akujve e debores, te cilat ndikojne ne
formimin e liqeneve akullnajore me vlera te medha ekologjike e shkencore
Alpet shtrihen ne veri te lumit Drin. Gropa e Tropojes dhe rrjedha e poshtme e lumit te
Valbones, i ndajne nga rajoni verilindor.Alpet kane gjatesi 64 km dhe gjeresi 60 km me siperfaqe
2200 km2, zene rreth 8% te siperfaqes se vendit. Per momentin Alpet paraqiten te izoluar, rruget
qe i lidhin ata me pjeset e tjera brenda dhe jashte vendit jane te pakta dhe ne gjendje jo te
mire.Edhe brenda alpeve lidhjet jane te veshtira, rruget kalojne ne qafa te larta qe ne dimer jane
te pakalueshme.

Ndertim gjeologjik i tyre eshte i larmishëm, me formimet me te vjetra ata te paleozitit,me te cilat
lidhen pasurite minerale te kuarciteve ne luginat lumore. Gelqeroret qe vijne nga mesezoiti kane
perhapjen me te gjere, qe sherbejne si baze e boksitetve.Formojne kurrizet kryesore te alpeve, te
perziera me dolomitet dhe te modeluar nga karsti formojne ne alpe nje reliev teper te ashper. Ne
alpe hasen edhe depozitime flishore, qe nene ndikim e erozionit kane formuar relieve me te
butas mjaft te coptuara nga rrjedhjet ujore si dhe shkembenjte magmatike jane si ultrabazike



ashtu edhe bazike, dhe sherbejne si baze e polimetaleve. Duke qene te patrtetshem kane formauar
reiev mjaft te ashper.

Lartësia mesatare e alpeve arrin ne 1500 m mbi det, maksimalja eshte ne Jezerce me 2694 m.
Lartesite me te medha takohen ne pjesen qëndrore ku zenë fill kurrizet malore dhe shumica e
luginave.
Hidrografia ka karakter alpin dhe ka pasuri te medha ujore, qe vijne edhe nga sasia e madhe e
reshjeve te shiut e te bores qe kane mesatare qe leviz nga 1800 mm ne lindje deri ne 3100 mm ne
vit ne pjesen perendimore.Shtimi i ujit ne pranvere vere lidhet edhe me shkirjen e debores qe
nganjehere i kalon 4 m ne Alpe. Lumenjte kryesore me prurjet e tyre mesatre ne Alpe jane Shala
33m3; Valbona 35 m3; Curraj - Nikaj 15m3; Cemi 26m3; Kiri 17m3; Jane rreth 30 Liqene nder te
cilet me te permendurit jane ato te Malësise se Gashit Sylbices dhe Jezerces.

7.2.1. Alpet, përbëhen nga blloqe, malësi, kurrize malorë dhe lugina si më poshtë

Blloku i Jezerces: shtrihet ne qender te alpeve dhe rrethohet nga gropa, lugje e lugina te thella.
Maja e Jezerces shoqerohet edhe me 14 te tjera me lartesi mbi 2200 m. Malesia e madhe:
perbehet nga kurrize, blloqe e male te larta si: Bjeshket e Nemuna me maja te thepisura e te larta
deri 2550 m, me pllakat karstike te Veleçik Bridashit, si dhe me forma te shumtakarstike.Ne
pjesen veriore te kesaj malesia eshte Lugina e Vermoshit me veshje te dendur bimore, ne jug
vijojnë :- lugina e Perroit te thate e lugina e Kirit; midis tyre kurrizi malor Maranaj –Biga e
Gimajve dhe Cukal Biga e Gimajve
Malesia e Gashit me perberje magmatike, reliev te ashper, me forma te shumta akullnajore me
liqene te vogla me bukuri te rralle, pyje e kullota te pasura. Kurrizi Toplane-Maja e Boshit,
shtrihet ne lidnje te Shales dhe ne veri bashkohet me kurrizin Mertur - Zhaborre. Kurrizet ndahen
nga lugina e Currajt dhe kane bimesi te dendur pyjore. Lugina e Valbones me formen e nje
govatete madhe te modeluar nga akujt ne pjesen e siperme, duke krijuar forma te vecanta harkore
e kanione me ngushtimet e zgjerimet e saj, ne zgjerime jane vendosur Valbona Dragobia e
Ragami

Sipas analizes krahasuese të rajoneve të zgjedhura për karakterizimin gjeografik dhe social-
ekonomik, studimi qarteson natyrën rurale të fenomenit të varfërisë në Shqipërinë veriore duke
theksuar faktin se ajo mbetet në nivele relativisht të larta keahasuar me shifrat mesatare për
vendin. Kjo për shkak të mundësive të kufizuara për punë, veçanerisht në këtë zonë, dhe si
rrjedhoje e të ardhurave të ulta, kryesisht në degën e bujqësisë.

7.2.2. “THETHI” – PARK KOMBËTAR DHE ZONË TURISTIKE MALORE

(SHKODËR-MALËSI E MADHE)

Thethi"-i si PK ka një sipërfaqja 2300 ha, dhe fillon në afërsi të Grunas-it në 760 m lartësi mbi
nivelin e detit, dhe lartësia shkon mbi 1800 m. Zona e Thethit shtrihet ne Krahinën Malore
Veriore të Shqipërisë, në gjerësitë gjeografike 41°49’45” – 41°52’15” dhe gjatësitë gjeografike
20°10’52” – 20°13’55”. Ka një sipërfaqe totale pej 3.000 ha, dhe bënë pjesë në juridiksionin e
rrethit të Shkodrës. Rruga automibilistike për në Theth është Shkodër-M.Madhe–Bogë-Theth.



Lartësia e përgjithëshme mbi nivelin e detit është 1200 - 1800 m, ndërsa lartësia mesatare është
1300 m. Lartësia më e vogël (minimale 800 m në fashatin Bradoshnicë ndërsa lartësia maksimale
arrihet në kuotën 2200 m.
Në këto limite lartësish nga 800 - 1800 m, vegjetojnë një shumëllojshmeri bimësie drusore si
Ahu, Bredhi, Pisha e Zezë, Arrmeni, Hormoqi , Mëllëza, Frashëri, etj. Këto lloje vegjitojnë
brenda arealit të tyre, shumica ndodhen të thjeshtë dhe rrallë të përzier me lloje të tjerë.
-Prroj i Radogoshit me drejtim P - L, mbledh ujërat e prroskave që rrjedhin nga lumi i Javarit
dhe derdhen në Lumin e Gashit, por mbetet i rrezikshëm dhe e ka shumë të zhvilluar fenomenin
e erozjonit.
- Prroj i Poligajës dhe Mullafcit, po me të njëjtin drejtim P- L, mbledh ujrat e prrojt të Mullafcit
dhe bashkohen të dy mbi Bregun e Çobanit dhe formojnë një prrua të madh dhe derdhen ne
lumin e Gashit, përroi i Poligajes peraqet rrezikshmëri të veprimit erozional.
- Prroj i Torkuzit, edhe ky ka dejtime P - L, nuk paraqet rrezikshmëri. Prrenjë te tjerë të
rëndësishëm që e përshkojnë ekonominë në krahun e djathtë janë Prroi i Basha Hajdarit dhe ai i
Prencit, të dy këta prrenj nuk paraqesin rrezikshmëri të madhe. Prrenjtë e tjerë janë të vegjël dhe
nuk kan ujë gjatë gjithë vitit. Pothuaj se në të gjithë ekonominë është i përhapur një rrjet i dendur
burimesh me ujë të pijshëm.

7.2.1.1 Ekosistemet pyjore dhe biodiversiteti në “Theth“.

Grumbujt pyjorë të këtij masivi kan vlera të larta biodiversiteti që formojnë ekosisteme të
rëndësishme të florës të llojeve (ah, panjë, bredh, hormoq, mëllzë, shkozë, frashër, vërri,
arrnen,etj.).Proçeset natyrore këtu zhvillohen në mungesë të çdo ndërhyrje humane, dhe si i tillë
në Theth gjejmë pyje të virgjër dhe ekosisteme natyrore interestante me specie të rralla të florës
dhe faunës. Në këtë zonë takohen rreth 10 lloje bimore të rralla.

Thethi karakterizohet nga pyje, kullota dhe livadhe alpine dhe subalpine. Këtu ndeshen prania e
një larmie shoqërimesh bimore si e ahut me bredhin e bardhë, me boronicën, me Asperula
odorata tj. Në lartësitë 750-800 m gjenden llojet shkozë (Carpinus orientalis-), frashër (Fraxinus
ornus-), dhe lajthi ( Coryllus avellana-), në lartësitë 800-1.800 m bimësia dominohet nga pyje të
llojeve ah (Fagus silvatica-), në të dy anët e luginës, e shoqëruar kjo në disa vende me llojet e
plepit të egër (Populus tremula-), panja fletërrap (Acer pseudoplatanus-), bredhi i bardhë (Abies
alba-), dhe tisi (Taxux bacata) dhe me lartë me llojet pishë e zezë ( Pinus nigra-Arnold), rrobulli
(Pinus heldrechi-), dhe më në lartësi, në Qafën e Pejës gjenden grumbuj me hormoq (Picea
abies-) që është kufiri më jugor i kësaj specie në Evropë.

Në çeltira takohen çaji i bjeshkëve, nënishte shqiptare (Cistus albanikus). Në rrëketë rritet një
bimëi e pasur higro-hidrofile e dominuar nga Caltha palastris, Pinguikula hirtiflora,
Polygonatum odoratum, etj.

Speciet endemike. Në masivin e Thethit gjenden speciet endemike të rralla si Ëulfenia baldacci,
(Shtegu i Dhenve), dhe llojet : Petasites doerfleri, Lilium albanicum, Viola ducagjinica,
Teucrium arduini, Micrmeria parviflora, Athamantha turbith, Asperula scutellaris, Campanula
albanica, Colchicum autumnale, Gentiana lutea, Atropa belladonna. Lumi që përshkon Thethin
ëshë i pasur me peshk të llojeve troftë (Salmo trutta marmoratus dhe Salmo trutta macrostigma).
Thethi është nga vendet e rralla ku gjendet Salamandra atra dhe specie të tjera të rralla amfibësh



si Triturus alpestris, Bombina variegate, Algyroides nigropunctatus, Lacerta agilis, Coronella
austriaca, Vipera ssp. etj. Nga zogjtë më rezident janë qukapikët ( Piciformes-), skifterët dhe
korbët (Falconiformes-).

Fauna . Në këtë zonë dallohen gjitarët e mëdhenj si: Ariu (Ursus arctos), Ujku (Canis lupus ),
Riqebulli (Lynix lynix ), Kaprolli (Capreolus capreolus ), dhia e egër (Rupicapra rupicapra ),
etj.,si dhe prania e shume zogjve dhe shpendëve të tjerë, si shqiponja e malit, zvarranikë të
ndryshëm si gjarprinjt dhe lloji karakteristik i peshkut troftë me pika të kuqe që gjendet me
shumicë në lumin që e përshkon këtë zonë.

7.2.2 “LUMI I GASHIT” DHE “LIVADHI I HARUSHËS”(TROPOJË):
Sipërfaqja e përgjithëshme e masivit të “Lumit të Gashit” eshte 10.129,25 ha. Shtrihen në
Zonën Malore Veriore të Shqipërisë, në gjerësitë gjeografike 41°49’45” – 41°52’15” dhe
gjatësitë gjeografike 20°10’52” – 20°13’55”. Ka një sipërfaqe totale pej 3.000 ha, bënë pjesë në
juridiksionin e rrethit te Tropojës. Lumit te Gashit sipas vendasve thirret dhe Mullareka.Të
gjithë përrenjtë dhe prroskat derdhin ujrat e tyre në Lumin e Gashit. E gjithë sipërfaqja që e ka
derdhjen e ujrave në Lumin e Gashit direkt ose në përrenjtë që janë degë të këtij lumi, duke
filluar nga Deberdoli deri në Shoshan, përbënë masivin e Lumit të Gashit.
Kufinjtë e masivit pyjor “Lumi” janë nga veriu kufiri shtetëror i Republikës me Malin e Zi
(Jugosllavinë), me majën e Kajrafilit me kuotë 2159.0 m deri tek qafa e Ali Celes, nga lindja me
Qafën e Deberdolit, me Majën e Zeze 2480 m, Qafa e Perbujes, Maja e Tingëllimës 2967 m,
Maja e Jabllarit dhe e Radoshës, nga jugu maja e Bradoshnicës, Qypi i Gracit, dhe nga perëndimi
duke filluar nga Maja e Bradoshnices, kurrizet nga maja e Pllabes, Maja e Rupes, Kunji i
Armeve, Maja e Markofces, Maja e Kajrafilit.
Në këtë zonë gjendet vetem fshati Bradoshnicë i cili ndodhet ne pjesen e poshteme te zonës.
Brenda kësajë zone nuk ekziston asnjë rrugë automibilistike. Largësia mesatare nga pjesa më e
afërt e sajë me qytetin e B.Currit eshte 10 km, kurse pjesët e largëta 25-30 km.

7.2.3 VALBONA DHE LUGINA E VALBONËS (TROPOJË)

Valbona është nji nga luginat më të pyllëzuara të Alpeve. Parku kombëtar i Valbonës ka një
sipërfaqe prej 8000 ha. Valbona është lumi më i madh i Alpeve. Ajo është qendra e Alpeve
lindore dhe Lugina e Valbonës është vendi më mbresëlënës në këtë zonë. Në fillim të luginës
gjejmë liqenin akullnajor të Vali-t që shtrihet midis majave të Ali-s dhe Popluka-s në jug-
perëndim të bllokut malor të Jezercës dhe që përfundon në fshatin Rragam. Më tej drejt luginës
aty ku bashkohen lumi i Valbonës me prroin e Çeremit lugina bëhet më e cekët me aspekte të
shumta të ngushtimeve dhe zgjerimeve, të ndra nga vendklaime. Kjo zonë është karbonatike dhe
formohet nga detashmentet akullnajore dhe tektonike. Në këtë pjesë të Valbonës përfundon dhe
degëzimi i prrojit të Kukaj-t. Lugina e Kukaj-t është tipike akullnajore e formuar midis maleve
të Jezercës dhe Kollata´s. Lumi i Valbonës është mbreslënës dhe nga burimet e sajë në pjerrësinë
lindore të Qafës së Valbonës. Në ujëvarën e Valbonës uji zhduket (bëhet i padukshëm) nën



zallishtet-gëlqerore të luginës.Klima e Valbonës është malore, me dimër të ahspër dhe me shumë
reshje dhe borë (2,082 mm), ngrica, erëra të forta, dhe temperatura mund të zbres në – 20 °C.
Flora dhe fauna.
Në lartësitë 600-1,200 m, të zones së Valbonës dhe Rragamit, gjenden pyje ahu (Fagus silvatica-
), dhe në tokën e shkriftë nga Rragami në Valbonë, (900-1,000m), gjejmë pyje madhështorë me
hormoq (Picea abies-), një florë kjo karakteristike e Evropës Qëndrore. Gjithashtu rritet dhe
hartina (Pinus silvestris-), bredhi i bardhë (Abies alba-), dhe pisha e zezë (Pinus nigra-). Në
Valbonë gjenden specie të rralla si Aschillea grandifolia, Minuartia baldacci, Plantago
reniformis, Scrophularia bosniaca, Teucrium arduini, Trifolium pilezii, Lunaria telekiana. Nga
peshqit në lumin e Valbonës gjendet trofta
(Salmo trutta, marmoratttus). Në Valbonë gjendet gjithashtu dhe Salamandra salamandra,
Triturus alpestris, Rana temporaria, Bombina variegata, Vipera spp.. Nga shpendët gjenden
specie të rralla si gjeli i egër (Tetrao urogallus), dhe Bonasa bonasia. Ndërsa nga gjitarët janë,
ariu murme (Ursus arctos-), macja e egër, ujku, dhija e egër, dhe dreri, ndërsa gjatë rrjedhës së
Valbonë gjendet dhe lundra.

7.2.4 LIQENI I SHKODRËS

Liqeni i Shkodrës ndodhet në pjesën veri-perëndimore të Shqipërisë dhe në pjesën perëndimore
të qytetit të Shkodrës dhe përbri kalasë së lashtë të Rozafës. Zona e mbrojtur përfshin 17.000 ha
sipërfaqe, prej së cilës 15.000 ha është sipërfaqe ujore. Është propozuar si zonë e mbrojtur
ndërkufitare, (nga Strategjia e Biodiversitetit (2000), që I përket kategorisë së katërt të IUCN-së.
Kjo sipërfaqe ujore konsiderohet si një nga zonat më të rëndësishme për shpendët në Evropë.
Aty gjenden afro 40 lloje shpendësh ujorë, ku gjejmë dhe llojin globalisht të kërcënuar
Phalacrocoracs pygmeus. Gjithashtu aty jetojnë rreth 45 lloje peshqish, midis të cilëve janë blini
(Acipenser sturio). Liqeni ka dhe bimësi ujore, si zambaku i ujit Nymphaea alba, Nuphar luteum,
dhe Nymphoides peltata, dhe Trapa natans.

Liqeni i Shkodrës është më i madhi në Ballkan, me një sipërfaqe totale prej 368 km2, prej së cilës
149 km2 janë në anën Shqiptare. Liqeni rrethohet nga livadhe dhe qëndron në këmbët e malit të
Traboshit. Thellësia e liqenit është mes. 7-10 m.

Flora dhe fauna e liqenit të Shkodrës.

Liqeni i Shkodrës karakterizohet nga një vegjetacion i pasur me më shumë se 80 specie ujore dhe
bregdetare, si dhe bimësh macrophite si Potamogetoniacea, Cyperaceae dhe Ranunculaceae, dhe
flora e tij e lidhur filogjenetikisht me atë të detit dhe ku gjejme Najas marina etj. Gjenden dhe
specie endemike si Marsilea quadrifolia, Nuphar luteum, Nymphea marina ssp., speciet të
nënujit të familjes Potamogeton spp., si Miriophyllum spicatum dhe Ceratophyllum demrsum,
apo dhe të gjinisë Chara. Nga speciet kërcelloredhe notuese më dominuese janë Phragmites
australis, Schoenoplectus lacustris, etj. Rreth liqenit gjejme dhe siperfaqe të mbuluara me shelg
(Salix fragilis) dhe Fraxinus ornus. Në liqenin e Shkodrës gjenden 49 lloje peshqish, prej të
cilëve 40 % janë specie të familjes Cyprinidae, me dy nga speciet më të rëndësishme sit ë
Cyprinus caprio dhe Alburnus alborella, gjë që tregojnë karakterin subtropical të liqenit. Ujrat
periferike, të freskëta dhe të pastëra, dominohen nga familja Salmonidae. Në liqen gjenden dhe



speciet të rralla të peshkut që migrojnë në det si Acipenser sturio, Anguila anguila, Mugillidae
dhe Alosa falax nilotica.

Në liqen janë vrojtuar rreth 280 specie zogjsh, dhe përveç pelikanit kaçurrel (Pelecanus crispus),
gjenden dhe shume specie të ndryshme si të gjinisë kormorant (Phalacrocorax spp)., Podiceps
spp., Aythya spp., çafka (Fulica atra), Larus ridibundus dhe Egretta garzeta, Egretta alba,
Platalea leucorodia, ibishi (Plegadis falcinellus), zhgaba (Gyps fulvus) dhe Hydroprogne
tschegrava.

7.2.5 ZONA TURISTIKE “VELIPOJË – VILUN” (SHKODËR)

Velipoja ndodhet në pjesë jug-perëndimore të qytetit të Shkodrës. Zona e Velipojës, përfshi dhe
lagunën e Vilunit, është e shpallur si zonë e mbrojtur, rezervë natyrore e menaxhuar respektivisht
në kat.IV-t të sistemit të zonave të mbrojtura ( sipas IUCN-së), në vitin 1958, duke u vënë nën
mbrojtje të posaçme në një sipërfaqe prej 700 ha, me përbërje komplekse si: sipërfaqe pyjore
353 ha, sipërfaqe ujore e këneta 286 ha, dhe sipërfaqe jo-prodhuese rreth sajë 61 ha.
Velipoja gjendet në zonen veri-perëndimore të vendit, dhe kufizohet : nga veriu me tokat
bujqesore të komunës së Velipojës dhe lagjen Boraj-Velipojë, në veri-lindje me rrugën auto
Shkodër-Velipojë dhe Shkollën, nga lindja me rrugën auto dhe toka bujqësore, nga jug-lindje me
plazhin e Velipojës, nga jugu me detin Adriatik, në jug-perëndim, perëndim, Veri-perëndim me
lumin Buna, që është dhe kufiri shtetëror me Malin e Zi.
Ndërsa laguna e Vilunit që është pjesë e kësaje zone ka një sipërfaqe prej 950 ha, e cila është e
perbërë nga 37 ha pyje, dhe 743 ha sipërfaqe jo-pyjore.

Zona turistike, ose plazhi i Velipojës ka një sipërfaqe rrethe 800 ha.

Vëzhgim eko-gjegrafik i Velipojës.

Kompleksi ekologjik Velipojë-Vilun gjendet në rrethin e Shkodrës, ku vija kufitare kalon përmes
rrjedhjes së poshtëme të Bunës, dhe kjo zonë përfshin rreth 8 km gjatësi bregdetare, dhe ishullin
e Franc Jozef-it. Laguna e Vilunit ndodhet ne afërsi të rezervës natyrore të Velipojës.
Zona bregdetare e Velipojës me orientim nga perëndimi në lindje, karakterizohet nga një bregdet
ranor, i furnizuar nga prurjet e lumit të Bunës, i cili lidh liqenin e Shkodrës me detin Adriatik.
Zona ka një largesi 22 km nga qyteti i Shkodrës.
Gjeologjia e sajë është e përberë nga depozitime të pakta të shkëmbijve të Eocenit dhe
Oligocenit, dhe zona është e përbërë nga sedimentet e kuaternarit, kryesisht me rerëra të imta në
bregdet., i cili përbehet kryesisht nga luvione të lumenjve te Bunës dhe Drinit. Vija bregdetare
nga pozicioni që ka dhe nga dunat detare nënujore e ndryshon formën dhe pozicionin e sajë
lehtësisht gjatë stuhive detare dhe përmbytjeve, kryesisht në pranvere dhe vjeshtë.
Midis llojeve të algave makrofite takohen Fucus virsoides, specie endemike e detit Adriatik si
dhe Polysiphonia elongata, Systoseira ercegovici. Janë gjendur dhe delphinë dhe breshkat,
ndërsa foka e Mesdheut, Monachus monachus eshte nje vizitore shume e rrale dhe rastesore.
Pellgu ujëmbkedhës i lagunës së Vilunit me një sipërfaqe 950 ha dhe një thellesi 0.5 m përfshin
500 ha tokë bujqësore, 389 ha pyje dhe 20 ha kullotë. Laguna e Vilunit, komunikon në mënyrë të



vazhdueshme me detin përmes një kanali 500 m të gjatë dhe 30-40 m të gjerë. Plazhet ranore të
konturuara nga dunat detare dhe të mbuluara me Ammophila arenaria e ndajnë atë nga deti.
Laguan është ndër lagunat me rëndësi të veçantë biodiversiteti sepse ajo mban lloje sensistive në
gradientë të ndryshme të kripshmërisë. Kënetat e sajë me ujë të ëmbël dominohen nga
kallamishtet të përbëra nga Phragmites spp., Tupha spp., Scirpus spp., Carex spp., Salicornia
herbacea, Suaeda maritima, Eryngium campestre. etj., ndërsa shoqerimi algal më i gjendur është
ai me Zosteria noltti.
Laguna e cekët dhe permbytjet e herëpasëherëshme ofrojnë kushte optimale për shpendët e ujit si
Ardeide, Laride, Charadride etj. Prej shpendëve rrëmbyenjës përmendim Milvus migrans, Circus
aeruginosus, Buteo buteo, dhe Aquila clanga. Shpendë të shumtë harabelorë vizitojnë vizitojnë
zonën gjatë shtegëtimit ose gjatë folezimit. Laguna e Vilunit është një zonë potenciale për llojet
globalisht të rrezikuara të Numenius tennuirostris dhe Pelecanus crispus. Amfibë dhe reptilë të
shumtë takohen këtu, ndër të cilët përmendim Coluber jugularis, Emys orbicularis. Prej
gjitarëve një rëndësi të veçantë paraqet prania e lundrëzës, Lutra lutra. Mesatarisht çdo vit prej
lagunës peshkohen rreth 100 kv qefull, 100 kv ngjalë (Anguilla anguilla) dhe rreth 20 kv levrek
(Morone labarax).

Vegjketacioni i zonës përbëhet kryesisht prej pyjeve fletorë kserikë submesdhetarë. Vegjetacioni
bregdetar përbëhet prej shoqërimesh bimore mesdhetare Ageopyretum, por takohen gjithashtu
dhe shoqërimet e Ammophiletum arundinaceum.

Ishulli i Franc Jozef-it bën pjesë në pyjet natyrorë të deltës së Bunës, e përbërë prej kënetash të
vjetra me bimësi hidro-hygrofile, ligatinash dhe kënetash të njelmëta dhe plantacione të plepit
(Populuis spp.). Ishulli në vetvete ka qenë një zonë e rëndësishme për folezimin e Ardeideve
(çapkave) dhe Phalacrocorideve (karabullakëve), dhe sot si pasojë e shqetësimneve ishulli nuk
përdoret si vendfolezimi për këto shpendë.
Dunat ranore midis detit dhe ligatinave janë të mbjella me pishë rreth 30 vjet më parë.
Vegjetacioni origjinal i dunave përbëhet prej shoqërimesh bimore psamofile të Caxile maritima,
Xanthium strumerium.

Fusha e Velipojës në brëndësi është përftuar nga tharja dhe bonifikimi i dikurshëm, ku janë
përfituar rreth 2300 ha tokë dhe sot ajo përdoret kryesisht për bujqësi, pemtari, vreshtari, dhe si
kulotë për bagëtinë. Kanalet kullus janë shpesh të invaduar prej bimësisë ujore, ata konsiderohen
me eutrofizim për shkak të aktiviteteve bujqësore dhe shkarkimeve urbane të zonave të banuara.

Rezervati natyror i Velipojës ka një sipërfaqe prej 700 ha dhe është një streh e rëndësishme e
shpendëve migratore të ujit. Brenda tij mund te zhvillohet gjuetia e kontrolluar. Rezervati
përbëhet nga një florë e pasur pyjore dhe shkurrore si : frashër
(Fraxinus spp. ), vidh (Ulmus spp.), dushqe ( Quercus spp.), Pishë ( Pinus spp. ), Shelg ( Salix
spp.), marina (Tamarix spp.), Mespilus germanica, shkoza ( Carpinus spp.), trëndafili i egër
(Rosa spp.), dhe lloje hidro-hygrofile te plepit të bardhë (Populus alba) dhe vërri (Alnus
glutinosa), të ndarë nga dunat ranore të mbjella me pishë.

Ndër shpendët objekt-gjuetie këtu takohen lloje të ndryshme rosash si : Anas acuta, A. Glypeata,
A. Platyrhynchos, A. Strepera, A. Crecca, A. Querquedula,, A. Penelope, Aythya ferina, Netta
rufina, bajza (Fulica atra), shapka (Scolopax rusticola), gugashi (Culumba palumbus), turtulli (



Streptopelia turtur) dhe shkurta (Coturnis coturnis). Ndër gjitarët takohen derri i egër (Sus
scrofa), dhelpra (Vulpes vulpes), çakalli (Canis aureus), baldosa (Meles meles), qelbësi (Mustela
putorius) etj.

Aktivitetet njerëzore dhe turizmi.

Aktivitete gjithëvjetore ne zonë janë bujqësia dhe blegtoria (dhentë, dhitë, lopët dhe kuajt), pyjet,
peshkimi dhe turizmi, por shpesh shihen dhe veprimtari tradicionale. Popullsia e fshatrave, Pulaj
dhe Velipoje është relativisht e vogël. Ka disaa peshkatarë lokal, që kryesisht e ushtrojnë
aktivitetin e tyre në lagunën e Vilunit dhe përgjatë bregut të detit, të cilët mbledhin kryesisht
dyvalvorë (Lamelibranke) në bregdet dhe eksplorojnë lagunat. Ne këtë lagunë mund të ushtrohet
peshkimi tradicional dhe kultivimi i midhjes.

Turizmi vendas është aktiv në stinën e verës në plazhinb e Velipojës. Vitet e fundit në teritorin e
Velipojës janë vënë re ndërtime pa leje dhe një pjesë ë tyre është përshtatur per hoteleri për
turizëm. Për administrimin e pjesës së rezervatit të Velipojës përgjigjet Drejtoria e Pergjithshme
e Pyjeve dhe Kullotave ( DPPK).

Rreziqe dhe shqetësime që evidentohen.

- Përdorimi i pesticideve dhe plehrave kimike për bujqësinë.
- Ujrat e tokave bujqësore pompohen dhe derdhen në lkagunën e Vilunit pa u trajtuar më
parë.
- Shpërndarja e pakontrollura e ujrave të zeza dhe të bardha.
- Mosgrumbullimi dhe mostrajtimi i organizuar i mbeturinave urbane.
- Migracioni masiv nga zonat malore-rurale për drjet këtij teritori.
- Erozioni bregdetzar, sidomos në grykëderdhjen e Bunës dhe në pjesën jugore të plazhit të
Velipojës.
- Zjarret, kullotja me bagëti dhe prerjet e pyjeve per dru zjarri për ngrohje.
- Peshkimi ilegal, me përdorim të dinamitit dhe gjuetia e pakontrolluar mire.
- Mosruajtja ende e plote e vllerave arkeologjike gjate teritorit.

7.2.6 KOMPLEKSI LIGATINOR/LAGUNOR I “KUNE-VAIN-IT” (LEZHË”).

Sistemi lagunor “Kune-Vain”: Sistemi lagunor “Kune-Vain” vendoset në të dy anët e
grykëderdhjes së lumit Drin, në zonën bregdetare veriore të rrethin e Lezhës. Nga Shëngjini deri
tek grykëderdhja e lumit të Matit, zona bregdetare është e ulët dhe moçalore. Kjo përfshin
lagunën bregdetare të Vainit dhe Cekës në pjesën perëndimore të lumit dhe Kune-n, Merxhani-n,
dhe Kënallë-n, në atë veriore të tij. Sistemi lagunor është 10-15 km i gjatë dhe 3 km i gjerë, me
një sipërfaqe rreth 2,188 ha, nga të cilat 1,165 ha sipërfaqe ujore, 215 ha pyje dhe 700 ha
ligatina. Kompleksi i deltës lagunore të Lezhës ka pesë pesë sisteme të ndarë të ligatinave



bregdetare, si dhe ka dhe pyje, shkurre, kullota dhe tokë bujqësore, gjë që e bën atë zone e
rëdësisë kombëtare dhe ndërkombëtare.

Zona e mbrojtur si rezerva natyrore e menaxhuar e “Kune-Vain”-it në Lezhë përfaqëson një zonë
me vlera të larta ekologjike dhe biodiversiteti, si një kombinim i rrallë i elementëve natyrorë sit ë
tokës dhe ujrave të ëmbëla dhe të kripura si dhe prania e bimësisë pyjore dhe tokës bujqësore,
duke e bërë këtë kompleks me vlera të rëndësisë ndërkombëtare.
Laguna e Vainit ka një sipërfaqe totale prej 8,95 km2 me një gjatësi maksimale prej 4,25 km,
dhe një gjerësi prej 2,25 km. Pjesët kryesore të lagunës janë Ceka (4,9 km2), dhe Zaja (2,4 km2).
Thellësia mesatare e lagunës është 0,7 m, kurse maksimumi i është 1,7 m, dhe nga ku bashkohet
dhe me detin Adriatik, me një kanal 1,5 km të gjatë. Këtu gjejmë një mozaik të pleksur me
spërkla uji të shpërndara, moçale ujore, ishuj të vegjël, komunikime të ndryshme ujore. Laguna
kufizohet nga njç pritë/digë që e ndan atë nga zona e lagur bregdetare lindore.
Laguna e Merxhanit ka një sipërfaqe 3,1 km2 , një gjatësi maksimale 4,8 km dhe gjerësi 2,1 km.
Thellësia mesatare është 0,75 m ndërsa maksimumi është 1,3 m.
Laguna e Kënallës është e vendosur në skajin veri-lindor të sistemit lagunor të Lezhës dhe është
shumë më e vogël se të tjerat. Sipërfaqja e saj është 0,2 km2, me një gjatësi prej 750 m dhe
gjerësi 500 m. Por ajo është më e thellë se lagunat e tjera fqinje, me një thellësi mesatare 4,2 m
dhe maksimale 13,5 m. Lumi Drin i përshkon këto laguna para se ai të mbrijë detin, dhe si i tillë
shtrarti i lumit është i gjerë dhe i cekët, dhe si pasoje gjatë sezonit të rënies së reshjeve
mbirrjedhja e lumit krijon ligatina sezonale.

7.2.6.1. Përshkrim fizioko-gjeografiki sistemit lagunor-“Kune-Vain”.

Zona e mbrojtur e “Kune-Vain”-it ka një sipërfaqe prej 4100 ha, nga e cila 300 ha i përkasin
respektivisht rezervës së Kune-s dhe 3800 ha atij të Vain-it dhe nënzonave të tjera të tij, (laguna
e Kënallës, grykëderdhja e Drinit-Ceka, Tale-Grykëderdhja e Matit).

Rezerva natyrore e Kune-s është e rrethuar nga këneta e Kënallës, ne veri dhe toka bujqësore ne
lindje, lumi Drin në jugi dhe deti Adriatik në perëndim. Ndërsa sipërfaqja e Vain-it është e
rrethuar nga lumi Drin në veri, kanali dhe oka bujqësore në lindje, kanali vaditës dhe hidrovori
në jug dhe deti ASdriatik në perëndim.
Zona e Kune-vain-it është një zonë me një rëndësi të veçantë për larminë e tipeve të habitateve
që bart dhe për arealin që ajo krijon për mbajtjen e shpendëve mogratore të dhe në mënyrë të
veçantë për kolonitë e çapkave (Ardeidae).
Toka është tërësisht një livadh moçalor, e formuar nga materiale ranore, e mbuluar nga një
shtresë aluvionale me trashësi rreth 30 cm. Lartësia mbi nivelin e detit është nga 0-1 m, dhe
pellgjet dhe moçalet e sajë komunikojnë lirshëm me detin. Është e pasur me vegjetacion ujor ( të
ujrave të njelmëat dhe të ëmbëla) me shtretër të shtrirë mjaftë mirë të kallamishteve të alternuar
me pasqyra uji. Kompleksi ligatinor dhe tokat e përkënetuara dhe të kombinuara këto dhe me
grykëderdhjen e lumit të Matit, krijojnë kushte për mbajtjen e një numri të konsiderueshëm
shpendësh migratore.

Rezerva natyrore e mënaxhuar (RNM) e “ Kune-Vaini”-it, është shpallur si rezervat gjuetie që
nga viti 1940, ndersa që nga viti 1992 ajo filloi të menaxhohet si RNM e kategorisë së IV ( sipas



kritereve te IUCN-Unioni Botëror i Mbrojtjes së natyrës). Plani i fundit i menaxhimit të kësaj
sipërfaqe është hartuar në vitin 1984.

Strategjia e Biodiversitetit, e hartuar dhe miratuar në Qeveri në vitin 2000, ka propozuar një
ristrukturim të nënkategorive mbrojtëse të RNM “Kune-Vain”, duke propozuar që zona e Kune-s
(pjesa perëndimore e lagunës së merxhanit) me sipërfaqe prej 300 ha të shpallet dhe ruhet si
Rezervë Shkencore e Kat. I-rt, ndërsa pjesa tjetër prej rreth 1700 ha ( plus dhe 2100 ha
grykëderdhjet e lumenjeve Drin dhe Mat) te mbeten si rezerva natyrore te menaxhuuara të kat.
IV-t te IUCN-së.

7.2.6.2. Tipet kryesore të bimësisë :

Bimësia ujore : Zoostera nolti, Ruppia cirrhosa, Lemna minor, Gavia stellata.
Bimësia higrofile : Phragmintes australis, Typha angustifolia, Scirpus maritimus, Scirpus
lacustris.
Bimësia hilofile : Bashkëshoqërimet bimore dominohen nga gjinia Arthrocnemum
(Arthrocnemum fruticosum, A. Perenne, A. Glaucum, Salicornia europaea, Limonium vulgare,
Inula crithmoides, Halimione portulacoides, Artemisia coerulescens, nga gjinia Juncus (J.
Acutus, J. Maritimus), dhe nga gjintë Scirpus, Saccharum, Plantago dhe Schoenus ( Scirpus
holoschoenus, Saccharum ravennae, Plantago crassifolia, Schoenus nigricans).
Bimësia psamofile : Cakile maritima, Xanthium strumarium, Salsola kali, Cyperus capitatus,
Sporobolus pungens, Echinophora spinosa, Eryngium maritimum, Medicago marina, Ammophila
arenaria.
Bimësia pyjore dhe shkurrore : Shoqërimet bimore-pyjore dominohen nga vërriri (Alnus
glutinosa) dhe frashëri (Fraxinus angustifolia-), por gjenden dhe vidhi (Ulmus minor-), rrënja
(Quercus robur), plepi (Populus alba), ferra (Rubus ulmifolius), murrizi (Crataegus monogynna-
), por dhe Rosa sempervirens, Tamarix dalmatica, Hedera helix, Smilax aspera, Periploca
graeca, Clematics viticella, Lythrum salicaria, Asparagus acutifplius, Galium aparine, Agrostis
stolonifera.Nga shkurret gjenden shpesh llojet e gjinisë Tamarix, Juncus dhe Salix.

Fauna : Delta e Drinit është një zonë shumë e rëndësishme që mban në sezonin dimëror shpendë
të rralë dhe të rrezikuar si kormorantët (Phalacrocorax pygmeus) dhe lundrën (Lutra lutra). Në
zonë e Kune-vainit gjenden specie që mbrohen nga konventa ndërkombëtare, si p.sh.
Rhinolophus euryale, lakuriqi (R. Ferruequinum& Myotis myotis), Apodemus mystacinus,
shqipja laramane (Aquila clanga), rosa (Aythya nyroca),qifti/skifterët( Milvus milvus & M.
Migrans).
Delta e Drinit strehon gjithashtu dhe lejlekun ( Ciconiformes-), si dhe egreta e vogël (Egretta
garzetta), Botaurus stellaris, rosat ( Anas penelope, Anas crecca, Anas clypeata), syargjendi
(Bucephala clangula), bajza (Fulica atra), Vanellus vanellus, Tringa totanus.Gjithashtu gjenden
dhe 12 specie molusqesh, 24 specie reptilësh, 196 specie zogjsh, dhe 23 lloje gjitarësh.

7.2.7 “LURA”- PK-DHE “PYLLI I ALLAMANIT”.



7.2.7.1. Përshkrimi i gjendjes së përgjithëshme.

Vargmalet e Lurës shtrihen midis luginës së Drinit të Zi, Matit, Srriqes dhe Zallit të Bulqizës.
Nga pjesa qëndrore e masivit, midsi Shtegut/Vendkalimit të Portës, Komit, Murrës, dhe Fushë-
Murrës, grykës së Nokës-Arren dhe luginës së Urakës, gjenden pamje madhështore peisazhistike.
Lartsitë e këtyre maleve arrinjnë në mbi 2,000 m, dhe këto lartësi janë të shoqëruara me
rënje/gremina të thepisura me dhjetra metra. Sipërfaqja ka një gjeomorfologji interesante.
Vargmali i Lurës është në qendër të shtrirjes dhe kufizohet nga lugina e Lurës nga njëra anë dhe
nga ajo e Zall-Melthit nga ana tjetër. Gjatë këtij vargu dallon një kreshte me strukturë të veçantë
të formuar nga eriozioni e cila ka pamjen e një harku gjigand, me relief akullnajor, i quajtur
Nezhda e Lurës.

Lura si PK është shpallur me vendim të Këshillit të Ministrave Nr. 96, datë 21.11.1966, ku bën
pjesë zona malore e Krej Lurës, me sipërfaqe 1280 ha, ndërsa “Pylli i Allamanit” është
propozuar, sipas Strategjisë së Biodiversitetit, në vitin 2000, si zonë strikt e mbrojtur.
Parku kombëtar “Lure” ndodhet ne kufirin midis rretheve Dibër, Mat e Mirditë. Shtrihet në
faqen lindore të masivit malor "Kurrora e Lurës", me një gjatësi 9.6 km. Tokat janë të murrme
pyjore dhe livadhore malore, të pasura me humus, fragmentare, mbi shkëmbinj magmatike
ultrabazikë. Numri i banoreve ne komunen e Lures eshte rreth 5000 vete.

Bën pjesë në zonën klimatike mesdhetare, nën zona malore lindore. Takohen dy zona bimësie, e
ahut, dhe alpine. Në park gjenden shoqerime me llojet halore dhe grumbuj pyjore të përbërë nga
dy kate drurësh. Veç ahut e arnenit takohet dhe rrobulli, bredhi, hartina, pisha e zezë dhe rralle
tisi. Shumë rrallë takohen shkurre si Xerxele e Daphne blagayria. Shkurrezat e boronicës dhe
grathata gjenden gjithandej. Takohet boshtra si bimë endemike e Shqipërisë dhe Rudithi Shqiptar
si bimë subendemike. Ndër llojet e rralla dhe të kërcënuar përmendim lule togëzi, beladona,
gentiana, lule basami, rigoni i kuq, salepet, zambaku i bardhë, lekoni i verdhë etj.

Ne PK-Lurë gjendet dhe zona me liqenet akullnajorë të shumtë në pjesën lindore të Nezhdës së
Lurës, (12), prej të cilëve 8 janë ujëmbajtës gjithëvjetorë, me bimësi ujore (zambaket e ujit) dhe
faun karakteristike mjaft të veçantë për vendit tonë. Liqejt më të mdhenj, janë pesë, Liqeni i
Madh, Liqeni i Pishave, Liqeni i Zi, Liqeni Lopëve dhe Liqeni i Luleve. Në zonën e Lurës
takohen gjitarë të mëdhenj e të mbrojtur si ariu (Ursus arctos), ujku (Canis lupus), riqebulli
(Felis lynx), dhia e egër (Rupicapra rupicapra), kaprolli (Capreolus capreolus), dhe ndër
shpendët vecojmë praninë e gjelit te egër (Tetrao urogallus) dhe shqiponja (Aquila chrysaetos).

Pylli i arnenit të Allamanit, me siperfaqe 1000 ha, propozohet për Rezervat Shkencor, pasi
përbën të vetmen zonë me pyll të virgjer natyror të arnenit (Pinus peuce), dru relikt që duhet
marrë nën mbrojtje strikte.
Përveç vlerave njohëse, shkencore dhe ekonomine e natyrës, zona njeherazi ka vlera të mëdha
estetike, peizazhore, turistike mjaft terhëqëse për vizitorët vendas dhe të huaj. Pasuritë natyrore
dhe biologjike, bukuritë e peizazhit afrojnë potenciale të mëdha për zhvillimin e turizmit.

Flora dhe fauna. Në PK-Lurë gjenden një larmi speciesh të florës dhe faunës dhe nje kompleks
ekosistemesh natyrore dhe peisazhistike. Si bimësi pyjore gjenden ahu (Fagus silvatica-), pisha e
zezë (Pinus nigra-), bredhi i bardhë (Abies alba-), arrneni (Pinus heldrechi), rrobulli (pinus



peuche-), dhe këto të kombinuara me livadhe alpine. Këtu gjenden dhe specie endemike dhe
subendemike shumë të rralla të florës dhe faunës kontinentale si Campanula tymphaea, Gentiana
lutea, Caltha palustris, Achillea fraasii, Arabis bryoides, Crepis baldaccii, Metampyrum
heracleoticum, Narthecium scardicum, Paeonia mascula.

Nga gjitarët më të rëndësishë gjenden ariu murmë (Ursus arctos-), riqebulli (Felix lynx-), macja
e egër, dhija e gër, etj., ndërsa në liqene gjenden peshq të llojit troftë (Salmo trutta fario, Triturus
alpestris) etj.

TË DHËNA PËR POPULLSIË DHE GJENDJEN EKONOMIKO-SOCIALE

Popullsia dhe gjendja e sajë ekonomiko-sociale.

Popullsia e përgjithshme e rajonit është 183,274 banore. Rreth 79,5% e popullsisë totale jetojnë
në zonat rurale, shifër kjo më e larta se në të gjitha rajonet e tjera. Më 1999 rajoni kishte një
forcë pune prej 105,389 njerëz dhe nga të cilët rreth 19% e tyre janë të papune. Nga 85,907 të
punësuar gjithsej, rreth 80% e tyre janë të vetëpunësuar.
Si zonë kufitare efektet e tregtise së lirë, me vendet fqinje akoma nuk janë ndjerë. Kjo si
rrjedhojë e paqëndrueshmërisë politike të fqinjeve dhe të vetë rajonit. Të shtyrë nga një mori
faktorësh social, ekonomikë (ndër të tjera një page mesatare në sektorin shteterore prej 11,693
leke), gjeografike dhe kulturore, rrethet e ketij rajoni kanë qënë dhe një nga burimet kryesore të
migracionit te brëndshëm.
Mjedisi bujqësor
Niveli i ulët i të ardhurave shpjegohet kryesisht me madhësinë e kufizuar të sipërfaqes së tokës
në zotërim; mbi 40 % e familjeve të nj.e.b. zotërojnë nga 0.6-1 ha tokë. Shumica e familjeve
rurale nuk prodhojnë në mënyrë të mjaftueshme për plotësimin e nevojave të tyre për konsum siç
jan produkte të tilla si fruta, perime, fasule, drithëra, etj.
Analiza krahasuese e treguesve social-ekonomik dhe demografik sipas rajoneve tregon për nje
tendencë të të ardhurave të n.e.b. dhe të të ardhurave për fryme në zonat rurale të jenë më të ulta
në Veri të vendit. Kjo mund të shpjegohet me kushtet me të favorshme klimaterike dhe të tokës,
madhësisë së tokave bujqësore si dhe sistemeve më te integruara të tregjeve dhe të pikave të
shpërndarjes dhe mosvlerësimit të burimeve natyrore dhe shërbimeve ekonomike dhe turistike që
ato ofrojnë.
Të ardhurat mujore

Bazuar në të dhënat e vrojtimit të kryer nga QShKE rezulton që, rreth gjysma e familjeve rurale
(50%) jetojne në nje nivel të ardhurash deri në 10,000 lekë në muaj (70 US$ në muaj ose 2.35
US$ ne dite), si dhe shumica e tyre (63%) kanë së paku 5 antarë në përbërjen e familjes se tyre
(sipas INSTAT-it, familja shqiptare në zonen rurale ka 4,5 antarë).
Vendi akoma nuk ka një pëkufizim të pranuar nga të gjithe lidhur me varferinë absolute, por
duke iu referuar Strategjise se Rritjes Ekonomike dhe Uljes së Varfërise të Qeverisë shqiptare, të
ardhurat për fryme për pjesën dërrmuese të këtyre familjeve rurale (gjysma e tyre jetojnë me një
nivel të ardhurash që nuk i kalon 10,000 lekë në muaj) janë më pak se 2 US$ në ditë; në fakt
shifra është më e ulët se 1 US$ në ditë për shumicën e tyre.



8. ANEKSE :

8.1. PYJET DHE KULLOTAT - HISTORIKU I ZHVILLIMEVE TË TYRE

Ne zonat malore te veriut te Shqiperise, pylli sherben si burim ekzistence, te mirash materiale
dhe te ardhurash per ta. Ne radhe te pare, drute e zjarrit qe prodhohen prej vete fshatareve, pa
permendur dhe nje pjese te mire te popullsise qytetese qe furnizohen me dru zjarri, jane jetike
per ngrohje e gatim per pothuajse gjithe vitin, sikurse dhe prodhimi i bazes ushqimore e kullotja,
por te cilat nuk evidentohen ne statistikat zyrtare. Po ashtu, vlera e tyre nuk pasqyrohet gjekundi
ne PPB. Ne te njejten kohe, mosvleresimi dhe mosperfshirja e funksioneve mjaft te vlefshme te
pyllit, por ende pa tregues te vleres se tregut, nuk pasqyrojne kontributin real te sektorit te pyjeve
ne kuadrin e ekonomise kombetare. Ketu permendim sherbimet mjedisore qe ofrojne pyjet, si
mbrojtja e pasurive te tokes dhe ujrave; mbrojtja e biodiversitetit; mbrojtja e prodhimeve
bujqesore nga faktoret demtues klimaterike, sekuestrimi i karbonit dhe paksimi i ngrohjes
globale; kushtet per hije, kenaqesi dhe çlodhje; mbrojtja e zonave bregdetare dhe peshkimit. per
t’u theksuar jane dhe perfitimet direkte e jodirekte te sektoreve publike e private, gjate ushtrimit
te veprimatrive te tyre ne pyje e kullota. P.sh. mbrojtja e baseneve ujembledhes te
hidroçentarelve, por KESH nuk kontribuon financiarisht per kete mbrojtje te pyllit. Po keshtu
zhvillimi i turizmit, i cili perdor territore mjaft te gjera te fondit pyjor, dhe kontributi i tij ne
drejtim te ruajtjes e zhvillimit te pyjeve eshte zero, etj. Pra keto marredhenie te pyllit me te trete,
te cilet perfitojne nga funksionet e tij, duhen identifikuar dhe duhen perfshire ne PPB te Sektorit
te pyjeve dhe me gjere. Kesisoj edhe Politikat ekonomike te ndjekura deri ne fund te viteve 1990
nepermjet shpyllezimeve, prerjeve masive, kullotjes se pakontrolluar dhe zjarreve, duke mos u
dhene rendesine e duhur aspekteve mjedisore, u pasuan jo thjesht me pakesimin e siperfaqes e te
vellimit drusor te fondit pyjor, por edhe me pasoja ekologjike e mjedisore si degradimi i tokes,
shtimi i erozionit, humbje e ndjeshme e biodiversitetit, deri ne ate shkalle sa te zhduken, te
kercenohen e rrallohen ndjeshem nje numer i konsiderueshem llojesh te flores e faunes se eger.
Planifikimi mjedisor dhe i pasurive natyrore, perfshire pyjet dhe kullotat, duhet te bazohet
gjithenje e me teper ne konceptin e pellgjeve ujembledhes, se sa ne njesi te vogla mbareshtrimi,
sikurse veprohet sot ne sektorin pyjor. Kjo do te lehtesonte identifikimin e kostove dhe fitimeve
ne pjesen e siperme e te poshtme te pellgut; po ashtu do te permiresonte koordinimin e
planifikimit dhe zhvillimit.

Qeverisja e pyjeve, per vete kushtet ne te cilat ndodhen pyjet ne Shqiperi, duhet te bazohet ne
parimet e zhvillimit te qendrueshem te zonave malore, objektivat kryesore te te cilit jane: (i)
permiresimi i pasurive natyrore dhe kushteve te jeteses se popullsise ne keto zona, dhe (ii)
mbrojtja e interesave jetesore te pjeses poshte rrjedhjes ujore. Programet per mbareshtrimin e
pellgjeve ujembledhes kane tendence te perqendrohen ne pjeset e poshtme te pellgut dhe ne



zgjidhjet teknike, dhe me pak ne nevojat e castit te popullsise vendore ne pjeset e siperme apo
ne rruget per perfshirjen e tyre. Duhen kombinuar e balancuar te dy objektivat, pasi eshte e
kuptueshme se cdo zgjidhje afatgjate ne mbareshtrimin e pellgjeve duhet te mbaje parasysh
nevojat e zhvillimit dhe rolin e popullsise vendore ne mbareshtrimin e pellgjeve. Persa i perket
mbareshtrimit dhe mbrojtjes se pellgjeve malore, kerkohet perfshirja me e madhe e popullsise ne
planifikimin dhe plotesimin e strategjive dhe programeve, shpesh me perfitime direkte per
popullsine e zonave malore.

Vendi i sektorit te pyjeve e kullotave ne ekonomine kombetare

Fondi pyjor dhe ai kullosor se bashku mbulojne 50 te territorit te krejt vendit. Bujqesia dhe
pylltaria jane dy komponente te rendesishem ne zhvillimin e perdorimit te tokes ne zonat rurale
dhe te lidhura ngushte pergjate historise se zhvillimit te shoqerise njerezore. Dhe ne realitet,
fshataret jane pikerisht ata qe qeverisin njekohesisht bujqesine e pyjet; tipike jane sistemet e
ndryshme te agropylltarise. Ne sistemet e agropylltarise, kulturat bujqesore, druret dhe blegtoria
mbareshtrohen ne te njejten njesi terreni. Po ashtu, ne nje pellg ujembledhes, zakonisht fshataret
mund te perdorin pjesen e siperme per pyll (per material drusor dhe mbrojtje nga erozioni, krahas
ndikimeve ekologjike e shoqerore) dhe kullote, kurse pjesen e poshtme per kultura bujqesore.

Kushtet ekologjike te pyjeve e kullotave

Relievi i vendit eshte kryesisht kodrinor-malor, me shkalle te larte te copetimit horizontal e
vertikal, kryesisht me formacione magmatike e sedimentare; me pjerresi te madhe te shpateve,
pjeserisht i paqendrueshem, tokat e zonave malore, jane ne pergjithesi te cekta dhe shfaqin nje
lidhje te forte me shkembin amesor nga i cili kane ardhur. Megjithese toka eshte pergjithesisht e
ceket, hasen dhe toka mesatare ose mesatare ne te thella, ne varesi te terrenit, ku zhvillohen pyjet
dhe kullotat me prodhimtari te larte. Ne anen tjeter, pjelloria e tokes nuk mund te percaktohet per
thellesine 20-30 cm te tokave siperfaqesore ne karstet gelqerore. E rendesishme eshte se ne te
carat midis blloqeve shkembore gelqerore gjendet toke e mire, duke krijuar toke fiziologjikisht te
thelle, ku bimesia pyjore e kullosore e gjen te mundur te vegjetoje. Ne pergjithesi, tokat jane
shume te ndjeshme ndaj erozionit siperfaqesor dhe atij ne thellesi, po qe se mbulesa vegjetative
natyrore e tyre prishet dhe shtresa e holle e tokes ekspozohet ndaj thatesires ne muajt e veres dhe
ndaj shirave torrenciale gjate dimrit.



TAB.1. PYJET NË ZONËN VERIORE – HIERARKIA E SIPËRFAQES

N/R Rrethi Sipërfaqja, ha

1. Puka 82.890
2. Mirdita 64.280
3. Shkodra 54.300
4. Mati 52.970
5. Tropoja 43.000
6. M. Madhe 40.000
7. Kukësi 36.350
8. Dibra 33.590
9. Bulqiza 29.500
10. Hasi 27.200
11. Lezha 18.230
TOTALI 482.310

Pyjet ne Zonen Veriore-Hierarkia e Siperfaqes

Pu
Mird.
Shk
Mt
Trop.
M.Madhe
Ku
Dib.
Bulq.
Hs
Le



Tab. 2. TE DHENA PER EKSPORT-IMPORTIN E LENDES SE DRURIT
DHE ARTIKUJVE PREJ DRURI (INSTAT, 2003)

Emertimi 1996 2001 Raporti ne %
2001/1996
Eksporti 576 1,251 217
Importi 778 1,762 226
Bilanci tregtar (Eksp-Imp) per prodhime druri e - 2,792 - 3,202 115
letre

Te dhena per Eksport-Import e Lendes se drurit dhe
Artikujve te drurit

2000

1500

Sasia 1000 Eksporti
Importi
500

0
1996 2001
Viti

Verehet se si eksporti, ashtu dhe importi, kane rritje gjate ketyre viteve. Evidenca tregon se per
vitin 2000, afro 61.3% e eksportit ne vlefte ishte me Greqine (ka mundesi per shkak te eksportit
te qymyrdrurit). Ndersa bilanci tregtar eksport/import eshte mjaft negativ, qe tregon se ne vend
mund te mos kete lende te pare te mjaftueshme ose ajo nuk vihet dot ne levizje, shfrytezimi dhe
perpunimi i drurit nuk rezulton me cilesi dhe efektivitet, ose te gjithe keta faktore te kombinuar
se bashku, ku edhe kontrabanda e korrupsioni luajne rolin e vet.



TAB. 3. ZONAT E MBROJTURA DHE TURISTIKE
2.1. Rrjeti ekzistues i zonave të mbrojtura në zonën veriore

Nr. Emertimi i ZM Viti i Kat. e Sip./ha Rrethi
shpalljes IUCN
1 Lumi i Gashit 1996 I(PK) 3,000
2 Thethi 1966 I(PK) 2,630
3 Lura 1966 I(PK) 1,280
4 Lugina e Valbonës 1996 I(PK) 8,000
5 Mështekna e 1981 III(MN) 300
Novosejit-Shishtavec
6 Velipoja 1985 IV(RNM) 700
7 Kune 1940 IV(RNM) 800
8 Vain 1940 IV(RNM) 1,500
9 Bërzanë 1977 IV(RNM) 880
10 Tej-Drini-Bardhë 1996 IV(RNM) 30
11 Razma 2000 V 1,500
12 Luzni-Bulac 1966 VI 5,900
13 Bjeshka e Oroshit 1966 VI 4,700
TOTALI 31,220

Siperfaqja ne ha e ZM Lumi i Gashit
Thethi
Lura
Lugina e Vlbones
Meshtek. e Novosejit
Velipoja
Kune
Vain
Berzane
Tej-Drini-Bardhe
Razma
Luzni-Bulac
Bjeshka e Oroshit


Alpet Shqiptare - STUDIMI I BURIMEVE NATYRORE TË RAJONIT VERIOR TË SHQIPËRISË

Alpet Shqiptare - STUDIMI I BURIMEVE NATYRORE TË RAJONIT VERIOR TË SHQIPËRISË

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (19)

Mehr von Marjan DODAJ

Mehr von Marjan DODAJ (20)

Alpet Shqiptare - STUDIMI I BURIMEVE NATYRORE TË RAJONIT VERIOR TË SHQIPËRISË